[zaloguj się]
[pdf]

POHAMOWAĆ SIĘ (37) vb pf

się (26), sie (11).

o oraz oba a jasne (w tym w obu a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf pohamować się
praet
sg pl
3 m pohamowåł się m pers pohamowali się
imperativus
pl
2 pohamujcie się
3 niechåj się pohamują
conditionalis
sg pl
2 m m pers byście się pohamowali
3 m by się pohamował m pers by się pohamowali
n by się pohamowało subst

inf pohamować się (19). ◊ fut 1 sg pohamuję się (2). ◊ 2 sg pohamujesz się (1). ◊ 3 sg pohamuje się (3). ◊ 3 pl pohamują się (1). ◊ praet 3 sg m pohamowåł się (2). ◊ 3 pl m pers pohamowali się (1). ◊ imp 2 pl pohamujcie się (1). ◊ 3 pl niechåj się pohamują (1). ◊ con 3 sg m by się pohamował (2). [n by się pohamowało.] ◊ 2 pl m pers byście się pohamowali (1). ◊ 3 pl m pers by się pohamowali (3).

Sł stp, Cn, Linde brak.

I. W funkcji zwrotnej: powściągnąć się, powstrzymać się przed uczynieniem czegoś (zwykle czegoś złego), opanować się; sedatum, subsistere PolAnt; parcere Modrz; sedari Vulg [w tym: z przeczeniem (7)] (35):

pohamować się od czego (2): A iżby ſię pohámowali od ofiar palonych [Et prohiberent holocaustum]/ śniednych/ y mokrych w koſćiele Bożym. BibRadz 1.Mach 1/47; BudBib 1.Mach 1/47.

a. O złym postępowaniu, namiętnościach i emocjach (33): BibRadz Act 19/36; á też ieſliby ktory z nieprzyiacioł miał chęć do tego/ iáwnie co wyrwáć ná páná/ á gánić złe poſtępki iego/ pohámuie ſie GórnDworz Ee4; A dálekoć to piękniej będzie iż ſie y ſam w ſobie poćichu vfráſuieſz/ y ſam ſie záſię nadobnie pohámuieſz. RejZwierc 81; Muſić ſie pohámowáć zuchwalec nie bátzny/ Batząc gdy iuż wyſtępny nie vydźie bes kaźni. WierKróc B2v; CzechRozm 26v; Ieſli ſye człowiek zły niepohámuie/ Pan ſwóy miecz oſtrzy/ pan łuk náłóżóny Ná ręku trzyma KochPs 10; Gdyż ſię tedy żaden temu ſprzećiwić nie może: trzebá ábyśćie ſię pohámowáli/ á nic ſkwápliwie nie czynili. WujNT Act 19/36.

pohamować się od czego (17): ModrzBaz 119v; y nie ma być godnym ná Dyakońſtwo/ Kápłáńſtwo/ y Biſkupſtwo pocżytány/ ktory ſię od żeńſkiey roſkoſzy pohámowáć nie może. SkarŻyw 320; Boby pewnie [ksiądz kanonik] pohamować ſię był muśiał/ od ſtrofowánia mnie z tego co ſię ná ſámego obráca: y ſámego znácżnie ſtrofuie. CzechEp 266; choćiaż ſię [Generiusz] od podpalenia iego [Rzymu]/ ná prośbę Lwá Papieżá y Ewdoxiey/ pohámował. CzechEp 378, 62, 154, 220, 228, 378; NiemObr 61; WerGośc 204, 263, 268; WujNT 517, 675 marg; PowodPr 80; SkarKaz 120b.

pohamować się z czego (2): Y by też był miał wolą co złego vcżynić/ pewnie ſie thámże zárázem ze wſzytkiego pohámował. RejZwierc [782], 90v.

pohamować się w czym (3): MycPrz II D; ia ćiebie [Szawle] ſtráćić y wnet zabić y do piekłá poſłáć ſłuſznie mogę/ á przedſię tobie przepuſzcżam á twego vpámiętánia cżekam: á tj ſię wtjm nieſłuſznjm y okrutnjm rozlewániu krwie ſług moich pohámowáć niechceſz? SkarŻyw 81; CzechEp 290.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (nie)] (2): [Grekowie] nie mogli ſię długo pohamowáć/ áby wpokorze y cichośći Chryſtuſowey/ iedność kośćielną y poſłuſzeńſtwo nawyżſzego Páſterzá trzymáli SkarJedn 228; gdy ſię pohámowáć nie mogą/ áby ieden drugiemu drugdy nieoſtrożnie nie przymowił. SkarKazSej 684b.

W połączeniu szeregowym (1): tylko pátrząc ná dármohárdego chłopá/ káżdy ten przypadek v ſiebie ſnádnie omierźić może/ bo ſie ieſt cżemu y podziwowáć y poſmiać/ y pokáráć/ y pomiárkowáć/ y pohámowáć. RejZwierc 53.

W charakterystycznych połączeniach: pohamować się od gniewu, od niepotrzebnych nakładow, od nikczemnego glozowania, od ofiar (2), od pijaństwa, od podpalenia, od rzeczy miłej a sobie wolnej, od strofowania, od szatańskiej pychy, od umysłu [= zamiaru], od wielu rzeczy, od zbytków niepotrzebnych, od żarliwości, od żeńskiej rozkoszy; ze wszytkiego pohamować się.

Szeregi: »obaczyć się i pohamować« (1): A tu by ſię niech X.K. w błędźie ſwym naprzod obacżył/ y pohámował CzechEp 290.

»pokarać się i pohamować« (1): Iużći wſzytko nadobnie rozważy/ rozwiedzie/ czoby mu ſie do kogo y do ciebie ſámego nie podobáło/ y s cżegobyś ſie ſam w ſobie pokáráć y pohámowáć miał. RejZwierc 90v.

»wstrzymać się i pohamować« (1): ále coż potym/ gdy ſię zdraźniony y vkrzywdzony będąc wſtrzymáć y pohámowáć nie mogę. CzechEp 10.

W przen (1): Rychleyby oko roſpuſtne poſtrzedz ſie mogło w nieprzyſtoynośći [...] y od niey ſie pohámowáć PowodPr 80.
II. W funkcji biernej: zostać powstrzymanym, opanowanym (2): bo ſie pohamować ta ſwawoła Potentatow zlich muli/ ytak muſy ze tego wietznie wazic ſie drudzy niebeda ſmieli zatzinac PaprUp K2; Iákowymi zbytkámi [...] nietylko ſie Bog obraża/ ále ieśli ſie niepohámuią/ źiemiá náſzá zniſzcżeć muśi. PowodPr 71; [Dliaczego voiewoda volosky liud zawzdy pogotowiu myecz muszy [...]. ząda czeszarz tureczky aby to krol j.m. zahamował [...], a gdziebi szie tho nie pohamowalo [...], tedy voiewodzthwo walasky Thurky osadzy przetko. CorfusDocum 1567 nr 149].

Synonimy: I. powściągnąć się, wstrzymać się, zaniechać.

Formacje współrdzenne cf HAMOWAĆ SIĘ.

SBu