[zaloguj się]
[pdf]

DRABINA (58) sb f

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N drabina drabiny
G drabiny drabin
A drabinę drabiny
I drabiną drabinami
L drabinie drabinåch

sg N drabina (9). ◊ G drabiny (7). ◊ A drabinę (12). ◊ I drabiną (6). ◊ L drabinie (6). ◊ pl N drabiny (1). ◊ G drabin (2). ◊ A drabiny (9). ◊ I drabinami (3). ◊ L drabinåch (3); -åch (2) HistAl, SarnUzn, -ach (1) Prot.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w,

1. Ustawione pionowo lub skośnie dwie równoległe żerdzie albo drągi połączone poprzecznymi szczeblami, służące do wspinania się w górę i schodzenia na dół; scala Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; climax Calep (55): OpecŻyw [155], 184v; Murm 135; Mymer1 31; Scala, instrumentum cum gradibus aptum ad scandendum, drabyna BartBydg 138; yakom ya nyewstawyl drabyny wogrod Thwoy ZapWar b. r. nr 2329, b. r. 2329; LibMal 1551/158; Iakob drábinę przez ſen widzyał do niebá od zyemie BielKron 77, 14v [2 r.], 14v marg, 378, 465v [5 r.]; Mącz 180b; GórnDworz P5v, Gg6v [2 r.]; HistRzym 97; A nie máſz tey trudnośći cżegobychmy fie nie ważyli dla tego kęſá docżeſnego nędznego. [...] iuż hecel naidzie ſługę co pſá zá ogon pod ſukienicą wlecże/ iuż drugi zá káthem drábinę nieſie. RejZwierc 65v, 101; Káżdy goſpodarz v domu ſwego/ niech ma drábinę [scalam mobilem] y oſękę ModrzBaz 83v, 84; SkarŻyw 29 [2 r.], 31, 347; Climax — Drabina, ſchod. Calep 207a, 950a; GostGosp 144; WujNT 471.
W przen (4): Proſno budúią drabiny Czo chczą wlieſcz do nieba jemi RejKup Sv; KrowObr 193; Obroćmyſz tedy myſli wſzytki/ y śiły duſzne náſze/ ku they naiſwiętſzey ſwiátłośći/ kthora nam drogę do niebá pokázuie/ á zá tą/ [...] po tey drábinie/ kthora ná ſpodnim ſzcżeblu ma/ cień iákiś pięknośći/ idźmy áż do onego naiwyſzſzego gmáchu/ gdzie niebieſka/ [...] piękność mieſzka GórnDworz Mm6.
Zwrot: »po drabinach wstępować« = dochodzić do jakiejś godności, urzędu, sprawując kolejno niższe funkcje (1): Inffuły mi fię chćiáło/ y pirwſzego Roku. Lecz gdy mi po drábinách wſtępowáć kazano/ Iżem też niemogł wſtáwáć ná Iutrznią ták ráno. Prot Bv.
Przen (8):
a) Pomoc, środek ułatwiający osiągnięcie zbawienia (6): [aby M. Boska] ſlodkośćią/ drábiną/ y orędownitzką byłá KrowObr 155v; ktorego [Jezusa] opowiedamy być zbáwićielem/ drogą/ żywotem/ drábiną/ nádzieią KrowObr 193v, 192v, 193v.
Wyrażenia: »drabina grzesznych« (1): To drzewo [krzyża] ieſt drábiná grzeſznych. KrowObr 172v.

»drabina do nieba« (1): I co ieſth przeć ſię Páná Iezu Kryſtá tey náſzey iedyney drábiny do niebá KrowObr 192v.

b) Coś bardzo wysokiego; tu: o koniu (1): Zołniérz záśię obiéra wáłáchá ſmágłégo [...] Choć go zbędźie z tráfunku/ nie ták zdrowiu płáći/ Ale táka drábiná z śmierćią wnet pobráći. WyprPl B3.
c) Wywód genealogiczny (1):
Szereg: »tabliczka a drabina« (1): Tákże y ono: Iákub Bożj y Páná Iezu Kriſtuſow ſługá. Item. Ták Bog vmiłował ſwiát. Thy wſzytki mieyſcá ktore tu wſpominamy/ á oni imi álleguią w tablicżkach á drábinach wſzytki mowią o Synie vniżonym/ á nie ták iáko ieſt z Oycem rowny. SarnUzn F7.
a. wojsk. Narzędzie oblężnicze (10): RejKup Cv [2 r.]; Mácedonowie [...] pocżęli wſtępowáć na mury/ niektorzy po drábinach niekthorzy też rękomá ſie chwytáiąc. HistAl C; Leop 1.Mach 5/30; [Tytus] kazał do muru drábiny przyſtáwiáć/ y mocnie ſtrzelbę puſcżáć BielKron 147; RejZwierc 65v; BielSpr 61v; BudBib 1.Mach 5/30; StryjKron 442.
W przen (1): iuż iáko ná murze á iáko ná drábinie ſtoifz v ſzturmu ſwego s tą márną ſmiercią ſwoią RejZwierc 179.
2. Przegroda w stajni, owczarni itp. w kształcie drabiny, za ktorą zakłada się siano dla koni i bydła; faliscae clathratae Cn (2): ten pan iuż ieſt iáko on báran miedzy owiecżkámi/ czo im drábiną ſiáno zákriyą/ więc owiecżki miedzy ſzcżeble głowy włożywſzy ſianko tobie wybieráią RejZwierc 64; Szopá zgniła byłá tám páłacem/ [...] żłob łoſzkiem/ drábiny namiotem SkarŻyw 27.
3. Boczna płaszczyzna wozu w kształcie drabiny, część wozu drabiniastego (1): [kmieć ma mieć] drábiny do żytá/ do śiáná/ do mierzwy/ do potrzęſu GostGosp 30.

Cf 2. DRAB

KN