Zwroty: »(na-, roz-) da(wa)ć dostojeństwa; (roz)dawanie dostojeństw; dostojeństwa będą, mają być (roz)da(wa)ne« [szyk zmienny] (21; 4; 8): ComCrac 14; UstPraw A4; Przy dawániu Doſtoieńſtw [honoribus mandandis] cżego naywięcey trzebá pátrzyć? ModrzBaz 39, 46v, 118v, 132, 133, 135v; GórnRozm M4; Phil R; OBiecuiemy/ iż tákowych vrzędów y doſtoieńſtw/ iáko ſą Woiewództwá/ Káſztelánię/ Sądy/ Podkomórſtwá/ [...] ludźiom obcym/ przychodnióm nie będźiemy dáwáć SarnStat 71; Ieſli nieośiádłému zá iáką zaſługę doſtoienſtwo będzie dano [dignitas data sit JanStat 302] w półroku niech ſie o ośiádłość ſtára. SarnStat 73, 35, 70, 74, 76, 80 (23).

»dostojeństwy ozdobić, ozdobion (a. ochędożon)« (3 : 3) (6): KrowObr 27; RejAp 25; cżłowiek Rycerſki ſłużącz ſwiátu temu [...] ſłuſznie Ryczerzem bywa zwan/ álbo Rycerſkyemi doſtoieńſthwy ozdobyon álbo ochędożon bywa RejPos A4; Ktore Pan Bog y zacnoſcią/ y doſtoieńſtwy/ y poććiwemi ſpráwámi y ſławnemi żywoty ozdobić racżył. RejZwierc A2, 146v, 149.

»na dostojeństwo pomazać (a. wsadzić, wynosić itp.), być przyjmowan« [szyk zmienny] (6 : 2): MIkołay Papież Rzymianin był wybran ná ſtolec Papieſki/ przed ktorym był vciekł chroniąc ſie ſwieckiey cżći do iedney iáſkinie/ s ktorey go Potym wywiedli a pomázáli na doſtoieńſtwo. BielKron 171v; Cżwarte/ pomni coś ieſt/ chociayby cie ſwiát ná iákie doſtoieńſtwá wynośił/ przedſię wołay á wyznaway przed Pánem/ iżeś nigdi tego nie godzien RejPos 48; SkarJedn 213; Synow teſz ſwych y powinnych krwią ná żadne doſtoieńſtwá niewyſadzał/ áni o to prośił/ áby ktory ſyn po nim ná przełożeńſtwo wſtąpił. SkarŻyw 482, 472; iákóż nie były prziymowáné/ ná Doſtoieńſtwá/ [...] Kánoniae/ y Prębendi/ oſoby nie ſzlácheckiégo y proſtego ſtanu SarnStat 178 [idem 922], 178, 922.

»ku dostojeństwu, do dostojeństwa przyść« [szyk zmienny] (3 : 1): MurzHist B4; Ale nie to ieſt rzecż/ przedſięwzięcia mego/ wylicżáć te/ ktorzy s kſiędzá Mácieiowſkiego ſzkoły/ ku wyſokim ſtolicam/ y doſtoieńſtwu przyſzli GórnDworz B8; RejPos 280; do doſtoieńſtwá teſz kápłáńſkiego był przyſzedł. SkarŻyw 35.

»wstąpić na dostojeństwo« [szyk zmienny] (2): wſtąpił ná doſtoieńſtwo Krolewſkie po śmierći Saulowey BibRadz 1.Par arg; Snać nowymeś w ſtanie duchownym/ á nie po ſtopniácheś ná doſtoieńſtwo Biſkupie wſtąpił. SkarJedn 245.

»na (w) dostojeństwo być wzięt, wywyższon itp.« [szyk zmienny] (10): GroicPorz ii; Vſtáwiliſmy/ iż gdyby kto był trzy rázy w Sądzye oſkárżon o złodzyeyſtwo/ tákowy [...] nie ma być wźięt w żadne doſtoieńſtwo UstPraw I3v; Izali ná thákoweſz doſtoieńſtwo z bráthem twym wywyżſzon nie będzieſz BibRadz 3 marg; BielKron 80v, 158, 370v; ModrzBaz 132; A ná tákowé doſtoieńſtwá niechay nie będą wybiéráni [Et huiusmodi dignitarii non eligantur JanStat 747] iedno ktorzy ſą Powſzechnéy wiáry/ y poddáni świętemu Rzymſkiému Kośćiołowi. SarnStat 989, 179, 950.

»być z dostojeństwa złożon« (2): był z doſtoieńſtwá biſkupiego ſłożon do cżáſu/ przeto go Grekowie przez cżapki biſkupiey málowáli miedzy biſkupy. BielKron 155v; SkarJedn 260.

Wyrażenia: »na dostojeństwach będący, być« (8 : 3): Dla tego vſtáwiamy: áby w káżdych źiemiách y powiećiéch króleſtwá náſzégo Stároſtowie/ Vrzędnicy/ y inni ná Doſtoieńſtwách będący/ ośiedli byli SarnStat 482; áby Vrzędnicy y ći którzy na Doſtoieńſtwách ſą/ pilnieyſzy byli w wykonywániu ſądów y vrzędów przynależących im [ut officiales et dignitarii diligentius intendant executioni iudiciorum et administrationum eis incumbentium JanPrzyw 45] SarnStat 944, 297, 353, 490, 662, 746 (11).

»stopień dostojeństwa« (2): Woienne Práwo/ ieſt obyczay ſtoczenia walki/ czynienia przymierza/ wyſzćie przećiw nieprzyaćielowi zá znákiem/ kárnoſć przewinienia woiennego/ ſtopnie doſtoieńſtwá/ czeſć/ iáko gdy Koroná álbo Láncuch złoty bywa dany GroicPorz a3; Tu Sem ná nawyżſzym ſtopniu doſtoieńſtwá ieſt przełożon/ duchem Prorockim oycá ſwego BibRadz I 5d marg.

»znaki dostojeństwa« (1): Dwá napierwey co winnieyſzy wzyęli ſwą zapłatę iako ieſt obycżay duchownym/ ziąwſzy od nich znáki doſtoieńſtwá/ pośćinano ie BielKron 417.

»zrzucenie z dostojeństwa« (1): [Na synodzie Niceńskim spisali biskupi kanony] áby żadny duchowny żony nie poymował/ á ieſli ie ktorzy mieli/ áby z nimi nie legáli/ ktorzyby inácżey czynili/ winá ná nie klątew miáłá być y zrzucenie z doſtoieńſtwá tego. BielKron 155v.

Szeregi: »dostojeństwo bądź beneficium« (1): A żeby żaden z poddánych náſzych [...] doſtoieńſtwá/ bądź beneficium [dignitatem vel beneficium JanStat 198] iákiégo Kośćielnégo w Króleſtwie náſzym Polſkim [...] przyiąć nieśmiał SarnStat 923.

»bogactwo i dostojeństwo« (4): nigdy nie omieſzka vſtáwicżnie opátrowáć wſzytkimi potrzebámi/ bogáctwy y doſtoieńſtwy wiernych ſwoich RejPos 252, 288; SkarŻyw 130; Iáko wiele ludzi widamy/ bogactw y doſtoieńſtw prágnących WysKaz 2.

»dostojeństwo, (a, albo) cześć« [szyk 3 : 1] (4): [Plotinus] o boſkich rzeczach rozmyſlał aby wſzem żądzam tego ſwiata odpierał, dostoienſtwo á cżeſć ſwieczſką wzgardził. BielŻyw 95; BielKron 80v; Też chcemy wſzelkim ſpoſobem Doſtoieńſtwá/ czći/ Vrzędy w źiemi Bełzkiéy [...] záchować SarnStat 1054, 1053.

»dostojeństwa i dostatek« (1): miedzy ſwemi ku doſtoieńſtwám i doſtatkowi niemałęmu przyſzedł. MurzHist B4.

»dostojeństwa i dygnitarstwa i urzędy« [szyk 2 : 1] (3): y tych ktorzy są rozney wiary braku zadnego wdignitarstwiech y Dostoienstwach y Vrzędach czynić nie mąmy ActReg 43; Tákimże ſpoſobem obiecuiemy/ y powinni będźiemy Doſtoieńſtw y Dignitarſtw y Vrzędów źiemie náſzéy Kiiowſkiéy [...] nieumnieyſzáć SarnStat 1063, 1192.

»dostojeństwa i godności« [szyk 2 : 2] (4): cżym ma być godzyen Pánu Bogu ſwemu/ gdiż iuż opuśćił á zoſtáwił tu wſzytki godnośći y doſtoieńſtwá ſwoie y ſwiátá tego. RejPos 356v, 199v; niegodnym rácżey niż godnym doſtoieńſtwá y godnośći rozdáie Phil R; SarnStat 870.

»tak majętności jako i dostojeństwa« (1): w nim nie byłá żadna chćiwość nábywánia ták máiętnośći/ iáko y doſtoieńſthwá GórnDworz Ee.

»miejsce (pierwsze, przedniejsze) (a) dostojeństwo« [szyk 5 : 3] (8): y rzekł Ariſtoteles, niema patrzano być kto z kąd rodem, ale iakiego mieſcza á doſtoienſtwá godzien ieſt. BielŻyw 89; yeſtliżeby wedle tego yáko ktho przednyeyſſe myeyſce á doſtoyeńſtwo ma ná źyemi/ w nyebye też tákyeż myał myeć. KromRozm III M6, F7v, P8; RejPos 280; SkarŻyw 207; SarnStat 22, 43.

»(nie) dostojeństwo abo (ani) moc« [szyk 2 : 1] (3): napomina áby ſię żaden niepodwyżſzał przeciwko Bogu dla iákiego doſtoieńſthwá ábo mocy/ gdyż to ieſt od ſámego Bogá. BibRadz 311 marg, 311 marg; RejPos 120.

»nagrody, (i) dostojeństwa« = praemia et honores Modrz (2): co ma być więcey ważono niż wſzytkie nagrody y doſtoieńſtwá/ ktore iedno cżłowieká ná świećie potkáć mogą. ModrzBaz 135; CiekPotr 78.

»officia i dostojeństwa« (1): Ieſcze: OFFICIA Y DOSTOIENSTWA. SarnStat 80.

»dostojeństwo i państwo« (1): Potym Grzegorz dobrowolnie iechał ná ſynod do Konſtáncyey/ á thám dobrowolnie ſpuśćił ſwoy ſtolec/ opátrzon inſzym doſtoieńſtwem y páńſtwem. BielKron 187v.

»(nie) dostojeństwo, i (a, a(l)bo, ani) urząd« = dignitas ac (et) officium Modrz, JanStat [szyk 54 : 21] (75): ComCrac 14; ZapWar 1545 nr 2646; KromRozm III F8, O7; UstPraw A4; Goski A3; powiedał im chwaląc ſie iáko go krol podwyzſzył nád ine w doſtoieńſtwie y vrzędzye BielKron 115, 288; RejPos 13, 152, 290v, 316, 330; ModrzBaz 132, 139; A ktoby ſię śmiał tego ważyć/ miecżem wyklęćia vbity/ z doſtoienſtwá y vrzędu kośćielnego niech złożon będzie. SkarJedn 260, 75; SkarŻyw 346, 510; Tám byłá pierwſza propoſitia Krolewſka/ Iż káżdy Pan ná iednym vrzędzie álbo doſtoieńſtwie miał przeſtáć/ á pluralitas dignitatum miáłá być odbierána StryjKron 762; GórnRozm M4; ActReg 43; WujNT 3; A tákże máią bydź vpómnieni/ áby ośiádłémi byli/ á iżby częśćiéy oné mieyścá náwiédzáli/ kędy vrzędy y doſtoienſtwá [dignitates et officia JanStat 300] máią. SarnStat 80; Bezecni ſą/ którzy vrzędy y doſtoieńſtwá przećiwko Státutowi biorą SarnStat 151, 219, 323, 595, 915, 940 (49); SkarKazSej 687b; KlonWor 12.

»dostojeństwo, (i, a) zwirzchność« [szyk 2 : 2] (4): iż oni nigdy nie powſtáną od złośći ſwoiey. [...] bo im o płatne idzie/ o zwirzchnośći/ o doſthoieńſtwá RejAp 136v, 136v; Słuchayże záſię o zwirzchnośći á o doſthoieńſtwie ſwieckim iego s ſamegoż wyznánia iego RejPos 301 v; RejPosRozpr c3v marg.

Wyrażenie przyimkowe: »dla dostojeństwa« (3): ktorziby przećiwko tobie/ głowną nieprzyiaśń mieli/ dla doſtoieńſtwá ſproſnośćią á nikcżemnośćią twoią zelżonego. ModrzBaz 40v; tego nie cżyni/ dáiąc znác/ iż nie dla lidzby rzekł pierwſzy Piotr/ ále dla doſtoieńſtwá. SkarJedn 75 [2 r.]. Cf »dostojeństwo abo moc«.

Przysłowie: Komu doſtoieńſtwo/ temu doſtoieńſtwo: komu poććiwość/ temu poććiwość: komu cżyńſz/ themu cżyńſz: komu myto/ więc myto: komu też ſpráwiedliwośći potrzebá/ więc ſpráwiedliwość. RejZwierc 148.

Zwroty: »(jakiegokolwiek a. ktoregokolwiek itp.) dostojeństwa być, będący; w dostojeństwie być, będący; ktoregokolwiek dostojeństwa« [szyk zmienny] (17 : 7; 3 : 1; 3) (31): O gdyſzczy ta myla panna bądącz wprzeſrzenyu boſkyem byla w uyelkym doſtoyenſthwye, a czoſz tedy kyedy yuſz począta wzyuoczye yey matky, y duſſa yey naſzlachethnyeyſza zlączona zyey panyenſkym czyalem PatKaz II 77; A wſzákoż wy wſzyſcy wierni Páńſcy/ kthorychkolwiek ſtanow y doſtoieńſtwá będący/ nic ſie nie lękaycie tego/ ábowiem tho ieſt nieomylna prawdá v Páná thego RejPos 323; iáką ieſzcże Pan mimo tho wſzytko nád tobą łáſkę okazáć racżył/ zrzućiwſzy z onego błogoſłáwionego mieyſcá z Máyeſtatu niebieſkiego [...] ktory był w wielkim doſtoieńſtwie v niego RejPos 57, 317v; RejZwierc 11, 195v; [techmy postanowili] iż przerzeczonégo Zbigniewá Kárdynałá y Biſkupá Krákowſkiégo/ wſzyſcy y káżdy zoſobná obywátele/ którégokolwiek ſtánu y doſtoieńſtwá będący/ [cuiuscunque dignitatis, status et conditionis existant JanStat 192] zá prawdźiwégo y niewątpliwégo Kárdynałá będą trzymáć y rozumieć SarnStat 171; [każdy obywatel] którégokolwiek ſtanu y doſtoieńſtwá ieſt/ zbiegłégo kmiećiá będźie powinien wróćić SarnStat 662 [idem 935], 662, 886, 1053, 1099, 1189 (25).

»chować w dostojeństwie« (1): Tegodlá ieſt to wolá milégo boga aby ią tobie poſlubil/ chowaiątz ią zawżdy w iey dóſtoieńſtwie/ omyſlaiątz ij ſlużątz iey w iey potrzebie iako ſweé krolewnie. OpecŻyw 6.

Wyrażenia: »dostojeństwo kapłańskie« (1): potym s krolewſkiego rodzáiu poymowáli/ dla doſtoieńſtwá kapłańſkiego/ żony. BielKron 36v.

»dostojeństwo krolewskie« = dignitas regis Vulg [szyk 2 : 1] (3): Leop Prov 14/28; Zá co godni ſą/ áby godnémi dáry/ zá wdźięczną z obopólnośćią królewſkiégo doſtoieńſtwá náſzégo/ to im było oddano. SarnStat 9; SkarKazSej 692a.

»dostojeństwo majestatu (koronnego, Rzeczypospolitej)« (3): aby krolowie polscy mieli skąd i stany swe krolewskie ku dostojeństwu majestatu koronnego wychowywać i potrzeby RP opatrować. DiarDop 112, 105, 112.

Szeregi: »cnoty, (a, i) dostojeństwa« (4): OpecŻyw 5v; bo ták poſpolicie potomni ludzie cżynią/ iż więcej czoś o przeſzłego wieku ludziech rozumieią/ y formuią ie tobie w wyſzſzych cnotach/ y doſtoieńſtwie niż w kſięgach o nich ſtoi GórnDworz V4v; RejPos 271, 184v.

»dostojeństwo, (i) sława« = honor et gloria Modrz (2): DiarDop 105; Ktemuż ſię ściągáią doſtoieńſtwá y sławá/ ktore ſię też y ludźiam niegodnym cżęſto doſtawáią ModrzBaz 57.

»stan, (a, abo, i) dostojeństwo« [szyk 29 : 1] (30): Tu iuż obácż iáko ſą płatne ſtany á doſtoieństwá náſze v Páná náſzego. RejPos 14, 13, 13 marg, 308, 323, 328v; RejZwierc 184, 184v; bębą [!] mię chćieli [rodzice] świeckimi ſtany y doſtoienſtwy bawić y żenić. SkarŻyw 133; [ustawiamy] iż oſkárżony y obwiniony o fałſzyẃą monetę ktory ſzláchćic/ którégokolwiek ſtanu y doſtoieńſtwá/ ma bydź pozwan przed oſobę náſzę/ z vrzędu náſzégo. SarnStat 408, 193, 218, 979, 1059, 1188 (19).

»ućciwość a dostojeństwo« (1): Vććiwość á doſtoieńſtwo krolewſkie w wielkośći ludzi: ale w máłem ludu ieſt lekkość kxiążęca [In multitudine populi dignitas regis]. Leop Prov 14/28.

»nie dostojeństwo ani uniżenie« (1): Iáko ſie pan kocha w pokornym á w vniżonym ſtanie/ á iáko nikt nie ma pokłádáć nádzyeie w doſtoieńſtwie áni w vniżeniu ſwoim. RejPos 11v marg.

»nie (i) dostojeństwo ale (i) urząd« (2): Ale ſpytam pirwey yeſli roznoſć yáka/ nye mowyę w doſtoyeńſtwye/ ále w vrzędźye/ myędzy biſkupem á proſtym kápłanem? KromRozm III H7v; Imieniu IESVS/ ieſt też imię CHRISTVS przydáne/ ktore pomázáncá znácży: á zámyka w ſobie/ y doſtoieńſtwo/ y vrząd. KuczbKat 25.

»powaga albo wspaniłość albo dostojeństwo« (1): IEſliby cie theż Pan Bog iáką powagą/ álbo wſpaniłoſcią iáką/ álbo doſtoieńſtwy iákiemi ozdobić racżył/ vżywayże tego roſtropnie RejZwierc 146v.

»(i) dostojeństwo, abo (i) zacność« [szyk 2 : 2] (4): á wżdy ſłuchay ieſliże ſie chłubiłá [Maryja] s thego doſtoieńſtwá ſwego/ ábo s tych zacnośći ſwoich/ ále nádewſzytko przełożyłá wdzyęcżnieyſzą pokorę być v Páná ſwoiego niżli co inſzego RejPos 14; A gdyż to pewnie wieſz/ [...] iż zniżon á zelżon záwżdy być muśiſz/ y w tym rozumie twoim/ y w tych doſtoieńſtwiech twoich/ y w tych zacnoſciach twych RejPos 201v; RejZwierz A2; Ehr. Zacność. Doſtoieńſtwo. Dignitas. Calag 141.

Wyrażenie przyimkowe: »wedle dostojeństwa« (3): y bedzie od nych [panow węgierskich] ządala radi y vkvzanya [!] obliczayv yakobi yey m^iłości [królowej węgierskiej] beſpiecznie a wedle doſtoyenstwa swego LibLeg 11/42.