[zaloguj się]
[pdf]

GABAĆ (48) vb impf

Oba a jasne.

Fleksja
inf gabać
indicativus
praes
sg pl
1 gabåm
2 gabåsz
3 gabå gabają
praet
sg pl
3 m gabåł m pers gabali
f gabała m an
n subst gabały, gabali
fut
sg pl
3 m m pers będą gabać
n będzie gabać subst
imperativus
sg
2 gabåj
conditionalis
sg pl
3 m by gabåł m pers by gabali
n by gabało subst by gabały

inf gabać (9). ◊ praes 1 sg gabåm (3). ◊ 2 sg gabåsz (1). ◊ 3 sg gabå (12); -å (10) BielKron, SienLek (7), PaprPan, Oczko, -a (1) Mącz, -(a) (1). ◊ 3 pl gabają (2). ◊ praet 3 sg m gabåł (1). f gabała (1). ◊ 3 pl m pers gabali (3). subst gabały (1) SkarŻyw, gabali (1) Leop. ◊ fut3 sg n będzie gabać (1). ◊ 3 pl m pers będą gabać (1). ◊ imp 2 sg gabåj (1). ◊ con 3 sg m by gabåł (2). n by gabało (1). ◊ 3 pl m pers by gabali (2). subst by gabały (2). ◊ part praes act gabając (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Niepokoić, dokuczać, dręczyć, napastować, zaczepiać, nękać; naprzykrzać się, nalegać; vexare Mącz, Cn; irritare, molestare Mącz; incessere, incomitiare, inquietare, lacessere, prolectare, provocare, sollicitare, tentare Cn (42):
a. O działaniu celowym (24): Molesto, Zádáwam trudność/ pracę komu/ gábam/ nágábam. Mącz 229c; Vexo, Dręczę/ gábam/ trápię trescze niepokóy á trudność zadawam własnie y tám y ſám pociągam. Mącz 491d.

gabać kogo, co (17): BierEz I; A gdy ſie wygikrzy/ tham z tąd idzie Czo może na głębiey y nadaley/ á to przeto aby iey dzieci nie gabały FalZioł IV 37a; Nlemogą nigdy Thatarzy ſpokoyni być aby poſthronnych ſąſiadow nie gabali albo nie łupili plony tak bydła iako y ludzi zabijaiącz MiechGlab 32, 35 [2 r.], 36; a przydzie ten cżas gdi mie więcey niebędą gabac nieprziiaciele moi. WróbŻołt T3v, 55/2; Diar 52; álić prziydą poſłowie do onego przełożonego w Bożnicy/ powiádáiąc: żeć corká twoiá iuż vmárłá/ co iuż więcey gábaſz miſtrzá? Leop Mar 5/35; BibRadz Deut 2 arg; Poráźił drugi raz Dawid Filiſtyny. Saul zayrzał mu tego/ pocżął go cżárt gábáć/ chciał Dawidá zábić/ ále Dawid vciekł BielKron 66; Potym trzećiego dniá/ náſzedłem onego co mi dał dwá rázy kámieniem [...] y putłukłem mu gębę kámieniem [...]. Krolowa z okná widźiáłá á wołáłá zábiy zábiy łotrá co ćie rad gába. BielKron 458v; KuczbKat 425; wſzákże go záraz duch Boży dobry krolewſki opusćił/ á ná mieyſce iego ſzátan go gábał. CzechRozm 140; SkarJedn 249; SkarŻyw 572. Cf gabać kogo czym.

gabać kogo czym (1): Tám gdy go záſie iego powinowáći náydowáli: á onemi ſłowy gábáli/ vćiekł/ od złych ſłow vſzy kryiąc/ ná głęboką puſtynią. SkarŻyw 167.

W charakterystycznych połączeniach: gabać kapłanow, kościoł, ludzi(e) (3), mistrza, narody, sąsiadow; gaba(ją) czarci (szatan) (2).

Zwrot: »nie gabać złego« (1): Noli irritare crabrones, Day pokóy złemu. Nie gábay złego. Mącz 67a.
α. Napastować cieleśnie, mieć stosunek płciowy; vexare Mącz, Cn; lenocinari Mącz (3): Baranowi przirodzone Skopy wzgardzać/ Owcze ſtare gdy mu ſie nie godzą gabać, bo y on ſam: im naſtarſzy tym ieſt napożitecżnieyſzy/ Kiedy cżas iego miłowania naſtawa/ tedy o żony wálcży FalZioł IV 2d; Mącz 188d.

gabać kogo (1): Uxorem alterius vexare, Gábáć cudzą żonę. Mącz 491d.

b. O dolegliwościach [kogo, co] (18): Cżemu ſpanie po obiedzie więcey gaba tego kto ſie vcży niż kto igra áłbo czo inſzego działa. GlabGad K5; I w máłym pocżćie ſtáli ſie: y gábáli ie [et vexati sunt] vćiſk złych rzecży y boleść. Leop Ps 106/39; Mącz 165b; Słuchay ieſliby ćię téż robaczki gábáły/ Słoniną ie pomázáć/ fortél na nie máły. WyprPl C2.

W charakterystycznych połączeniach: gabać człowieka; gaba(ją) boleść, robaczki, spanie, ucisk złych rzeczy.

α. O chorobach (10): Proch z ſuſzonych świerczkow domowych/ gdy go z winem pije/ ten co go kámień álbo piaſek gába/ tedy go to wypądza SienLek 106; Ieſli kogo ograżká á owſzem gorączká gába/ a ieſt pełny rumiony y żył pełnych/ temu trzebá Medyanę otworzyć SienLek 139v, 59v, 60, 88, 106 [2 r.], 133, 139; Oczko 33.

W charakterystycznych połączeniach: gabać mężczyznę; gaba boża kaźń, gorączka, kamień (3), ograżka (2), piasek.

β. O pokusach cielesnych; incedere Mącz, Cn (4): Incessit me libido. Zápala mię miłość/ Gábá mię Venus. Mącz 44b; IVż tu ſzcżyrość záſtánieſz w nim ná wſzytkim práwie/ Iednoż go Wenus gába coś w ſtátecżney ſpráwie PaprPan D; Gdy go zá cżaſu młodośći iego zápalenie ćieleſne/ y pobudki niecżyſte bárzo gábáły; pokuſy ony y ni ebeśpiecżeńſtwá vcżyniły go w modlitwie gorącym y pilnym. SkarŻyw 211, 225.

W charakterystycznych połączeniach: gaba nieprzyjaciel, pobudki nieczyste, Wenus (2), zapalenie cielesne.

2. praw. Podważać, atakować, zaskarżać [kogo, co] (6): GroicPorz r3; Tedy Sędzya ma ſkaźń vczynić/ ktorey potym żadny z nich gábáć niemoże. UstPraw G2v, G2.

gabać o co (3): Na oſtátek pozwáną ſtronę/ ieſliby ią kto inny o tęż rzecz potym gábał o ktorą on żáłował/ záſtępowáć będźie powinien GroicPorz v3, h4v; UstPraw H.

W charakterystycznych połączeniach: gabać rękojmię, Skaźń (2); gabać o granice, o rzecz (2).

Synonimy: 1. dokuczać, dolegać, dręczyć, gryźć, męczyć, ściskać, trapić, trestać, uciągać.

Formacje współrzędne: nagabać, przegabać, przenagabać; przenagabawać; przenagabywać; zagabnąć.

Cf GABAJĄCY, GABAN, GABANIE

MM