[zaloguj się]
[pdf]

PRAKTYK (24) sb m

-ty- (20), -ti- (4).

a jasne.

Fleksja
sg pl
N praktyk praktycy, praktykowie
G praktyka praktyków
D praktykowi praktyk(o)m
A praktyka praktyki
I praktykiem
L praktyku
V praktycy

sg N praktyk (2). ◊ G praktyka (2). ◊ D praktykowi (1). ◊ A praktyka (2). ◊ I praktykiem (2); -em (1), -(e)m (1). ◊ L praktyku (1). pl N praktycy (3), praktykowie (1); -y KlonFlis, KlonWor; -y : -owie SarnStat (1:1). ◊ G praktyków (6); -ów (4), -(o)w (2). ◊ D praktyk(o)m (2). ◊ A praktyki (1). ◊ V praktycy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn).

1. Człowiek doświadczony (przeważnie znający i umiejący stosować prawo); urzędnik, doradca; peritus, pragmaticus Cn; [practicus – sprawny, rządny BartBydg; practicatus – biegły, doświadczony Łac. śr.] (20): To ieſcze k temu powiedam/ iż tego wáſzego [...] [prawa]/ nikt nie vmie: co znáć nie iedno z decretow rożnych w iednákiey rżeczy/ ále y z wáſzych przednich práktykow GórnRozm E4v; ActReg 127; rzadkié były práwá: rzadki ſędźia: o Kommiſsarzu/ o Práktyku/ bezmáłá nie ſłycháli. OrzJan 54; Y ſkaże práktyk/ że ſie do zbroie mieć trzebá/ ieſli nieprzyiaćiél w źiemi OrzJan 57, 53; Otóż Novitius iuris cztérzy rzeczy ma ſobie compárowáć y ſpiſowáć w ieden Libelluſz: áby to co z Reguł ſtátutowych náuczył ſie iáwnie in exemplis obaczył: tedy ták nie długo práktykiem zoſtánie SarnStat 1301, 1270, 1280, [1281]; GrabPospR L; Pozwałem go álem nie mowił z nim: ábo iáko náſzy práktycy mowią: Denunciatus est tantum, non citatus personaliter. KlonFlis H3v marg; [W Moskwi Olgierd kopiją sam o ścianę skruszył, Kiejstut praktyk i Lubart w Prusiech się krwią juszył. StryjPocząt 42; do właſney żywey poćiechy [...] przyſtępuiąc/ to naprzod co oni wielcy dwáy prákticy/ Prorok Dawid/ y Apoſtoł Páweł S. rádzą/ przywiodę ArtTanat C3].

W połączeniach szeregowych (2): oné ćwiczenia vczćiwé/ którémi to króleſtwo ſtánęło/ wygáſły wielkośćią Kommiſſárzów/ ſędźiów/ y práktyków. OrzJan 52, 52.

Zwrot: »praktykow się radzić« (1): gdy nas ná nieprzyiaćielá wyzywáią/ piérwéy ſéymuiemy: piérwéy práwá wykłádamy: práktyków ſie rádźimy/ ieſliż ſie godźi nieprzyiaćielowi odéprzeć. OrzJan 56.
Wyrażenia: »praktyk w prawie, [w prawie praktyk]« (2): Zaſz ich [naszych spraw] też nie był ſwiádom Krol przeſzły? że ſnadź Práktiká nádeń niechćieli mieć w práwie więtſzego MycPrz II A3v; KlonWor 3; [Piąte kśięgi ſą ſądowe: któré trochę przytrudnieyſzym były. Naprzód z téy miáry/ co ſie iuż wysſzéy dołożyło/ żem w práwie nie názbyt práktyk. JanStat [**11]v].

»wykrętny praktyk« (1): ſnádniey s proſtym czułym niż z wykrętnym práktikiem poſtępowáć MycPrz II Dv.

Zestawienie: »praktyk borowy« = ławnik w sądzie bartnym (1): Więc też pſzcżelne złodźieyſtwo/ y miodowych dźieni Wydźieranie/ náſz bártnik świętokrayctwem mieni [...] Y ogniem też to karzą práktycy borowi KlonWor 11.
Szereg: [»jurisperit abo praktyk«: Przetoż tym jurisperitom, abo praktykom, którzy to prawo korunne dobrze rozumieją tak się zdało, aby już prosto wojewodzie podolskiemu pani matka wasza [...] to swe podolskie imienie puścieła. ListyZygmAug 1550/149].

Iron. (2): SKąd to maćie Práktycy że ták poſpolićie/ Iákoby zá pewną rzecż v śiebie twierdźićie? Wygrałem cauſę práwną, lecż nieſpráwiedliwą. KlonWor 64; [ci takowi praktykowie, albo właśnie in peruiciem patriae conspiratores, jeźli są, niech się wczas obaczą, na coby jem zatym przyszło. SenatDelib 185].

~ Wyrażenie: »nalepszy praktyk« (1): BOday go Boże zábit w to práwo wpráwował/ Ná coć inſzégo Pan Bóg Páná Rożná chował: Niżli ná té wykręty/ [...] Pomnię/ gdy ſye nie báwił on témi plotkámi/ A teraz iuż nalepſzy práktyk między námi. PudłFr 13. ~

2. Wróżbita, przepowiadacz przyszłości, astrolog (4): Ano powiedáli o iednym kupieckim człowieku/ á to byłá iście rzecz prawdziwa/ iż gdy mu ſie ſyn urodził/ iż zwiodł praktyki á ludzie vczone áby mu rozſądek vczynili o przypadkoch przyſzłych á o przyrodzeniu ſyná onego. RejZwierc 5v; Otoż każę rozgłośić [...] Ieſliby ſie gdźie ználazł táki vcżony człek: Ktory by porátować zechćiał Pánieńſki wiek. (–) WSzák Pan Stároſtá ráił Práktyká dobrego PaxLiz B3v, B3v, C4.

Synonimy: 2. astrolog, lośnik, prorok, wieszcz, wieszczarz, wieszczbiarz, wieszczec, wieszczek, wieszczy, wrożbit, wrożbita, wrożebnik, wrożek, wybadacz.

Cf PRAKTYKARZ

DDJ