[zaloguj się]
[pdf]

PRZECIĄGNĄĆ (12) vb pf

e jasne.

Fleksja
inf przeciągnąć
praet
sg pl
3 m przeciągnął m pers przeciągnęli
f przeciągnęła m an
conditionalis
sg
3 m by przeciągnął

inf przeciągnąć (5). ◊ fut 3 pl przeciągną (1). ◊ praet 3 sg m przeciągnął (1). f przeciągnęła (1). ◊ 3 pl m pers przeciągnęli (2) [w tym zapis: -eli (1)]. ◊ con 3 sg m by przeciągnął (1). ◊ part praet act przeciągnąwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

I. Transit. (10):
1. Przemieścić ciągnąc, wlekąc [kogo, co] (3):
Przen (1):
Zwrot: »k sobie przeciągnąć« (1): oycze ſwyαti [tj. Boże] racz tez moyα duſſα w yey ſcyala wiſſcyu wteyze laſce przijᾳc/ a mnye wſſitkyego kſobye przecyᾳgnᾳc BierRaj 27v.
a. Przemieścić na drugą stronę; przen (1):
Zwrot: »kota przeciągnąć« = dać się oszukać, wystawić się na pośmiewisko, ośmieszyć się (1): MIkoſz kotá przećiągnął/ [...] powiédz mi/ Mikoſzu/ Won czás/ gdyś kotá ćiągnął/ ábo ſnádź kot ćiebie Gdźieś był ſtryczków ták prędko doſtał ku potrzebie? KochFr 94.
b. Za bardzo przechylić (1):
Zwrot: »przeciągnąć na drugą stronę« (1): y ták pewnie vczynićie/ iáko by vczynił on niebáczny Cieślá/ ktory náćiągáiąc dom niebácznie náchylony w klobę ſwą przećiągnąwſzy go ná drugą ſtronę/ z gruntu by dom wſzyſtek wywroćił. OrzRozm B2v.
2. Rozwiesić nad czymś przymocowując oba końce po obu stronach [co przez co] (1): Przecziągną powroz przes wodę RejRozm 398.
3. Przemieścić na boki, rozszerzyć (1):
Zwrot: »przeciągnąć granice« (1): zá ktorą przycżyną Turcy wiele narodow Chrześćijáńſkich pośiedli: y gránice Páńſtwá ſwego ták przećiągnęli [fines ... promoverunt]/ iáko widźimy. ModrzBaz 105v.
4. Przedłużyć trwanie [czego] (1): Prorogare vitam, et prorogare aetatem, Przedłużić/ przeciągnąć żiwotá. Mącz 358a.
5. Skłonić do zmiany poglądów i przejścia na inne [kogo] (3):

przeciągnąć do czego (1): gdy go [patryjarchę konstantynopolskiego] do ſwey błędney ſekty/ [...] przeciągnąć [...] [ministrowie luterscy] chćieli. ReszPrz 68.

przeciągnąć na co (2): Mącz 462a; gdy [Jan Chryzostom] od owiecżek ſwoich CONſtántinopolſkich odieżdżał/ ktore ná ten cżás Kácerze/ z prawdźiwey zbáwienney náuki zeprżeć/ á ná błędłiwą [!]/ fałſzywą náukę ſwoię przećiągnąć chćieli/ [...] ReszPrz 3.

Zwrot: »przeciągnąć na swe mniemanie« (1): Pertrahere aliquem in suam sententiam, Przeciągnąć kogo na ſwe mniemánie. Mącz 462a.
6. Zdecydować o przyjęciu jakiegoś rozwiązania spośród kilku rozważanych (1): Staroscic Radzinski chłop trędowaty, [...] starał się o Starostwo poOicu swym [...]. Sam się Staroscic do Krolewny obiecał 10000 złotych dac. y Pannę Barbarę poiąc [...] Nic kanclerzowe przyczyny, nic Pana Podlaskiego vsiłowanie, [...] nic Senatorow dwu molestowanie niewazyło. Przeciągnęła Barbarka. Przywilei dano Tredowatemu ActReg 130.
7. [Za bardzo napiąć, naprężyć [co]: Rzeczpospolita jest jako lutnia: gdy ją spuści, jest nikczemna; gdy przeciągnie, struny porwie. PismaPolit 587.]
8. [Skierować wodę w inne miejsce [co]: Gdy się tedy góry [tj. kopalnie] rozrobią, co pierwy nie było jacy jeden szyb, jakoby studnia wody, to się już uczyni staw pod ziemią, woda gwałt weźmie (trudniej przeciągnąć staw niźli studnią) LustrKrak II 54.]
9. [Przegonić, pozwolić się wybiegać [czego (żywotne) [funkcja supinum = do przeciągnięcia]]: Nie dla siebie, [...] ale dla psow wszyćkich W⟨aszej⟩ K⟨rolewskiej⟩ M⟨iłości⟩ proszę o naukę i dozwolenie, gdzieby ich na czas jachać przeciągnąć, bo psy parszywieją ListyPol I ⟨1547–1548⟩ 464.]
II. Intransit. Przebyć gromadnie jakiś teren [przez co] (2): LibLeg 11/84v; [Z tám tąd przez Cżerniſzowo miáſto przećiągnęli RymszaDeket 63].
a. Przeprawić się na drugą stronę [przez co] (1): áby wyſtrzegli krolá/ by ná puſzcży nie mieſzkał oney nocy/ ále áby przez Iordan przeciągnął. BielKron 72; [PamJancz 34].

Synonimy: 4. przedłużyć, przewlec.

Formacje współrdzenne cf CIĄGNĄĆ.

Cf PRZECIĄGNIONY

KW