[zaloguj się]
[pdf]

PONIEWALAĆ (1) vb impf

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w po- oraz nie-); -wå-, [-wa]; drugie a jasne.

Fleksja
inf poniewålać
indicativus
praes
sg pl
1 poniewålåm
3 poniewålå poniewålają

inf poniewålać. ◊ [praes 1 sg poniewålåm. ◊ 3 sg poniewålå. ◊ 3 pl poniewålają. ◊ part praes act poniewålając.]

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII w.

1. [Zmuszać do czegoś, nakłaniać przemocą, wbrew woli; adigere, afferre, coactare, cogere, compellere, iniungere, subigere Cn [kogo]:

poniewalać do czego: występni ludzie [...] Bogá niech nie winuią áby ich miał do złego wieść a poniewaláć/ gdyż iáſnym przykazániem złego wſzędy zákázuie GilPos 252.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: k temu; że, aby]: UstKościel 77v; Pánowie poniewaláią poddáne ſwoie áby niekupowáli gdźie indźie rzeczy potrzebnjch/ ále tylko v nich. ŚmiglLichwa 72, 71; BielKron 1597 773.

Przen [co]:

W przeciwstawieniu: »poniewalać ... chwalić«: Ale ludźie, wysſzé mieyſce dáli rzeczam potrzebnym, niżli rzeczam náſchwał dobrym: wolą poniewáláć wiárę/ niżli ią chwalić. SenekaGórn 132 (Linde).

a. Zjednywać:
Zwrot: »[czym] sobie poniewalać [iżby]«: potrzebáby mi cżłowieká biegłego/ y innych ięzykow vmieiętnego. O cżym wſzyſtkim iż w tobie wiem/ proſzę y obietnicámi godnymi ſobie poniewalam: iżbyś śię tego podiąć chćiał HistFort I5.]
2. Zniewalać kobietę, gwałcić:
Zwrot: »poniewalać gwałtem«: ſieſtrzeńca [Kryspusa] dał Konſtántynus zábić s potwarzy ſwey żony Fauſty/ ábowiem go ſpotwarzáłá by ią miał poniewaláć gwałtem á on niechciał ná iey żądość niewſtydliwą przyzwolić. BielKron 156v.
3. [Wymuszać na kimś [co z kogo]: Dlatego że zakon znas ią [sprawiedliwość] poniewala/ y przes grozę kary a pomſty Bożei/ za przymuſſeniem od nas ią otrzymawa UstKościel 16v.]

Synonimy: 1. gwałcić, przymuszać, uciskać, 2. gwałcić, sromocić.

Formacje współrdzenne cf NIEWOLIĆ.

Cf PONIEWOLAĆ

MC