[zaloguj się]
[pdf]

CHADZAĆ (57) vb impf

Pierwsze a pochylone, drugie prawdopodobnie jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
2 chådzåcie
3 chådzå chådzają
praet
sg pl du
1 m chådzåłem, -m chådzåł, ja chådzåł m pers -smy chådzali, -chmy chådzali, -chmy chådzały m pers -swa chådzała
f -m chådzała m an m an
2 m m pers chådzaliście m pers
3 m chådzåł m pers chådzali m pers
f chådzała m an m an
n chådzało subst chådzały subst
imperativus
sg
2 chådzåj
conditionalis
pl
2 m pers byście chådzali

praes 3 sg chådzå (8). ◊ 2 pl chådzåcie (1). ◊ 3 pl chådzają (4). ◊ praet 1 sg m chådzåłem, -m chådzåł (6), ja chådzåł (1) OrzRozm. f -m chådzała (1). ◊ 3 sg m chådzåł (16). f chådzała (2). n chådzało (1). ◊ 1 pl m pers -smy chådzali (1) Leop, -chmy chådzali (1) PudłFr, subst -chmy chådzały (1). ◊ 2 pl m pers chådzaliście (1). ◊ 3 pl m pers chådzali (7). subs chådzały (3). ◊ 1 du m pers (cum nm) -swa chådzała (1) KochPs 81. ◊ imp 2 sg chådzåj (1). ◊ con 2 pl m pers byście chådzali (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Iter. od „chodzić”:
1. Poruszać się z miejsca na miejsce stawiając kroki; iść, stąpać; grassari, itare, ventare Cn (30): LibLeg 11/84; cżynili iáko zboyce/ odzieráiąc the ktorzy támtędy chadzáli Leop Iudic 9/25, Is 1/12; WisznTr 30.

chadzać przed kim (3): LibLeg 11/19v; ták iż do niego wiele ludźi przyſtawáło: zwłaſzcżá dźieći ktore przed nim chadzáły BielKron 464; SzarzRyt D2.

chadzać za kim (1): Kiedychmy zá nim chadzáły. Náuki iego ſłucháiąc MWilkHist Cv.

chadzać na czym (4): ktorich owcze thv na tich polach chadzayą LibLeg 11/18, 18v. Cf »chadzać na ziemi«

chadzać po czym (2): Virgilius [...] moſt z wiatru vdziałał, po ktorim miaſto krotochwile chadzał. BielŻyw 123; Leop Tob 5/8.

Zwroty: »wespołek chadzać« (1): Záwżdy poſpolićie ná onych pocżątkách Piotr z Ianem weſpołek chadzáli CzechRozm 190.

»chadzać na ziemi« [szyk zmienny] (2): RejKup v8v; iáko ná zyemi chadzał/ ták y do niebá iść muſiał GórnDworz Dd7v.

a. Udawać się (często) na określone miejsca lub w określonym celu; freguentare, inire Cn (15): A gdy táko cżęſto chadzał/ Nigdy ná cżás nie vgadzał BierEz Sv; LatHar 728.

chadzać do kogo, do czego (6): LibMal 1547/ 132v; SeklKat A4; chadzał ſtáruſzek miły/ do oney Bożey męki zgárbiony/ podpieráiąc ſye koſturem OrzRozm M4, A4; KochPs 81; Do Szynkownégo domku częſtochmy chadzáli PudłFr 8.

chadzać k(u) komu, ku czemu (2): Seneca y wiele innych od dworu Ceſarſkiego k. S. Pawłowi chadzali BielŻyw 142; MiechGlab 71.

chadzać na co (2): y chadzala ſnya na myeiſcza rozmaythe podeyrzane LibMal 1545/96v; RejKup p7.

cum inf (2): ijż tam pán Iezus cżęſtokrotz modlitz ſie chadzał. OpecŻyw 98; RejZwierz 119v.

α. Paść [za czym] (1): Potym mu owce polećił/ Aby ich záwżdy pilen był. On gdy ták zá nimi chadzał/ Niegdy też więc owcę śniadał BierEz R4.
2. Być, przebywać, znajdować się (13): TarDuch E; Choczya blyſko pana chadzal A wzdy go też iednak ſdradzal. RejKup i7; Struchláłym chadzał/ bez wſſelákiey pierzchliwośći Leop Iob 30/28; OrzRozm Q2 [2 r.]; GórnDworz R3.

chadzać przed kim (1): á iżeſmy chadzáli ſmutni przed Pánem Zaſtępow? Leop Mal 3/14.

chadzać w czym (4): Nie ledá ſkim w towárziſtwie chadzaj BielKom F4; Leop Is 9/2.

Zwrot »na świecie chadzać« (1): tu ná świećie z Oycámi chadzał y mawiał? CzechRozm 32v.
W przen (3):

chadzać po czym (1): I chadzałem po ſzyrokośći [in latitudine]: bom przykazánia twoich pilnie ſzukał. Leop Ps 118/45.

chadzać w czym (2): á w zakonie y w przykázaniu iego/ y w świádectwach iego nie chadzáliśćie Leop Ier 44/23, Ps 130/1.

3. Starać się, zabiegać: [Cf znacz. 6. OrzRozm H2v.]
4. Nosić się, ubierać się (12): Kto chce być dobrey myſli/ rad chędogo chadza. RejZwierc 241.

chadzać w czym (11): MiechGlab 87; Item Staniſlaw czo chadza wſukny byaly a wczarney zupiczy, a wczapcze byalley LibMal 1547/128, 128 [4 r.], 129, 1551/160; BibRadz 2.Reg 13/18; GórnDworz N6; Cándidaći v Rzymian w białych ſzátach chadzáli SarnStat 1300.

5. Pływać (1): ślią rzeką, ktorą przedtym statki chadzały ActReg 45.
6. Zwrot: »za łby chadzać« = bić się (1): záłby z chłopy około kuflá/ á koło máłpy ſwey pod wieczor chadzał OrzRozm H2v.

Synonimy: 1. iść, postępować, wędrować; 2. być, postępować, przebywać, znajdować się; 3. starać się, zabiegać; 4. nosić się, ubierać się; 5. pływać; 6. mierzyć się, spierać się, szermować.

Formacje pochodne cf CHODZIĆ.

Cf CHADZANIE

ZZa