[zaloguj się]
[pdf]

POSIEKAĆ (11) pf i [impf]

pf (11) [w znacz. I.], [impf [w znacz. II.]].

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja

inf posiekać (5). ◊ praes i fut 2 sg posiekåsz (1). ◊ [3 sg posiekå. ◊ 3 pl posiekają.] ◊ praet 3 sg m posiekåł (2). ◊ imp 2 pl posiekåjcie (1). ◊ con 1 sg m bych posiekåł (1). ◊ 3 sg m posiekåłby (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. posiec.

I. pf (11):
1. Niezbyt głęboko naciąć coś wielokrotnie lub w wielu miejscach [o zabiegach leczniczo-zdrowotnych] (5):

posiekać około (a. wkoło) czego (2): ále ieſli tego [przyskwarzenia żelazem] śćierpieć niechceſz/ dayże około rány pośiekáć coby báńká okráczyć mogłá/ á thym więcéy iádu wyćiągnie. SienLek 151, 171v.

Zwrot: »puszczadł(ki)em posiekać« [w tym: co (3)] (4): FalZioł I 83c; Scarificare dolorem, id est, locum dolentem, Puſzczádłkiem pośiekáć bolące mieyſce. Mącz 37Ia; SienLek 170v, 171v.
Szeregi: »posiekać, (a) natrzeć« (2): Ale gdyby ſye mu z wyplecenia/ w plec ſuchoty przydáły/ day mu onę plec puſzczádłem pośiekáć/ nátrzyſz mu ią wneth zárázem oleiem lniánym SienLek 170v; Ale gdy naprzod włóśień záwleczeſz/ day dobrze puſzczádłem w koło pośiekáć/ gdźiekolwiek ſchnęło/ á potym thákową máśćią nátrzy/ nátłukſzy lipowégo węgla z ſádłem ſtárym. SienLek 171v.

»posiekać a zasypać« (1): Też [maruna] zołzy roſpądza ktore bywaią za vſzyma y około ſtholcza/ gdy ty mieſcza puſzczádłem poſiekaſz á potim prochem zaſipieſz marunowym s prochem ſzańthowym FalZioł I 83c.

2. Pociąć ostrym narzędziem na drobne cząsteczki; concidere (minutatim), deartuare, prosecare Cn [co] (1): Bych był Ezechiaſzem/ ogoliwſzy głowę y brodę/ włoſybych ná trzy częśći rozdźielił. Y ſpaliłbych iednę część/ á drugąbych pośiekał/ á trzećiąbych ná wiátr puśćił. SkarKazSej 706a.
3. Wyrąbać [co] (2): przewrácaycie wſzytki mieyſcá ná ktorych Pogáni chwalili báłwány ſwoie/ połaḿcie/ roſproſzcie/ y w niwecż obroćcie wſzytki ołtarze/ obrázy/ ſłupy/ láſy poſiekaycie. BielKron 44, 382.
4. Zniszczyć rąbaniem [co] (3): Báłwány poſiekał. SkarŻyw 235 marg.

W połączeniu szeregowym (1): Vcżyniwſzy táką modlitwę/ y żárliwośćią zá Bogá ſwego nápełniwſzy ſerce/ ſzedł y rozmiátał/ pośiekał/ rozproſzył bálwány pogáńſkie w mieśćie onym. SkarŻyw 235.

a. O ludziach: zadać cios bronią sieczną; zranić lub zabić [komu] (1): gdyby obcy á ſrogi cżłowiek przyſzedł mocą do domu twego/ poſiadł álbo roſproſzył wſzytkę máiętność twoię/ [...] poſiekałby głowy dziatkam twoim przed ocżymá twemi/ zelżyłby małżonkę y naród thwoy/ á ciebieby iáko pſá wodził ná łáńczuchu/ [...] tłukąc głowę twoię/ iákoby tám żáłoſna byłá duſzá twoiá y ſerce twoie. RejZwierc 256v.
II. [impf Kosić trawę:

posiekać co [= siano]: Siano, które posiekają na samej dziedzinie, może być ekstymowane ad mc. 6 LustrMalb II 91.

posiekać co [= pole lub łąkę]: Powinni naprzód z każdych 4 włók czasu letniego łąk zamkowych posiec po morgu, zagrabić i odwieźć do zamku, albo do któregośkolwiek folwarku, których posiekają morgów 9. LustrMalb I 7, 10, II 32; jarzyny pospolitej folwarkowej posiekają manu coniuncta morgów 18. LustrPom 126; Robią w tydzień z włóki po dwu dniu i łąkę posiekają wymierną na Dzierzbiethowie. LustrWpol II 147; ŹródłaEkMalb II 5, 15; Łąki za starą Radonią morgów 6 1/2, które tamże ksiądz posieka. InwBiskWłocł 1582 290. Cf Szereg.

Szereg: »posiekać i sprzątać«: LustrMalb I 12; Łąk też pewną miarę mają, które posiekają i sprzątają. LustrPom 10; Łąk mają pewną pomiarę na folwarku, na którą wyprawią kos 29, które posiekają i sprzątają do gumna. LustrPom 127, 127.]

Synonimy: I.3. pociąć, urąbać, wyciąć, wyrąbać; 4. porąbać, porębić; a. poranić, ściąć, zranić; II. pociąć, pokosić.

Formacje współrdzenne cf SIEC.

Cf POSIEKAN

SBu