[zaloguj się]
[pdf]

DYCHAWICA (78) sb f

Oba a jasne (w tym w pierwszym a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N dychawica dychawice
G dychawice
D dychawicy
A dychawicę dychawice
I dychawicą
L dychawicy

sg N dychawica (10). ◊ G dychawice (8). ◊ D dychawicy (20). ◊ A dychawicę (35). ◊ I dychawicą (1). ◊ L dychawicy (2). ◊ pl N dychawice (1). ◊ A dychawice (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Choroba ludzi i zwierząt, objawiająca się dusznością; astma; także ogólniej: wszelkie dolegliwości związane z trud- nością oddychania, kaszlem itd.; peripneumonia Mącz, Calep, Cn; asthma Mymer1, BartBydg; dyspnoea, difficultas spirandi Murm, Cn; cynanche Calep; angustiae spiritus, angustus spiritus, anhelatio, difficultas spiritus, suspirium Cn (78): Murm 74; Mymer1 98v; Asthma, dichavicza, cyasnoscz w pyrsyach BartBydg 15; kto częſto grzyby albo inſze bedłki iada/ taki w kolikę y w dichawicę wpada FalZioł I 56c; Też plaſtr vcżiniony s prochu Goricżcżanego [...] przyłoż na pierſi thego/ dla dychawicze FalZioł I 58d; Theż dychawiczę ſtharym ludziem odeymuie [plastr] FalZioł I 60d; też ieſt dobre na dychawiczę to lekarſtwo/ vwarzywſzy iagody Iałowczowe/ s figami FalZioł I 68a; [czarnogłów] dychawiczę pſuie y cięſkoſć pierſi oddala FalZioł I 124a; gorcżycza z winem pitha Dychawicżę lecży. FalZioł I 125b; A więczey pomaga boleſci która bywa w nyrkach albo w krzyżoch/ y dychawiczy. FalZioł IV 55b; Ieſtli ſie też puſvi [wilkość] na płucza/ cżyni dychawiczę FalZioł V 8v; PRzygadza ſie też cięſzkie dychanie dzieciom/ tak iż iakoby miały dychawiczę. FalZioł V 39v, I 6c, III 33c, IV 14a, V 25v, 81v (42); Co mowili iż zhárdzyał [nieborak] á on leżeć muśi/ Ano go ſcijátiká z dychawicą duśi. RejWiz 93; RejFig Cc5 [2 r.]; Peripneumonia morbus cum pulmo totus adficitur, Dycháwicá, zápalenie płuc. Mącz 291c; Mocz żołty [...] máiąc ná dnie káwáłki białe okrągłe/ á ná wirzchu iákoby tłuſty/ známionuie niemoc płucną/ Dycháwicę. SienLek 26v; proch Raſtu okrągłego z cukrem w Winie pić/ pomaga bárzo od dycháwice SienLek 85v; iuchá w ktorey wrzał Izop y polna miętká/ bądź w piwie w wodźie/ albo w Winie/ bárzo dycháwicę odgania SienLek 85v, 83 [2 r.], 85 [2 r.], 97, S2; RejAp 132; RejZwierc 160v; [by woda] do opuchliny/ álbo dycháwice/ przyczyny nie dáłá. Oczko 10; Peripneumonia - Dichawica dlia zapalenią płucz. Calep 783a, 283b.

W charakterystycznych połączeniach: dycháwicę czynić (2), mieć (2), oddalać, odejmować (2), odganiać, (u)leczyć (6), znamionować; na dycháwicę (od dychawicy) pomagać (6); w dychawicę wpadać (3).

Zestawienia: »dychawica flegmista« (1): Też naprzeciwko dychawiczy flegmiſthey proch korzenia thego z goricżką w potrawach albo w piciu pożywany ieſt barzo vżytecżny FalZioł I 54b.

»dychawica końska« (2): Ná Dycháwicę Końſką. [...] Weźmi oleiu konopnégo/ á zmiéſzay ze pśią krwią nápoły/ námázuyże tym koniowi żyły ná pierśiach. SienLek 170, Aaaa.

Szeregi: »dychawica i ciężkość piersi« (1): napijayże ſie [ziela miodunczanego] ciepło dla dychawicze y dla cięſzkoſci pierſi. FalZioł I 80b.

»dychawica i tchnienia ciężkość« (1): W pięrśiach mogą dośiąc phlegmy/ co dychawicę y tchnienia ćięſzkość czyni Oczko 14v.

»dychawica, (i) kaszel« [szyk 6 : 2] (8): Oczet tey czebule ktory w aptekach maią na dychawiczę y na kaſzel ieſt dobry FalZioł I 133b, I 71d, 84c, 109d, II 23v, V 81v; SienLek 13, 85.

»dychawica i ochrapienie« (1): Też gdy vwarzyſz Figi z Izozopem [!] w proſthey wodzie/ á oczukrowawſzy napijay ſie iey dla dychawicze y dla ochrapienia FalZioł III 15a.

»dychawica a skażenie płuc« (1): oſtrzegáćſye áby Dycháwicá á ſkáżenie Płuc nieprzyſzło. SienLek 20.

Cf DYCHAWICZNOŚĆ

WK, BC