[zaloguj się]

DZIEWIĘĆDZIESIĄT (90) nm

Oba e jasne.

Fleksja

N (cum n pers) dziewięćdziesiąt (5). (cum subst) dziewięćdziesiąt (14). (poza związkami z rzeczownikiem) dziewięćdziesiąt (7).G dziewiącidziesiąt (8) Leop, BibRadz, RejPos, BudBib (2), ModrzBaz, WujNT (2), dziewięćdziesiąt (1) OpecŻyw, dziewięcidziesiąt (1) KromRozm III, dziewięcidziest, [zapis: dywyaczydyesth] (1) ZapWar.D dziewiącidzieśiąt (1).A (cum m pers) dziewięćdziesiąt (3). (cum an) dziewięćdziesiąt (2). (cum subst) dziewięćdziesiąt (32), dźiewiącidźieśiąt (1) ZapWar.I dziewiąciądziesiąt (3) MurzNT, RejPos, WujNT, dziewięćdziesiąt (3) OpecŻyw, HistRzym, SkarŻyw. ◊ L dziewięćdziesiąt (4) RejZwierc, CzechRozm (2), SarnStat, dziewiącidzieśiąt (2) ZapWar, RejAp, dziewięcidziesiąt (2) MiechGlab, BibRadz.

Składnia orzeczenia: dziewięćdziesiąt (kogo, czego) jest, było, będzie, ma być (13); dziewięćdziesiąt (kogo, czego) byli (1); dziewięćdziesiąt (kogo, czego) jest, było, będzie, ma być KromRozm III, GroicPorz, BibRadz (2), LeovPrzep, GrzepGeom (2), KwiatOpis, BudBib (3); dziewięćdziesiąt (kogo, czego) jest, było, będzie ma być: dziewięćdziesiąt (kogo, czego) byli SkarJedn (2 : 1).

Składnia przydawki: ta dziewięćdziesiąt (czego) (1) GrzepGeom; te dziewięćdziesiąt (czego) (1) RejPos.

Składnia rządu lub zgody z rzeczownikiem przedmiotu liczonego w poszczególnych przypadkach: w składni rządu N (19), A (32), I (5), L (5); w składni zgody D (1), I (1), L (3); w składni rządu lub zgody G (8).

stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Liczebnik główny; nonaginta Murm, Mymer1, Mącz, Cn (90): Nonaginta. Neuczig. Dziewiędzdzieſiąt Mymer1 43; Murm 200; Mącz 251c; Troiá dźiewięćdźieśiąt/ vczyni dwieśćie y śiedmdźieśiąt. GrzepGeom L4.

Zestawienia liczebnikowe (3): Undecentum, Sto bes yednego to yeſt/ dźiewięćdzieſiąt y dziewięć. Mącz 503a; Calep 1135b; Rzekł mu Ieſus: Nie powiedamći áż do ſiedmikroć: ále áż do ſiedmidźieśiąt ſiedmikroć. (marg) do ſiedmidzieſiątkroć ſiedmi. G. Co vczyni czteryſtá kroć y dźiewięćdzieſiąt. (–) WujNT Matth 18/22.

W połączeniu z rzeczownikiem lub zaimkiem przedmiotu liczonego (czasem z elipsą rzeczownika) (82):

W składni rządu z rzeczownikiem przedmiotu liczonego (61): ZapWar 1514 nr 2150; OpecŻyw [61]; MiechGlab 64; drvgiego bratha yemv pogymano a ſewſzy yego wzietho dziewieczdzieſiath duſch lyvdv a dwieſczie ſwierzep y dwa thiſſiacza oſſadzonich psczol LibLeg 10/58v, 11/141; Iádąc tedy przez dźiewięćdzieſiąt dni przyiecháli ku niektorey gorze Adámánthynowey HistAl L; MurzNT Luc 15/7; Zá Konſtáncyuſá Ceſárzá kácyrſkyego zebráło ſye było w Antyochiey ná Concilium dźyewyęćdźyeſyąt biſkupow kácyrſkich KromRozm III P5v; GroicPorz b3v; Leop 2.Mach 8/11, 2.Esdr 7/25; Izali też Sára porodźi w dziewięći dzieſiąt lat? BibRadz Gen 17/17, 3/17, 5/9, 30, 17/1, 24 (8); Kſiążę moie okręt obrony iuż roſkazał gotowáć ze wſzytkim doſtátkiem ktory mógł nosić/ becżek towáru dźiewięćdźieſiąt krom ludźi BielKron 449, 454v; LeovPrzep A4v, Bv, B2, C; RejAp 27v; dwá tyśiącá y śiedḿ ſeth Morgów/ vczynią dźiewięćdźieśiąt Włók GrzepGeom Kv; ieſt plác ná dźiewięćdźieśiąt ſznurow Miernickich/ ták ná dłużą iáko ná ſzérzą. GrzepGeom Kv, L3v, L4; HistRzym 41; RejPos 166, 168v, 196; KwiatOpis Dv; RejZwierc 124; a śćiány budowánia pięć łokiet ná ſzerza (było) w około w około [!]/ záś ná dłużą dźiewięćdźieśiąt łokiet. BudBib Ez 41/12, Gen 5/30, 17/24, Dan 12/11, Ez 4/9, 3.Esdr 8/65; CzechRozm, 148v, 169v; ModrzBaz 121; w Antyochiey dźiewięćdźieśiąt Biſkupow kácerſtwo poćwirdzili SkarJedn 145, 129, 168; otworzyć niechce/ ten ktory przez kilá dziewięćdziesiąć [!] y dáley lat/ cżłowieká nie widał. SkarŻyw 51, 34, 125, [282], 285 [2 r.], 461; Pani wdowa zdziateczkami ſwemi ſliedniemi, ma im dać marc. dziewięćdzieſiąth, ktore pięniądze na Rathy ma wydawać ZapKościer 1580/7v, 1587/73; StryjKron 406; WerGośc 262; GórnRozm 12; SarnStat 394.

W składni zgody z rzeczownikiem przedmiotu liczonego (5): Iakom ya [...] nadzyevyąezydzyesyanth voszyech narąbyl [!] w dzyekanowszkyey puszczy drzeva y nyevoszylem go do domv mego ZapWar 1514 nr 2150; Leop Matth 18/13; [Sara] miáłá ſyná Izááká w dziewiąćidzieſiąth leciech będąca RejAp 82; CzechRozm 148v; WujNT Luc 15/7.

W składni rządu lub zgody z rzeczownikiem przedliczonego (8): Iako ya othym dlugu nycz nyewyem o summye dywyaczydyesth kop anym onye othpraschal thako my bog pomozy y yego swyatha maka. ZapWar 1544 nr 2584; Sokrátes/ ſpomináyąc nyeyákye Concilium dźyewyęćidźyeſyąt biſkupow [...] ták piſſe KromRozm III 05; BibRadz Ez 4/5; RejPos 166; BudBib Gen 17/18, Ez 4/5; ModrzBaz 121; WujNT Matth 18/13.

Z elipsą rzeczownika przedmiotu liczonego (8): OpecŻyw 60v; Gdzieby kto miał ſto owiec/ á obłądziłáby iedná z nich: izaż nie opuſzcża dziewiąćidzieſiąth y dziewięć ná gorach/ á idzie ſſukáć oney co zábłądziłá? Leop Matth 18/12; dźieſięćioro pokolenie ták było práwie záſnęło iáko pogrzebione przez thák wiele lat iáko długo prorok ſpał ná bok ſwoy/ to ieſt przez trzyſtá y dźiewięć dzieſiąt/ Zydowie liczą trzyſtá y dźiewięcdźieſiąt y ſześć tym porządkiem BibRadz I 418c marg; RejPos 147v; SkarŻyw 575; WujNT Matth 18/12, Luc 15/4.

Zestawienia liczebnikowe (47): żył Lámech po ſpłodzeniu Noego/ dźiewięćdźieſiąt pięć lat y pięćſet lat BudBib Gen 5/30.

A ieſli mu ſię przyda náleść ią: záprawdę powiedam wam/ że ſię z niey więcey weſeli/ niż z onych dźiewiąćidźiesiąt dźiewiąći/ ktore nie błądźiły. WujNT Matth 18/13.

ná onym [sądzie] co był pierwey cauſi wygrał/ ſkazał dźiewięćdźieśiąt tyśięcy złotych. GórnRozm 12.

Powiedam ci wám/ ijżetz tako weſelé będzie na niebie nad iednym grzeſſnym pokutę cżyniącym/ iako nad dziewiętzdzieſiąt ij dziewięc ſprawiedliwych/ ktorym nietrzeba pokuty. OpecŻyw [61], 60v; y kv themv kony wzyatho dzyeyryaczdzyeſzyanth y szyedm dobrich LibLeg 11/141; MurzNT Luc 15/7; Leop 2.Esdr 7/25, Matth 18/12, 13; GDy iuż tedy Abrámowi było dźiewięćdźieſiąt lat y dźiewięć/ vkazał ſię iemu Pan mowiąc do niego. BibRadz Gen 17/1, Gen 17/24, Ier 52/23; LeovPrzep A4v, Bv, B2; opuśćiwſzy onę dzyewięćdzieſiąt y dziewięć [owieczek]/ ktorych iuż odeydzye w iedney ſpołecżnośći á w iednym zgromádzeniu/ [...] ſzuka oney która ſie byłá obłądziłá RejPos 168v, 166 [2 r.], 196; KwiatOpis Dv; BudBib Gen 17/24, 3.Esdr 8/65; ModrzBaz 121 [2 r.]; SkarŻyw 125, 285, 575; ZapKościer 1587/73; WujNT Matth 18/12, Luc 15/4, 7; którą ſól ludźie ſzlácheccy/ nie drożéy iedno po groſzy dźiewięćdźieśiąt y trzy płáćić na Komorze máią SarnStat 394 [ogółem 30 r.].

Owa wſzytek czás ktorego żył Máláleel był ośm ſet dźiewięćdźieſiąt y pięć lat/ á potym vmárł. BibRadz Gen 3/17, 5/30, I 418 c marg; LeovPrzep C; we dwieśćie dziewięćdzieśiąt y pięć lat po potopie [urodził się]. SkarŻyw [282]; WerGośc 262 [ogółem 6 r.].

Abowiem podałem tobie látá niepráwośći ich/ według liczby trzech ſet y dźiewiąćidźieſiąt dni BibRadz Ez 4/5, I 418c marg, Ez 4/9; Cynámonu bákkár zá trzy ſtá y dźiewięćdźieſiąt fawow. BielKron 454v; BudBib Ez 4/5, 9, Dan 12/11; lat cżtery ſtá y dźiewięćdźieſiąt lat/ do ſkońcżenia obietnic zſtárádawná o przyśćiu Meſyaſzowym/ y o Nowym Przymierzu vcżynionyoh. CzechRozm 169v [ogółem 8 r.].

Wyrażenie: »dziewięćdziesiąt lat stary być« (1): Sára dziewiećdzieſiąt lat ſtará będąc/ rodzić ma? SkarŻyw 285.
a. W funkcji liczebnika porządkowego (1): Roku tyśiąc pięćſetnego/ Dźiewięćdźięśiąt y trzećiego. Cieſząc ſwe mizerne troſki/ To piſał Adam Cżáhrowſki. CzahTr [D2]v.

Cf DZIEWIĘĆDZIESIĄTKROĆ, DZIEWIĘĆDZIESIĄTKROTNY, DZIEWIĘĆDZIESIĄTOLETNI, DZIEWIĘĆDZIESIĄTROZMAJITNY, [DZIEWIĘĆDZIESIĘĆLETNY]

TK