[zaloguj się]
[pdf]

PRZETRZĘSAĆ (9) vb impf

W inf -trzę- (2), -trzą- (1); -trzę- Strum; -trzę- : -trzą- RejZwierc (1:1). ◊ W pozostałych formach -trzą-.

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przetrzęsać, przetrząsać
indicativus
praes
sg
1 przetrząsåm
fut
sg
3 m będzie przetrząsåł
imperativus
sg
2 przetrząsåj

inf przetrzęsać (2), przetrząsać (1). ◊ praes 1 sg przetrząsåm (1). ◊ [fut 3 sg m będzie przetrząsåł.] ◊ imp 2 sg przetrząsåj (1). ◊ pass praes 3 pl przetrząsają się (1). ◊ part praes act przetrząsając (3).

Sł stp brak, Cn w innych znaczeniach, Linde XVII w. s.v. przetrząść.

1. Posypywać czymś, rzucać na coś drobne kawałeczki czegoś, niekiedy układając warstwy czegoś [czym] (7): Nuż też ćwikiełki w piec námiotawſzy/ á dobrze przypiekſzy nadobnie ochędożyć/ w tálerzyki nákráiáć/ tákże w fáſecżkę vłożyć/ chrzanikiem co nadrobniey vkrążawſzy przetrząſáć/ bo będzie długo trwáłá/ thákże koprem włoſkim troſzkę przetłukſzy przetrzęſáć/ á octem pokrapiáć/ á ſolą theż trochę przeſaláć/ tedy to ieſt ták oſobny przyſmák RejZwierc 110v; Potym [Hannibal] ſłomámi przekłádáiąc á prochy á ſiárkámi przetrząſáiąc kazał wołom ná rogi náwięzáć [...]. Potym w nocy z woyſkiem ſwoim [...] ćichucżko ſie pod Rzymſkie woyſko podſzáńcował/ woły puśćiwſzy przed ſobą. A gdy iuż było co nabliżey/ kázał zápalić ony wiązáni. RejZwierc 163; A kiedy iuż będźieſz miał kłáść óny żłoby/ włożyſz piérwéy iednę połowicę/ á potym záśię drugą połowicę/ ſłóżże ié y zwiérć przełożywſzy mchem/ á włożywſzy vfaſuy dobrze około ónych żłobów/ źiemią á mchem przetrząſay. Strum Gv, [H]v, K, M2.
2. [Potrząsając przesypywać przez coś, przesiewać; przen:

W porównaniu: Szátan [...] then was będzie przetrząſał ták potężnie iáko bywa pſzenicá przeſiewána przez rzeſzoto/ żeby was rozerwał á rozproſzył odemnie GrzegŻarnPos 1582 758v (Linde s.v. odwiać).]

3. Posypując tworzyć warstwę oddzielającą, przekładać czymś [co] (1): Intersterno, Prześćielam/ przetrąſam [!] co. Mącz 415a.
4. Przedstawiać lub zapoznawać się z jakimś zagadnieniem w różnych jego aspektach; przen [co] (1): Ieſli tu kogo kártá ktora zárumieni, Wſzák ſię nikogo właſnym názwiſkiem nie mieni: Tylko ſię przetrząſáią rózne obyczáie, Złym przygáná, á dobrym pochwałá ſię dáie. CiekPotrSzym )?(3v.
[Zwrot: »przetrząsać prawa«: wiedzą iáko to trudna na człowieká rycérſkiégo łamáć ſie około náuki/ przetrząſáć práwá/ ále iáko mu przyſtoi/ gdy iedźie ná woynę/ żołnierze mężné około śiebie mieć: ták záś ná práwie śiedząc pánu potrzebna ludźmi w práwie vczonémi łáwicę ſwoię oſádzáć CerGór 36.]

Synonimy: 1. posypować; 2. przesiewać; 3. prześcielać, rozściełać.

Formacje współrdzenne cf TRZĄŚĆ.

Cf PRZETRZĄSANIE

MPi