[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSĄDZAĆ (19) vb impf

W inf -sądz- (2), -sędz- (1); -sądz- Oczko; -sądz- : -sędz- SarnStat (1:1); a jasne; w pozostałych formach -sądz-.

Fleksja
inf przysądzać, przysędzać
indicativus
praes
sg pl
1 przysądzåm
2 przysądzåcie
3 przysądzå przysądzają
praet
sg pl
3 m przysądzåł m pers przysądzali

inf przysądzać, przysędzać (3). ◊ praes 1 sg przysądzåm (4). ◊ 3 sg przysądzå (5). ◊ 2 pl przysądzåcie (1). ◊ 3 pl przysądzają (3). ◊ praet 3 sg m przysądzåł (1). ◊ 3 pl m pers przysądzali (1). ◊ part praes act przysądzając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. przysądzić.

1. Autorytatywnie podejmować rozstrzygającą decyzję, wydawać wyrok; adiudicare Mącz, Calep, Cn; addicere Calep, Cn (14): Mącz [176]d; Adiudico, per sententiam et iudicum aliquid alicui attribuo – Prziſsadząm. Calep 24b, 22a.
a. Przyznawać prawo do czegoś [co] (6): W MAZOWSZV nie tylko ná gránicách Kommiſſárſkich od Króleſtwá, ále y ná dźiedźicznych, ſtárców y świádków pilno vżywáią: Bo tám ſąd źiemſki ná wiſią [lege: wizyją] wyſyła nim powód przykaże: A iest to oſtrożniéy: bo bez tego trudno iest ſądowi aktoratum [tj. prawo do wytoczenia powództwa] przyſądzáć: poniewáż ſą niewiádomi położenia mieyſc y vżywánia dawnégo. SarnStat 470, 465.

przysądzać komu (3): Ten Státut Zygmuntá Królá zda ſie bydź przećiwny ꝟ.2. Státutem Iágełłowym ꝟ.2. Bo powództwo przedtym Podkomorzy ná polu przyſądzał, á tu Sędźia. Tu nie każe controwertowáć ná polu: A tu Iágełło temu kto trzy kopce pokaże przyśięgáć y powództwo przyſędzáć. SarnStat 465; Maleficus ſemel, bis, ter powołány, iuż tráći, że mu nieprzyſądzáią przyśięgi. SarnStat 792, 792.

α. Przyznawać prawo własności [komu] (1): nie záſługuią ſobie tákowi żadney pochwały/ ktorzy miáſtho obrony rozmnażánia pożytkow ludzkich/ ſámi ie wydzieráią/ álbo cudze dobrá inſzym przyſądzáią/ ktorzy do tego znáku ſpráwiedliwośći nie miewáią. Phil Q3.
b. Uznawać, że coś jest przynależne komuś; o Bogu w stosunku do grzesznika (w polemice między katolikiem a innowiercą na temat odkupienia) [co] (5): Pan Chriſtus prośił Oycá/ áby nas poświęćił wprawdźie: á wy powiádaćie że nas nie wprawdźie poświąca/ ále tylko świątość álbo ſpráwiedliwość przyſądza. WujJud 95v.

przysądzać komu (3): A ták wedle właſnośći ſłow piſmá świętego/ ſam tylko Pan Bog nas vſpráwiedliwia dla Páná Kryſtuſá/ gdy nam grzechow náſzych nie przyſądza/ ále ſpráwiedliwość iego przycżyta y przywłaſzcża. WujJudConf 95v, 95 [2 r.].

przysądzać za czyje (2): Muśimy pirwey być ſpráwiedliwemi y dobremi/ cżego ſámi z ſiebie żadną miárą mieć niemożemy/ tylko z ſzcżyrey łáſki Bożey/ ktory nam grzechy y niedoſtátki náſze odpuſzcża/ á ſpráwiedliwość doſkonáłą Kryſtuſowę przez wiárę weń pocżyta y przyſądza zá náſzę właſną/ prziymuiąc nas zá ſpráwiedliwe. WujJudConf 102, 95.

Szereg: »przysądzać i (albo) poczytać (a. przyczytać)« [szyk 2:1] (3): Przetoż Pan Bog dla [...] Syná ſwego/ ktory dla nas ćirpiał y zmartwychwſtał/ ieſt miłośćiwym Sędźiem grzechow náſzych/ áni ich nam przyſądza álbo pocżyta/ ále owſzem przyſądza nam y przycżyta Spráwiedliwość Kryſtuſowę zá náſzę właſną/ że iuż nietylko ocżyśćieni ieſteſmy od grzechow/ ále y obdárowáni ſpráwiedliwośćią Kryſtuſową WujJudConf 95, 102.
c. [Uznawać czyjeś pierwszeństwo i wyróżniać odpowiednim trofeum [co komu]: Parys odpowiedáiąc páńey [!] Venus tedy iábłko iáko to cudnieyſſey przyſądza y podáye. SądParysa B3.]
2. Dawać, nadawać, udzielać [co komu] (1): Byli niektorzi przeſzłego wieku/ ktorzi co naprzednieyſze beneficia ſámey śláchćie zá przywileymi áż z Rzymu otrzymánemi/ przyſądzáli [consignarent]. ModrzBaz 132v.
3. Twierdzić coś o kimś a. czymś [w tym: co komu, czemu (3)] (4): Attribuo, Przipiſuyę prziwłaſzczam/ prziſądzam. Ascribere et attribuere idem. Mącz 464a.
a. Przypisywać cechę (1): Iż iako niewiaſty we wſzytkim ſą mgłeyſzego przyrodzenia niż mężowie, tak też y znamiona niżey wypiſane dobroć albo złoſć mnieyſzą to ieſt mgleyſzą w nich vkazuią. Przyrownaiącz przyrodzenie oboiey płci to ieſt męſkiey ku niewieſciey, według ſthałoſci z krewkoſcią iakoby dwie cżęſci otrokowi przyſądzaiąc á trzecią niewieſcie. GlabGad M; [chcę z nim cżynić ſam á ſam iáwnie przedewſzemi/ o tę prawdę ieſli ták ieſt ábo nie ieſt/ co on nam przyſądza tu przed máieſtatem Boſtim [!] świętym PostępekPrCzart 56].
b. Przypisywać przyczynę (2): Atzkolwiek Pan Bog weyrzał ná niſkość ſlużebnitzki ſwoiey/ iżem vrodziłá Kryſtuſá Syná Bożego/ y zbáwićielá iedynego: A wſzákoſz dla tegom ſie nieſtáłá żadną Boginią/ ánim ſie teſz ſtałá zbáwićielką tego Swiátá/ áni teſz przes mię ieſt ſ[wi]át odkupion/ iako wy to mnie fáłſzywie przyſądzaćie/ y mnie ſromoćićie KrowObr 153v; y to to ieſt/ co Philozophóm wielką trudność czyniło/ bádáiącym ſye o rzeczy początku á poſtánowieniu/ chcąc to przyſądzáć dźiwnym vymyſłom/ hármoniéy/ á zgodnému vłożeniu Oczko 5.

Synonimy: 3.a. poczytać, przyczytać, przyczytawać, przypisować, przywłaszczać.

Formacje współrdzenne cf SĄDZIĆ.

Cf PRZYSĄDZANY

MP