Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BIERZMOWAĆ SIĘ

Następne hasło: BIERZMOWANY »

BIERZMOWANIE (68) sb n

bierzmowanie (57), birzmowanie (8), bierznowanie (2), birznowanie (1); bierzmowanie KrowObr, KuczbKat (17), SkarJedn, SkarŻyw (7), CzechEp (2), PudłFr, LatHar (4), WujNT (17); birzmowanie Murm, Mymer¹, BartBydg, WujJudConf; bierznowanie SeklKat (2); birzmowanie RejAp; bierzmowanie : birzmowanie WróbŻołt (1 : 1), WujJud (6 : 3).

Oba e pochyłone, o oraz a jasne.

Fleksja

	sg
N	biérzmowanié
G	biérzmowaniå
D	biérzmowaniu
A	biérzmowani(e)
I	biérzmowanim
L	biérzmowaniu

sg N biérzmowanié (24); -é (1), -(e) (23). ◊ G biérzmowaniå (20). ◊ D biérzmowaniu (1). ◊ A biérzmowani(e) (5). ◊ I biérzmowanim (3). ◊ L biérzmowaniu (15).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (XVIII) – XVII w.

Znaczenia

W Kościele katolickim i w Kościołach prawosławnych sakrament (namaszczenie krzyżmem) udzielany ochrzczonym (resp. przyjmowany przez ochrzczonych) dla umocnienia ich w wierze (67)
- Przen., żart. albo iron. Przybranie albo nadanie nowego imienia (1)

W Kościele katolickim i w Kościołach prawosławnych sakrament (namaszczenie krzyżmem) udzielany ochrzczonym (resp. przyjmowany przez ochrzczonych) dla umocnienia ich w wierze; confirmatio Murm, Mymer¹, BartBydg, Cn (67): Confirmatio. Byrzmowánye. Murm 130; Mymer¹ 7v; BartBydg 33b; ſtałoſc y mężnoſc ktorąs mi dał przeciw pokuſam na birzmowaniu, Oto czwarte dobro. WróbŻołt H3v, H3; SeklKat Zv [2 r.]; RejAp 152; Ná Krzćie cżłowiek ku boiowi prziymowan/ á ná Bierzmowániu ku walce przyzbroiony bywa. KuczbKat 150, 150 [5 r.],155 [6 r.]; Lecż máterya Sákrámentow [...] ſą pozwierzchne znáki/ ktore też y Elementámi zowiemy: iáko ná Krzcie wodá/ ná Wiecżerzy Páńſkiey chleb y wino/ ná Bierzmowániu Krzyżmo. WujJud 162, 26 [2 r.], 159v, 165, 222v (7); WujJudConf 159; SkarŻyw 320 [2 r.], 354, 520; CzechEp 82, 363; LatHar ++8v, 346, 677 [2 r.]; A Tertullian ſtárodawny Doktor/ wſzytkie ceremonie bierzmowánia wyráził temi ſłowy: Ciáło námázuią /áby duſzá byłá poświęconá WujNT 429; Przetoż nie tylko bierzmowánie iákoſmy wyżſzey przypomnieli/ ále y kápłáńſtwo [...] rąk wkłádániem ieſt názwáne. WujNT 453, 429 marg, 441, 626, Xxxxx 2v, Bbbbbb 3v.

bierzmowanie kogo: Iáko ſie teſz to ieſztze ſſerzey okázuie z wáſzego bierzmowánia ludzi proſtych. KrowObr 84v.

Zwroty: »bierzmowanie dawać«: W Polu [św. Bonifacyjusz] bierzmowánie nowym Chrześćiánom dawáć chćiał. SkarŻyw 519.

»imię przy biérzmowaniu dać«: Widząc dowćipne dziećię rodzicy: dáli go Arcybiſkupowi Máydeburſkiemu ná wychowánie/ ná imię Albertuſowi/ v ktorego ták był wdzięcżny/ iſz mu ſwe imię przy bierzmowániu dał. SkarŻyw 352.

»da(wa)ć sakrament bierzmowania« (2): Páweł dáie Sákráment Bierzmowánia ábo potwierdzenia. WujNT 475 marg, Aaaaaa 3v.

»mieć imię z bierzmowania«: Y przeto dwoie imię miał/ y z chrztu Woyciech/ y zbierzmowánia Adálbertus. SkarŻyw 352.

Zestawienia: »sakrament bierzmowania« (9): WujJud 159v; Ten Arcyhaeretyk [...] znał iż Apoſtołowie przez wkłádánie rąk (to ieſt przez Sákráment bierzmowánia) y ſámi dawáli Duchá S. y ná inne tęż moc wlewáć mogli. WujNT 430, 337, 429, 475 marg, 762 [2 r.], Aaaaaa 3v, Bbbbbb 3v. Cf »da(wa)ć sakrament bierzmowania«.

»świątość bierzmowania; bierzmowania świątość« (1: 1): Bierzmowánia Swiątość ná cżcżo prziymowána być ma KuczbKat 155 marg, 150 marg.

Szereg: »bierzmowanie abo (albo, i) potwierdzenie, (potwierdzanie); potwierdzenie abo bierzmowanie« (7:3): KuczbKat 155 [3 r.]; WujJud 159v [2 r.]; SkarJedn 346; wſzákże to ieſt pewna/ iż od ſámych czáſow Apoſtolſkich/ wierni iuż okrzczeni/ przy potwierdzániu ábo bierzmowániu krzyżmem świętym ná czele bywáli pomázáni. WujNT 429, 429, 475 marg 762. Cf »da(wa)ć sakrament bierzmowania«.

Przen., żart. albo iron. Przybranie albo nadanie nowego imienia (1): Muśi ćię Pánie Pietrze ináczéy biérzmowáć. Lecz ieſlić Biérzmowánié namniéy nie pómoże/ Iuż ták muśiſz być wiłą ná wieki nieboże. PudłFr 30.

Synonim: potwierdzanie.

Cf BIERMANIE, BIERZMOWAĆ