[zaloguj się]
[pdf]

CIOSAĆ (22) vb impf

o oraz a jasne; w formach praes e jasne.

Fleksja
inf ciosać
indicativus
praes
sg pl
1 cieszę
2 cieszecie
3 ciesze cieszą
praet
sg pl
3 m ciosåł m pers ciosali

inf ciosać (4). ◊ praes 1 sg cieszę (1). ◊ 3 sg ciesze (5). ◊ 2 pl cieszecie (1). ◊ 3 pl cieszą (6). ◊ praet 3 sg m ciosåł (1). ◊ 3 pl m pers ciosali (3). ◊ part praes act ciosąc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia
Obrabiać; rzeźbić (22):

ciosać co z czego (1): Sculpo, Rzeżę/ dłubię/ czinię álbo cieſzę obrázy ták z kámienia yáko y z drzewá. Mącz 376b.

[W przen: Przetoż ćioſałem [dolavi] ćie przez proroki/ y zábiłem ie w ſlowiech vſt moich á ſądy thwoie iákoby ſwiátłość wynidą. Leop Os 6/5 (Linde).]
a. O drzewie; asciare Mącz, Cn; dolare Cn (10): Ascio, Cioſać/ álbo/ Drzewo nakárbować. Mącz 17d, 17d; CzechRozm 235v.

ciosać co (7): vyrzáłá tám áno dwá chłopi ćieſzą drzewo BielKron 319; Mącz 147b; RejZwierc 70v; Mężne u ciebie serdce jako topor, ktory Przez drzewo snadnie idzie, przypadając z gory, I tram ciesze a wolą cieśle swego kona. KochMon 21; CzechEp 26; PaxLiz C4. Cf ciosać co na co.

ciosać co na co (2): Dęby z Báſán ćioſáli na wioſlá twoie Leop Ez 27/6; bogowie wierzbowi. W żáłobie chodząc płácżą/ lámentuią rzewno/ Choć dopiero kmieć ná nie ćioſał grube drewno. KlonŻal B.

Przysłowie: ktorym ſobie nie dáią gráć ná gębie/ y kołow ćioſáć na ſzyiách CzechEp 26; PaxLiz C4.
Szereg: »trzeć albo ciosać« (1): Gnomon, Wſzeláka rzecz [...] która práwą miárę vkázuye yáko yeſt ſznur cieſielki/ wedle którego vkazánia drzewo trą álbo cieſzą. Mącz 147b.
b. O kamieniu; polire Cn; caedere lapides Vulg [co] (10): Leop 2.Par 2/2; Faber lapidarius, Brukarz álbo ten który kámienie cieſze. Mącz 113a, 184a [2 r.], 185b, 210b; BudBib 2.Par 2/2; Calep 582a [2 r.].
Fraza: peryfr. »co marmur ciesze« = rzeźbiarz (1): A wy málárze/ y wy/ co mármor ćieſzećie/ [...] Máluyćie tę piękną twarz/ y rzeźćie w kámieniu. KochFrag 21.

Synonimy: heblować, rzezać; b. gładzić, kuć, okrzesować.

Formacje pochodne: naciosać, ociosać, pociosać, sciosać się, uciosać, wyciosać, zaciosać; ociasować, pociasować, wyciasować; ocieszywać; pociosywać, wyciosywać.

Cf [CIESZYKAMIEŃ], CIOSANIE, CIOSANY

MM