[zaloguj się]
[pdf]

PRZYZWOLENIE (149) sb n

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N przyzwolenié
G przyzwoleniå
D przyzwoleniu
A przyzwolenié
I przyzwoleniem, przyzwolenim

sg N przyzwolenié (21); -é (1), -(e) (20). ◊ G przyzwoleniå (36); -å (32), -(a) (4). ◊ D przyzwoleniu (4). ◊ A przyzwolenié (14); -é (2), -(e) (12). ◊ I przyzwoleniem (38), przyzwolenim (36); -em ComCrac (2), Leop, ZapKościer (2), OrzJan, WujNT, SarnStat (13), SkarKaz, VotSzl; -im LibLeg (2), ZapWar, KromRozm III, KrowObr (3), SkarJedn (2), SkarŻyw (3), StryjKron (2), WerKaz (3), SkarKazSej; -em : -im GroicPorz (3:1), BielKron (11:15), HistRzym (1:1), PaprUp (1:1); -em (8), -ém (6), -(e)m (24); -em OrzJan; -em : -ém SarnStat (7:6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Zgoda, wyrażenie zgody, aprobata; consensus Mymer1, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; assensus Mącz, Calep, JanStat, Cn; astipulatio, suffragium Mącz, Calep; assensio Mącz, Cn; consensio Mącz; voluntas Calep; annuentia JanStat; assentatio Cn [w tym: czyje (107) – G sb i pron (79), ai poss (22), pron poss (6)] (146): OpecŻyw 9; Mymer1 34v; ConPiotr 34v; podkawſchi yą v ſzwyentego Marczina yeſth yey proſzil aby mv na ſchathi pyenyedzi gdzie nabila. I mayacz yey przizwolyenye przinyoſl yey suknya nyewyeſczią LibMal 1552/171; A ieſliby kto chćiał co przedáć/ [...] tego też niemogł vczynić/ áżby od Páná ſwego znák przyzwolenia przynioſł GroicPorz l4; Mącz 331c, 383a, b [2 r.], 416d, 418b; Bo iákokolwiek myſl hárda ſwym pochlebſtwem ſobie pomoc chce/ y ná vmocnienie złey żądżey [!] ſwoiey przyzwolenia świętych Zborow ſzuka: przedſię [...] SkarJedn 183; Calep 107a, 1027a [2 r.]; SkarKazSej 703a.

przyzwolenie czego [= na co] (2): ſzło to o przyzwolenie Trydeńſkiego Koncilium poſtánowienia BielKron 229v; A kto milczy/ á nic nie czyni/ [...] pewne ma przyzwolenie y vcześnictwo grzechu cudzego. SkarKazSej 703b.

przyzwolenie od kogo [w tym: mieć przyzwolenie od kogo (4)] (5): Iozeph wzyąwſzy przyzwolenie od Krolá Faráoná/ wiezli go [Jakuba] ná pogrzeb do Kanáneyſkiey zyemie BielKron 19, 232, 392v, 402; PaprUp F.

przyzwolenie ku czemu (2): Rozmyſl tu ſobie iako troytza ſwiętá ocżekáwála odpowiedzi ij przyzwolenijá panieńſkiego ku wcieleniu ſyna bożego. OpecŻyw 8v; ComCrac 12.

przyzwolenie na co (7): ZapWar 1507 nr 1972; A tak ſie ſtalo przyzwolenijé blogoſlawioné Marié na ſmiertz iey ſyna OpecŻyw 104; A yſz nas theſz oto zandal ze byzmy t⟨woją⟩ m⟨iłość⟩ przeſ poſſla naſzego ku przyſwolenyu na the odmyane wyary przywodzyely. LibLeg 8/132v; BielKron 386v; pedaria sententia, Przizwaláyące skazánie/ to yeſt/ przizwolenie ná ſąd á widzenie ſtárſzich pánów. Mącz 294a; SkarŻyw 274. Cf »za przyzwolenim«.

cum inf (1): [Bóg] chczyal aby marya panna byla od dobrego archanyola pozdrouyona nauczona a ku przyzwolenyu zwyarą moczną bycz matką bozą przyuyedzyona PatKaz III 90v.

Ze zdaniem przydawkowym dopełniającym (1): Byłeś proſzon od Kijowſkich mieſzcżan y od nas przyzwolenie miał/ ábyś leżał s ſwoim ludem ná gránicy Moſkiewſkiey BielKron 402.

Ze zdaniem przydawkowym nawiązującym do przydawki w zdaniu nadrzędnym [na kogo] (1): Suffragium, Głos/ Votum/ Przizwolenie cziye ná kogo áby był obran/ wzięt ná yáki vrząd Mącz 135c.

Zwrot: »o przyzwolenie prosić« (1): Ieſli ſobie Anátoli v Koncylium on przywiley ziednał/ áby był pierwſzym po Rzymſkim/ cżemuſz o przyzwolenie Papieżá prośił SkarJedn 187.
Szereg: »(ani) przyzwolenie ani potwierdzenie« (2): ná ktore iednánie nie było przyzwolenia áni potwierdzenia od Papieżá BielKron 232; WujNT 461.
Wyrażenia przyimkowe: »bez, przez, okrom przyzwolenia« = absque consensu JanStat, JanPrzyw; sine consensu JanStat (16:6:2): ijż iako mily iezus temu niemotznému niedál zdrowiá bez iego przizwoleniá/ tako téż nám niedá zbawieniá bez naſſeégo przyzwoleniá. OpecŻyw 59, 59; LibLeg 11/18; Diar 74; A ieſli Przyſyęgá bes przyzwolenia Sędźiego będźie odpuſzczoná [...] thedy Sędźiemu [strona] winę da. GroicPorz z2v, r3v; BielKron 167, 415v; iz Kanon wtorego Zboru mocy nie miał przez przyzwolenia Papieſkiego. SkarJedn 182, 139, 188 marg, 213, [d9]v; SkarŻyw 318, 321; NiemObr 63 [2 r.]; ZOná mężowi ſwému niech nic nie zápiſuie/ okróm przyzwolenia przyiaćiół [= krewnych] SarnStat 629, 584; SkarKazSej 680a.

~ W połączeniach szeregowych (2): obiecuiemy od tych czáſów nigdy przez rády y przyzwolenia oſobnégo/ y dopuſczenia Pánów Króleſtwá náſzégo Monety [...] nie kázáć áni dopuśćić bić SarnStat 886 [idem] 405.

Szereg: »bez wiadomości i przyzwolenia« (1): a nieciesząc się ziego niefortuny [...] rad bych go poratował, ale nie bez wiadomosci y przyzwolenia w⟨aszej⟩ m⟨iłości⟩ ActReg 83. ~

»z przyzwolenia« = consensu Modrz (3): ModrzBaz 48; miáſto ſiebie [z] przyzwolenia Papieſkiego [...] poſtáwił ná Arcybiſkupſtwo Mogunckie Lullá towárzyſzá ſwego SkarŻyw 519.

~ Wyrażenie: »z społecznego przyzwolenia« (1): Ieſliż by więc po tych to ſlowiech ći álbo owi/ chćieli co przydáć álbo viąć do tego/ vcżynią to z ſpołecżnego przyzwolenia [facient ex proposito suo] Leop 1.Mach 8/30. ~

»mimo [= wbrew] przyzwolenie« (1):

~ Szereg: »mimo wiadomość i przyzwolenie« (1): przyrzékamy [...] nigdy nic nie ſtánowić/ [...] mimo wiádomość y przyzwolenié Rad Koronnych oboygá narodu. SarnStat 638. ~

»nad [= bez] przyzwolenie« (1):

~ Szereg: »nad prawo a nad przyzwolenie« (1): ieſliby też kto potkał dzyewecżkę [...] á wziąłby ią gwałtem nád práwo á nád przizwolenie iey/ [...] niechay będzie śmiercią vmorzon. RejPos 343. ~

»z przyzwoleni(e)m« (46): LibLeg 11/22v, 42; ComCrac 20, 22; Kthore Práwo potym Káźimirz wielki/ Krol Polſki/ s przyzwoleniem Rády ſwey y wſzytſthkiego Kroleſtwá przyiął GroicPorz a3v, z2v; KrowObr 128v, 224; Po śmierći iego [Dariusza] wſtąpił ſtárſzy ſyn ná Monárchią Perſką/ rzecżony Xerxes/ [...] s przyzwolenim młodſzego brátá BielKron 117; [Wandalowie] oſiedli Węgierſką źiemię z przyzwolenim Konſtántyná Ceſárzá BielKron 296; gdzie napierwey w Cżechách mſza Słowieńſkim ięzykiem vſtáwioná byłá od biſkupá Cirillá á Metodiuſsá z przyzwoleniem Papieſkim. BielKron 322, 29, 157v, 159v, 171v, 172 (26); HistRzym 35v, 40; PaprUp B3v; A táki poſag [...] ma iéy [siostrze] bydź przez bráćią oddány [...]. A zwłaſczá gdy zá mąż póydźie/ zprzyzwoleniém bráćiéy/ ábo inſzych powinnych. SarnStat 590 [idem 635], 20, 635.

~ Szeregi: »z wiadomością i (z) przyzwoleniem« (4): A coby kolwiek/ ná Ratuſzu [...] z wiádomoſćią y s przyzwoleniem ſtárſzych s poſpolſtwá vrádzono y zámkniono było/ ſtale pod vłożoną winą ma być chowano GroicPorz b4, a3v; któré [sprawy sejmowe] ſie zwykłym obyczáiem/ z wiádomośćią y przyzwoleniém wſzech ſtanów odpráwowáć máią. SarnStat 46 [idem] 47.

»z wolą i przyzwolenim« (1): Smial to nieprzijaciel [...] mowic ze wielkie vpominky brali [Zborowscy] od Krolow tich ktore promouowali na Kroleſtwo zwaſza [tj. senatorów] wola y przizwolenim PaprUp F2v.

»zgodą, z przyzwoleniem« (1): Te Contracti iednoſtainą zgodą ſprzizwolieniem wyzei omienionych ſtron, wniwecż zepsowali ZapKościer 1580/12v. ~

»z przyzwolenim« = grzecznościowa prośba o wybaczenie (1):

~ Szereg: »z łaską i przyzwolenim« (1): ále gdy ſie [doktorzy] nie zgadzáią [ze słowem Bożym]/ z ich łáſką/ y przyzwolenim/ to wſzyſtko na ſtronę odrzucam. KrowObr B2. ~

»za przyzwoleni(e)m« = annuente, assensu, (cum) consensu JanStat (22): ZapWar 1545 nr 2646; Theodozyus Ceſarz zá przyzwolenim Leoná papyeżá zebrał był máło przed tym Concilium wtore w Epheźye KromRozm III P8v; Zá przyzwoleniem Dáriuſſowym żydowie kośćioł y miáſto Ieruzálem buduią. Leop 3.Esdr 6 arg; SkarJedn 188; SkarŻyw 518, 519, 544; StryjKron 427, 462; OrzJan 111; Przetoż ten zwyczay był w kośćiele od czáſow Apoſtolſkich: że y żonáći mogli być ná kápłáńſtwo przypuſzczeni [...] zá żywotá [żony] zá iey przyzwoleniem WujNT 35; SarnStat 186, 213.

~ za przyzwolenim na co (1): (nagł) Liſt S. vniey ábo ziednocżeniá Grekow z Láćinniki. (–) Ewgenius Biſkup [...] zá przyzwolenim ná rzecży niżey opiſane/ [...] tych ktorzy záśiedli mieyſcá Pátryárchow [...]. Weſelſię niebo y raduyſie ziemio: śćiáná ſię ktora dzieliłá wſchodny kośćioł od zachodnego rozwáliłá SkarJedn 269.

W połączeniach szeregowych (2): Statutóm tákowym chcąc exequucyą vczynić: [...] niniéyſzym náſzym Dekrétem/ zá rádą y iednoſtáynym Prȩłatów y Przełożonych náſzych pożądániém/ wiádomośćią/ przyzwoleniém/ [prawa kościelne] chcemy [...] y [...] obiecuiemy chowáć. SarnStat 898, 190.

Wyrażenia: »za spolnym przyzwoleniem« (1): A ieſliby zá ſpólnym ich przyzwoleniem ná vkrócenié proceſsu tákowégo zwolili: Tedy ie iuż [...] przy niéy [konstytucji] zoſtáwuiemy. SarnStat 1150.

»za zgodliwym (a. zgodnym) przyzwoleniem« (2): Iſz Sliachetni Panowie [...] lawnicy przychyliwszy ktey vgodzie przyiaćielski za zgodliwem przyzwolieniem ſtron wyzei omienionych ſobie przećiwnych, [...] Te Contracti [...] wniwecż zepsowali ZapKościer 1580/12v; SarnStat 747.

Szeregi: »za kompozycyją [= ugodą] i za przyzwoleniem« (1): tedybym y ia rad zezwolił/ żebychmy y my [...] ten ſkarb Rzeczypoſp⟨olitej⟩ pośiláli [...]. A to zá kompozycyą z Ich M. y zá przyzwoleniem ſpráwiedliwym. VotSzl D2.

»za radą i przyzwoleniem« (1): W Ziemi Goſtińſkiéy [...] zá rádą Rad y Poſłów Króleſtwá przyzwoleniém [consilio ... et ... assensu JanStat 506] vſtáwiamy/ [...] áby [...] SarnStat 539.

»za wolą i przyzwoleniem« (1): NAkoniec vſtáwiamy/ y poſtánowiliſmy zá wolą y przyzwoleniem [voluntate et consensu JanStat 231] oſobliwym Páná náſzégo Królá przerzeczonégo: iż [...] SarnStat 189. ~

a. Zgoda na małżeństwo (6): yſz dwoyaka yeſt doſkonaloſzcz malzenſka yedna ſluzączą ku bytnoſcy malzenſkye a ta yeſt przeſz przyzuolenye oboyey ſtrony mąza y nyeuyaſty PatKaz III 138v; tedy vcżyć potrzeba/ że ácż to wſzyſtko w práwym y w doſkonáłym Małżeńſtwie być ma/ iáko wewnętrzne przyzwolenie/ á zewnętrzna ſłowna vmowá [...]: Ty tedy ſą przycżyny [...] KuczbKat 250.
Wyrażenia: »spolne przyzwolenie; spolnym przyzwolenim« (1;1): cżemu one [prawa cesarskie] tym ktorzi mowę zprzyrodzenia máią/ choćia okrom słow/ by iedno przyzwolenie ſpolne miedzy nimi zákrocżyło [modo consensus interveniat]/ poymowáć ſię dopuſzcżáią/ á te [prawa papieskie] niedopuſzcżáią? ModrzBaz 100v; WerKaz 280.

»zgodnym przyzwolenim« (1): iż Małżeńſtwo nic innego nie ieſt/ iedno porządne złącżenie Mężá y Niewiáſty [...] ku záchowániu nierozdźielnego towárzyſtwá miedzy ſobą zgodnym á ſpolnym przyzwolenim WerKaz 280.

Wyrażenie przyimkowe: »z przyzwolenim« (2):
~ Wyrażenia: »z dobrowolnym przyzwolenim« (2): iż tám PAn Bog łáſkę ſwoię [...] oſobliwie wlewa/ gdźie ſię poymuią z rozmyſłem dobrym/ y z dobrowolnym z obudwu ſtron przyzwolenim. WerKaz 304, 303.

»z obu(dwu) stron przyzwolenim« (2): Cf »z dobrowolnym przyzwolenim«. ~

b. Własna wola, chęć, gotowość (7): bywáią wykonane te grzechy/ kiedy ſię do nich przyłącży przyzwolenie/ albo ſkutek. WysKaz 17.

przyzwolenie czego (1): nie onáć pożądliwość [...] áni ſkłonność do złego [...] ieſt właśnie zákazána: Ale przyzwolenie rozumu náſzego/ ktorym ná onę pożądliwość zezwalamy WujNT 546.

przyzwolenie na co (2): A Pan y pożądánie z przyzwoleniem ná vczynek/ cudzołoſtwem zowie. SkarKaz 311b. Cf Wyrażenie.

W przen (2):
Wyrażenie: »przyzwolenie serca (a. serdeczne)« [w tym: na co (1)] (2): A ći ſłucháiąc nie ſłucháią; ktorzy ácz zmyſłem ćieleſnym ſłucháią/ ále nie ſą poſłuſzni przez przyzwolenie ſercá. WujNT 56; Bo drudzy [...] grzechow ktore rozum przyrodzony gánił/ zá grzech nie mieli iáko [...] pożądánia y przyzwolenia ſerdecznego ná grzech SkarKazSej 696b.
α. W sprawach wiary (2): A to ſłowo Wierzę [...] nieznámionuie nam [...] iákie mnimánie: ále [...] niepochybne y naypewnieyſze przyzwolenie/ ktorym vmyſł cżłowiecży mocnie y ſtátecżnie wierzy Pánu Bogu KuczbKat 10.
Szereg: »uwierzenie i przyzwolenie« (1): iż kto kogo ku vwyerzenyu y przyzwolenyu chce przywyeść/ muśi tym [przywieść]/ czemu on mieyſce dawa [tj. wierzy]. KromRozm II i2.
2. Posłuszeństwo (2): Ieſli co ſpráwiedliwego [...]/ tedy to ma być cżyniono od Ofiárowniká páńſkiego: ieſliby w poſłuſznym powolne y łatwie przyzwolenie/ á w roſkázuiącym nabożne było pomiárkowánie. CzechEp 132.
Zwrot: »na [czyje] przyzwolenie przymuszać« (1): Tákie podnieſienie [przeciw świętym ustawom] y hárdość/ [...] niepokoy kośćiołá wſzytkiego przynieſie: ktora ták zle vżywáć chce Synodu [...] iż go ná ſwoie przyzwolenie/ ábo łágodnośćią ábo poſtráchem przymuſza. SkarJedn 184.
3. Kiwnięcie głową na znak zgody (1): Nutus, Kinienie/ Dánie znáć/ przizwolenie/ też ſchilenie álbo pochilenie. Mącz 255a.

Cf NIEPRZYZWOLENIE, PRZYZWOLIĆ

LWil