[zaloguj się]
[pdf]

BLUŹNIERSTWO (377) sb n

bluźnierstwo (345), bluźnirstwo (30), bluźnierzstwo (2); bluźnierstwo SeklKat (4), MurzHist, MurzNT (4), LibMal, KrowObr (131), Leop (3), OrzList (4), BibRadz (10), OrzRozm (8), BielKron, GrzegRóżn (6), KochZg, Mącz (4), OrzQuin (12), BiałKat (3), WujJud (14), WujJudConf, BudBib (3), BudNT (8), SkarJedn (4), KochPs (3), SkarŻyw (9), NiemObr (4), GórnRozm, ReszPrz (9), ReszList, ArtKanc, Calep, GrabowSet, LatHar (6), WujNT (62), SarnStat, SiebRozmyśl, PowodPr (10), SkarKaz (2), SkarKazSej; bluźnirstwo KromRozm I, LubPs (8), SarnUzn (2), RejPos, RejZwierc, RejPosWstaw; bluźnierstwo : bluźnirstwo RejAp (1 : 16); bluźnierstwo : bluźnierzstwo CzechEp (8 : 2).

-l- (368), -ł-(9). -z- (212), -ź- (165).

-é- (21), -e- (5); -é- KochZg, OrzQuin (12), BiałKat (3), KochPs (3), SarnStat; -e- MurzHist, SiebRozmyśl; -é- : -e- MurzNT (1 : 3); o jasne.

Fleksja
sg pl
N bluźniérstwo bluźniérstwa
G bluźniérstwa bluźniérstw
D bluźniérstwu bluźniérstw(o)m
A bluźnierstwo bluźniérstwa
I bluźniérstwem bluźniérstwy, bluźniérstwami
L bluźniérstwie bluźniérstwach

sg N bluźniérstwo (92). ◊ G bluźniérstwa (56). ◊ D bluźniérstwu (3). ◊ A bluźnierstwo (41). ◊ I bluźniérstwem (8); -em (1), -(e)m (7). ◊ L bluźniérstwie (2). ◊ pl N bluźniérstwa (91). ◊ G bluźniérstw (16). ◊ D bluźniérstw(o)m (1). ◊ A bluźniérstwa (53). ◊ I bluźniérstwy (10), bluźniérstwami (1) CzechEp. ◊ L bluźniérstwach (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Słowa lub postępowanie znieważające Boga lub świętych; ubliżanie temu, co dotyczy religii i wiary; o błądzeniu w rzeczach wiary, o głoszeniu fałszywej nauki religijnej; u protestantów o modlitwach katolickich do świętych; blasphemia Mącz, Calep, Cn; calumnia, maledicentia, maledictum Mącz; sacrilega obtrectatio, impietas verborum Cn (377): SeklKat F3, F3v; KromRozm I G4v; MurzNT 123v [2 r.], 233v; LibMal 1554/188; LubPs F, H2 marg, I3v marg, I4 marg, O (7); Ale kto może ty wſzyſtki bluznierſtwá wypiſác/ kthorych tám w tym Zołtarzu tenże oćiec kłamcá Dyabeł náſiał. KrowObr 155v, 67v, 68v, 73, 79v, 84 (70); Leop Ps 73/22, Apoc 13/5; OrzList e2, h2 [2 r.]; BibRadz Iob 20/29, Is 37 arg [2 r.], 451 marg, 1.Mach 7 arg (9); do tego Seymu przyſzłego Piotrkowſkiego/ ćierpiał nam Bog bluźnierſtwá wielkie OrzRozm G2, D, G2, G3, M3 [2 r.], M4v (7); BielKron 464; GrzegRóżn E2, E3v [2 r.], E3v, E4, I4; KochZg A2; Mącz 25d, 84b, 205c [2 r.]; Bywałem ná wielkich Kazániach Domowych teraz w Wárſzáwie v niéktorégo Páná ná ktorych od Káznodźieie iego niceś nie ſłyſzał inſzégo/ iedno to/ Iż Papiéż ieſt Antykryſt/ á Kápłani iego Báłwochwálcy/ á Wiárá Rzymſka bluźniérſtwo. OrzQuin Kv, C4, N4v [3 r.], O, Y4, Z (10); RejAp 21, 104, 105v, 107, 107v (9); SarnUzn, E3; RejPos 259; BiałKat 51, 298v; WujJud A6, 65, 134, 137v, 217v [2 r.] (11); BudBib 2.Esdr 9/16, Agg 2/8; BudNT Mar 2/7, Ioann 10/33, Apoc 13/5; Bluźniérſtwo ſzczéré w vściéch twych pánuie/ Ięzyk zdrádliwy fortéle knuie. KochPs 75, 22; SkarŻyw 57, 257, 293, 390; CzechEp 54, 126, 172, 312; NiemObr 33, 44, 153; ReszPrz 34, 58, 68, 80; ReszList 192; ArtKanc E9; Calep 133a; GrabowSet Vv; LatHar 113, 695, 700, 725 marg; tedyć nieznośne bluznierſtwo ieſt/ namiáſtká Páná Chriſtuſowego czynić Antychriſtem. WujNT 104, 6 przedm, 35 przedm, 5, 44 marg, Matth 26/65 (33); SiebRozmyśl C2; PowodPr 21, 35, 36; SkarKaz 549a; SkarKazSej 684b.

bluźnierstwo kogo, czego (6): RejAp 141 v; Przetho tu s kxiąg wáſzych właſnych/ vkażę niektore bluznierſtwá imieniá Páńſkiego KrowObr 147v, 147v; WujNT Matth 12/31, s. 51; PowodPr 12.

bluźnierstwo do kogo, czego (25): Do Drzewá bluznierſtwo. Day Boże/ áby przes żywego Drzewá zapłáthę/ wietzne dziedzicthwoſmy otrzymáli. KrowObr 172v; Do Floryáná y inſzych bluźnierſtwá. KrowObr I72v, 174, 175, [246v], [247] (25).

bluźnierstwo ku komu (1): Y [zwierz] otworzył gębę ſwoię ná bluźniérſtwo ku Bogu BudNT Apoc 13/6.

bluźnierstwo (na)przeciw(ko) komu, czemu (33): KrowObr 57v, 58v, 67v, 79v, 109v (9); BibRadz 4.Reg 18 arg; RejAp 107v, 197; RejZwierc [28v]; WujJud A5v, 69v; Są bowiem przećiwko Pánu Bogu bluźnirſtwá RejPosWstaw [1103]v; CzechEp 37, 54, 145; NiemObr 102; WujNT s. 35, 50, 51, 57, Apoc 13/6 (10); PowodPr 33 [3 r.]. Cf Szeregi.

bluźnierstwo na kogo, co (6): SkarŻyw 299; BudNT Matth 12/31; SkarJedn A4; gdzie cżekáli od niego Zydowie zwykłego bluźnierſtwá ná Chryſtuſa. SkarŻyw 82, 389; ReszPrz 73; PowodPr 38.

bluźnierstwo o kim, czym (10):O Mikołáiu Swiętym bluźnierſtwá na Mſzy. KrowObr 171, 145v, 168v, 171v, 172v, 175 (10).

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): KALVVIN. Bluznierſtwo iego/ żeby męká Chriſtuſowá nie byłá doſtáteczna WujNT Zzzzzv, Zzzzzv.

W połączeniach szeregowych (3): Takać to będźie ſpráwá/ iáka y tá byłá nieprawdy/ potwarzy/ kłamſtwá/ bluźnierſtwá/ ſzaleńſtwá/ nieumieiętnośći á złośći pełna.WujJud 243v; Druga/ iż miał być niewſtydliwey twarzy/ [...] co ſię/ [...] do bluźnierzſtwá y do potwarzy y złorzecżeńſtwá/ beſpiecżnie śćięgáć [...] może. CzechEp [381]; Col 3/8.

W charakterystycznych połączeniach: bluźnierstwo haniebne (8), sakramentarskie (2), srogie (4), sromotne (2).

Wyrażenia: »bluźnierstwo heretyckie; heretyckie bluźnierstwo (3 : 1)«: Wyrwáliſmy/ powiáda/ z páſzcżeki lwiey kośćioł nowy Cárogrocki/ Heretyckimi błuznierſtwy podkopány. SkarJedn 179, 391; SkarŻyw 2; WujNT 39 marg.

»imię bluźnierstwa« (5): Leop Apoc 13/1; RejAp 105; y widziałem źwierz zmorzá wychodzący/ máiący głow śiedm/ [...] á ná głowach iego imię bluźnierſtwá. BudNT Apoc 13/1; WujNT Apoc 13/1, 17/3.

»papieskie bluźniérstwa; bluźnierstwa papieskie« (2 : 1): Papieſkie w Kwietną niedzielę bluznierſtwá. KrowObr [255]v, 168 [2 r.].

»przezwiska bluźnirstwa«: Y vyrzałem niewiáſtę ſiedzącą ná beſtiey żołtey/ nápełnioney przezwiſk bluźnirſthwá RejAp 140.

Szeregi: »(fałsz, (fałszerstwo), zdrada, jad) (i) bluźnierstwo (i) bałwochwalstwo; bałwochwalstwo (błąd) i bluźnierstwo« (5 : 5): KrowObr B3v, 53v, 166v, 170; SarnUzn H3v; WujJudConf 243; SkarJedn 285; te korzenie tey to Lutherſkiey albo kácerſkiey wiáry/ mogą ich fałſz/ zdrádę/ iad/ bluźnierſtwá/ báłwochwálſtwá/ iáſnie pokázác ReszPrz 54; WujNT 750, 760 marg.

»błąd i bluźnierstwo; bluźnierstwo a błąd« (5 : 1): gdyż tho o pánu Bogu mówić hániebny błąd y bluźniérſtwo ieſt. BiałKat 216; WujJud A5v; CzechEp 145, 173; WujNT 167, 602.

»chuła albo bluźnierstwo«: podáć mi Ruſkie kśiąſki racżył/ [...] w ktorych nas z ohidzenia Grekow/ Heretykámi y chulę (iáko Słowieńſkim ięzykiem mowią) ábo bluznierſtwo ná Ducha S: mowiącemi zowią SkarJedn A4.

»(nie tylko) grzech i (a, ale) bluźnierstwo« (6): OrzQuin Z3v; BudNT Matth 12/30, Mar 3/28; WujNT Matth 12/31, Mar 3/28; nietylko grzech, ále y bluźniérſtwo wielkié iest, nádáremno brác Imię Bożé SarnStat 710.

»kacerstwo a (to jest) bluźnierstwo« (3): OrzQuin I4; Kthorego kácerſtwá a bluźnirſtwá przećiwko Máyeſtatowi Syná Bożego iuż y v nas w Polſzcże doſyć ſie namnożyło RejAp 197; PowodPr 14.

»krzywoprzysięstwo (krzywe przysięgi), (i) bluźnierstwo« (2): Prze ich krzywé przyśięgi/ y bluźniérſtwo żywé/ Wyniſzcz ie w gniewie ſwoim KochPs 86; GórnRozm D.

»bluźnierstwo i matactwo« (2): A zá tákowe bluznierſthwo y mátáctwo/ ná vbogich y proſthych ludziách/ y wdowách/ pieniądze wyłudzáli. KrowObr 124v, 147.

»natrząsanie i bluźnierstwo«: Widzenie vćierpiáło w płácżu: Słyſzenie w nátrząſániu y bluznierſtwách LatHar 679.

»nauki dyjabelskie i bluźniérstwa; bluźniérstwa i nauki dyjabelskie« (2): Przypomionę ieſztze drugie náuki Dyabelſkie y bluźnierſtwá okrutne o Dominiku Mnichu KrowObr 145v, 146v.

»fałszywa nauka i bluźnierstwo«: ty kxięgi moię ná trzy tzęści rozdzielę/ [...] odpowiedáiąc kxiędzu Biſkupowi Krákowſkiemu/ ná fáłſzywą náukę y bluźnierſtwá iego. KrowObr 2.

»niezbożność i bluźnierstwo«: káżda ſektá ma ſwoy przekład Nowego teſtámentu. [...] Nowy teſtáment Budnego ſrodze zfałſzowány/ [...] á Czechowicow drugi/ teyże niezbożnośći v bluźnierſtwá pełny. WujNT 2 przedm.

»bluźnierstwo i odszczepieństwo«: Na oſme bluznierſtwo y odſczepieńſtwo/ do Rzimia. viij. cap. Chriſtus ieſt ktory ſiedzy vboga oycza SeklKat O4v.

»bluźnierstwo i posługa dyjabelska«: Co ſwoie dziatki dáiećie/ na tákowe bluznierſtwá/ y poſlugi Dijabelſkie/ ponieſiećie ćięſfkie y ſtráſliwe brzemioná przed Sąd Boży KrowObr 149.

»przeklinanie i bluźnierstwo; bluźnierstwo i przeklinanie« (1 : 1): MurzHist 13v; Niewſpominam tu nie inſzych bluznierſtw/ y przeklinánia Syná Bożego Páná Iezu Kryſtá KrowObr 93.

»bluźnierstwo i sromocenie (sprosność)« (3): pytam/ ieſli ieſztze potrzebá więtſzego bluznierſtwá y ſromocenia imieniá Páńſkiego ſſukáć? KrowObr 148v; ReszPrz 61, 76.

»śmiałość (= zuchwalstwo) i bluźnierstwo«: Tych ludźi tá śmiáłoſć y bluźnierſtwo/ [...] vczyni thoż w Polſzcze/ co y w Szwáycerzech Zwingliuſz vczynił OrzList fv.

»bluźnierstwo i świętokradztwo«: Przetoż ſrogie ieſt bluźnierſtwo y świętokrádzſtwo dźiśieyſzych odſzczepieńcow WujNT 64.

»szemranie i bluźnirstwo«: Iáka ieſt ſproſność nyewyáry przećiw P. Bogu/ s ktorey ſrogie ſzemránie y bluźnirſtwo pochodzi. LubPs R6 marg.

W przen (4): przeſtho dáleko więcey przyſtoi/ áby dźiſieyſzy kośćioł Rzymſki/ był názwan [...] matką wſzýſtkich złośći y bluznierſtw/ a niſſli kośćiołem. KrowObr A3v; A iż powieda Apoſtoł/ iż ty gory kthore widział były pełne bluźnierſtwá RejAp 141v, 111v, 140v.

Synonimy: bałwochwalstwo, sromocenie, złorzeczenie, złorzeczeństwo.

Cf BLUŹNIENIE

BZ