Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POWODZIĆ

Następne hasło: POWODZIE »

POWODZIĆ SIĘ (31) vb impf

się (18), sie (13).

Oba o jasne.

Fleksja

indicativus
inf	powodzić się
praes
	sg
3	powodzi się

praet
	sg
3	n	powodziło się

fut
	sg
3	n	powodzić się będzie

conditionalis
	sg
3	n	by się powodziło, daj się powodziło

inf powodzić się (3). ◊ praes 3 sg powodzi się (12). ◊ praet 3 sg n powodziło się (11). ◊ fut 3 sg n powodzić się będzie (1). ◊ con 3 sg n by się powodziło (3), daj się powodziło (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVIII w.

Znaczenia

Dziać się, wieść się; toczyć się, przebiegać; odbywać się (31)
- W przen (1)
- a. Dobrze, szczęśliwie się dziać, przebiegać, odbywać się; udawać się (9)
  - W przen (1)

Dziać się, wieść się; toczyć się, przebiegać; odbywać się [w tym: bezpodmiotowo (25); komu (26), jak (21)] (31): Lew kiedy mu śiedm lat było/ Scżeśnie mu ſie powodziło. Miał przy ſobie pryiaćiele/ Służyło mu źwierząt wiele. BierEz M4; y rzekł do nyego [Józefa] Izrael/ brácya twoi páſą bydło w Sychymyach/ chodz ſam poſlę cye do nych ieſly ſye ym ſſtzęſliwye powodzy. HistJóz A2; NIe zaźrzyſz też nikomu/ o moy miły brácie/ [...] gdy ſie mu lepyey/ niż tobie powodzi RejZwierz 123; BielSpr 11v; RejPosWstaw [41³]; Bo iáko wnas wiele chorych cżłonkow niedoſtátkow tái ſię/ poki ćiáło ieſt zdrowe y duże/ ktore cżáſu choroby iątrzą ſię/ á bol wzruſzáią [...]: tákći tych ludźi ktorzi ſą ná wielkich doſtoynośćiách poſtánowieni/ poty ſproſnośći bywáią zátáione/ á ocżymá przenoſzone/ poki ſię im ſzcżęśliwie powodźi [rebus secundis utuntur]. ModrzBaz 40v; StryjKron 320, 747; (marg) Wyſtępki z nienawiśći pochodzące. (–) Trzecie vitium idzie z nienawiśći Exultatio, to ieſt/ rádość w tych rzecżach/ gdy ſie co nieſzcżęſliwego powodzi bliźniemu náſzemu Phil Q2; czyiákolwiek kiedy Tá wioſká byłá, niemáſz żadnego któremu Zleby ſię tám powodzić nie miáło od dawná CiekPotr 42.

powodzi się około czego (1): Nietylo około domowych rzecży fortunnie śię wam powodźiło. Ale teſz y vwodźiło. Ale teſz y vwoiennych potrzebách Pan Bog was ſzcżęśćił BiałKaz D2.

powodzi się ku czemu (1): abi ſzye mv sczeilywye kv sachowanyv yego y syemye yego povodzylo LibLeg 11/181.

powodzi się w czym (3): ktory [tj. Władysław Jagiellończyk] iż był przymierze z Amuratem [...] wźięte [...] złamał/ wielką ſzkodę ſobie y kroleſtwu ſwemu przyniosł. Bo gdy mu śię przed tem ſzcżęśliwie w bitwách przećiw Turkom powodźiło [Cum enim antea praeliis secundis cum Turcis semper dimicasset]/ potym zá złamánie Przymierza karánie odniosł. ModrzBaz 21v; WerKaz 275. Cf »we wszytkim się powodzi«.

W charakterystycznych połączeniach: powodzi się barzo, dobrze (lepiej) (5), fortunnie (3), spokojnie, szczęśliwie (scześnie) (10), źle.

Frazy: »na wszem (a. na wszytkim), we wszytkim się powodzi; wszytko się powodzi« (3:1;2): KrowObr 53; Prospere omnia cedunt, Dobrze mu ſie ná wſzem powodźi. Mącz 43b, 320b; W Litwie y w Polſzce ná ten czás wſzytko ſię ſpokoynie powodziło/ ále w Niemczech/ y w Czechach ináczey StryjKron 512; Phil K4; WujNT 3.Joann 2.

»wedla myśli się powodzi« (1): A ieſli ſie też tu [tj. w życiu doczesnym] komu wedla myśli powodzi/ iednák przez prace/ trudnośći/ y fráſunkow być niemoże. KarnNap E2.

W przen [czemu] (1): iáko ſię dobrze powodźi duſzy twoiey. WujNT 3.Ioann 2.

a. Dobrze, szczęśliwie się dziać, przebiegać, odbywać się; udawać się; feliciter locus se dat [alicui, subscribit fortuna [alicui] Cn; z podmiotem osobowym [= komu]: prosperatur Vulg, PolAnt; prosperat PolAnt; provenit (bene a. recte), utitur prospera fortuna Cn; z podmiotem nieosobowym [= w czym]: cedit (bene a. prospere a. voto) succedit (coeptis a. recte a. sub manus a. ex sententia) Mącz, Cn; it (bene) PolAnt, Cn; cadit belle a. feliciter, expedit, fluit ad voluntatem, procedit (bene a. prospere a. pulch(errim)e a. ex sententiá), respondet Cn (9): Leop 2.Par 31/21; SkarŻyw 571; Przetoż roſpáczáć nie mamy/ áni być niećierpliwi ábi fráſowliwi/ ieſli ſię nam nie záwżdy powodzi WujNT 140; czemu ſię ták złym [ludziom] powodźi? SkarKaz 4a; [UstKościel 75; wroćiwſzy ſie do Prági/ [Hus] ſwego cżynić [tj. głosić swojej nauki nieprzestał. co iemu tym ſnádniey powodźiło ſie/ przez cáłe ſześć lat/ [...] iż około Papieſtwá/ [...] tegoż cżáſu było roſtyrku thák wiele HerbOdpow Xx4v].

Fraza: »wszytko, wszytka sprawa się powodzi; powodzi się we wszytkich sprawach« (1:1;1): Tenże Ezechiaſz záſypał z rzodłá w Gichonie wyżſzym/ á przywiodł ie proſto pod zachod słońca ku miáſtu Dawidowe^mv/ y powodziło ſię Ezechiaſzowi we wſzytkich ſpráwách iego. BudBib 2.Par 32/30; A poki nie grzeſzyli przećiwko Bogu ſwemu/ wſzytko ſię im powodziło [erant cum eis bona]/ przeto iſz Bog [...] był znimi. BudBib Iudith 5/15, 3.Esdr 6/10.

Szereg: »szańcować się albo powodzić« (1): Hac non successit, Nie chciało ſie tędy álbo tą drogą ſzancować álbo powodźić. Mącz 151d.

W przen [czemu] (1): A (ták) zniżył Bog dniá onego Iawina krola Kánáánſkiego przed ſynmi Izráelowemi. Y powodziło ſię ręce ſynow Izráelowych BudBib Iudic 4/24.

Synonimy: dziać się, stawać się, toczyć się; a. fortunić się, szczęścić się.

Formacje współrdzenne cf 2. WIEŚĆ.

MFr