Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POWLEC

Następne hasło: POWLECZENIE »

POWLEC SIĘ (7) vb pf

Pierwsze o jasne; w formach fut i praet o jasne, e prawdopodobnie jasne (tak w wlec).

Fleksja

praet
	pl
3	subst	powlekły się

fut [1 sg powlokę się.] ◊ 2 sg powleczesz się (2). ◊ 3 sg powlecze się (4). ◊ praet 3 pl subst powlekły się (1).

Sł stp s.v. powlec, Cn brak, Linde także XVII w. s.v. powlec.

Znaczenia

1. Pójść, może: z trudem (3)
2. Przeciągnąć się w czasie, potrwać, przedłużyć się (3)
3. [Stać się ciągliwym]
4. Zasnuć się, pokryć się czymś (o oczach pokrytych bielmem) (1)

1. Pójść, może: z trudem (3): [Byle ile koń popráwił/ tedy ſie powlokę / Tylko niewiém przez ten czás wco ſie więc przewlokę. Albertus [E2].]

powlec się od kogo do kogo [= odejść] (2): Bo ſie od niey [od baby] cżęſtokroć/ do ludźi powlecżeſz/ Vtráćiwſzy iey dobre/ ſam potym vćiecżeſz. BielSat D4 [idem] BielRozm 31.

W przeciwstawieniu: »powlec się ... zostać« (1): Chociay ſie precż powlecże [pan młody] choć domá zoſtánie/ Długo tu iuż ſpokoyna głowá nie może być/ Záwżdy by młode piwo muśi ſie w niey kręćić. RejWiz 90.

Zwrot: »precz się powlec« (1): RejWiz 90 cf W przeciwstawieniu.

2. Przeciągnąć się w czasie, potrwać, przedłużyć się [jak długo] (3): Lepſza bywa zgodá bes nakłádow/ Bo niewiedźieć komu pádnie cetno/ komu licho/ y iáko ſye długo powlecze Práwo: iákoż czáſem y do dwudźieſtu lat ſye powlecze/ niż ku ſkończeniu przyydźie. GroicPorz ſ4; DZiewkę mátká w kożuſzek [...] vbráłá/ Pilno iey przygroziwſzy/ by go ſzánowáłá. Y ſzłá z nią do koſciołá/ w łáwecce klęknęłá/ koſzulkę y s kożuſzkiem/ wzgorę podwinęłá. Kſiądz ſie cżęſto obráca/ [...] pod łáwkę pilno záglądáiąc. Niech dziewká kożuch spuśći/ ćicho Kleſze rzecże/ Bo pewnie iż ſie tá mſza/ k wiecżoru powlecże. RejFig Cc5v.

3. [Stać się ciągliwym: náley wody/ tłucżże ták długo áż káżdy kocżan będzie goły: bo im dłużey tłucżeſz tym lepſzy lep będzie/ [...] á gdy ſie iuż ogoli káżdy kocżan że ſie iuż lep powlecże/ zgromádzi ſie/ tedy wybierz CygMyśl H4.

powlec się za czym: á gdy iuż ſyrop ták zgęſtnie iż ſię powlecże zá wárzeſzką iáko nići [...]/ znáć iż iuż vwrzał. Cresc 1571 497 (Linde).]

4. Zasnuć się, pokryć się czymś (o oczach pokrytych bielmem) (1): Caligare, zaczmycz syą; Oculi caligavere povlyekly syą BartBydg 212b.

Synonimy: 2. przedłużyć się; 4. zaćmić się, zaść.

Formacje współrdzenne cf 1. WLEC.

ALKa