Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [DOJEŹDZIĆ]

Następne hasło: DOJEŻDŻAĆ SIĘ »

DOJEŻDŻAĆ (24) vb impf

-żdż- (12), żdz- (10), -zdż- (2).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja

indicativus
inf	dojeżdżać
praes
	sg	pl
1	dojeżdżåm
3	dojeżdżå	dojeżdżają

praet
	sg		pl
3	m	dojeżdżåł	m pers	dojeżdżali
3	n		subst	dojeżdżały

impersonalis
praet		dojeżdżåno
participia
part praes act		dojeżdżając

inf dojeżdżać (2). ◊ praes 1 sg dojeżdżåm (5). ◊ 3 sg dojeżdżå (1). ◊ 3 pl dojeżdżają (1). ◊ praet 3 sg m dojeżdżåł (5). ◊ 3 pl m pers dojeżdżali (1). subst dojeżdżały (1). ◊ impers praet dojeżdżåno (1). ◊ part praes act dojeżdżając (7); -a- (6), -å- (1) BudBib.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Jadąc zbliżać się, docierać do jakiegoś celu, przyjeżdżać, zajeżdżać, wstępować do kogo, czego, gdzie (9)
2. Jadąc konno dopadać, zaskakiwać, dościgać, napadać; zadawać cios, razić (8)
- Przen: Karać, prześladować (1)
3. Dotykać kogo, dokuczać, docinać słowem, dowcipem, żartem, dawać się we znaki; przekonywać, używać argumentów (7)

1. Jadąc zbliżać się, docierać do jakiegoś celu, przyjeżdżać, zajeżdżać, wstępować do kogo, czego, gdzie; devenire Mącz; adipisci, aequare cursum a. cursu, assequi, attingere, consectari, consequi, indipisci, -ere (-i), penetrare, persequi, pertendere, pervehi, pervenire, tangere Cn (9): Devenio, Przichodzę. Vel etiam, Dochodzę/ doyeżdzam/ wpádam/ potráfiam. Mącz 482b.

dojeżdżać czego (4): Piſzą też niektorzy/ iż Aureum velus/ ktorego s trudnoſcią doieżdzáli w Kolchis/ Iazon y ini/ nic nie było inego iedno kſięgi tey Alchimiey BielKron 26v; Nic ſie nie pytáiąc á nie doieżdzáiącz zacnieyſzych domow/ [...] z wielką rádoſcią bieżeli do niego RejPos [36]v; bo Okręth żadny nie może przyść do brzegá/ muśi go w máłych ſzkáphach álbo w łodźiách doieżdżáć y odieżdżáć. BielSpr 45; SkarŻyw 90.

dojeżdżać do czego (3): ſyná mego Antyochá náznacżyłem Krolem/ ktoregom cżęſtokroć doieżdżaiąc [recurrens] do wyſzſſych pańſtw wielom z wáſzych porucżał BudBib 2.Mach 9/25; á do káżdego kątá woyſka doieżdżał. ModrzBaz 115v; y niedoieżdżáiąc do imienia/ wroćił ſię do miáſtá SkarŻyw 452.

dojeżdżać przeciw czemu (1): A przez wiele dni leniwo płynąc/ y záledwie przećiw Gnidowi doiezdżáiąc [et vix devenissemus contra Gnidem]/ [...] podpłynęliſmy pod Kretę WujNT Act 27/7.

2. Jadąc konno dopadać, zaskakiwać, dościgać, napadać; zadawać cios, razić; adequitare Mącz, Cn; adgredi, adoriri, ferri, invadere Mącz; adurgere, carpere, impugnare, incessere, incurrere, incursare, infestare, insectari, instare ferociter, persequi, premere, stringere vestigia alicuius, tangere, urere, urgere Cn (8): Invado, Nácieram/ nádyeżdam [!]/ nápádam / doyeżdżam też zeymuyę kogo/ przipadam ná kogo. Mącz 472d, 107b, 147d, [269]a.

dojeżdżać kogo (2): Ták był ſkory á ſercá śmiáłego/ áż Turkow doieżdzał y porażał v Hierekontynos. BielKron 178v; Concitato cursu ferrebatur maximo impetu in hostem, Rozbódwſzy koniá s wielkim pędem doyeżdżał nieprziyacielá. Mącz 295d.

dojeżdżać za czym (1): áno myſliwiecz wrzeſzcży/ trąbi doieżdzáiąc zá nimi [pieskami]. RejZwierc 110.

Przen: Karać, prześladować [kogo] (1): Wſzędy ich Bog doieżdżał onego Kośćiołá/ A przed znácżnym karániem nikt nie vſzedł zgołá. KlonWor 11.

3. Dotykać kogo, dokuczać, docinać słowem, dowcipem, żartem, dawać się we znaki; przekonywać, używać argumentów; consectari Mącz, Cn; calefacere, insectari acerbius, instare, premere verbo, urere Cn (7):

dojeżdżać kogo, czego (6); áni thego dał ſobie powiedáć/ áby niemogł ták wielkiego dołu wykopáć/ w ktoryby y ſtára/ y ſwieża ziemiá weſzłá. A wſzytko powiedał/ kiedy go doieżdzano/ każ przeto w. m. tym więtſzy doł wykopáć. GórnDworz P2v; gdy mię dáley doiezdża [diabeł]/ y ſkárży ná mię/ iáko ná grzeſzniká ReszPrz 52. Cf dojeżdżać kogo czym, Zwrot.

dojeżdżać kogo czym (4): GórnDworz Q8v; Bo ten wymyślił napierwey wierſze vſzcżypliwe/ [...] znákomitym Doiezdżáiąc duſz niewinnych rymem iádowitym KlonŻal C4. Cf Zwrot.

Zwrot: »dojeżdżać (złemi) słowy, przysłowiem dotkliwym« [w tym: kogo (2), na kogo (1)] [szyk zmienny] (2:1): Gruſzká z iábłonią z rozmowy/ Doieżdżáły ná ſie ſłowy BierEz L4v; Aliquem convitiis consectari, Złemi słowy kogo doyeżdżáć. Mącz 385b; Iuż táki [rzezimieszek] mieyſcá nie ma w orſzaku cnotliwym: Wſzędy go doieżdżáią przyſłowiem dotkliwym. KlonWor 37.

Synonimy. 1. osięgawać, potrafiać, przybliżać się; 2. nacierać, napadać, przypadać, rzucać się, ścigać, wpadać; 3. dodziewać, dojmować, dokuczać, dolegać, dopiekać, dopierać, dożegać, dręczyć, popuszczać, trapić, trestać.

Formacje pochodne cf JECHAĆ.