Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CENTURYJO

Następne hasło: CENTURZYJOWY »

CENTURZYJA (47) sb f

centurzyja (40), centorzyja (5), centuryja (1), centaurea (1); centurzyja Murm, Mymer¹, Mącz Calep (4); centaurea RejWiz; centurzyja: centorzyja: centuryja SienLek (6 : 5 : –), FalZioł (27 : – : 1).

e jasne, a pochylone; tekst nie oznacza ó.

Fleksja

	sg
N	centurzyja, centaurea
G	centurzyj(e)j, centuryj(e)
A	centorzyją

sg N centurzyja (19), centaurea (1). ◊ G centurzyj(e)j (25), centuryj(e) (1); -(e)j: -(e) FalZioł (15 : 1). ◊ A centorzyją (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

Erytraea Centaurium Pers. (Rost); roślina, z rodziny goryczkowatych, używana w lecznictwie; tysiącznik (47)

bot. Erytraea Centaurium Pers. (Rost); roślina, z rodziny goryczkowatych, używana w lecznictwie; tysiącznik; centaurea Murm, Mymer¹, Mącz, Calep, Cn; centaureon Mącz, Cn; lepton Calep, Cn; centuria, libadium Mącz; libadion, limnesium Calep; centauris, centaurium, chironia, chironium, exacon, fel terrae, triorches Cn (47): Murm 113; Mymer¹ 17v; Centaurea. Czenturzija. FalZioł [+3]; Czenturzija ieſt ziele ktore ieſt godne policżenia międzi inſzymi wybornemi lekarſtwy FalZioł I 24d; y też ſok Czenturzijey z wodką rożaną ieſt dobry na ocży FalZioł I 25a; Wezmiſz [...] kwiatkow czenturzijey FalZioł I 48a; á kniemu przyłoż kwiathkow iego y ktemu korzenia czenturziey FalZioł I 61a; Vwarzywſzy w proſthey wodzie/ rumien/ ſlaz/ ſzałwiją/ Centurije/ fig z kielko/ iałowczu zpoł garzſci/ piołynku trochę przycżyniwſzy FalZioł V 77, I 1b, 9a, 15a, 24c [2 r.], d (25); Centaurea vel Centaureon herba Centurzya. Vulgus et officinae Centuria vocant. Mącz 47b; á zmieſzawſzy ią z ſokiem Centorzyey/ máż mieſtce chore. Sáme też Centorzyą wwinie wárzyć z oliwą/ á ná chore mieſtce przykłádáć. SienLek 62; máią wpićiu wźiąć drágmę prochu z Centurzyey SienLek 141; Centurzyia/ Centauriu^m, minus, Tauſent guldin. SienLek 214, 41, 51, 85v, 94v, 104, Xv [2 r.]; Bugloſſá/ Centaurea/ więc Celidonia/ Ano chociam nie doktor/ poznałbych tho y ią. RejWiz 61; Lepton ‒ Centurzya, ruthenis, narecznik. Calep 592b, 179b, 598a, 605a.

Zestawienia: »centurzyja mniejsza« = centurium alterum seu minus Cn (2): Wezmi Czenturzijey mnieyſzey/ włoſkiego kopru FalZioł V 85v, I 24d.

»centurzyja więczsza« [centurzyja wielka Cn] – Centaurea Centaurium L. (Rost) (3): Też vwarzenie Czenturzijey więcżſzey albo mnieyſzey z ielenim ięzikiem y też z rozynkami y z lakriciją FalZioł I 24d, 24c [2 r.].

Synonim: narecznik.