lek. Śluz według ówczesnej medycyny jedna z zasadniczych cieczy ustroju ludzkiego lub zwierzęcego, rownież wszelka wodnista nieczystość organizmu; także śluz zgęszczony, smarki, plwocina; phlegma, pituita Mącz; flegma wilgotność w ciele ludzkim wodnista jedna ze czterech przednich, φλέγμα dicitur humor in corpore frigidus, humidus, certam sedem non habet, sed sanquini permistus, per totum corpus funditur, muccus, phlegma, pituita Cn (239): Murm 64; Ma mocz [fijołkowy korzeń] kaſzel vſmierzać/ charkanie wywodzi/ tho ieſth cżym cżłowiek charka, flegmą, flegmę lipką ſcieńcża FalZioł I 69c; ma tę mocz ten konfekt: iż flegmę grubą/ zagniłą/ klijowatą z pierſi/ z żołądka: wymiata FalZioł V 81v; Imbier w miedzie przyprawiony/ zagrzewa żołądek/ flegmę j inſze wodnoſci w nim wyſuſza FalZioł V 82v, I 3b [2 r.], 6a [2 r.], 7a, 7d, 10b (106); Gdzież ieſt nauka iż mozg cżworako ſie cżyſci. Na pirwey od zbytku wilgotnoſci wodnych, á to bywa przez ocży, Drugie od wilkoſci melankoliey to bywa przez włoſi. Trzecie od kolery, á to bywa przez vſzy, Cżwarte od flegmy, á to bywa noſem. GlabGad A7; Bowiem noſ ſie ma v głowy iakoby wychod v zamku albo v wieże, przez ktori flegma y wſzytka plugawoſć głowna cżyſci ſie od mozgu. GlabGad B7; Trzecia [wilgotność] ieſt flegma, z materiey mokrey á zimney, tą ma ſwe właſtne mieſtcze w płuczach. GlabGad E2; gdy ſie takowa gruba flegma zaſtanawia wſtawiech przy biodrach tedy onę boleſć zową lekarze Sciatica GlabGad 12, A7v, B3v, B7v, B8, C (33); Sapor wielkiey ſłodkoſci Trawi w nas wilgotnoſci Flegmę y żadliwoſci Y brzytkoſci. LudWieś B4v; RejKup R; RejWiz 61v, 117v [3 r.]; Pituita, Flágmá/ To yeſt/ wodá we krwi tákowa yáko ſmárki z vſt/ álbo z noſá pochodzą. Mącz 298a; Charcham/ z cięſzkością flágmy zbywam. Mącz 374a, I48b, 189a, 266b, 299d, 415c, 502d; Czwarta wilgość Pypeć: Láćinſkie/ Pituita: Greekie/ Flegmá: wilka á źimna/ podobná Wodźie: ma ſwe mieyſtce/ w Pęchyrzu/ á oddech iey/ Vſtá. SienLek 28v, 8, 9v marg, 11v, 21v, 24v (17); RejZwierc 3v [2 r.]; Niemożeć być ciáło zdrowe/ y niemoże ná wſzem ſpoſobne/ gdźie woynę wiedźie ſkorá skośćiámi/ flágmá ze krwią [pituitae cum sangnine]/koláná z goleniámi ModrzBaz 21v; Tenże żywot ieſli phlegmą zbytnią ſye nádmie/ [...] nic mieć nad wodę tę/ y iéy błotem ćiepłe okłádánié/ lepſzégo niemoże. Oczko 15, 13 [2 r.], 14v, 15, 22v, 35v; Calep 801a, 809b.

W połączeniach szeregowych (42): Ty Koczenki z Arabijey przywożone/ wywodzą Melankolią s cżłowieka y flegmę FalZioł I 128c, I 7b, 12d, 31b, 46d, 49c (30); GlabGad Hv; A od tądże cżtery wilkoſći znákomite/ Kreẃ/ Kolerá/ Flegmá y Melankolia. SienLek 1, 21, 21v, 23v [2 r.], 42 [3 r.], S2; RejZwierc 3v; Oczko 33v.

W charakterystycznych połączeniach: flegmę ciągnąć, czyścić (9), odmiękczać, pobudzać (3), purgować (purgujący) (11), spychać, ścieńczać (3), trawić (trawiący) (10), ukrawać; flegma ciężka, gruba (15), klijowata (7), kwaśna, lipka (9), mokra, mozgowa, słodka (3), słona (8), spalona, spiekła (2), wilgotna (wilka) (2), wodna, zagniła (2), zimna (6).