Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [FORTELNIK]

Następne hasło: (FORTELOWAĆ) »

FORTELNY (9) ai

fortelny (8), fortylny (1); fortelny ModrzBaz, StryjKron, NiemObr, KochFr, KochPieś, GórnRozm, OrzJan, VotSzl; fortylny CiekPotr.

o jasne; -e- (2) KochFr, KochPieś, -é- (1) OrzJan.

comp fortelni(e)jszy (2).

Fleksja

sg
m	N	fortelny	n	N
	G	forteln(e)mu		G	forteln(e)go, fortylni(e)jsz(e)go
	I	fortelnym		I

pl
N	m pers	fortelni
A	m pers	fortelni(e)jsz(e)
A	subst	forteln(e)

sg m N fortelny (1). ◊ D forteln(e)mu (1). ◊ I fortelnym (1). ◊ n G forteln(e)go, fortylni(e)jsz(e)go (2). ◊ pl N m pers fortelni (1). ◊ A m pers fortelni(e)jsz(e) (1). subst forteln(e) (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

Chytry, podstępny; przemyślny

Chytry, podstępny; przemyślny; insidiosus Modrz (9): inácżey ſobie trzebá pocżynáć przećiwko Vliſseſowi onemu chytremu mędrkowi: á inácżey przećiwko Aiáxowi choćia wielkiemu meżowi [!] ále nieták fortelnemu. ModrzBaz 112v; Iuſz y Namioty/ iuſz y woienne obozy Zmyſlili/ y fortelne przez rzeki przewozy StryjKron 250; iego [X. K.] fortelne/ á pod cżás ſproſne y nieumieiętne dowody/ ſłowem Bożym nicowáć będą NiemObr 93; KochFr 51; KochPieś 12; nie tęn wygra kto ma ſpráwiedliwą/ ále tęn kto ma więcey pieniędzy świádkom ná zapłátę/ y fortelnieyſze świádki GórnRozm G3v; iákimkolwiek fortélnym ſpoſobem zgłádźić go [człowieka krześcijańskiego]/ ieſt rzecz Turkowi bárzo pobożna. OrzJan 104; VotSzl E2v; CiekPotr 15.

Synonimy: chytry, podstępny, przebiegły, przemyślny, przewrotny, zdradliwy, zdradny.