[zaloguj się]
[pdf]

DOKŁADAĆ (361) vb impf

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w pierwszym a 13 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf dokładać
indicativus
praes
sg pl
1 dokładåm dokładåmy
2 dokładåsz
3 dokładå dokładają
praet
sg pl
3 m dokładåł m pers dokładali
n dokładało subst
imperativus
sg
2 dokładåj
conditionalis
pl
3 m pers by dokładali

inf dokładać (43). ◊ praes 1 sg dokładåm (14). ◊ 2 sg dokładåsz (1). ◊ 3 sg dokładå (177); -å (173), -a (4); -å : -a RejAp (43 : 2), CzechRozm (19 : 1), SkarJedn (1 : 1). ◊ 1 pl dokładåmy (6). ◊ 3 pl dokładają (21). ◊ praet 3 sg m dokładåł (4). n dokładało (1). ◊ 3 pl m pers dokładali (6). ◊ con 3 pl m pers by dokładali (1). ◊ imp 2 sg dokładåj (3). ◊ part praes act dokładając (84).

Sł stp (aneks), Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Dodawać, dorzucać, uzupełniać; complere, supplere Cn (17):

dokładać czego (4): GliczKsiąż M2; RejZwierc 78v; chrzćić ich znowu nieśmiał: ále ie tylko oleiem świętym pomázował: dokłádáiąc innych taiemnic y obrządkow kośćielnych. SkarŻyw 388; JanNKar D2.

dokładać czemu na co (1): Ktorzy niebo y Bogá ledá zacżby dáli/ Aby iedno ſwym figlom na wſzem dokłádáli. RejWiz 140.

Szereg: »dosypować albo dokładać« (1): Ktorzy wolą pyenyądzmy myęſzkow doſypowáć/ álbo ſkárbow dokłádáć/ niż dzyatkam ſwym o rozum náuką ſie poſtháráć. GliczKsiąż M2.
a. Nakładać, składać (3): Vległy ſie ſnopki pánie/ Suche láto było ná nie/ Dokłádáło nas tu cżworo RejZwierc 234v.

dokładać czego czym (1): Wywieźli thedy Hiſzpanowie złotá stámtąd tego roku/ [...] dwádźieśćiá thyſiąc funtow nád inſze ſkárby/ okrom też drzewá Sándálu/ ktorym okrętow dokłádáli BielKron 442v.

α. Nakładać do osiągnięcia równowagi lub przeważenia [do czego] (1): Idzże á dokładay do tey wagi: ieſli omieſkaſz/ porwą ćię ći murzynowie. SkarŻyw 98.
b. Napełniać (4):

dokładać czego czym (1): Bo iedni w tym nawiętſzą roſkoſz pokłádáią/ Kiedy onych prożnych ſkrzyń worki dokłádáią. RejWiz 11.

Zwrot: peryfr. »worka dokładać« = bogacić się (1): Bogać ſobie nie przekłada [bogacz] Kiedy więc worká dokłáda RejRozpr E3v.
α. Napełniać żołądek, dojadać (2):

Ze zdaniem celowym (1): Przeto w ten cżas nalepiey ieſt nie dokładać aby ſie żołądek nie zatikał. GlabGad E8v.

Szereg: »dolewać, dokładać [czemu]« (1): á dziś mu [żołądkowi] záſię znowu dolewa/ dokłáda/ á práwie iáko zgniłą kápuſthę ná wioſnę tłoczy do ſmierdzącey kádźi. RejZwierc 157v.
c. Dopłacać, pokrywać koszta (5):

dokładać czego (2): Bo przedſię tey quártany dokłádáć muśimy/ Bo nas tá nie obroni/ to dobrze widzimy. RejZwierc 245. Cf dokładać czego do czego.

dokładać czego do czego (1): Do Compozycyei tego dokładac nie mogą bo iey iuz terminus peremptorius minął ActReg 20.

dokładać komu na co (1): Tey dokłáday ná bramy/ á temu do ſzkoły RejWiz 57.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): tedy ſámi z ſwey ſkrzynki co niedoſtawa dokłádáią ReszHoz 133.

Zwrot: »ostatek dokładać« (1): oſtátek Dźierżawcá ſucceſſor dokłádáć ma wedle liczby. SarnStat 364.
2. Dodatkowo powiedzieć lub napisać, nadmieniać; dopowiadać, wykładać, przedstawiać, wyjaśniać; adicere Vulg; addere JanStat (344): Tho gdy oni ſlyſſeli dokłádáiąc powiedział przypowieść [adicens dixit parabolam] Leop Luc 19/11; Dokłáda ieſzcże dáley Pan náſz/ cżyniąc nam lepſzą otuchę o ſtałośći náſzey RejAp 41, 20, 29v, 39, 46v, 97v; GórnDworz Kk4v; RejPos 272v; BiałKat 171; Przeto záras dokłáda Lukaſz/ Abowiemći Dawid nie wſtąpił do niebá GrzegŚm 25; RejPosWstaw [ 1433]; RejPosRozpr b4v; CzechRozm 161, 236v, 238; SkarŻyw 559, 597; Ktorego (iáko dokłáda) przyśćie/ ma poprzedźić odſtąpienie od wiáry ſtárożytney. CzechEp 349, 69, 70, 98, 120, 161 (14); WerGośc 254; WerKaz 286; GórnRozm G, M4; Phil L2; Ieſli ſię będziemy ſpowiedáć grzechow náſzych: rozumiey/ iedni drugim (iáko wyráznie dokłáda Iákub ś.) WujNT 817, Luc 19/11, s. 697, 723, 832; SarnStat 162, 530, 1280, [1281]; PowodPr 25, 29, 53; Miedzy ktorymi dwá y śiedmdźieśiąt byli przednieyſzy/ iáko niżey tenże Lukaſz ś. dokłáda. SkarKaz 606b, 117b, 349a, 485b, 486a [2 r.]; VotSzl D3v.

dokładać czego [w tym: czego w czym (9)] (206): Diar 54; KrowObr 224; RejWiz 74v; Drugie rzecży potym ktore opiſał Ezechiel/ tego nam wyrozumienia dokłádáią. Leop *2v; SarnUzn D5v; RejAp 24, 30, 32, 123, 132, 114v, 187v; Iáko y Páweł s. tego też dokłádáiąc/ nadobnie o tym nápiſał do Zydow. RejPos 89, A6, 6, 16v, 32v, 88 (13); BiałKat 88v; RejZwierc 9, 56; WujJudConf 114v; RejPosWstaw [1433]v; BiałKaz F2; zmiánki żadney piſmo ś. nie cżyni/ áni żadney inſzey rzecży dokłáda CzechRozm 138, 27, 37v, 45, 138v, 201v (8); SkarJedn 182; áby tá ſpráwá (iáko tego dokłáda) wſzemu boſtwu ſpolna/ iedney perſonie nie była przycżytána CzechEp 198, 19, 22 [2 r.], 30, 39, 40 (28); WerGośc 220; ActReg 39; SarnStat 336, 483; Kiedy vmrę nie piſz mi tytułu inſzego/ Ná grobie/ ni dokłáday y ſłowá iednego. PudłDydo B5. Cf dokładać czego z kogo; czego komu; czego przez kogo; czego na czym; czego o kim, o czym; Ze zdaniem.

dokładać czego z kogo (1): Dokłádáiąc ieſzcże znowu z Auguſtiná tego/ iż nas Troycá ś. przeiednáłá ſobie CzechEp 312.

dokładać czego komu (7): Leop *2v; RejAp 150; Słuchayże cżego iey dáley ten ſwięty poſeł dokłádáć racży RejPos 272, 154, 179, 252; PudłDydo B5.

dokładać czego przez kogo (1): Iákoż y tego duch Boży dołożyć nie zániechał/ gdy tego przez Apoſztołá dokłáda/ mowiąc. CzechEp 30.

dokładać czego na czym (1): Czego y ná innym mieyſcu dokłáda ś. Páweł SkarKaz 349a.

dokładać czego o kim, o czym (4): Przedſię ieſzcże Apoſtoł dokłáda widzenia ſwego o tych nieſkońcżonych roſkoſzach wieku przyſzłego á kroleſtwá Páńſkiego. RejAp 187v, 143v; Abowiem (dokłáda ieſzcże y tego o nim) wywodźi ſłońce ſwe ná złe y na dobre CzechEp 281, 116.

dokładać wedle czego (1): Bo też niedokłáda wedle zwycżáiu poſpolitego/ wieleby lat miał CzechRozm 139v.

dokładać komu, czemu (2): A wſzákoż thu przedſię Pan iáko y pirwſzemu koſciołowi dokłádáć racży. RejAp 30. Cf dokładać komu w czym.

dokładać komu w czym (1): Aby byłá rzecż iáſnieyſza dokłádá Duch s. Ianowi ſwiętemu w táiemnicach ſwoich RejAp 143v.

dokładać co (14): ComCrac 12v; Tylko Lukaſz y Páweł Swięty ty ſlowá dokłáda. KrowObr 179; To tylko dokłádam teraz/ że nie trzebá ſie dziwowáć SarnUzn B4; SarnStat 1288. Cf Ze zdaniem.

dokładać o czym [w tym: o czym na czym (2), o czym w czym (1)] (7): GliczKsiąż E6; Iáko y Ian ſwięthy w zyáwieniu ſwoim nádobnie o thym dokłádáć racży RejPos 342v, 24v, 26v, 32v; RejZwierc 171; O trzech tu [stanach] wſpomina Apoſtoł ś. w ſłowiech wyżſzey pomienionych: á o czwartym ná innym mieyſcu dokłáda. SkarKaz 633a.

dokładać w czym (14): Iáko y tu Páweł s. nadobnie tego dokłáda w tym ſwym piſániu do Gálátow RejPos 32v, 345v [2 r.]; RejZwierc 56, 169; RejPosWstaw [1433]v; BiałKaz F2; Swięći Oycowie oni zakonni ná puſzcży/ iáko dokłada Ewágryus wſwey Hiſtoryey/ chcąc doznáć co by był zá duch w nim/ [...] wypráwili do niego tákie poſelſtwo SkarŻyw 30; CzechEp 250; WerGośc 220; SarnStat 483, 751, 754; Przeto Práwo dokłáda w porządnym zapiśie/ Strofuiąc tą przeſtrogą te fárbowne Ryśie KlonWor 69.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: tego (121), to (9); iż (119), że (19), aby (13), co (12), inne wskaźniki (15)] (177): ComCrac 12v; LibMal 1548/146v, 1553/175; MurzNT 56; dokłádáyąc tego/ co przez Apoſtoły dla przedłużenya á zátrudnyenya opuſſczono było KromRozm III C5; Diar 29, 51, 52; GliczKsiąż D3, K2; SarnUzn B4, C7 [2 r.], E3; Ale theż tego dokłádáiąc/ iżby y po cżytániu y po ſłuchániu nic nie było RejAp 5v; Theraz iuż Apoſtoł iáſniey dokłáda/ co s tey gwiazdy vrość miáło RejAp 110, 4, 4v, 5, 14v [2 r.], 21 (56); Nákoniec tego dokłáda/ iáko goſpodarz po obiedzie przyſzedł z reyeſtrem GórnDworz O5v, G6v, I4v, L5, Z2v, Z8; A też dokłáda/ iż tłuſzcżey ná ten cżás było cżterzy tyſiące RejPos 183, 32v, 37, 75v, 146v, 154 (21); RejZwierc 5 [2 r.], 10v, 49v, 56, 89v (10); WujJud 51, 261; WujJudConf 154v; RejPosWstaw 22, [1433], [1433]v; RejPosRozpr b4, b4v, cv; Ale ieſzcże nád to/ tegoć dokładam/ iż tám ná on cżás nie widział Moyżeſz áni ſyná Bożego/ o ktorym ty dumaſz/ áni Bogá ſámego CzechRozm 50, 22v, 24, 29, 33, 33v (22); SkarJedn 179, 190; Dokłádáiąc tego/ iż to zá moim powodem cżyni. CzechEp 324, 17, 40, 90, 93, 178 (21); NiemObr 124; WerGośc 254, 264; GórnRozm C3v; A ia y tego dokłádam/ że ná on czás ſpráwiedliwiéy ſądzono/ gdy práwá piſánégo nie było GórnTroas [3]; WujNT Cccccc2; dokłádáiąc tego/ áby Vrząd álbo ſąd Grodzki wedle ſtárégo zwyczáiu nic więcéy nie brał od przyięćia zapiſu [...] ieno pułtorá groſzá pámiętnégo. SarnStat 486; To téż dokłádamy oſobliwie [Hoc etiam addito specialiter JanStat 748]/ y miánowićie: iż przerzeczeni Pánowie [...] Séymy y ſtánowienia rzeczy/ [...] máią odpráwowáć SarnStat 990, 14, 28, 96, 442, 443, 600, 1292; O więźnie ná końcu ſłow tego dokłádáli/ Aby ich w cudze ſtrony nie záprzedáwáli. KmitaSpit Bv.

W charakterystycznych połączeniach: dokładać dalej (24), jaśnie(j) (3), jeszcze (30), ktemu (6), niżej (4), otworzyście (2), potym (18), szyrzej (3), tam(że) (23), tu (45), wnet (2), wyraźnie, wyżej; prawdy, słow (słowka) (7), wyrozumienia.

Zwrot: »ostatka dokładać« (1): A tuchmy ſie wżdy potroſze s tey trudnośći wywiedli/ iż wżdy chociay ták z dáleká o tey wielmożnośći y mowić y rozumieć możemy/ wiárą zupełną á nieomylną oſtátká dokłádáiąc. RejZwierc 9.
Szeregi: »pisać a dokładać« (1): káżdemu tá rzecż yáſna yeſt/ ták iż nye potrzebá wyele o thym piſać á dokłádáć. GliczKsiąż E6.

»ani przyczynić ani dokładać« (1): á iuż ſie nic więcey áni przycżynić/ ani dokłádáć nie miáło. RejPos A6.

»przydawać i dokładać« (1): Potym y to przydáię y tego też dokłádam: Iż to dáleko inſza ieſt/ być w kſztáłćie Bożym/ á być Bogiem. CzechEp 316.

a. Dowodzić, uzasadniać [czego] (12): Ale theż y Bog ſam nyeradby áby ſye rodzili/ cżego dokłádáyą ty ſlowá gdy mowi: Nye żáłuy áni Izmáelá áni mátki yego GliczKsiąż B3v, C6; wyſławiwſzy Ian ſwięty cżłowiecżeńſtwo Páná tego/ [...] dokłáda Boſtwá iego/ mowiąc o nim iż záwżdy był/ y ieſth/ y przyść ma. RejAp 9; CzechRozm 30v; CzechEp 220.

dokładać czym [w tym: komu czym (2)] (6): dokłádáyąc yey tego wyele rzecżámi/ myędzy ktoremi wſpominał to/ áby byłá zupełną mátką dzecyęcyá ſwego GliczKsiąż D4v; Dokłádáiąc ieſzcże tego káżdemu tákiemu tymi ſłowy RejAp 45v; HistLan A4; Cżego dokłáda y ſwiádectwem Apoſtolſkim/ mowiąc RejPosWstaw [1433]v; CzechEp 272. Cf Ze zdaniem.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Potym Moyżeſz imienim Bożym tego dokłáda/ iż ten Prorok miał być iáko Moyżeſz CzechRozm 105v.

W charakterystycznych połączeniach: dokładają słowa; dokładać innymi rzeczami, słowy (3), świadectwem.

Szereg: »nie dokładać ani przeć« (1): ále tego nie dokłáda/ áni tego przy/ żeby też tám nie miał mowić przez ſyná CzechEp 268.
b. Zastrzegać, warować (7): Tákże gdy od kmiećiá pan pozywa, tedy dokłádáią, cum aſsiſtentia domini ſui. SarnStat 1276.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: tego (5), to (1); iż (3), aby (2), że (1)] (6): przeto zá zwoleniem Séymowym odkłádamy ie ná święto świętégo Máćieiá Apoſtołá bliſko przyſzłé: tego dokłádáiąc/ áby iuż tám ták ſie każdy okazác był powinien: iáko woynę poſpolitą ieſt powinien ſłużyć. SarnStat 127, 612, 942, 1155. Cf Szereg.

Szereg: »dokładać i warować« (2): Tego tylko oſobliwie dokłádáiąc y wáruiąc/ iż téż máią ſwoie oſobliwe niektóré zwyczáie, temu Kśięſtwu Mázoweckiému bárzo potrzebné SarnStat 1146, 1146.

Synonimy: 1. dodawać, dosypować; b. napełniać; e. dopłacać; 2. przyczyniać, przydawać; a. dokazować, dowodzić, podpierać; b. warować.

Formacje pochodne cf KŁAŚĆ.

SB