[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWIANEK (24) sb m

-å- (12), -a- (9); -å- OrzRozm; -a- UstPraw (2); -å- : -a- SarnStat (11:7); e jasne.

Fleksja
sg pl
N przywiånek
G przywiånku, przywianka przywiånków
A przywiånek
I przywiånki(e)m
L przywiånku

sg N przywiånek (7). ◊ G przywiånku (9), przywianka (1); -u : -a SarnStat (7:1). ◊ A przywiånek (4). ◊ I przywiånki(e)m (1). ◊ L przywiånku (1). ◊ pl G przywiånków (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn; XVIII) – XIX w.

Suma pieniężna zabezpieczona żonie przez męża na jego dobrach jako odwzajemnienie za posag; dotalitium(-a) BartBydg, JanStat, Cn; bona peculiaria uxoris, dotalia dona, parapherna, paraphernalia Cn (24): BartBydg 45; A ná wtorym roku iáko ná záwitym ma [pani wienna] ſtać/ á wedle ſwego przywileiu pieniądze przynieſć/ á z imienia zſtąpić/ poſtáwiwſzy rękoymie dobrze ośiádłe/ o to iż ſię po iey ſmierći przywiánek wroći ná potomki mężá iey pierwſzego. UstPraw B2v, B2v; Tóż ſie ma rozumieć/ gdźieby po śmierći mężowéy [pani wienna] ſzłá zá drugiégo mężá/ że ma bydź ná ſkupie od tychże kreditorów/ záręczywſzy im przywianek. SarnStat 591 [idem 637]; A ieſli tákowa białagłowá [która powtórnie wyszła za mąż] pozwána ná wtórym roku nie ſtánie/ tedy ſąd onému/ który odkupuie/ da onéy dobrá opráwné w dźierżenié/ á pieniądze/ któré należą ku wykupnu/ wedle zámknienia w ſobie zapiſu opráwnégo w Káncelláriiéy źiemſkiéy/ będźie chował do tąd/ áż oná páni/ która ma przywianek [Domina dotalitialis JanStat 577]/ do ſądu záśię przyſzedſzy pewné záśię rękóymie o wrócéniu przywianku [super dotalitio ... revertendo JanStat 577] bliſkim piérwſzégo mężá obyczáiem wyśſzéy [!] nápiſánym ſtáwi SarnStat 634; A wſzákóż vznawánié o woynie/ y o zapiſách Przywianków/ między perſonámi przez rozwód rozdźielonémi/ do królewſkiégo Máieſtatu wedle dawnégo zwyczáiu/ ma bydź odſyłano. SarnStat 638, 634, 636 marg, 637, 1177; [[wdowa wychodząc drugi raz za mąż] ſtáwi pewné Rękoymie/ około wrócenia Przywianku Przyiaćielóm Mężá piérwſzégo. TarnUst 104 (Linde) [idem] UstPraw B2v].

przywianek na czym (2): O białych głowách, któré wtóry raz zá mąz idą: y około odkupná dóbr, ná których przywianek ieſt. SarnStat 634, 640.

przywianek czyj (1): Zwyczay też ten w Polſzce ieſt/ áby Wienna Páni/ opráwę ſwą miáłá ná imieniu mężá ſwego/ áby rowna opráwá wiáná y przywianku iey byłá OrzRozm P2v.

przywianek czyj [= przez kogo dany] (1): Iż gdy oná [białogłowa, która powtórnie wyszła za mąż] vmrze/ przywianek piérwſzégo mężá zmárłégo przypádnie/ álbo lepiéy wróći ſie potomkóm piérwſzégo meżá [!]. SarnStat 634.

W połączeniu szeregowym (1): Część Inflantckiey źiemie, która iest w dźierżeniu Królá Szwedzkiego do tych miast, Króleſtwu y Wielkiemu Kśię⟨stwu⟩ Litewſkiemu incorporowáć: zá co Królowa Anná iśći ſie ná Króleſtwie Neápolitáńſkim, Kśięztwie Barſkim y Różáńſkim Duoaná Foggia ná wienie, y przywianku, y ná ſummách wſzytkich, ná rzeczach ruchómych y nieruchómych. SarnStat 108.

W charakterystycznych połączeniach: oprawa przywianku (3), wrocenie (2), zapis; zaręczyć przywianek (2); przywianek wroci się (2).

Szeregi: »posag i przywianek« = dos et dotalitium JanStat (3): vſtáwiamy nápotym/ áby żoná gdy mąż vmrze/ tylko poſag y przywianek miáłá: á inné dobrá/ ná których poſágu y przywiánku nie będźie miáłá/ potomſtwu álbo blizſzym będźie powinná oddáć SarnStat 640, 634.

»wiano, (i) przywianek; wiano z przywiankiem« = dos et dotalitium JanStat (6;1): na kthorym lysczye summa byla oznaczona thysszyacz kop et pyącz szeth Cop slaczayacz wyano sprzywyankem ZapWar 1527 nr 2361; OrzRozm P2v; w tych wſzytkich pomienionych dobrách/ [...] ná ten czás opráwę pięćdźieśiąt tyśięcy złotych polſkich wiáná/ á drugą pięćdźieśiąt tyśięcy przywianku Kró: Iéy M. małżonce náſzéy nieomieſzkále wydáć z Káncelláriy náſzych roſkażemy. SarnStat 26; Iz [!] gdy białagłowá piérwéy vmrze máiąc wiáná y przywianku opráwę [habens Dotis et Dotalitii reformationem JanStat 570]/ poſag od mężá żywiącégo przez pośrzodek práwny ma bydź wyćiągan SarnStat 633, 632, 634, 637.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Synonimy: parafarnalija, wyprawa.

MPi