![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: BARANEK | Następne hasło: BARANIEC » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
BARANI (54) ai
Oba a jasne.
Fleksja
| sg | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m | N | barani | f | N | baraniå | n | N | barani(e) |
| G | barani(e)go | G | barani(e)j | G | barani(e)go | |||
| A | barani | A | baranią | A | barani(e) | |||
| I | baranim | I | baranią | I | baranim, barani(e)m | |||
| L | baranim | L | L | |||||
| pl | ||
|---|---|---|
| N | subst | barani(e) |
| G | baranich | |
| A | subst | barani(e) |
| I | m | baranimi |
| f | barani(e)mi | |
| L | baranich | |
sg m N barani (3). ◊ G barani(e)go (2). ◊ A barani (7). ◊ I baranim (2). ◊ L baranim (1). ◊ f N baraniå (3). ◊ G barani(e)j (2). ◊ A baranią (5). ◊ I baranią (1). ◊ n N barani(e) (5). ◊ G barani(e)go (3). ◊ A barani(e) (1). ◊ I baranim CzechRozm (2), barani(e)m (1) FalZioł. ◊ pl N subst barani(e) (3). ◊ G baranich (4). ◊ A subst barani(e) (6). ◊ I m baranimi (1). f barani(e)mi (1). ◊ L baranich (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.
Znaczenia
Przymiotnik od „baran” ‘racicowe zwierzę domowe’; arietinus Mącz, Calep, Cn; agninus, Cn (54): Mięſem baraniem ſpalonym dobrze ieſt mazać albo poſipować morpheą y parchy FalZioł IV 3a; Thakież żołć Barania boleſć w vſzu ktora przychodzi z zimna / vzdrawia FalZioł IV 3b, III 38d, IV 2b, 3a, 3b, 20b; Drugi ſie zdáleká kłánia Choć nánim ſſubá báránia Alić worek zniey wygląda RejRozpr C3; Item wgayewym mlynye za dolſkiem chlopu yednemv kozuch barany dobri vkradl y toporek LibMal 1545/104, 1544/87, 1545/105v, 1547/127, 130v; Przedaymyż go daleko/ gdzie w czudze krainy A ſuknią baranią krwią/ iego pokropiemy RejJóz A8v; ZapWar 1511 nr 2091; Leb iáko v Niedźwiedzyá/ á Báránie rogi RejWiz 166; Leop Ex 36/19; BibRadz Ex 26/6, Ioz 6/4; Pełęnech ofiar ſkopowych y tłuſtośći ich/ á krwie wołowey y bárániey y kozłowey niechciałem. BielKron 94, 6, 33 [2 r.], 38v, 261, 318, 387, 456; Mącz 374a; Máść ktemuż: weźmi łoiu Bárániego/ álbo ſmalcu świeżego wieprzowego/ roſtoṕ ná panewce á wley na dobre wino SienLek 62, 8, 9; BielSpr 54, 61; BudBib Ex 25/5, 1.Reg 15/22, Is 34/6; CzechRozm 261v [2 r.]; SkarŻyw 212, 262 [2 r.]; Báptiſtá/ vbrawſzy ſię w báránią ſkorę ſzárą/ wełną ná wierzch. MWilkHist G did; ktory [język hebrajski] wołu zowie ſynem wołowym Báráná ſynem báránim CzechEp 307, [382]; KochFr 99; Calep 95a, 923a; WujNT 286; Miáſto złotego włoſá śierść báránią Przywiozł w okręćie z Kolchow młodą pánią KlonFlis D; KlonWor 35.
W charakterystycznych połączeniach: kożuch (kożuszek) barani (-a,-e) (10), krew (3), łoj (3), mięso (12), rogi (rożki) (4), skora (skorka) (10), szuba (szubka) (2).
Przysłowia: Nie zręcżna to fortuná, gdy ieden nárzeka Z tárgu idąc; á drugi Wygrałem, wykrzyka. Ták właśnie wilcżą ſtypą bywa śmierć báránia KlonWor **2v.
A gdźie tey [miłości] mieć nie będźiem/ y coż nam po Wierze? Będźiemy iáko Wilcy w báránim vbierze. Prot B3.
Szereg: »barani albo skopowy« : Arietinus, Ut, caro arietina, Báránie/ álbo/ Skopowe mięſo. Mącz 16a.
BC