[zaloguj się]
[pdf]

DROGO (212) av

Oba o jasne.

comp i sup (50 + 10); -drożéj (58), -droży CzahTr (2); -éj (14), -(e)j (44). sup nå- (9), nåj- (1) Mącz; nå- (8) n(a)- (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Za wysoką cenę, kosztownie; care, grandi pecunia, magno, plurimo pretio Mącz, Cn; centuplicato, large, magni a. plurimi (aestimare), quamplurimo Mącz; pretiose Calep; magno a. plure a. plurimo a. immenso pretio, sumptuose, (emere, vendere) Cn [w odniesieniu do dóbr materialnych i duchowych] (212): BierEz B2; LibMal 1547/130v; GliczKsiąż M5v; BielKron 450; Quamplurimo venire, Bárzo drogo przedan być. Mącz 479d, 5b, 39d [2 r.], 105d, 148c, 191a, 441a; Strum D4; StryjWjaz B3v; Bo teraz korzec żytá przedawáią po dwánaśćie groſzy/ á cżáſu drogośći pięć kroć drożey było [quintuplo tanto] ModrzBaz 142; Oczko 2; SkarŻyw 133; SZeląg dam od wychodu/ nie zyem ieno iáie: Drożéy ſram/ niżli iadam: złé to obyczáie. KochFr 36; Dobra myśli/ któréy nie przywabi/ Choć kto śćiány drogo viedwabi KochPieś 4; Calep 847a; Phil P4; Prze Bóg/ czemu ták drogo? ośm złotych weźmićie. WyprPl B2v; LatHar 689; RybGęśli D2v; WujNT 187; A Woiewodowie ták cénę rzeczóm niech vkładáią: áby nie drożéy były przedawáné [ut non pluris vendantur JanStat 281] SarnStat 278, 274 [2 r.]; PowodPr 57; Nie naydźie miedzy nimi [konia] żadnego tákiego/ Ktoryby ſtał y z vzdą droży od złotego. CzahTr L2.

W charakterystycznym połączeniu: bardzo drogo (8).

Przysłowia: Plurimum precio accedit, Co dáley to drożey. Mącz 43c.

co v iednego tanie/ to v drugiego drogo. GórnRozm F4.

Zwroty: »drogo da(wa)ć« [szyk zmienny] (5): Rzekł iż mu ſie podobáią/ Lecż ie bárzo drogo dáią BierEz B2, A4v; RejRozpr H4; Spytam tego/ drogoli chce dác pomnieyſzégo: Bráćie/ co chceſz zá tego koniá czárnáwégo? WyprPl B3; SarnStat 375.

»drogo dzierżeć, trzymać« = żądać wygórowanej ceny (2 : 1): Kupiec go też drogo trzymał/ Xántus ſzedł precż obu [niewolników] niechćiał. BierEz B2: Avare statuere pretium arti suae, Káżdą rzecz drogo dzierżeć. Mącz 19c, 39d.

»drogo kupić (a. kupować, a. zakupować), (na)kupiony« [szyk zmienny] (12 : 2): Gdzies twoie Lyſty nieboze. Czos ie tam drogo kupowal RejKup H, r2; RejWiz 121v; RejFig Aa7; BielKron 213v; Male conciliatus, Drogo kupiony/ Doſtány zá wielkie pieniądze. Mącz 205c, 102c, 307b; SienLek 156; RejZwierc 242; Strum K4; Godźienbyś był y pereł drogo nákupionych KochPropKKoch 3; GrabowSet G3; KlonWor 15.

»drogo (o)szacować, szacowany« (12 : 1): Plurimi aestimare, Bárzo drogo ſzácowáć/ ważić. Mącz 307b, 39d, 96a, 111a, 441d; Szynkarze wielkiego ſwowoleńſtwá vżywáią/ ſáłſzuiąc á przypráwuiąc winá/ y drogo ſzácuiąc [et magno aestimandis]. ModrzBaz 34, 31, 35, 46v; BielRozm 17; SarnStat 376, 926; SzarzRyt C3v.

»drogo przeda(wa)ć« [szyk zmienny] (42): Naprzot tego ſtrzes na ſrodzey Bys przedal iako nadrozey RejKup e2; KrowObr 105; RejWiz 61; UstPraw A2v; BielKron 465v; Vendo meum non pluris quam ceteri, Nie drożey przedáyę yáko ynſzy. Mącz 479c, 47d, 337d, 479c [2 r.]; RejAp 152v; BielSat B3, B4; KuczbKat 330; Druga [rzecz]/ że ſzczuki w Beczki ſolą y drogo ié przedawáią. Strum K4v; BudNT Matth 26/10 [9]; A nieznośnieyſza ieſzcże ieſt [przewrotność] owych ktorzi Gośćiowi drożey przedawáią/ niżli ſąśiádowi [qui advenae pluris vendant quam civi]. ModrzBaz 33v, 33v [4 r.], 34, 34v [2 r.]; BielSjem 24; PudłFr 77; BielRozm 11, 13; GostGosp 36, 112; LatHar 704; WujNT Matth 26/9, Mar 14/5, s. 479; SarnStat 272, 274, 289; GrabPospR L; PowodPr 57; dáleko drożey moglibychmy towáry ſwe przedáwáć ludziom zamorſkim VotSzl D3, D3; KlonFlis D4v.

»drogo (za)cenić, ceniony« [szyk zmienny] (8 : 1): GliczKsiąż E8v; RejFig Aa7; Drożey wołu niż chłopá s koniem záceniono. RejZwierz 103; Pluris liceris quam fortassis ille, venditurus erat, Drożey ceniſz niżliby on ſam przedáć chciał. Mącz 192d, 39d, 440c; GórnDworz Q4, Aa8v; A nie może ták drogo żadney rzeczy cenić/ Aby Polak nie kupił RejZwierc 243v.

»drogo (za)płacić (a. przepłacać), (za)płacony« [szyk zmienny] (13 : 2): Aleć ná tym bárzo trácą/ Choćia niechcąc drogo płácą BierEz I3v, Q2; RejJóz B; BielKron 250v; BielSat C3; bo im więtſza Robotá/ muśi ią téż drożéy płáćić. Strum E2; PaprPan G4; ModrzBaz 33v; MWilkHist F3v; KochPieś 43; BielRozm 20; PaprUp L3; Máłmáziiéy Włoſkiéy y Muſzkátele kwartá nie ma bydź płáconá drożéy trzech groſzy [pretium trium grossorum non excedat. JanStat 1050]. SarnStat 274, 394; GrabPospR K4v.

Wyrażenie: »jako drogo« [w tym: przedawać (5), sadzić a. położyć na frymarku (3), da(wa)ć (2), kupić (2), szacować (2), cenić (1), dzierżyć (1), nająć (1)] = za ile, za jaką cenę; quanti, quanto pretio Mącz (20): ieſt pytanie iako drogo ten 1. kłodę ſledzi ma ſadzić na frimarku KłosAlg G3v, G3, G3v [2 r.], G4v; Quantillo argenti te conduxit, Iáko cie drogo náyął/ Coć ma dáć. Mącz 338c, 83b, 85c, 192c, 204b, 320a (11); BielSat B3; ModrzBaz 33v; BielRozm 12; KTórzy to Woiewodowie/ iáko/ y ná iáką formę ma kto co robić/ y iáko drogo który rzemieſłnik ma ktorą robotę wypuścić od rąk/ oſzácowáć máią [et praetium imponere debent JanStat 280]. SarnStat 287.
Szeregi: »kosztownie albo drogo« (1) : Magnis impensis vivitur hic, Koſztownie álbo drogo tu żiwie. Mącz 289b.

»drogo, (albo, i) tanio« (3): ón [złoty czerwony] wedle zdánia ſwégo ſzácował/ niekiedy drożéy/ niekiedy tániéy go ſzácuiąc: co bywa z ſzkódą Rzeczypoſpolitéy. SarnStat 926; GrabPospR L; SzarzRyt C3v.

W przen (59): RejZwierc 237v; RejZwiercTrzec Aaa2v; Niechże ſię ALEXánder ták drogo nieżęni/ Zeby małżeńſtwo ſwoie vpadkiem oycżyżny Y krwią náſzą miał płácić KochOdpr C; SkarŻyw 162, 356.

W charakterystycznym połączeniu: barzo drogo (4).

Przysłowia: [prokurator] Co rádzić ma choć rozum ſtoi więc zá iáie/ Przedſię gi drogo ceni/ á drożey przedáie. RejWiz 123.

Kto prawdę tráći/ Drogo to płáći. RejZwierc 238v, 232v.

Fraza: »drogo to u ciebie« = drożysz się z tym, nie łatwo to od ciebie otrzymać (1): O Boże ná wielkim niebie/ Drogo to/ widzę/ v ćiebie/ Dáć młodość/ y bacżenie záraz. KochOdpr B.
Zwroty: »drogo kupić (a. odkupić, a. kupować itp.), (od-, wy)kupiony« [szyk zmienny] (19 : 5): A dokupił by ſie drogo Kazdy twey łaski niebogo RejJóz D3; RejKup dd4v; RejZwierz 91v; Prot B4; RejPos 129v, 187, 279v; CzechRozm 113; Do cżegoſz by ſie ći kwápili/ y ták drogo tę poćiechę kupowáli? SkarŻyw 63, A3v, 21, 462, 472, 581; GórnRozm G3; PaprUp G2, L4v; GórnTroas 64; Myślże o tym/ duſzo moiá/ drogo od cżártá y śmierći wykupiona LatHar 393, 259; Drogośćie kupieni [pretio empti estis]/ nie bądźćieſz niewolniki ludzkimi. WujNT 1.Cor 7/23; PowodPr 61; SkarKaz 245b; KlonWor 82.

»drogo szacować« (12): KochZuz A2; Tákże też ty [łakomcze] vdzyáłay/ [...] Co ſwe drogo ſzácuieſz/ ludzkie názbyt tanie. RejZwierz 125v; KochPs 176, 186; KochFr 32, 112; KochSz B2v; ReszPrz 72; PudłFr 9; KochFrag 40; Ale zá nic ſobie tego nie ważę/ y zdrowia mego drożey ſobie nie ſzácuię niżli mnie ſámego [nec facio animam meam pretiosiorem quam me] WujNT Act 20/24; Tę [cnotę] nád wſzyſtko dobre mienie/ Nád złoto pierły kámienie. Nadroży ſobie ſzácuię CzahTr [D]v.

»drogo (za)cenić, zaceniony« [szyk zmienny] (3 : 2): RejWiz 123; A ieſliże ták drogo/ pániam zácenioná/ Cżemużby też miáłá być/ v nas obelżoná. RejZwierz 133, 12; RejPos 248; Kiedy nieſzcżęſcie przypádnie ná kogo/ Tu iuż ſwe hándle Cnotá ceni drogo. RejZwierc 211v.

»drogo (za)płacić (a. spłacić, a. przepłacić, a. wypłacać)« (9): RejRozm 396; MurzNT 21; Cnotę/ miárę/ wolną myſl prze roſkoſz vtráći/ O wierz mi iż to drogo káżdy táki płáći. RejWiz 54, 133; RejPos 189; KochFr 32; CO owo drugi złoto zá imienié dáie/ Mógłby drożéy przepłáćić twoie obyczáie PudłFr 36; PaprUp G2; A tego pewné były/ że té ich poſługi/ Drogo ſię im zápłácą/ czás temu nie długi. SiebRozmyśl K2v.

Synonimy: kosztownie, nieprzepłacenie.

Cf DRODZE, NIEDROGO

SB