[zaloguj się]
[pdf]

POCHOWAĆ (120) vb pf i impf

pf (119), impf (1) [praes] RejZwierc 111.

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf pochować
praet
sg pl
1 m -m pochowåł m pers
2 m -ś pochowåł m pers
3 m pochowåł m pers pochowali
f pochowała m an
plusq
pl
3 m pers byli pochowali
imperativus
sg pl
1 pochowåjmy
2 pochowåj pochowåjcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy pochowali
3 m by pochowåł m pers by pochowali
impersonalis
praet pochowåno, pochowåno było
con by pochowåno
participia
part praet act pochowåwszy
inne formy
fut i praes 2 sg - pochowåsz; fut i praes 3 sg - pochowå; fut i praes 1 pl - pochowåmy; fut i praes 3 pl - pochowają

inf pochować (22). ◊ fut i praes 2 sg pochowåsz (1). ◊ 3 sg pochowå (1). ◊ 1 pl pochowåmy (1). ◊ 3 pl pochowają (1). ◊ praet 1 sg m -m pochowåł (3). ◊ 2 sg m -ś pochowåł (1). ◊ 3 sg m pochowåł (17). f pochowała (2). ◊ 3 pl m pers pochowali (29). ◊ plusq 3 pl m pers byli pochowali (1). ◊ imp 2 sg pochowåj (1). ◊ 1 pl pochowåjmy (1). ◊ 2 pl pochowåjcie (3). ◊ con 3 sg m by pochowåł (2). ◊ 1 pl m pers bychmy pochowali (1). ◊ 3 pl m pers by pochowali (6). ◊ impers praet pochowåno (18), pochowåno było (1); pochowåno : pochowåno było BielKron (12:1). ◊ con by pochowåno (2); -åno (1), -(a)no (1). ◊ part praet act pochowåwszy (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Pogrzebać zwłoki; sepelire, HistAl, Vulg; recondere HistAl, mandare humo a. sepulturae Mącz [w tym: kogo, co (99)] (101): Więc żołnierz ku ſtroży śię wezbrał/ Lotrá wiſząc iuż nie záſtał: Bo go przyiaćiele zięli/ Aby go wżdy pochowáli. BierEz Q4v; A gdy go s takową żaloſcią pochowali/ ledwy matuchnę od grobu oderwali. OpecŻyw 157v, 153v, [155], 157; KrowObr 104v; Ieſli było więcey złych/ ták iáko inego/ Pochowáli po proſtu bez koſztu żadnego. RejZwierz 12; Po śmierći iego cżłowiek poſpolity mśćił ſie nád nim iego złych vcżynkow/ y nie pochowáli go ták iáko ná krolá zależáło/ iedno iáko proſtego cżłowieká. BielKron 86; á zátym Sábinianus vmárł/ ciáło iego iáko tákiego/ wynieſiono przed Rzym pochowáć do moſtu [...] y wrzucono w rzekę Tyber. BielKron 164v; obraz ryty ná iey mieyſce położono/ vbrano y w ſkrzynię włożono/ kapłani ſpiewáli exekwie/ y inne Cerymonie cżynili/ iáko w Rzymſkich kośćielech bywa/ pochowano obraz rythy miáſto cżłowieká/ z wielkimi nabożeńſtwy BielKron 222, 25, 86, 98, 142v, 153 (11); ieſzcże iey [św. Melanii] mąż nieokrzepł/ ieſzcże go niepochowáłá/ á wnet y dwu ſynu ſtráciłá. SkarŻyw [197]; StryjKron 497; Wżdy ten niewidźian/ by ſię vżáłował/ Pomordowáne/ przed ptáſtwem pochował GrabowSet T4v.

pochować do czego (3): potym ie [powieszonych pięciu królów] wiecżor zięto s ſzubienic á pochowano do oney iáſkiniey gdzie ſie byli ſkryli BielKron 48. Cf »do grobu pochować«.

pochować gdzie (40): Anna żona iego dałago pochować we Wratiſlawiu poſrzod choru Koſcioła S. Iakuba v zakonnikow S. Franciſka [Corpus... per Annam coniugem eius ... apud fratres minores Vratislaviae sepultum est]. MiechGlab 13; a ieſli bi bog nan smyercz przepusczil roskazal ze bi go tam pochowano gdzie bi vmarl MetrKor 59/75; HistAl M2; VMárł potym Sámuel/ á zebráwſſy ſie wſſyſtek lud Iſráelſki płákáligo bárzo/ y pochowáli go w mieśćie iego Rámátá. Leop 1.Reg 25/1, Ios 24/33, 2.Reg 4/12, 2.Par 14/1; pochowaycieſz mię z oycy moiemi w Ebronie w zyemi Kanáneyſkiey przećiw Mámbrze BielKron 19, 19, 40, 45v, 67, 68 (22); HistRzym 70v; SkarŻyw 504 [2 r.]; StryjKron 130, 150, 772; KmitaSpit C3; PudłFr 13; LatHar 469. Cf »na cmyntarzu pochować«.

W charakterystycznych połączeniach: pochować z płaczem (3), z żałością (2); pochować bez kosztu, obyczajem królewskim, pogańskim obyczajem, bez pompy, po prostu, z wielkimi dziwy, z wielkimi nabożeństwy; pochować swą ręką (swemi rękoma) (2); pochować przed ptastwem; pochować na dzierżawie, w gaju, w kaplicy, w klasztorze, w kościele (2), na [którym] miejscu (2), w stajni, na tumie, u św. Franciszka, u św. Wita; pochować do jaskiniejpochować w mniszej kapicy; pochować z ojcy, z przyrodzonymj; pochować w nocy.

Zwroty: »ciało, kości pochować« [w tym: czyje (31)] = corpus recondere HistAl; corpus sepelire Vulg [szyk zmienny] (35:2): ſlożymytz my tu cialo bez wás iako możémy/ a pochowámy. OpecŻyw 153v; BielŻyw 36, 154; tám będzie grob tuoj ſpráwion y tam ciáło twoie pochowáią [ibique reliquiae corporis tui recondentur]. HistAl M2, F6, N4v; Gdy pan bog wezmie duſſę moię/ ćiáło moie pochoway Leop Tob 4/3, 1.Reg 31 arg, AAA4v; Ciáło iego pochowano w nocy/ boiąc ſie we dnie dla poſpolſtwá wzruſzenia. BielKron 103v, 58, 67, 68, 69 [2 r.], 83 (19); HistRzym 70v; RejPos 320v; KochOdpr D2; kośći teſz Iozephowe ktore byli z Egiptu wynieśli/ pochowáli w Sychem. SkarŻyw 504; StryjKron 275; PudłFr 13; LatHar 469; WujNT Apoc 11 arg; SiebRozmyśl Iv.

»na cmyntarzu pochować« (2): Pleban pieſká ná cmyntarzu pochował. RejFig Aa5v; StryjKron 275.

»w grobie, do grobu pochować« = recondere in sepulchro HistAl; sepelire in sepulcro Vulg [szyk zmienny] (14:2): HistAl F6,[I3]v, N4v; Gdyć vmrę pochowayćie mię w grobie w ktorym mąż Boży leży Leop 3.Reg 13/31, 2.Reg 4/12, AAA4v; Ioáb wzyąwſzy ciáło brátá Azáelá/ pochował ie s płácżem w grobie oycowſkim w Bethleem BielKron 69, 18, 69v, 73v, 83, 397; A vſłyſzawſzy tho zwolennicy iego ſzli wnet/ á wzyąwſzy ciáło iego/ pochowáli ie do grobu. RejPos 320v; MWilkHist Cv; ArtKanc D13v; SiebRozmyśl Iv.

»poczciwie (a. uczciwie), z poczciwością (a. poczliwością) pochować« = honorifice sepelire HistAl [szyk zmienny] (11:2): ktoregoż ciało z wielką pocżliwoſcią Alexander kazał pochować. BielŻyw 154; HistAl H8v; á Hisboſetowę głowę pochowáć kazał vcżćiwie w grobie Abnerowym. BielKron 69v; Maxyllá żoná tego Egeá dáłá go pocżćiwie pochowáć pomázawſzy drogimi maściámi. BielKron 144v, 58, 69, 95v, 112v, 123 (11).

»pochować po śmierci« [szyk zmienny] (2): Niedáwnego cżáſu Kſiążę Mántue Fránćiſkus/ kazał ſie pochowáć po ſmierći w mniſzey kápicy v Swiętego Fránćiſká/ iáko oni zową Klaſztorá Seráphickiego BielKron 217v; RejZwierc 125.

»w trunie pochować« (1): popioł potym y koſtki wypałone zebrawſzy w trunie pochowáli/ á to było dokonánie y pogrzeb ſławnego Xiążęćiá Kieyſtutá. StryjKron 467.

»pochować umarłego« (2): Tráfiło ſie iż niektorzy chcieli pochowáć vmárłego/ boiąc ſie łotrzykow Moábſkich/ kwápili ſie y wrzućili vmárłego do grobu Helizeuſzowego BielKron 87; Mandare aliquem humo aut sepulturae, Pochowáć/ Pogrześć/ vmárłego. Mącz 206b.

»w ziemię pochować« (1): Potym gdy ćiáłá zgorzáły oſobno popioł y koſtki Xiążęce/ Sługi/ Koniá/ y Chártow etć. zebrawſzy y w trunę záſpuntowawſzy w ziemię ná onymże mieyſcu pochowáli. StryjKron 411.

Szereg: »zagrześć (a. pogrześć), (a) pochować« [szyk 1:1] (2): Mącz 206b; Thákże gi [Mojżesza] potym ſam Pan po ſmierći iego zágrześć á pochowáć racżył dla báłwochwálſtwá/ że ſie żaden nie mogł dopytác do grobu iego. RejZwierc 125.
Przen (1):
Zwrot: »pochować w grobie« (1): Dwór wſzyſtek wczérni prze ćię/ Kryſki/ chodźi. Abowiem ludzkość/ y dworſtwo przy tobie W iednymże záraz pochowano grobie. KochFr 27.
a. Stracić przez śmierć (1): ANná z Pilce/ dwu mężu zacnych pochowawſzy/ Y dwu ſynu/ iáko dwu źrzenic/ opłákawſzy [...] KochFr 53.
2. Włożyć do czegoś wiele, umieścić gdzieś wiele [w tym: co (14), czego (1) (pl)] (17): RejZwierc 98v; (did) Mágdálená zbieráiąc pieniądze do kupy. (–) Będźieć doſyć/ pochowaymy/ A w drogę ſie nágotuymy. MWilkHist C2v.

pochować gdzie (1): a owszem ani przed WKM dowieść Ksiądz Biskup nie może, abym co z kościoła swego złupił, alem to wszyćko, czym źle używano, tamże pochował Diar 58.

W połączeniu szeregowym (1): Y wſytkom też zreyeſtrował Przeczedl/ zlyczył/ y pochował. RejKup Ev.

Zwroty: »kordy, miecze pochować« (2:1): Krol Boleſław kazał ty złodzieie w leſie połápáć/ ktorzy chodzili z dobythemi miecżmi po leſie plecy im poſchły/ iż niemogli miecżow pochowáć. BielKron 345v; Dawſzy kordy pochowáć/ zá gárdłá ſie dawią. BielSat C2v [idem] BielRozm 19.

»pochować do skrzynie« [szyk zmienny] (2): Ty ceduły ſpiſawſzy pochował do ſkrzynię HistLan D4v, C3.

a. Aby przechować przez jakiś czas do późniejszego użytku (3): Złe wilkośći w człowiecze ćienczą/ [...] Ryby kámienne/ ptacy gorni/ máli y wielcy: á owſzem gdy ich pochowaſz iżſye odleżą SienLek 9v; Po obiedzie ſie do gumienká przechodzić dopátrzyć ſie ieſli dobrze wymłacáią/ [...] ieſli ſłomę dobrze vkłádáią/ plewki/ zgoninki chędogo pochowáią. RejZwierc 111.
Zwrot: »na zimę pochować« (1): Cwikły/ y inne korzenie do żywnośći potrzebne/ rządnie ná źimę pochowáć/ ná ſwe przyſtoyne mieyſcá GostGosp 68.
b. Aby ukryć (5): zábráli z tamtąd Srebro/ złoto/ y ſſaty/ y ſſli precż á pochowali [absconderunt] the rzecży Leop 4.Reg 7/8.

pochować do czego (1): pochowano ie [Sybilline księgi] było do iednego mieyſcá ſwiętego zá ieden ſkarb/ do złotey ármáryey. BielKron 132.

pochować w co (2): Przydą ty dni iż krol Bábilońſki pobierze thy wſzytki rzecży ktoreś poſłom iego vkázował/ ktore rzecży oycowie twoi pochowáli w zákryte mieyſcá BielKron 90, 251v.

Przen [gdzie] (1): TEn mąż świátem wzgárdźiwſzy/ á świeckie márnośći zwyćiężywſzy/ w niebie ſkárby pochował/ ſłowy y vcżynkiem. LatHar 447.
3. Przetrzymać przez jakiś czas wychowując, karmiąc (2):

pochować kogo gdzie (2): BielKron 447v; A nalepiey go [dzieciątko] domá do cżáſu pochowáć RejZwierc 7v.

[Zwrot: »żywot pochować« = utrzymać się przy życiu: aż do śmierci komorę wolnę ma mieć na tymże imieniu i ma chować na swą żywność, coby mógł żywot swój pochować. KsięgaSądIwk 1584 nr 40.]

Synonimy: 1. pogrzebać, pogrześć, włożyć; 2. włożyć; b. skryć, ukryć.

Formacje współrdzenne cf CHOWAĆ.

Cf POCHOWAN, POCHOWANIE

MP