[zaloguj się]
[pdf]

POBIJAĆ (24) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf pobijać
indicativus
praes
sg pl
1 pobijåm
3 pobijå pobijają
praet
sg pl
1 m -em pobijåł m pers
3 m pobijåł m pers pobijali
f pobijała m an
imperativus
sg
2 pobijåj
impersonalis
praet pobijåno
participia
part praes act pobijając

inf pobijać (4). ◊ praes 1 sg pobijåm (1). ◊ 3 sg pobijå (5). ◊ 3 pl pobijają (7). ◊ praet [1 sg m -em pobijåł.] ◊ 3 sg m pobijåł (1). f pobijała (2). ◊ 3 pl m pers pobijali (1). ◊ imp 2 sg pobijåj (2). ◊ [impers praet pobijåno.] ◊ part praes act pobijając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII w.

1. Pokonywać [kogo] (8): A s tym poſilkiem Stephan Turkow bárdzo częſto mężnie porażał/ y wielkie ich woyſká pobijał StryjKron 662; KmitaSpit A3.
[Szereg: »porażać i pobijać«: żem nie dopuścił Tatar w ziemią WKMci a czasem-em się też dostrzegał, gdy szli z ziemie WKMci, których-em za łaską Bożą [...] porażał i pobijał. MemorPretw 846.]
Przen (6): Nicći to inſzego nie cżyni/ iedno iż nas pobijáią ony łzy Páná náſzego/ ktory vſtáwicżnie płácże á nárzeka nád námi RejZwierc 195.

pobijać czym (2): Kriſtus nas łzámi ſwemi pobija RejZwierc Aaa4v, 195 marg.

Przysłowie: RejPos 126v; A tom też widział iż złośćiwego záwżdy pobijáłá złość iego. RejZwierc 40.
a) Pokonywać w dyskusji [czym] (1): Tym tedy pierwſzym ſłowem/ iáko gromem/ Ian S. pobija ták Ebionity y Sámoſáteny/ [...] iáko y Ariany WujNT 304.
2. Zabijać, uśmiercać wiele; iugulare omnia, iugulationem magnam facere, mactare Cn [co (pl a. sg w funkcji pl) (w tym: żywotne (2)] (3): Interneco, Wſziſtko potrácam/ pobiyam/ wykorzeniam. Mącz 243d.
a. Zwierzęta (2): [Tamże poddani KJM dali sprawę, że w tem lesie zwierz ma dobre stanowisko, którego poddani biskupi wiele każdy rok pobijają. LustKrak I 73.]

pobijać czym (2): HistAl [I3]; Ięli plwáć ná żorawie/ iák wężom dźiałáią/ Y tſzcżemi ich ślinámi śiłá pobiiaią. KmitaSpit C.

3. Uderzać dla nadania ruchu (4):
a. Uderzać z góry, aby coś zagłębiło się w podłoże [co czym] (2): Organum, [...] Nieyákie naczinie ręczne którym co pobiyáyą/ Potłukáyą/ buduyą álbo ſpráwuyą. Mącz 268c.

pobijać w co (1): Fistuca, Młot/ Kula Kloc álbo Báran/ Táran którym pale á zwłaſzczá moſtowe w ziemię wbiyáyą/ Też którym kámienie w ziemię pobiyáyą kiedy brukuyą. Mącz 128d; [za 1 bolcz czo gim insse pobiano w drzewo fl. 5 RejestrBudGal 49].

b. Uderzać z boku, aby nadać ruch do przodu [czym czego] (1): Discus, [...] Okrągła ſzibá kámienna/ miedziána/ álbo żelázna/ którą przed tym grawáli młodźi ludzie/ yako v nas przed czaſy chłopſtwo krąg w poſród wśi zwykli gráwáć/ kiymi kręgu pobiyayąc. Mącz 90c.
c. Uderzać, aby coś obróciło się częściowo dookoła osi [czym czego] (1): Plectrum, [...] Młotek którym ſtrón náciągáyą/ Stroyą/ Symphonały y pobiyáyą goźdźików. Mącz 303d.
4. Pokrywać dach gontami, dachówkami; contabulare tectum, contegere domum scandulis, pertegere villam, tegere tabulis Cn [w tym: co (5)] (7): [Miedzy przygodne mężoboyſtwo/ [...] y to też bywa policżono/ gdyby kto dom pobijáiąc/ álbo co iáwnie muruiąc/ drugiego z przygody zábił SzczerbSpecSax 245.]

pobijać czym (3): [áby [...] to wiedźieli/ żeć to iuż látá nie oné/ [...] któré złotémi álbo tłuſtémi zwano/ [...] kiedy z kiełbas płoty plećiono/ á półćiámi y gomołkámi domy pobijano JanWróż 24 (Linde).] Cf »pobijać gontami«.

[pobijać na czym: za szkudły, co na ganku pobi[j]ano, kopę [gr] InwMieszcz 1585 nr 271.]

W połączeniu szeregowym (1): Azaſz go [dom] nie lepiey omywáć álbo z nowu pomálowáć/ oblepiáć/ pobijáć/ áby przedſię ſtał w oney mocnośći ſwey poki może być? RejZwierc 172.

W przeciwstawieniu: »drzeć ... pobijać« (I): A práwie ſle [!] ſnać z rozumem mija Kto iedno drze á drugie pobiyą RejRozpr K3.

Przysłowie: Widzę iż zwonicę odzieráią Záwżdy gdy ten koſćioł pobyią [lege: pobijają] RejRozpr K3.
Zwroty: »pobijać gontami (gonty (I))« [szyk zmienny] (3): RejWiz 84v; kazał Boleſław przećiw ich chytrośći kilká domow cżynić około zamku y pobijáć gonthámi BielKron 349v; GostGosp 96.

»w mech pobijać« (1): Deſkámi pobićia ma ſie káżdy ſtrzedz/ bo źimie ták wiele śniegu bywa pod nimi/ iáko ná dworze: gontámi w mech pobijay/ vydźieſz śniegu GostGosp 96.

Przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): RejZwierc 172 cf W porównaniu.

W porównaniu (1): Tákże też thy gdyś przyſzedł ku ſwym ſzedziwym láthom ſwoim/ á iżći ſie iuż działem tá Spártá doſtáłá/ iuż iey ſobie nie mierź/ iuż ią ſobie przychędażay nádzieią á vważną ſtałoſcią ſwoią/ iuż ią ſobie iáko dobry goſpodarz on ſtháry dom ſwoy ochędażay/ pobijay/ ocieray/ boć y dłużey potrwáć może/y lepſzey roſkoſzy gdy gi ſobie chędożyć á zdobić będzieſz w nim vżyć możeſz RejZwierc 172.

5. Nakładać obręcze na naczynie drewniane; vincire dolium (plumbo) Mącz, Cn; alligare dolium Mącz; cingere vasa circulis, viere, vincire (dolia materia quernea) Cn [co] (2): Alligare et vincire dolia Cato, Pobiyáć ſtátki domowe. Mącz 193b; á iáko gdy obręczy z beczki opadáią á nikt ich nie pobija/ wſzytka ſię rozſypuie. SkarKazSej 659a.
6. [Tłuc, rozbijać; dare stragem Cn [co]:
Fraza: »grad pobija«: Więc fortuná poſpolićie złym ludźióm ſłuży/ á grad dobrych ludźi pobiia zbożá. SenekaGórn 14.]

Synonimy: 1. porażać, zwyciężać; 2. mordować; 6. tłuc.

Formacje współrdzenne cf BIĆ.

Cf POBIJANIE

KW