Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DRZŻENISTY

Następne hasło: DRŻĄCZKA »

DRŻĄCY (31) part praes act

drżący (30), drzżący (1) SkarŻyw,

drż- (21), drz- (9), drzż- (1).

-ą- (30), -ąn- (1).

Fleksja

sg
m	N	drżący	f	N	drżącå
	G			G	drżącej
	A	drżąc(e)go		A	drżącą
	I			I	drżącą

pl
N	subst	drżąc(e)
G		drżących
A	subst	drżąc(e)

sg m N drżący (19). ◊ A drżąc(e)go (1). ◊ f N drżącå (1). ◊ G drżącej (1). ◊ A drżącą (2). ◊ I drżącą (1). ◊ pl N subst drżąc(e) (2). ◊ G drżących (1). ◊ A subst drżąc(e) (3).

Sł stp s.v. drżeć, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) i XIX w. s.v. drżeć.

Znaczenia

1. Ulegający szybkim, rytmicznym wstrząsom, drgający, trzęsący się (24)
- a. Drgający, falujący (o podmiotach nieżywotnych) (3)
- b. Doznający drżenia (o istotach żywych), trzęsący się, dygocący (13)
  - α. Dygocący (o objawach chorobowych) (8)
2. Przejęty strachem, bojący się (5)
- a. Bojący się Boga (1)
3. Wibrujący, łamiący się (o głosie); (cytat z Mącz niepewny, może: przerażający; wstrząsający) (2)

1. Ulegający szybkim, rytmicznym wstrząsom, drgający, trzęsący się; tremulus Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; tremebundus Mącz, Calep, Cn; tremens Mącz, Calep (24): Murm 67; BartBydg 162b; Tremens, Trzęſąci ſie/ drżąci. Mącz 463a; Tremulus, Drżąci/ trzęſąci ſie. Mącz 463b, 463b; Calep 1082a [3 r.].

a. Drgający, falujący (o podmiotach nieżywotnych) (3): Eircul [! lege: cyrkuł] drzączy/ albo trzęſączy ſie na wierzchu vriny. FalZioł V 8, V 8; Coruscae silvae, Brzmiące á drzące y łſzcące [!] ſie láſy. Mącz 66c.

b. Doznający drżenia (o istotach żywych), trzęsący się, dygocący; fremebundus, horrens Mącz (13): Fremebundus, Drżący/ Zgrzitáyący. Mącz l36b; Horrens, horrens leo, Ryczący/ Drżący/ Trzęſący ſie. Mącz 158b.

Wyrażenia: »drżący od bojaźni, z przestrachu« [szyk 1 : 1] (2): Trepidus, Boyázny/ drżący od boyaźni. Mącz 463b; Bili/ ſiekli Tátárow y wiązáli ſpiących/ A z nagłego przeſtráchu bez obrony drżących. StryjKron 632.

»ręka drżąca« (1): chciał ſie ſam zábić ále nie mogł/ bo mu ręce drżáły/ [...] Przypadł ieden ze cżterzech ktory mu rękę poſtáwił drżącą áż ſie ſam zábił BielKron 145.

α. Dygocący (o objawach chorobowych); tremulus, vacillans Mącz, Cn (8): FalZioł I 136d; Vacillans, Niekrzepki/ słáby/ ſzwánkuyáci [!]/ drząci. Mącz 471d; Vacillantibus literulis scripta epistola, Drżącą ręką nápiſány liſt. Mącz 471d, 463b; Głowy drżącey léczenié SienLek S2; Abowiem lećiwemu cżłowiekowi ktoremu ſzedziwy włos/ drżące ręce/ zmárſki ná twarzy/ ſiedzieć ſpokoiem/ á paciorki piać każą GórnDworz K2.

Wyrażenie: »członki drżące« (2): FalZioł IV 13a; á tym pomázuy członki drżące/ ktoré trzęſáwicá ruſza. SienLek 142v.

2. Przejęty strachem, bojący się; trepidulus, trepidus Calep, Cn; praetrepidans, praetrepidus Cn (5): Romulá drzżącą Redemptę ſwoię mátkę ćieſzyła łágodnie/ mowiąc: Nieboy ſię mátko/ ieſzcże teraz nieumieram SkarŻyw 589; Trepidus – Barzo drżąci. Calep 1082a, 1082a.

Szereg: »drżący a bojaźliwy« (1): Widząc tedy Filip krol ty znamiona/ drżący á boiázliwy wſzedł do Olimpiey HistAl A6v.

a. Bojący się Boga (1): Nędznym ia/ y ktoż wyrwie/ z ciáłá poddánego Stráſzney śmierći? ktoż przyimie w obronę drżącego? Sſtąpięli ná dná morſkie/ tám wiecżny Bog władnie/ Skryięli ſię w otchłánie/ y tám naydźie ſnádnie. GrabowSet K4v.

3. Wibrujący, łamiący się (o głosie); (cytat z Mącz niepewny, może: przerażający; wstrząsający); vibrans Mącz, Cn (2): Głos drżąci znamio. leniwego, zazrzywego obmownego GlabGad O3v; Vibrans sonus, Drżący á przenikáyący głos. Mącz 493a.

Synonimy: 1. trzęsący się; 2. bojaźliwy, bojący się, lękający się.

Cf DRŻEĆ, DRŻLIWY

ZZie