[zaloguj się]
[pdf]

GDYŻ (7209) cn

Sł stp, Cn notuje, Linde w objaśnieniu s.v. gdy.

Znaczenia
1. Wprowadza wypowiedzenie wyrażające przyczynę, uzasadnieniu, wyjaśnienie (6098):
A. W obrębie wypowiedzenia złożonego (5539):
a. Wypowiedzenie przyczynowe: bo, ponieważ; enim, nam Vulg, PolAnt, Modrz; quia Vulg, PolAnt, JanStat; siquidem Vulg, PolAnt, Cn; cum, quandoquidem, quoniam Mącz, Cn; eo quod, et, pro eo, quod PolAnt [w tym: w postpozycji (3578), w antepozycji (670), w interpozycji (73)] (4321): March1Wiet Av; BierEz B3 (4); Pilát tymi ſlowy ſám ſie oſądzil ij potępil/ bo gdyż to bylo w iego mocy ijż go mogl wybawitz od ſmierci/ żádneé wymowy mietz niebędzie ij że go nie wyzwolil widzątz go bytz niewinnégo. OpecŻyw 131 (20); PatKaz I 15 (10); a gdyſz ona zakonnycza byla nabozna ku pannye maryey [...] cząſto proſzyla panny maryey PatKaz II 78 (4); gdyſz yezus crystus ſnyey ſyą narodzyl ſluſzno uyerzymy yſz byla ſzwyąta czudna cznotlyua PatKaz III 133v (14); HistJóz D3v; MetrKor 46/47; FalZioł IV 1c (6); Nalepſzi wſzech bytnoſci ieſt ſwiat bo ieſt Boże ſtworzenie. Nawiętſze z bytnoſci mieſtcze, gdyż wſzicko w ſię zabiera. Naprędſza z bytnoſci ieſt rozum bo wſzędy zbiega. BielŻyw 3; ale gdyż on prawdę zawſze powiadał tak iemu wierzono iż też bronili iemu przyſięgi. BielŻyw 98 (8); BielŻywGlab nlb 9 (2); otrokom zbytnie ſwadziebnym poſpolicie włoſi opadaią, á łyſi bywaią, gdyż w takowey ſprawie wychodzi barzo wiele ciepłey wilgoſci przyrodzoney która ieſth matheria włoſow. GlabGad B2 (73); tego niektorzy na łatzinę, Magnus canis, to ieſt, Wielki pies. nazwali. Ale nie ieſt tho prawy wykład. Gdyż Cham po thatarſku nie pſa ale kxiążę znamionuie MiechGlab 29 (10); KłosAlg A2 (3); nywczem po yego voly aradzie nyeposthampvy. Gdyſſ on nycz wporvczenyv od naſſ nyema LibLeg 7/35 (15); WróbŻołt C5v (3); O żnamienitoſci iey rodu/ z ktorego domu y rządu poſzła/ gdiż to każdemu iawno nie zda mi ſie potrzeba tu wyſlawiać. WróbŻołtGlab A3 (5); GDyześ ty miły panie y obronca naſz y vtwierdzenie naſſe: [,,.] racz miły panie vwieſc troskliwe myſli naſſe z vczyſkliwych trudnoſci wſſech zprzeciwnikow naſſych RejPs 26v (48); LudWieś A4; SeklWyzn g2; RejJóz A6 (8); Grzeſą ktorzy malzeńſtwem gardzą dla vboſtwa/ [...] gdiz niecznotliwe żiyą. SeklKat K3v (11); A tak gdiż ſię czas gotować Vcz ſię czo mas tam rokować. RejKup c5v; Ty wzdy czo mozes niebogo Gdyż nedznik niema nikogo. Czo rozumies to pomagay RejKup f6 (16); RejKupSekl a4 (2); HistAl B4v (10); Także też y kápłan/ mnich/ mniſzká/ gdyż Bogu czyſtość ſlubili/ w małżeńſtwo ine wſtępić nyemogą. KromRozm I C2v (10); MurzHist Dv (9); MurzNT Matth 2/18 (7); I przetóſz on ſám ieſt ſprawiedliwością naſzą/ on dobrocią naſzą/ gdyſz ſwoiéi niemámy. MurzNTSekl A4v (2); KromRozm II m3 (3); KromRozm III C6; Dla czego egzekucyja dość nie może, bo jej nie masz z kiem i jako czynić, gdyż i czasu do tego niedostawa Diar 27; A gdyż rożna jest tej każdej obrony natura, rożno też o nich musi być namawiano Diar 42; aby też im tej wolności zezwoleniem jakim swem nie ujmowali, gdyż nie na to są posłani, aby mieli wolność szlachecką cieśnić, ale owszem ją szerzyć. Diar 54 (59); DiarDop 105 (3); BielKom nlb 3 (4); GliczKsiąż E7 (2); Przycżyná iż to ſłuſznie Pan vcżynić ma/ gdiż ieſt ſprawiedliwy á wierny w obietnicach. LubPs Hv marg; Wſſyſcy ſwyęći boycye ſie ták Páná Bogá ſwego/ Gdyż nye znáyą niedoſtátku co ſie boyą iego [quoniam non est inopia timentibus cum 33/10] LubPs I2; Bowyem ſam Bog roſproſſył tych poborcow kośći/ Y poháńbił ye márnye zá ich wſſetecżnośći/ Gdyż yeſt Bogyem co ſie mśći káżdey nyepráwośći. LubPs N5v; Gdyż on ſam yeſt mym Bogyem [Quia ipse Deus 61/7] á opyekálnikiem/ Nie ſie zle nye może sſtáć nádemną nędznikyem. LubPs O6v; Chwalcyeſz Páná iż yeſt dobry [quia bonus 134/3] á imyenyu yego/ Spyewaycie gdyż wiecye iż nyet nád nye nie lepſſzego [quoniam suave]. LubPs dd4 (236); Z ſtrony thedy vrzędu ſwego Káth gdyż przed Swiátem áni przed Bogiem nic niegrzeſzy/ zelżywoſći niema żadney GroicPorz hv (9); KrowObr 74v (8); poſtronni narodowie/ ięzyk (á podobno y dowćip) Polſki ná máłey piecży máią/ iákoż też z łáſki bożey nie bárzo ſie ieſt cżym chłubić/ gdyż nie dbálſzych ludzi nie máſz iáko Polacy/ á coby ſie w ſwym ięzyku mniey kocháli. RejWiz A4v; Nic nie trudno kto zácżnie co w twe ſwięte imię/ Gdyż pewna iż ktoć dufa nigdy nie záginie. RejWiz 3; Bowiem káżdą ſkrytą myſl ſnádnie wyda mowá/ Gdyż záwżdy gębá plecie o cżym myſli głowá. RejWiz 6v (170); Leop Deut 1/37 (4); OrzList e3v; UstPraw Av (2); LeszczRzecz A2v; RejFig Bb2v (2); ſławna gwiazdá iego [Jupitera] Imieniem ieſt przezwaná/ gdyż ſwym przyrodzeniem/ Láſkáwie ſie obchodzi/ z ludzkim pokoleniem RejZwierz 48; IEſliżeby ſie w Herbyech/ gdzye co pochybiło/ [.,.] Nie miey zá złe/ proſzę cie/ gdyż z niewiádomośći/ To ſie sſtáło/ á wierz mi/ że nie z niedbáłośći. RejZwierz 93 (29); trudno ſię było oſtrzedz żeby ſię iákie obłądzenie ſtáć nie miáło/ gdyż ſie to przy ták wielkiey roboćie przydáć muśi BibRadz *5v; A przetoż vſkromieni ſą ſynowie Izráelſcy ná tenczás/ á zmocnili ſię ſynowie Iudſcy/ gdyż vfáli Pánu Bogu oycow ſwoich. BibRadz 2.Par 13/18; Zmiłuy ſię nád ſynem moim/ abowiemći lunátykiem ieſt/ y zle ſię ma/ gdyż cżęſto kroć wpada wogień/ y cżęſto kroć w wodę. BibRadz Matth 17/15 [14] (147); BibRadzBaz ktv OrzRozm S2 (17); wſzákże ſie rychło Cżechowie wroćili gdyż poniewoli ſzli BielKron 228 (191); GrzegRóżn B2 (15); iákmiarz vſtawicznie błądzą/ gdyż w káżdey reczy [!] boią ſię iżeby nie zbłądzili. KwiatKsiąż F (6); Mącz 71c (3); MączLub nlb I3 (2); OrzQuin A4 (15); Wſzędy nam przypiſuią że długo ſypiamy/ [...] Acz to (mamli prawdę rzec) práwie ták być muśi/ Gdyż nas namilſzy Trunek do świtánia duſi. Prot B4v (7); ProtStoj E2; SarnUzn B4 (2); SienLek 5 (7); LeovPrzep A2 (2); inych cnot y obycżáiow twoich wylicżáć niechcę/ gdiż ſie im iuż dobrze ludzye przypátrzyli RejAp A A4v; A thák toć ieſt chwałá s każdego ſtworzenia Pánu temu/ gdyż ſie w káżdim okázuie dziwna moc á wielmożność iego RejAp 54 (178); Mógł bych ieſzcże y co ku temu więcey powiedzieć/ ále gdyżem telko dwu ſpomnieć obiecał/ rozumiem że mi w.m. dáley mowić nie dopuśćiſz. GórnDworz Aa (37); Gdyżeś ták wierny/ odpuſzcżam tobie tę ſmierć HistRzym 120 (13); Abowiem to dziſieyſze ciáło náſze máło może odnieść błogoſłáwieńſtwá ná ſobie/ gdyż ieſt z ziemie ſpráwione/ á w zyemię ſie záś obroćić ma. RejPos 33; A ták gdyż to pewnie wiemy/ iż nam żadne imię nád to ſwięte imię nic pomoc nie może: áni nas zbáwić może/ á przed tym imieniem drżą y vpadáią ná koláná wſzytki mocy niebieſkie/ ziemſkie y piekielne. Odłożmyſz wſzythki ine imioná ná ſtronę RejPos 34; A gdzieſz thu nádzyeie ſzukáć? á gdzyeſz ſie thu iákiego rátunku nádzyewáć? V ſwiátá prożno/ gdyż go piſmo zowie lothrowſką [!] iáſkinią. V cżłowieká prożno/ bo też każdy ma co s ſobą cżynić RejPos 167v; A ták cżárt mamy záwżdy [...] vſzu á ięzyká ſtrzeże/ gdyż mu thy dwa cżłonki na-ſzkodliwſze. RejPos 204; A ták thy idź precż á day mi pokoy s tymi omylnemi rádami twemi/ gdyż ia inſze rády mam/ a inſze náuki Páná ſwego. RejPos 240 (794); RejPosWiecz2 92 (2); RejPosWiecz3 96v (4); BiałKat 21 (33); BielSat N4v; GrzegŚm A3 (7); HistLan D2 (21); KuczbKat 15 (16); Także theż y pánie matki około dzyewecżek ſwych powinny takież pilność mieć/ gdyż to ieſt narod mdły á ná wſzytko ſnádnie náłomny. RejZwierc 7v; A coż mu s tego roſcie pátrzay/ Wnet ſławá wiecżna/ wnet od wſzech błogoſłáwieńſtwo [...] wnet zá tym dobry á poććiwy żywot/ w ktorym áni żadnego záfráſowánia/ áni żadnych trudnośći nie cżuie/ gdyż nikogo nie draźni/ gdyż ſie wſzem iáko poććiwy á cnotliwy cżłowiek záchowywa. RejZwierc 102 (123); BielSpr b3v (33); WujJud A5 (35); WujJudConf 17v (31); RejPosRozpr b3 (9); Wſzytki tedy thy ſłowá Apoſtolſkie pilnie ſobie vważáć będzyemy/ gdyż oſobne pożytki á nam bárzo potrzebne w ſobie zámykáią. RejPosWstaw 21v (19); bo ſię nie boimy Izráelitow/ gdyſz to ieſt lud niewalecżny/ á iemu nie z ſtawa mocy żadney przećiw ták wielkiemu woyſku BudBib Iudith 6/1 (36); MycPrz I A2v (40); WierKróc A2 (8); BiałKaz F4v (16); BudNT przedm a2v (18); StryjWjaz C4; Ná tym máło iż ták mowią vcżonymi będąc/ gdyż przedſię bárzo źle y głupie mowią. CzechRozm 150 (138); PaprPan R2v (5); KarnNap A2; ModrzBaz 131 (21); ModrzBazBud ¶5 (2); SkarJedn 14 (2); iednoć przypomnię/ áby to ſtrumiéń źimny/ áni gorący bárzo niebył/ gdyż obádwá bárzo ſzkodzą Oczko 16v (71); KochPs 185; SkarŻyw 80 (15); ZapKościer 1580/4 (2); StryjKron 11 (21); CzechEp 14 (204); CzechEpPOrz *4 (2); KochJez A4v; ktorych też ſłow/ vżywáią przećiwko nam kátolicy: ále okęſzonych/ gdyż tego co potym ſtoi/ nie vważáią. NiemObr 109 (45); ReszPrz 27; ReszHoz 122 (4); WerGośc 203 (7); WerKaz 275; WisznTr 5; BielSjem 3 (3); KochTarn 77; PudłFr 58 (2); Chodźćieſz me miłe Owiecżki/ gdyż procż mnie inney vćiecżki/ tu ná tym Swiećie nie maćie/ wſzędźie Wilcy, ſámi znaćie. ArtKanc P4v (30); A gdyż nam tá kráiná wychowánie dáłá/ Rádzibyſmy by w ſobie wſzyſtko dobre miáłá. BielRozm 8; o mężoboyſtwo záwżdy gárdłem karżą/ gdyż to ieſt dáleko więtſzy grżech zábić/ niśli vkráść GórnRozm E3v (21); KochWr Jan 18; PaprUp D2 (7); ActReg 3v (52); GostGosp 2 (11); GostGospSieb +2 (6); A ieſli z lekárſtwá żaden nicżegoy ſie inſzego nie ſpodziewa/ iedno tego coby dla porátowánia zdrowia ſłużyło/ gdyż dla tego ſámego ieſt poſtánowione/ ták s práwá nie ma też nic inſzego pochodzić/ iedno coby R.P. było pożytecżnego/ gdyż dla tego ſámego bywaią poſtánowione. Phil D3; Cum dubia et fragilis ſit nobis vita tributa, In mortem alterius ſpem tu tibi ponere noli. To ieſt/ Gdyż krociucżki ieſt cżás żywotá ludzkiego / Nie chciey ſwey nádzieie mieć w ſmierći drugiego. Phil H3 (52); GórnTroas 4 (6); KochCzJan A2v (2); GrabowSet B4 (36); OstrEpit Ay (2); WyprPl A2; LatHar 68 (4); Lecż duſze ich y náſze iednáko ſię máią/ Ták w ćiele iák bez ćiáłá gdyſz nie vmieráią, KołakCath C (7); KołakSzczęśl A3v; RybGęśli B4v; Dobrzeć ſługo dobry y wierny : gdyżeś nád máłem był wiernym/ nád wielem ćię poſtánowię WujNT Matth 25/21; A odpuść nam grzechy náſze: gdyż y my odpuſzczamy káżdemu winowáycy náſzemu. WujNT Luc 11/4 (176); WysKaz 4 (4); JanNKar D3; JanNKarGórn H2; Burgrabſtw Káſztelanóm dáwáć nie będźiemy: gdyż to oboie ſtać weſpółek nie może. SarnStat 77 [idem 491]; Sędźia ſądzący nie może bydź o złe ſkazánié nágánion: gdyż nie on ſam/ ále ini/ y wiele ich ſądźi. SarnStat 797 (145); vfay ſwému krolowi: Zeć ón pewnie pomoże/ záſtáwi ſie zá ćię/ Gdyż ón pilné ſwé oko záwżdy miéwa ná ćię. SiebRozmyśl [A4] (12); GrabPospR K2v (6); Wſzákoż ile rzecż można/ Oycżyznie tym ſłuży: Gdyż każdy iey powinien/ y w poſługách dłuży. KlonKrGum Av (3); KmitaSpit C4; Aduerſarze záśię/ ktorzy ſtárzy ſą/ iuż ſię też doſyć o tę wiárę nákłopotáli y wyćiągnęli/ á prozno/ gdyż przećiw Bogu PowodPr 46 (18); SkarKaz 1a (15), C (5); CiekPotr 85 (5); CzahTr C2 (29); Gdyż ſłuſznéy rzeczy proſzę/ Powiédz mi z ochotą. GosłCast 29 (22); BOże by iák narychley tego ſmutku pozbyć: Gdyż w nim będąc/ nie zda ſie iuż y ná świećie żyć. PaxLiz B3 (41); SkarKazSej 667b (6); Wſzytkoto żywie z przyrodzenia w wodźie/ Gdyż nie może trwáć ná ſuſzý o głodźie. KlonFlis C (10); SkorWinsz A2; Náżycż ty mnie zdrowych nog: ia náżycżę tobie Ocżu miáſto pochodnie/ gdyż mam zdrowe obie. KlonWor 51 (7); SzarzRyt B3v (2); Dobrać też z bobrem ſzubá ktorąć mátká dáłá/ Gdyż oną od ſwey mátki tákową też miáłá. ZbylPrzyg B2.

Połączenia: »gdyż ... (a) dlatego; a dlatego ... gdyż« (22 : 4): A dla tego wſſyſcy ludzye wyznáyą cye Pánye/ Gdiżeś ſam po wſſytkim ſwiecie wzyął opánowánye LubPs M3; Gdyż o tho N. w ſwey odpowiedźi mienił iż tego niewinien/ y Przyſyęgę iemu przyſądzoną wedle práwá oddał/ dla tego ma być wolen od ſpráwy tákowey GroicPorz z3 (2); RejPos [278]v; GGyż [!] prózné ieſt práwo/ ieſli nie będźie chowano: A chowáné bydź niemoże/ áżby ku wiádomośći przyſzło: dla tego wſzyſtkié vſtáwy náſzé/ w iedno zebráć [...] roſkazáliſmy. SarnStat 50 (19).

»gdyż ... (a) przeto(ż)« (80): BierEz S2; OpecŻyw 187; PatKaz I 13v; PatKaz III 118 (2); BielŻyw 93; BielŻywGlab nlb 14; gdyż ziemia ieſt cżarna przeto też y to czo z ſamey ziemie pochodzi muſi cżarne być. GlabGad F (20); ZapWar 1535 nr 2413 (2); WróbŻołt K7; LibLeg 11/76; SeklWyzn 4v; Diar 82; GliczKsiąż C7; GroicPorz n2 (2); KrowObr 198v (2); Bo gdyżeś thy złupił wiele narodow/ przetoż też y ćiebie łupić będą ini wſzythcy narodowie BibRadz Hab 2/8 (2); GrzegRóżn A2 (3); OrzQuin H4 (3); SienLek lv; GrzepGeom Gv (2); HistRzym 5v (8); BiałKat 223v; HistLan E (2); KuczbKat 350; gdyż żywot náſz zákryty ieſt w Pánie Kryſtuſie/ przeż go też tám w nim á nie gdzye indzye ſzukáć mamy. RejPosWstaw [1103]v (3); MycPrz II A (2); CzechRozm 103; Gdyż w káżdey Rźecżypoſpolitey bárzo máło záwżdy tákich bywáło/ ktorziby inſze mnoſtwo ludu cnotámi przechodźili: á przetoż onego ktorego miedzy wſzytkiemi namędrſzego á nayſpráwiedliwſzego być rozumieli [...] Pánem wſzytkiey źiemie obieráli ModrzBaz 15v (2); Oczko 13v; ActReg 147; GrabowSet Ev; WujNT 104; GDyż prze pilné ſpráwy Séymowé/ któré ſie ták długo prowádźiły/ á pánowie Woiewodowie y ſzláchty wiele zábáwić ſie tu muśieli/ Okázowánié dóydź ná czás náznáczony nie mogło: przeto [...] odkłádamy ie ná święto świętégo Máćieiá SarnStat 127 (6); CzahTr C3; PaxLiz D2.

»gdyż ... a tak« (12): GlabGad H8v; RejKup e8v; Diar 74; OrzList bv; BielKron [3323]; GrzegRóżn J; RejPos 47v; RejPos Wiecz2 90v; ArtKanc Sl6v; GDyż złodźieyſtwá y łotroſtwá dla ſrogośći vczynku/ y dla boiáźni przez złoczyńce więtſzéy częśći bywaią zákryté/ [...] A ták ná poháńbienié złego vczynku y złoczyncow ſkázuiemy [Cum... itaque JanStat 619] SarnStat 700 (3).

»gdyż ... tedy(ć)« (114): OpecŻyw 180 (2); PatKaz II 19v; PatKaz III 116v; FalZioł IV 41c; BielŻyw 142; BielŻywGlab nlb 13; LibLeg 6/157v; Diar 28 (2); GroicPorz i2 (2); A gdýſz to iáwnie widziemy/ iż Mniſzy nic nierobią iedno proznuiąc w klaſſtorzech ſiedzą/ y dármo ċhleb iedzą: Są tedy w klątwie Bożey KrowObr 140 (9); RejWiz 134; BibRadz *2 (7); Gdyż ná thym rzecż ſtánęłá/ áby dziſieyſzego dniá o wiárę świętą zoſtáło dwádzieśćiá tyſiąc męcżennikow Węgrow/ zá powodem Páwłá Tomorego zakonniká: Nieźle by tedy áby kánclerz iechał do Rzymá/ powiádáiąc to Papieżowi iżby wżdy nas kanonizowano BielKron 307 (3); GrzegRóżn H3 (2); a gdyż w każdych leciech yeſt to rzecz niewiedziec o woley B. brzidliwa/ mayą tedj być napominani iżeby ſię B. rzeczami niebrzydźili KwiatKsiąż D3 (11); OrzQuin C (3); SarnUzn C6v; RejAp 52; GórnDworz S3v; GrzepGeom E3; HistRzym 131; RejPos 74 (4); RejPosWiecz2 91; KuczbKat 4 (16); nie trzebá go też názbyt w grozie chowáć/ bo oná młodość iego/ gdyż ieſzcże ſmyſły ſłábe we mdłym ćiele być muſzą/ tedy zbytnią grozą a fráſunkiem ſnádnie może być zgwałcona RejZwierc 7 (2); WujJud 39; RejPosWstaw [1433]; BudBib Bar 5[6]/49[50]; BiałKaz D3 (2); StryjWjaz A2v; KarnNap C3 (2); ModrzBaz 66v; CzechEp 130 (2); OrzJan 117; KołakCath A2; KołakSzczęśl A4v; WujNT 60 (4); GDyż káżdy gwałt nie przez przyczyny rozmáitémi vſtáwámi práwnémi bywa bronión y hámowan: Máyeſtat tedy krolewſki zá ſłuſzną rzecz rozumiał/ áby w tym pożytki poddánych ſwych opátrzył [Cum ... igitur JanStat 588]. SarnStat 705 (22).

»gdyż więc« (6): RejWiz 144; Quandoquidem coniunctio causalis, Gdyż/ Gdyżwięc niektórzi z Czeskiego mówią poniewaſz. Mącz 338a (3); ieſli z przymiotu ropá przez pendent z nich ćiecze/ á z dobréy woléy ſtánowić ſye niechce/ do tego Cieplice nalepſzé: gdyż więc tá chorobá czáſem ani Sálſą/ ani Drzewem/ vléczoná być niemoże Oczko 15; PaxLiz B3.

»zwłaszcza gdyż« (10): WróbŻołtGlab A2; DiarDop 116; acż ſie náſzy przećiw iemu zbieráli z Niemiec/ z Cżech y z Hiſzpániey/ ále nic nieucżynili/ zwłaſzcżá gdyż ſámi Krześciánie ſpołu walcżyli/ to ieſt Ceſarz z kſiążęty á z krolem Fráncuſkim. BielKron 259; KwiatKsiąż F2; OrzQuin E; RejPos 198 (2); Pámiętay/ ieſt przydáne/ iż święcenie tego dniá/ ku Obrzędom należy. O cżym ludźie vpomnieć trzebá/ zwłaſzcża gdyż práwo przyrodzone tego vcżyło/ że Pan Bog cżáſu ſwego porządnie chwalon być ma KuczbKat 295 (2); JanNKar A3v.

Fraza: »(a) gdyż (to) tak(o) jest« (15): OpecŻyw 29; A gdis tak yeſt samy temv dobrze rozvmiecz mozeczie ysz mi przyaczielem waschim bedacz nygdismi nicz odmawiacz niezwikly LibLeg 10/67 (3); KromRozm III L; DiarDop 116; KrowObr 57v (4); gdyż ták ieſt y ſámi to znaćie/ nie nam tedy po Indulćiech Papieſkich. BielKron 234 (2); OrzQuin L3v; A gdyż to táko ieſt/ iuſz poydę do źiemie świętey/ á będę pokutował zá grzech mych rodźicow/ a tám żywotá dokonam. HistRzym 34; KuczbKat 220.
Spójnik „gdyż” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (10): GrzegRóżn A2 (2); KwiatKsiąż I (2); tám gdiż niemáſz tego kto piſał/ trudno mam wiedzieć/ co to ieſt/ cżego wyrozumieć nie mogę. GórnDworz F3; Oczko 29; NiemObr 109; Zywotá bez zmázy nie vproſzę ſobie/ Doſkonáłość tylko gdyż zoſtáłá tobie GrabowSet C (2); SarnStat 260; GosłCast 54.

Połączenia: »gdyż ... a tak« (1): Z ktorych gdyż żadny nie ieſt Oycem Kryſtuſowym/ A ták áni Syná ma/ áni Pośrzedniká/ podobny ieſt Tureckiemu y Zydowſkiemu/ áni może być żadnym obycżáiem iednym Bogiem nawyżſzvm GrzegRóżn M4.

»gdyż ... tedy« (1): Co gdyż káżdemu cżynić przyſtoi/ tedy niewiem komu by więcey/ iáko ludźiom w wielkiey vcżćiwośći v inſzych będącym ModrzBaz 66v.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (22): LibLeg 11/175; BielKron 199; RejAp 60v (2); GórnDworz Hhv; RejPos 326v (2); Było y ieſt ieſzcże inych názwiſk niemáło/ kthore na then cżás opuśćić zá rzecż ſłuſzną ſie zdáło/ gdyżby nam też máły pożytek przynieść mogły. RejPosRozpr c4; MycPrz I B3 (4); Bo inácżey/ rzecżyby duchownych nie poiął/ ániby ich wyrozumiał: gdyżby mu głupſtwem iednym były. CzechRozm 185v (3); CzechEp 32 (3); WysKaz 41; SkarKaz 275a; Cżego ia o was dobrem ſumnieniem nie mogę/ Miánowićie powiedźieć gdyſzbym tym złą drogę. Vſłał ſobie przed Bogiem CzahTr F2; GosłCast 48.

b. Zdanie podrzędne uzasadnia wniosek zawarty w zdaniu nadrzędnym przez ukazanie rezultatu; et, -que, quia, quod, quoniam PolAnt; enim Modrz [w tym: w postpozycji (168), w antepozycji (3)] (171): March1 A3; BierEz C3; O gdyſz tą przenayczyſthſza panna począta abo ſyą począla wzyuoczye ſzwyątey anny o zayſte muſyalczy bycz y byl ſzwyąty zyuoth ſzwyątey anny wktorym to noſzyla PatKaz II 71; PatKaz III 143v; FalZioł IV 1c (4); GlabGad A2v (5); KłosAlg A2v; ComCrac 11v; RejJóz F3; Wierze że niebo/ y ziemia Práwie ſyę już przeciw mnie má Gdyż jnem łudziam [!] ffolgują Namnie ſzrogoſcż okazują RejKup p2v; HistAl C6 (2); MurzHist Pv; MurzNT Ioann 9/16 (4); KromRozm III D3; BielKom E5; Thu przez then rozdzyał wſzytek yeſt modlitwá przećiwko złym á fáłeſznym ſkaścom náuki Páńſkiey iż ſnadź o nyę nie dbáią/ gdyż ią tłumią. LubPs bb6v marg (17); KrowObr 21; choć ſie tu wolnie rodzimy/ Przedſię iednák pod iárzmem do śmierći chodzimy. Gdyż nie ieſt żaden mocarz áby práwá ſwego/ Nie muſiał nieść na ſobie záwżdy powinnego. RejWiz 88; Gdyż ſie nie sſtáć nie może bez twoiey [Boże] pomocy/ [...] Tyś ieſt Bog nieſkońcżony RejWiz 165 (7); Z tąd ſię okázuie iáko ludźie z przyrodzenia ſą ſklonni ku báłwochwálſtwu/ Gdyż oto wſzytek dom Nachorow był im ſplugáwion/ choćiaſz byli ieſzcze od Semá żywego wźięli náukę o prawdźiwey wierze BibRadz I 18c marg (8); gdyż then dom ku vpadku ſye náchylił/ muśiał on podobno z miáry ſwey wyſtąpić/ y od gruntow ſye ſwych odchylić OrzRozm E3; obacżylem tám wielki niedoſtátek ich/ gdyż nic koſztownego me mieli áni żyznego BielKron 451 (4); GrzegRóżn D2v (3); OrzQuin N4; SienLek T4v; Pan nie iedno do koſciołow woła. tą trąbą ſwoią/ ále do namnievſzego z nas/ gdyż tu dokłádáć racży: Kto ma vſzy ſłuchay co Duch ſwięty mowi RejAp 20 (35); GórnDworz Aa2; Takież Kryſtus cżáſu męki ſwey wedle ćiáłá pocżął ſie bać gdyż mowił: Ieſli może być rácź oddálić odemnie then kielich HistRzym 90 (2); A ktemu iż ieſzcże wiem/ iż ieſt bráćiſzek moy á powinowáty moy/ gdyż mię ták ſam zowie RejPos 109v; A ſnadź ieſzcże tákowi ſą ná mnieyſzey piecży v niego niżli pogáni á narodowie niewierni/ gdiż im nie ſą dáne ták hoyne dáry á tákie vpominki od niego. RejPos 206 (39); BiałKat 190v; KuczbKat 80 (2); widzę iż v bogow nie máſz nie lepſzego áni koſztownieyſzego iedno ſmierć/ gdyż to mym ſynom dáli co im byli z wielkiey łaſki dáć obiecáli. RejZwierc 169 (3); BielSpr 3 (2); RejPosWstaw [212]v; BudBib Sap 14/3; CzechRozm 80 (2); Stąd rozumiey Mieleckie ná wſzytek ſwiát znáią/ Gdyż áż z gor Nemoreyſkich dáry im dáwáią. PaprPan A2v (2); ModrzBaz 85; SkarŻyw 332; CzechEp 70 (4); NiemObr 86; GrochKal 27; Potym iż nieumieiętnie cżłowiek poſpolity śmiertelnymi ie [grzechy] názywa. bo y śmiertelnych moc práwie niezlicżona ieſt/ gdyż y ſámey Pychy ták S. Grzegorz 23. moral. cap. 7. iáko y S. Bernárd Serm: 3. in paruis ſerm. cżterzy ſpoſoby kłádźie LatHar 129; WujNT 9 (2); PaxLiz Dv.
c. Zdanie wyjaśniające (43):
α. Rozwijające treść zdania głównego: a mianowicie (17): Atochmy głoſno ſłyſzełi w tey przeſzłey roſpráwie/ cżego Pan potrzebuie po tey káżdey wierney owiecce twoiey/ a czo do niey iáſno á głoſno mowic racży/ gdyż ná każdego wołác racży/ ktho ma vſzy ſłuchay. RejAp 37 (2); A pilnie vważay/ ták iáko nas ſam Pan vcży/ kthory ieſt duch s prawdy/ gdyż żadny iny nie ieſth/ iedno kthory ieſt z Duchá. s. RejPos 121v; Trzecie maſz vważáć/ co to ieſt być w koſciele Páńſkim/ á czo ieſt koſcioł iego/ gdyż tho nic inſzego nie ieſt/ iedno być w zebrániu á w ſpołecżnośći wiernych iego RejPos 140 (10); BiałKat 166; Wſzák to ſławno każdemu/ co pod nim ſpráwował/ Gdyż on ná nim Pańſtw wiele práwie powoiował. WierKróc A2v; Oczko 11v; CzechEp 251; wfundament trzeba wezrzec zkąd się te diſsensie stały gdyz privatim nieprzyiazni wielkie były ktore więcej do tego rozerwania droge vsłały ActReg 3v.
β. Zawierające dodatkową informację, uwagę wtrąconą; et PolAnt (26): A ták iuż narodzye moy ſłuchay oſwiádſzenia mego/ Gdiżem tu ktemu przyzwał y ludu Izráelſkiego/ Ieſliż mię ſłuchác będzyeſz/ nie mieyże bogá obcego [Audi populus meus et contestabor te; Israël, si audieris me 80/9] LubPs S4v (3); RejWiz 96v; RejZwierz 141; A dla thegoż záżáli ſię źiemiá/ a kthorykolwiek ná niey mieſzka/ zemdleie/ z zwierzęty polnemi y ptaki powietrznemi/ gdyż y [et etiam] ryby morſkie wyzdycháią. BibRadz Os 4/3 (3); SienLek 33; vpádli z ogniem fáłſzywych náuk ſwoich/ y ſpalili trzecią cżęść drzewiny ná ziemi/ gdyż przez drzewinę piſmo ſwięte nam proſte á nędzne ludzie wſzędy známionuie RejAp 74v (3); Anyeli też cżęſtokroc sſtępowáli ná zięmię/ o cżym doſyc piſmá mamy: gdyż y dziś ták wierzymy/ iż vſtáwicżnie/ ácż niewidomie/ miedzy námi ſą. RejPos 164 (3); RejZwierc 30v; BielSpr lv (2); Należy (gdyż ſie tu nie mowi o tych ktorzy wiárę o Pánu Bogu w Troycy iedinym odmienili/ y wſzytki ártykuły iey zniſzcżyc chcą) ábyſmy miedzy ſobą zgodę y miłośc záchowáli WujJudConf 12; RejPosWstaw [1434]v; k temu żeby ludźi nie prżybyło/ á my byſmy s ſobą co czynic mieli/ gdyż y Sląſko odpádło prze nie porządne obieránie Lokietká. MycPrz II Cv; Oczko 13; Zem tych ſłow dla tego nie włożył/ żem ich w texcie żadnym Greckim niewidźiał: gdyżem Grecki wźiął ku przekłádániu á nie Lácińſki. CzechEp 75; KochJez B4v; GórnRozm C2; SarnStat 710.
d. Przy głównym zdaniu pytajnym wprowadza argument uwydatniający retoryczność pytania, uzasadniający postawę mówiącego: skoro, wobec tego że; cum, enim Vulg, PolAnt, Modrz; quia, quoniam Vulg, PolAnt; nam, quod Vulg; en, ergo, et PolAnt [w tym: w postpozycji (527), w antepozycji (81), w interpozycji (2)] (610) : BierEz O3v (2); Iezu náſlodſſy [...] cżemus ſie obrzezatz dál? gdy żes grzechu niemiál anij też poznál OpecŻyw 23 (10); ForCnR C2; PatKaz I 5v (2); PatKaz II 81; PatKaz III 131 (2); y czoz tedy mi zwierz może vſzkodzić gdyż niebędę cżuł. BielŻyw 78; GlabGad Fv (2); BierRozm 17; RejPs 61v; RejJóz E8v (2); SeklKat E2; RejKup y3v (3); HistAl E5 (5); KromRozm I F3v; gdyſz mu dáł ſyna ſwego iedynego/ iakoſz by mu czego mógł odmowic MurzHist 13 (6); KromRozm II r4v; KromRozm III G4; Diar 29 (5); DiarDop 102 (2); Y ktoż ieſt s tych rowien tobye ktorzy ſą w okrąg ciebye/ Gdyż ſam możnie roſkázuieſz y morſkyey nawáłności LubPs T5v (12); GroicPorz 1v (2); KrowObr 8v (5); A przecżże nam ma być żal s tey márney goſpody/ Gdyż s kłopotu idzyemy tám ná wdzyęcżne gody. RejWiz 105 (22); Leop *B2 (3); OrzList b (3); Coż potym iż ſie ocży/ tylko nápátrzáią/ Gdyż márnie potomkowie/ to potráćic máią. RejZwierz 141v (4); Tedy Krol rzekł ku mnie/ Przecz ták maſz ſmętną poſtháwę gdyż nie choruieſz? BibRadz 2.Esdr 2/2; Ale iákoż oblicze moię nie ma być ſmętne/ gdyż miáſto y mieyſce grobow oycow moich poborzone ieſt/ á brany iego ogniem popalone? BibRadz 2.Esdr 2/3 (20); Gdyż to baczyſz mnie miły bráćie/ czemużeś ich odſtąpił? OrzRozm M4 (5); co ieſt pożytecżna praca cżłowieku? gdyż wſzytki dni iego pełne ſą fráſunku bez odpocżynienia. BielKron 79v (12); GrzegRóżn E2 (3); KwiatKsiąż A4 (2); co ſye téy ślepocie Pogáńſkiéy dźiwuiemy/ gdyż widźimy mądrégo Sálomoná/ między ludem Bożym Proroká y Królá/ ná ſtárość ſzáleiącégo? OrzQuin O4 (5); Prot B4 (2); SarnUzn B7 (4); RejAp 50v (15); GórnDworz E5v (8); Iakoż ią to mogę vcżynić gdyż oćiec twoy właſny niechce ćie wykupić/ á iáko dáleko ia (gdyżem nie ieſt zkrwią złącżona) miáłábych tho thobie vcżynić/ álbo otym myſlić. HistRzym 4v (5); A iákoż ſie tu roſkochác nie maſz/ a iákoż ſie thu rozrádowáć nie maſz/ gdyż iuż pewnie wieſz/ iż ieſli będzieſz przy nim moczno ſtał á będzyeſz dzyerżał ſthale wiárę iemu/ żeś bráćiſzek iego/ á kreẃ ze krwie iego RejPos 109; Gdyż Pan kochánkom nie przepuſzcża/ coż rzeką grzeſznicy. RejPos 195v marg; Iż ieſliże dobrá bierzemy od Páná ſwego/ y cżemużbychmy też y złego nie mieli prziymowáć od niego? Gdyż on a nikt inſzy dáie nam/ á cżemużby mu theż tego záſię pobrác było nie wolno? RejPos 264v (151); RejPos Wiecz2 93v; BiałKat 68v (2); GrzegŚm 12 (2); HistLan B3v; KuczbKat 35 (2); Co tobie po ożrzálſtwie/ po opilſtwie/ po ſzáleńſtwie wſzetecżnym/ gdyż widziſz iż tho młodym y zdrowym ſzkodzi/ á czoż owſzem ſtáremu. RejZwierc 122v (36); WujJud 48v (9); RejPosRozpr cv (2); RejPosWstaw [412]v (2); A. ták pytam ćię przecż ſię ták ſam wſobie dręcżyſz gdyżeś ieſt nie trwáły? przecżże ſobą thrwożyſz będąc śmiertelym? BudBib 4.Esdr 7/15 (11); MycPrz I B3v (3); WierKróc B; BudNT przedm a3 (5); A coſzby ſtrożow potrzebá? gdyż tych tám nie vżywáią CzechRozm 115; Cżemu Márya zá mąż chodźiłá/ gdyż nie z mężá ſyná pocżąć miáłá? CzechRozm 164 (22); ModrzBaz 66 (4); SkarJedn 14; Oczko 2 (8); A pięć ſłábą białą co mam wſpomnieć gdyż y dzieći wśiedmi ábo więcey lat tak ſie gorąco ná śmierć dla Chryſtuſa dárły? SkarŻyw A3v (10); StryjKron 125; Bo á ktożby mógł wſzytkie wylicżyć? gdyż nie máſz tey kárty we wſzytkim Wędźidle/ ná ktoreyby ſię ich wiele nie nálázło. CzechEp 146; Mamli ią też temu wierzyc? gdyżem ia nie obiecał wiáry dáć iedno ſłowu Bożemu ſámemu CzechEp 174 (17); CzechEpPOrz **3v; NiemObr 36 (12); WerGośc 241; Gdyż ſie ſámi mężowie nie vmieią rządźić/ Iákoż y my niemamy ſpołu z nimi błądzić? BielSjem 4; KochPieś 29; ArtKanc N18 (6); GórnRozm E2v (6); PaprUp H3; ActReg 9 (3); Phil O2; GórnTroas 4; Lecż ludzkie błędy/ cżemuż Pánie licżę/ Gdyż ie znaſz lepiey GrabowSet F4 (17); LatHar 57 (2); RybGęśli B2; W zmartwychwſtániu tedy ktoregoż z onych śiedmi będźie żoná? gdyż ią wſzyścy mieli. WujNT Matth 22/28; Gdyż y ſam Szátan przywodźi piſmo przeciw Chriſtuſowi: á coż zá dziw że ie tákież przywodzą Miniſtrowie iego przećiw Kośćiołowi? WujNT 208; Iákoż ten vmie piſmo/ gdyż ſię nie vczył? WujNT Ioann 7/15 (24); JanNKar E2v; ZapMaz II G 97/89v; PowodPr kt (4); SkarKaz 2a (8); CiekPotr 47; GosłCast 47 (3); PaxLiz Bv (2); SkarKazSej 659b (5); KlonFlis B2; Cżemu nie bráć lotunku: gdyż y źiemiá dáie Zá trochę źiarn pośianych gumná iáko gáie? KlonWor 76.

Połączenia: »gdyż ... a tak« (4): Gdyż powiedacie iż ią mocą Beelzebubá wymiátam dyabelſtwo/ á ták [...] ſynowie wáſzy cżyią też moczą wymiátuią? RejPos 77.

»gdyż ... tedy« (42): RejPs 146v; wſzelkie ſtworzenie Boże dobre ieſt. A gdyſz dobre/ tzemuſz ie tedy złym tzyniſz? KrowObr 93 (6); GrzegRóżn H3v; KwiatKsiąż E2v; A gdyż to pewnie wieſz/ iż ták możny Pan nád tobą ſtraż dzierży: [...] coż cie tedy w tey nádziei vwieśc ma? RejPos 139 (3).

»gdyż tedy« (3): KrowObr 66v; Gdyż ſie tedy zá námi y ſam Pan Chriſtus według cżłowiecżeńſtwá do Bogá Oycá przycżynia /iákoż ſie Swięci przycżyniáć niemáią/ ktorzy ſą dáleko podleyſzy WujJud 58; WysKaz 33.

»zwłaszcza gdyż« (2): KromRozm I Kv; Ieſli należy na wiernego ſlugę Bożego/ prawdę przed Bogiem y ludzmi mowic? tzyli należy pochlebiác? á zwłaſztzá gdyż Pan Kryſthus mowi. Niechay ſlowo waſze będzie/ ieſt/ ieſt/ nie/ nie. KrowObr C2v.

Fraza: »a gdyż tak jest« (6): A gdyſz ták ieſt/ tzemuſz tedy ten rozdział w kościele Bożym tzyniſz? KrowObr 201 (6).
Spójnik „gdyż” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (2): MurzNT Luc 20/44; Tych ſpráwy y wſzytek żywot gdyż zá godny/ żeby iy wſzytcy ludźie gánili/ rozumiemy/ cżemuż rozſądek ich o męſtwie y prawdźiwey wielkiey myśli wielce ſobie ważymy? ModrzBaz 62v.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (4): OpecŻyw 28v; Przeczżeś wżdy ták táiemnie vciekł á wykradłeś ſię odemnie/ nie mi znác nie dawſzv/ gdyż bych był ciebie puścił z rádością/ z pioſnkámi/ z bębny/ y z Arfámi. BibRadz Gen 31/27; CzechRozm 232v; GrabowSet Mv.

e. Zdanie zawierające ostrzeżenie przed ujemnym następstwem niewypełnienia tego, o czym mowa w zdaniu głównym: inaczej, bo inaczej; alioquin PolAnt (4): Nápiſałem wam wliście/ (żeby ſię) nie mieſzac z porubniki [...] gdyſz [alioquin] muśielibyście z świátá wyniść. BudNT 1.Cor 5/11 [10].

Połączenie: »gdyż inaczej« (3): RejPos 131v (2); gdy do náuki iego przyſtał/ dał ſie obrzezác/ y chował práwá zákonne. Gdyż też inácżey do ſpołecżnośći inſzycb przypuſzcżony być nie mógł CzechRozm 23v.

f. Zdanie z odcieniem warunkowości wyrażające niepewność lub brak pełnej aprobaty dla treści zdania pod- rzędnego lub będące racją w rozumowaniu (realizowany warunek staje się przyczyną zdania nadrzędnego): skoro, jeżeli już; cum Modrz, JanStat, Vulg; et PolAnt; quando, quoniam Mącz [w tym: w postpozycji (158), w ante- pozycji (232)] (390): A widząc Xánt iże muśiał/ Iáwnie przed wſzemi záwołał: Ezopie bądź iuż świebodny/ Gdyżeś ludziem táko godny. BierEz E4v (3); OpecŻyw 9v (4); ForCnR Dv; PatKaz II 73; Ieſt nadzieie owſzeyky niemało/ Ze też ſzcżęſtzie będzie przinim trwało: Gdiż mu tak młodo poczęło ſlużitz KlerPow [5]; MetrKor 46/47; RejPs 99 (7); SeklWyzn d4v; RejJóz Nv (6); SeklKat Z3v (3); RejKup b8 (6); HistAl B2v (3); Trzebá by to dowodnyey vkázáć ſkąd inąd á nye z Lutrá/ áni z yego vcznyow/ gdyż ták ſą nyeuſtáwiczni á odmyenni w ſwey náuce/ yákoś ty wyſſſſey okazal. KromRozm I [P2]; MurzHist K (2); KromRozm II n2v; Abowim gdyż nye ſą wedle porządku ápoſtolſkyego wyſſſſey námyenyonego ſtáwyeni á ſwyęceni/ żadney władzey/ która od ducha S. przez wkłádánye rąk biſkupich/ yákoś ſlyſſał/ daná bywa/ nyemáyą. KromRozm III K8v; Diar 39 (3); DiarDop 105 (3); LubPs B4 (17); gdyż ſye zá troiákim ták ſromotnym karánim nie vpámiętał/ iuż máła nádźieiá o nim áby ſye miał polepſzyć. GroicPorz kkv; KrowObr 160; RejWiz 8v (12); Albo tedy drugi raz ſię tám z nowu krzći/ ieſli náſz krzeſt gániſz: albo gánić go przeſtań/ gdyż ty ſam na ſie innego nád ten przyiąć niechceſz, OrzList b; A ták gdyż wam nie krzywdá/ idźcieſz z miłem Bogiem RejFig Ccv (2); RejZwierz 32 (2); Záprawdę gniew wáſz thárgnie ſię y na ſierotkę/ gdyż ſię ták chytrze obchodźićie z przyiaćielem ſwoim. BibRadz Iob 6/27 (8); A przeto nie dźiw ieſliże Kápłany nienawidzą ludźie/ gdyż nienawidźieli byli onego naywyſzſzego Kápłaná Kryſtá Páná/ w ktorego vśćiech zdrády żadney nigdy niebyło. OrzRozm G4 (12); iuż nielza iedno ſie mu poddáć/ gdyż ták krolowie Krześćiáńſci zápámiętali ſą na Bogá na nas y ſami ná ſię BielKron 315 (17); BielKronCies Mmm3; ALe gdyż mi tá wiárá Apoſtolſka (kthorą wſzędy piſmo Apoſtolſkie obwoływa) ieſt wiarą Aryáńſką y podeyzráną o mnogich Bogách/ niechayże máią ſobie ktorą chcą GrzegRóżn Bv; Quando bene promeruit fiat, Gdyż dobrze zásłużył niechay ták będźie. Mącz 218b (5); Tedym ia nie Inkauſtem /ále ogniem/ z Rozmowy wáſzéy támté Dyálogi piſał/ gdyż ony pożarem iáko powiádaſz/ dośiągły Królów y Céſárzów. OrzQuin D4v (7); Prot Cv; RejAp 43v (3); Niewiem cżemuby inákſze piſánie być miáło/ niż mowa/ gdyż piſánie nie inego nie ieſt/ iedno iákiś kſtałt/ á wyobráżenie mowy GórnDworz F3 (14); HistRzym 77v (4); RejPos A2v (48); BiałKat 68 (2); Niedawaycie theż tanie Axámitu Włoſzy/ Wſzák was o to żadny Pan s Polſki nie wypłoſzy. Ggyż [!] niektorzy Polacy o to nic niedbáią/ Iáko nadrożey mogą niechay przedawáią. [Kiedy głupi Polacy/ iż o to nie dbáią/ Iáko nadrożey mogą niechay przedawáią BielRozm 12] BielSat B3; HistLan A2v; KuczbKat 5; RejZwierc 40v (5); prziydzie iuż thákiemu lżey podnieść miecż/ rohátynę/ [...] y káżda rzecż mną gdyż ſie temu z młodu przyucżył BielSpr 2v; WujJud 107 (3); WujJudConf 42v (5); RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414] (3); Nie vnieſie ſie młodośc gdyż cnotá wrodzona/ Z onym cnym wychowánim ieſt dobrze ſpoioná. MycPrz I A2v (2); Gdyż Rycerſkimi ludzmi być ſie miánuiemy/ Záwżdy to iuż po ſobie niech pokázuiemy. WierKróc A3v; BiałKaz M3; CzechRozm 108 (5); Gdyż ten co był od niego ku myſli wam nie był/ Obyeraycieſz macie w cżym ktory wam będzye mił. PaprPan Ffv (2); ModrzBaz 1 (2); wielką rzecż iſz ſię miedzy ſtem/ iedná vporna á nieunoſzona głowá naydzie: gdyſz miedzy dwunaśćią/ ieden ſię ludaſz wſzkole Chryſtuſowey nálazł. SkarJedn 296 (2); SkarŻyw 393 (3); StryjKron 71; CzechEp 37 (2); NiemObr 33 (5); Gdyż ták ſobie młodzieńcy głupie pocżynáią/ Niechayże śioſtrom ſwoim w moc oycżyznę dáią. BielSjem 21 (4); ArtKanc J7 (4); GórnRozm K2v; GrabowSet E4 (6); LatHar 2; WujNT 44 (12); SarnStat 51 (3); Gdyż to wola wáſzá byſmy ná śmierć zdáli Człowieká tego: Ia ſię wam z tym opowiádam: Téy krwie winien bydź niechcę SiebRozmyśl H3v (2); GrabPospR M3v; VotSzl D2; CiekPotr 57 (2); CzahTr K2v; GosłCast 47 (2); wierni ſłudzy moi/ Gdyż káżdy z was iák baczę/ mocno przy mnie ſtoi. Nie zechcę nádáremno/ wáſzey wierney pracey/ Iuż wam pewnię popráwię/ z chęcią lepſzey płacey. PaxLiz E2v (4); SkarKazSej 668b; KlonWor 27.

Połączenia: »gdyż ... tedy(ć)« (50): BierRaj 19; Trzeczy uyuod yeſth ſphylozophyey gdyſz krol ſlugą czczy tedy vyączey ma czczycz mathką PatKaz I 5; LibLeg 10/153v; RejPs 174v; Diar 47; KrowObr 13 (4); OrzList b2; BibRadz II 120d marg; BielKron 231 (2); OrzQuin T3; GórnDworz Sv (2); GrzepGeom G3v (2); RejPos 51 (2); BiałKat 178v (2); HistLan ktv; KuczbKat 90 (7); RejZwierc A3; Gdyż w Sákrámenćie ieſt prawdźiwie Pan CHRiſtus/ á ſłowá Páńſkie ſie odmienić ani przemienić niemogą/ tedyć mu ſłuſznie á ſpráwiedliwie wſzeláką cżeść y pokłon wyrządzamy. WujJud 241v (6); WujJudConf 246; RejPosWstaw [412]v; BudBib 2.Par 6/18; CzechRozm 243; ModrzBaz 33v (2); NiemObr 110; ActReg 43; Bo gdyż Pogáni nie máiący zakonu/ z przyrodzenia czynią co zakon roſkázuie: tedy ci zakonu nie máiący/ ſámi ſobie ſą zakonem WujNT Rom 2/14 (2); gdyż oni domów y dóbr práwu mieyſckiému podległych niedopuſczáią innym ſzláchcie vſtępowáć: tedy też wzaiem y im dóbr w prawie Ziemſkim położónych wykupienié ſłuſznie zda ſie áby było zábroniono SarnStat 931 (2).

»gdyż tedy« (25): OpecŻyw 179v (2); PatKaz I 14; GlabGad A4v; Gdyż tedy ten cżłowiek tak był dobry/ á ieſt poſpolita przypowieſc, Yż dobri ptak dobrze ſpiewa. Nietrzeba ſie nikomu o tho ſtarać. aby then iego wykład Zołtarza miał być w cżym podezrzany WróbŻołtGlab A4v; RejPs 118; GliczKsiąż D7 (3); KrowObr 60; Gdyż tedy ná Papieżu zależy opátrzność wſzytkiego Krześćiáńſtwá/ niemiałby mu ćierpieć tákich rzecży niekrześciáńſkich/ ále go obiáwic nieprzyiaćielem wſzytkiemu Krześćiáńſtwu BielKron 220v (2);OrzQuin S3; Gdyż tedy męſzcżyzná w iſtnośći ſwey nie ieſth doſkonálſzy niż białagłowá: [...] niewiem cżemu go w. m. ták bárzo racżyſz/ á nád biáłągłowę przekłádaſz GórnDworz X7 (2); Gdyż tedy ten to kąt między Lineámi d. f. y f. c. ieſt proſty/ [...] muſzą być ſobie równé GrzepGeom G3v (3); HistRzym 119v (2); BiałKat 316; RejPosWstaw [213]v (3); RybGęśli D4.

»gdyż ... toć« (3): Gdyż ono ieſt [...] duchownym pokármem toć nie rzeſzotem ſzátáńſkim CzechEp 134; RybGęśli B3v; WysKaz 34.

»zwłaszcza gdyż, gdyż zwłaszcza« (3 : 1): yákożkolwyek chory albo obráżony członek/ może być vzdro- wyon/ poki ſye ćyáłá dźyerży/ y owſſem y zmartwyony może być ożywyon/ zwłaſſczá gdyż tákyego lekárzá ma to ćyáło/ ktory y martwe krześi. KromRozm I O3v; Przetożeśmy pokornie WKM pana swego prosili, abyś nas WKM w takowe ich opanowanie nie tylko podawać nie raczył, ale owszem od nich bronił, gdyż zwłaszcza my się nie zbraniamy przypuścić na rozsądek zboru chrześcijańskiego. Diar 87; RejAp 9v (2).

Frazy: »gdyż inaczej (a. inak) być nie może« (6): OpecŻyw 173v; Gdyż miłoſćiwy panie inak być nie może Porucżamy to wſzvtko tobie panie Boze RejJóz N2; Gdyż tho inácżey być nie może/ á w. m. chceſz to mieć po mnie ábych wierzył/ tedy ia/ iuż to dla w. m. vcżynię GórnDworz R2 (2); HistRzym 15v (2).

»(a) gdyż (to) tak jest« (7): GlabGad A3; KromRozm II p3v; KromRozm III E7; KrowObr 18; Si ita res fert, Gdyż táka rzecz yeſt/ y yeſli ták yeſt. Mącz 121d; GórnDworz L12v; A gdyż ták ieſt/ tedy nie ma być gánion ále ma być chwalon obycżay Kośćiołá náſzego. WujJudConf 228.

B. Nawiązuje między wypowiedzeniami: wszak; enim Modrz, Vulg, PolAnt; quia, quoniam Vulg, PolAnt; etenim Modrz, PolAnt; et, nam PolAnt; cum Modrz; quandoquidem JanStat (559): PatKaz II 71v; Ieſt rzecż podobna iż ſieſami tak też ſprawowali we wſzitkich vcżynkach ſwych iako inſzich naucżali. Gdiż oni dobrze bacżyli onę poſpolitą naukę, iż niemaſz nic ſzpatnieyſzego gdy ſie ſłowa z vcżynkiem nie zgadzaią, zwłaſzcża w naucżaniu BielŻywGlab nlb 14; GlabGad L (2); MiechGlab *2v; KłosAlg Av; RejJóz M5; LibLeg 7/8v (2); MurzHist B3v; KromRozm II ov; Diar 47 (2); szukamy tego, jakobyśmy zagrodzili na przyszły sjem drogę takiem wykładom recesu tego, jakie teraz słyszemy. Gdyż ten pirwszy reces piotrkowski chocieśmy ji mieli za dobry i za pewny dosyć jednak tak bezpieczny nie był, aby glozowan być nie miał od WM. DiarDop 118; przed ocży náſze położył iáko cel/ tego błogoſłáwionego mężá [...] ábychmy [...] náſládowáli iego iáko Páná ſwego ieſliż chcemy vydź pomſty a karánia/ ktore ieſt wſzytkim złośćiwym zoſtáwiono. Gdyż ſie tu s tego Pſalmu káżdy ſpráwić może/ iákye tho ſą pomſty á ſnadź y wiecżne potępyenie. LubPs B (11); GroicPorz n4v; ſnádnie cie do thego czelu przywieść będzye racżył/ iákoż thego nikomu nigdy nie omyeſzkał. Czo thám cżtąc ſzyrzey á ſnádniey obacżyſz. Gdyż ia theż iście thego wiernie życżę thobye/ nie inácżey iáko brátu ſwemu miłemu. RejWiz A8 (35); Leop Ez 21/29; RejFig Ee4 (2); RejZwierz 47v (4); Ale iáki to znák był/ o tym nikt wiedźiec nie może. Gdyż zaiſte coś znacznego być muśiáło/ iż ktoby nań weyzrał/ áby od chćiwośći zaſkodzenia iemu y od ſmiáłoſci tákowey był odwiedzion. BibRadz I 3b marg; Boś tych iáko ociec karząc doświádcżáł/ á nád onemi oſądzonemi pomściłeś ſię iáko Krol ſrogi. Gdyż ci kthorzy byli y ktorzy nie byli/ iednáko byli trapieni. BibRadz Sap 11/12 (18); ieſliby im [Polakom] był iáki gwałt/ ábychmy im byli podporą ták ſkárby iáko oſobámi/ niżlibyſmy nieprzyiaćielowi krzyżá świętego Turkowi iáki trybut poſtępić mieli/ gdyż y ten Szpital Pruſki/ ktory zá zbytkámi nieznośnemi/ ieſt miecżem przez Polaki dobyt/ nigdy by zá to nie ſtał/ áby ſie nam zá iákiemi roſterki/ tym obrzezáńcom wrothá przez Polſkę otworzyc miáły BielKron [3322] (2); Ku tym [...] trzecią cżęśc przydaiem/ to ieſt Wymowę/ albo kraſomowſtwo/ Ktore ieſt ciuilis ſcientiae nieiaka cżęść. Gdyż przes philoſophią możemy dobrze porozumieć/ czo ieſt wkażdey rzecży naipierwſzego: á przez wymowę poważnie y ochędożnie możemy mowić. KwiatKsiąż H3v; Ráduycie ſie ſwięci/ [...] ráduycie ſie Apoſtołowie/ gdyż widzicie iż iuż Pan vcżynił dekreth pirwſzemu oſądzeniu wáſzemu. Gdyż Prorocy/ gdyż Apoſtołowie/ gdiż y ſam Pan iáſnie á ná wielu mieyſcach o tym vpadku miáſtá tego y kſiążęciá iego záwżdy ſzyroko opowiedáli. RejAp 154 (28); GórnDworz N8; Oto ia wam opowiedam weſele wielkie/ ktore ſie sſtáło wſzemu narodowi ludzkiemu/ iże ſie wam dziś vrodził zbáwiciel/ ktory ieſt Kriſtus etc. GDyżechmy ſie iuż náſłucháli od wſzytkich Prorokow/ ktorzy nam iáwnie wypiſáli tego náſzego Páná/ ktory nam ták z dawná obiecan był. RejPos 17v (186); RejPos Więcz2 95v; BiałKat 361; HistLan F4 (5); ABowiem myſl wſpaniła ćżłowieká poéćiwego nie ma nigdy być ponura/ ále ſie záwżdy ma ſwiecić iáka [!] iáſna iáka ſwiecá na wyſokiem mieyſczu poſtháwiona. Gdyż nas y ſam Pan s thego vpomináć racży/ áby ſie vcżynki wáſze nie ćmiły/ ále áby záwżdy w was obiáſniáły RejZwierc 104 (20); BielSpr 63v; WujJudConf 36 (7); RejPosRozpr c2 (3); iáko bárzo w tym/ cżáſow dziſieyſzych złych/ poſpolići ludzye przećiwko Pánu Bogu y powinnośći ſwey grzeſzą: gdyż y miedzy rodzicy máło ſie ich náyduye/ ktorzyby ſtátecżnie w wychowániu dzyatek práwy cel á koniec v ſiebie vważáli: á dzyeci też y podroſłkow wiele/ ktorzy ćwicżenie á karánie/ z vporney złośći á krnąbrności ſwey/ niećirpliwie znaſzáią RejPosWstaw [412] (4); BudBib Iudic 19/19 (7); MycPrz II A4 (5); WierKróc Bv (3); BiałKaz B2v (3); A duch ieſt ktory świadcży/ bo duch ieſt prawdá. Gdyż trzey ſą świádcżący/ duch/ y woda/ y krew/ A trzey w iedno ſą. BudNT 1.Ioann 5/8 (4); Ani ſie też ieſzcże o tym woiowániu v Ianá pytáli y rádźili/ Chriſtuſowi vcżniowie: ábo oni oſobliwi iego Apoſtołowie: ktorzy potym budownikámi domu Bożego mieli być: bo ich też ieſzcże ná ten cżás nie było. Gdyż też ieſzcże y Iezus Pan ponurzony nie był: nierzkąc żeby iuż miał był vcżnie zgromádzáć CzechRozm 253v (35); PaprPan 0; KarnNap Ev; ModrzBaz 26v (3); Oczko 8 (2); SkarŻyw 168; ZapKościer 1580/13; piſmo ś. ma w ſobie wſzytkę całą y doſkonáłą powágę y zupełność/ że iey nikt nie może przydáć: bo iey też rozum ludzki nie może celowáć: chociaż y naucżeńſzych Biſkupow ábo Doktorow/ ábo Conciliy. Gdyż ktoby namniey o piſmie ś. wętpic miał/ ten nigdy nie może być w wierze vgruntowány. CzechEp 136 (65); NiemObr 72; na puchlinę ſię zdobywáć/ y rozmáite inne wrzody y choroby ſobie zbieráć/ toć to záprawdę nie rozum/ ále głupſtwo á ſzaleńſtwo wielkie. Gdyż to ieſt rzecż pewna á nieomylna/ co Sálomon Mędrzec powiáda: Iż więcey ludźi od pijańſtwá/ niż od miecżá ginie. WerGośc 226 (2); WerKaz 287; ArtKanc F6v (2); PaprUp Gv (2); ActReg 95; Phil 12; GórnTroas 21; GrabowSet I2 (2); Bo ácz Pan Bog ieſt wſzędy/ ále nie wſzędy cudá cżyni/ y nie wſzędy iednáko wſpomaga. Gdyż tu oto widziſz/ iż żaden inácżey nie mógł być vzdrowion/ iedno ktory ná ono mieyſce przyſzedł/ y w ſadzáwkę wſtąpił WujNT 323 (21); WysKaz 32; Z ſtrony też niewiádomości práwá Bożego, rzecz pewna, że na krzśéie obligati ſumus ieden kożdy wiedzieć o pánie ſwym, y o woléy iego. Gdyż wół y ośieł zna páná ſwégo: á człowiek ná wyobráżenie Boże ſtworzony będąc ſługą Bożym, ku záwſtydzeniu mu iest, by ieſzcze niemiał znáć páná á Bogá ſwégo. SarnStat 1272 (10); KmitaSpit C3; PowodPr 22 (2); SkarKaz 243a (2); Tylko was vniżenie o to ia tu proſzę/ Niechay od was z tymi rythmy gáńby nie odnoſzę. Gdyż nie wątpię że ſię tu ták záchowáć chcecie/ Iáko ludźie Rycerſcy zá co odnieſiećie. Sławę CzahTr F2v (10); GosłCast 14 (2); PaxLiz A2 (2); SkarKazSej 671b (3); KlonFlis C2v (2); KlonWor 71.

Połączenia: »abowiem gdyż; gdyż abowiem« (3 : 1): Ukazowaliśmy też pokornie WKM naszemu MP, jako w tej świętej sprawiedliwości nie zachowywa się też kancelaryja WKM, bo non reddit tego Rzeczypospolitej z pełna, co z powinności ma. Abowiem gdyż wszytkie swobody nasze należą na wierze krolow IchM, ktorej pewnie dufamy, a tego dufność papierem [...] pod pieczęcią Koronną nam potwierdzają, jako też i innym narodom na świecie. Diar 73; KwiatKsiąż F4v; RejPos 251v; Ale inácżey się widźiáło Pánu Bogu/ y Máłżeńſtwo to/ [...] nie ten ſzkutek odnioſło/ dla ktorego było ſtanowione/ z wielkim żalem [...] Rycerſtwá/ ktorzy Bogá przed ocżymá mieli. Gdyſz ábowiem w Małżeńſtwie ſobam kilá lat mieſkáli/ ták śię potym roſtáli/ że śię iuſz do śmierci ſwych nigdy niewidźieli. BiałKaz K2.

»bo gdyż« (4): to iuż teraz v tych nic nie waży/ ktorym wolno wſzytko co lubo: Bo gdyż/ ieſliby y to co tám ieſt w tych ápoſtolſkich kánonách nápiſano trwáć miáło/ nie mielibyſmy podobno żadnego/ nie tylko Biſkupá/ ále y proſtego kápłáńcá CzechEp 229.

»gdyż więc« (1): Tiráńſtwá ſie żadnego by namniey nie boymy/ Iedno z ſobą w ſtałośći iak Przodkowie ſtoymy. Gdyż Więc opiſanych praw takich nie miewali/ A przecię o ſwą krzywdę ſtale popierali. MycPrz I [C]2v.

»zwłaszcza gdyż, gdyż zwłaszcza« (2 : 1): KwiatKsiąż E; RejPos 260v; S. Nicetá [...] cnoty w ſercá ich ſzcżepił/ polewał/ do wzroſtu y pożytku duchownego pomagał: iáko wierny robotnik páńſkiey winnice/ y roley Bożey. Zwłaſzcżá gdyſz ich ták náucżał/ áby każdy z ſwoią pokuſą/ ćięſzkośćią/ teſknośćią/ ſumnieniem/ wątpieniem/ rozſtárgnieniem/ do niego bieżał SkarŻyw 298.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (4): A co tego zá przycżyná/ cżemubyś ty tego zá moc Bożą y ſpráwę ducha ś. niechćiał mieć/ gdy by ſie ták Iezus Pan z naſienia Iozefowego zácżął á zwłaſzcżá bes wiá- domośći/ y ſpolnego/ ćieleſnego z pożądliwośćią złącżánia ſie rodźicow iego. Gdyż by ſie to (ieſliby to iuż ták było) ſtáło/ nie prze co innego/ iedno dla vwiárowánia ſie pożądliwey lubośći CzechRozm 162v.

2. Wprowadza zdanie czasowo-przyczynowe; quia Vulg, PolAnt; quoniam Vulg [w tym: w postpozycji (65), w antepozycji (120), w interpozycji (2)] (197): A gdyż go ſmutnego oglądał/ Táko go ſłowy poćieſzał BierEz G4; OpecŻyw 114 (2); oczekauala go dlugy czaſz A gdyſz nyeprzyſzedl o nouy ſmątek ogarnąl duſzą yey PatKaz II 63; Potim lepak gdyż ſie ſzcżęſcie zmieniło, wygnąn będąc do Egiptu ſzedł BielŻyw 5; á gdyż nanie nie bezpiecżenſtwo przyſzło pocżęli ku Bogom wołać BielŻyw 16 (10); BielŻywGlab nlb 11; GlabGad F4 (2); RejPs 196v; Gdyż iuż tak k temu prżyſzło a ſzcżęſcie przynioſzło Iż mam [!] tak z pańskiey łaski wſze dobre vroſzło [...] Iuż vżyway każdy żwas [!] wzdy moiey godnoſći RejJóz L2v (2); RejKup c4; HistAl I4; Gdyżem iá terás ieſt na pokuſy przywiedźion pomoſz mi abych śię znich mógł wywieśc MurzHist I4v; KromRozm III B4v (2); Diar 20 (3); Niech z wyerną modlitwą moią łáſkę twą vproſſę/ Gdyż ku koſcyołowi twemu ręce ſwe podnoſſę [dum extollo manus Ps 26/2] LubPs G3v (8); KrowObr 102v; RejWiz 22 (2); RejZwierz 6; BibRadz Deut 1/42 (3); Ale gdyżeś mi iuż Exekucyą Krolewſkiey Oſoby doſtátecznie moiem zdániem wypráwił/ ieſzcze nam o Sądźie à o Obronie co powiedz OrzRozm S3; á gdyżeśmi iuż powiedźiał o Sądźiech/ mem zdániem dobrze/ powiedzże mi też o Obronie OrzRozm V (9); Teraz cżás ktemu mamy/ gdyż Turecki Ceſarz ſwą głową przecż wyciągnął BielKron 309 (9); OrzQuin E2 (4); Prot Dv; ProtStoj Ev; SienLek 155; A tuby ſie lękác nędznym mocarzom ſwiáthá tego/ gdyż ſłyſzą ſrogi á iáſny dekret Páńſki nád ſobą. RejAp 163v (8); GórnDworz I2 (8); A páni/ to ieſt duſzá/ rozniemaga ſie gdyż weyźrzy ná tablicżki piſáne/ tho ieſth gdy wſpomni na przeſtępy vcżynione przez nię. HistRzym 40v; Ale Lew pilno nań pátrzał/ a gdyż go poznał/ iął ſie około iego rádowác HistRzym [118] (15); biegłá [...] ſzukáiąc á pilnie ſie o nim pytáiąc. A gdyż ſie go nigdziey dopytáć nie mogłá/ biegłá z wielkim ſtráchem do onego koſciołá RejPos 38v; Iż gdyżeś ſie ty o nędzny Zácheuſzu/ takież y każdy grzeſzny cżłowiecże/ sſtał ſynem Abráámowym/ iuż ſie też sſtáło zbáwienie domowi twoiemu. RejPos 348v (40); BiałKat 21 (3); HistLan B2v (2); A Gdiżechmy iuż odpráwili rożne przypadki cżłowiecżeńſthwá náſzego [...] Iuż też pomy do ſtárſzego wyſtępku náſzego RejZwierc 75 (12); WujJud 125; WujJudConf 10; MycPrz II C3; vſpokoie ii być nie mogą: gdyż Bogá nieprzyiaćielem ſwym máią CzechRozm 113 (2); PaprPan A4v (2); ModrzBaz 25; CzechEp *2v (2); ReszHoz 140; ArtKanc A19 (2); PaprUp A3; LatHar 196; WujNT Luc 2/30 (2); SiebRozmyśl Gv (2); GrabPospR M3v; PowodPr 6; SkarKaz 120a; Gdyſz iuſz odſzedł: teraz czás mam wolny ſam zſobą Vmowic ſie. CiekPotr 75; CzahTr A2v.

Połączenia; »gdyż ... przeto« (2): GlabGad D3v; A gdyż niemogli przeydź dla wielkości ludu/ przetoż kazał miotác złoto y śrebro/ áby ludźie rzucáli ſie ku śrebru á złotu HistRzym 126.

»gdyż ... tedy; tedy gdyż« (13 : 1): SeklKat Y4; BibRadz *2 (2); A gdyżem ſię tak daleko zmową moią zaniosł/ tedy też o drugich naukach zminkę vcżynię. KwiatKsiąż I4v (2); Tedy gdyż ſie ludzie dowiedzieli że náleźiono mężá świętego / ktorego wſzytko miáſto ſzukáło/ wyſzli wſzyſcy przeciw ciáłu świętego Alekſzego. HistRzym 126 (3); RejPos 140 (2); Bo gdyżeś iuż zá łáſką Páńſką ſprobowáł ſam śiebie wedle Apoſtolſkiey náuki/ gdyżeś obżáłował grzechy ſwoie/ ſpowiedałeś ſie ich doſtátecżnie/ y ieſteś rozgrzeſzon od Kápłaná/ á ſłowem Bożym vpewnion/ tedy maſz ná łáſkę Bożą y ná miłośierdzie iego beſpiecżnie ſie puścic. KarnNap D2v (4).

»gdyż tedy« (3): GliczKsiąż A4; Gdyż ſye tedy to okazáło/ że Linea e. a. ieſt rowna Liniéy f. d. Trzebá dáléy obáczyc/ że téż Linea e. b. ieſt rowna Liniéy f. c. GrzepGeom G3; Gdyż thedy nam wſzyſtkim do niey [sprawy puszkarskiej] przyſzło/ trzebá iey iuż dobrze rozumiec nam ſámym BielSpr 72v.

3. Wprowadza zdanie czasowe; cum Vulg; quando Cn (437):
a. Zdanie czasowe uprzednie [w tym: w antepozycji (228), w postpozycji (10), w interpozycji (16)] (254): March1 Wiet Av; A gdyż to wyrzekl aniol/ zniknąl OpecŻyw 6v; PatKaz II 35v (2); FalZioł Y 69v (2); Gdiż bogatim zoſtanieſz nie pyſzni ſie, á gdy zubożeieſz nie ſtyſkuy ſobie. BielŻyw 18; á gdyż do właſnego domu przyſzedł pytano go ktoby był BielŻyw 24; Gdyż ceſarz iemu wiele złota poſłał ale on ſmieiąc ſie rzekł, ieſt to iego błazenſtwo BielŻyw 65 (39); LibLeg 10/113 (7); RejJóz N4v; HistAl G8v (2); Bo ſie po wſſey ſzyrokości zyemye rozſławiły [cuda Boga] Gdyż ſie ná niey ty ſrogości walk vſpokoiły. LubPs M4 (2); RejWiz 175; GDyż zgłádzi iuż Pan Bog twoy Narody/ kthorych źiemię da tobie/ a gdy ią opánuieſz/ y będzieſz mieſzkał w mieściech y domách ich: odłącżyż trzy miáſtá we śrzodku źiemie Leop Deut 19/1 (2); OrzRozm I4; BielKron 87 (2); KwiatKsiąż Av; RejAp 190; Ten gdyż był wyiáchał ná Woynę/ z ſwoiey źiemie/ nie wroćił ſie śiedm lat ku domu HistRzym 6v; Potym gdyż tákież wiecżor przyſzi [!] do miáſtá w dom niektorego bogacżá złego/ a gdy v niego noclegu prośili/ on ie zláiał [!] HistRzym 29; O namileyſzy ſynu włożyłám cie byłá w ſąd z thymi tho tablicżkámi gdyżem cie vrodźiłá. HistRzym 37 (96); GDyż to iuż ſláchetne dzyecię/ á to nam z dáwná obiecáne á błogoſłáwione plemię zyáwiło ſie thu ná ſwiát/ iużeś ſie náſłuchał iákie dziwy/ iákie proroctwá y iákie powieści o nim ſie działy RejPos 38v (9); BiałKat 26; RejZwierc 5v; ZapKościer 1586/66v; WujNT Act 13/24; SarnStat 12; CiekPotr 61.

Połączenia: »gdyż .. a« (5): Gdyż cżaſu iednego Alexander miaſto Thyrus obległ, á odtąd tam liſthi do Ieruſalem kxiążęciu kapłanſkiemu poſłał aby mu pomoc dał BielŻyw 155 (2); gdyżem przecżedł napis tákowy/ Ia ieſtem vrodny/ oto pierśćień/ á tákem wnet zrozumiał że iego wola byłá iżebych ią ten pierśćień wźiął HistRzym 3 (2); RejPos 179v.

»gdyż ... i« (9): Gdyż vſłyſzał ano ſie ieden pyſznił iż był z wielkiego miaſta rodem, y rzekł Ariſtoteles, niema patrzano być kto z kąd rodem BielŻyw 80 (5); A gdyż przypłynęli kbrzegu/ y náleźli wiele okrętow y też łodźi ná brzegu HistRzym 22 (4).

»gdyż ... tedy; tedy gdyż« (33 : 10): OpecŻyw 29; BielŻyw 14 (3); MiechGlab 2; A gdiſz ten poſlaniecz nasz do was przyacziela naschego przydzie tedj wi przyacziel nasz [...] tego pyssania naschego abiſczie prozno nieoſtawyly. LibLeg 11/65v (3); BibRadz Num 34/2; Thedy gdyż tho vsłyſzał Apollon/ wielkimi rádośćiámi wznák vpadł ná źiemie. HistRzym 27 (32); RejPos 69v; Gdyż też potym porządkiem ſwym ieſzeże dáley w káp. 2. 3. 4. 9. 10. y w inſze wſzytkie tychże ſpraw Apoſtolſkich/ gdźie iedno o tym ieſt zmiánká weyźrzymy/ tedy też nie tylko to wſzytko vyźrzymy/ ále ſię y ná koniec tegoż wſzytkiego rękomá práwie domácamy. CzechEp 311.

»gdyż tedy« (9): GliczKsiąż C3; Gdyż thedy przyſzedł do Antyochiey przed Antyochá Krolá/ rzekł: Zdrow bądź Antyochu HistRzym 9 (8);

»gdyż więc« (1): gdyż Więc Iadus vſłyſzał że ſie Alexander kmiaſtu bliżył wyſzedł przeciw iemu z kapłany y z wielkoſcią ludzi BielŻyw 155.

»gdyż ... wnet« (3): BielŻyw 75 (2); A gdyż Krol ten liſt przecżedł wnet gośćiom odpowiedział HistRzym 14v.

»gdyż ... wtenżeczas« (1): Gdiż przicziągnal do yednego mieſcza [...] y tam sye zaſtanowyl wtenze czas prziſlaly czy panowie LibLeg 11/84.

Spójnik „gdyż” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (7): To gdyż Aliatus vſłyſzał ſmowę z nim wziął, y odciągnął od miaſta. BielŻyw 14 (4); Potym vkazał mu onę pánnę/ ktorą gdyż vyźrzał/ rzekł iemu. HistRzym 84v (3).
b. Zdanie czasowe równoczesne; cum Vulg [w tym: w postpozycji (46), w antepozycji (123), w interpozycji (4)] (181): PowUrb I; Kto pierwſzego dnia mieſiącza gdyż naſtawa Sirpień krew puſzcża FalZioł V47v (2); Niechciey zazrzeć złemu gdiż ſie mu dobrze czo wiedzie. BielŻyw 96; Sromota y nie ſprawiedliwoſć krolowi w pokoiu leżeć, gdyż iego lud walcży BielŻyw 166 (33); BielŻywGlab nlb 12; MiechGlab 14 (2); LibLeg 10/146v; SeklWyzn g3v; SeklKat Y3; Gdyż thák Alexander mieſzkał w Babiloniey ſpokoinie/ niektora niewiáſtá porodziłá ſyná bárzo dziwnego HistAl M8 (2); KromRozm III O3v; LubPs N2 (2); RejWiz 134v (2); Leop 2.Reg 19/25 (4); BibRadz Gen 15/2 (3); BielKron 198v; z znakow pryſzłey [!] dobroći/ gdyż my yeſzcze młodzinczykami/ yakowi przyſli meżowie [!] mamy być/ może być poznano. KwiatKsiąż B3v (2); Prot B2v; RejAp 9 (3); odſzedſzy throchę od ſioſtry/ gdyż tá nie ſie tákowego nie nádziewáłá/ w rzekę wſkocżyłá. GórnDworz Bbv (2); Widziáłám thego cżáſu/ że Pan wáſz ná káżdy dźień gdyż ſthoł przykrywano wchodził oſobliwie do iedney komnáthy weſoły/ á gdyż z niey wychodźił záwżdy płákał HistRzym 36; Y przygodźiło ſie cżáſu niekthorego/ gdyż on Ceſarz ſiedział v ſtołu/ przyſzedſzy ná zamek niektory kupiec y kołátał v wrot HistRzym 57v; Y pizydáło ſie dniá iednego gdyż tá Agláes corká iego przed nim ſkakáłá/ pátrząc Krol ná nię bárzo pilno/ Rzekł HistRzym 102v (77); RejPos 239v (3); BiałKat 136; HistLan E2; SkarŻyw [197]; GrabowSet O2 (3); WujNT Act 24/20; SiebRozmyśl I; Gdyż ſłowy myśl zrániona/ vléczyc ią prózno GosłCast 36.

Połączenia: »gdyż ... a« (1): gdyżem co dźień z wámi bywa w kośćiele/ á nie rzućiliśćie ręku ná mię [cum cotidie vobiscum fuerim in templo, non extendistis manus in me Luc 22/53] LatHar 720.

»gdyż ... i« (3): A gdyż ſie krol dziwował z wielkoſći onego widzenia/ y ocućił a nálazł ony ſloyki podle ſiebie HistRzym 100 (3).

»gdyż ... tedy, tedy ... gdyż, tedy gdyż« (18 : 3 : 3): Przed wſzitkimi twemi rzecżami cżaſu patrz. A tedy mow gdyż milcżec nie ſłuſza. BielŻyw 130 (3); á gdyż im on drogę ná moście ſtoiąc vkázował/ tedy Anioł vchwy- ciwdzy go/ wrzucił go pod moſt y vtopił. HistRzym 29; Tedy gdyż był wiecżor prośił pan onego kupcá áby v niego nocował. HistRzym 52 (19); BiałKat 273v; Bo gdyż we Mſzy prawdźiwe Ciáło Chriſtuſowe ofiáruią/ tedyć ſámego Chriſtuſá ofiáruią WujJud 244v.

»gdyż tedy« (2); Gdyż tedy wſzyſcy ſpáli wſtawſzy on rycerz przed świtániem obudził onego piełgrzymá [!] HistRzym 70v (2).

»wtenczas ... gdyż« (1): Wybornie ieſt wten cżas vmrzec gdyż ſie nawięcey chce żywu być. BielŻyw 144.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (4): Dáy mi przez motz modlitwy twé/ gdyż bych ſie modlil tobie/ żebych miál ſwiętégo aniola twégo przy ſobie OpecŻyw 105v (2); BielŻyw 23; náięli bárwierzá iego/ áby gdyżby go golił żeby mu gárdło vrznął. HistRzym 58.

Spójnik „gdyż” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (1):

Połączenie: »gdyż ... tedy« (1): A rycerze gdyż iedni onymi ścieſzkami iácháli / tedy nieprzyiaciele Ceſárſcy/ ktorzy mu byli ná ścieſzkách záſtąpili/ mnimáiąc by krol miedzy nimi był/ powſtawſzy wſzytcy ktorzy tędy iácháli/ pobili ie. HistRzym 59.

α. Zdanie podrzędne wskazuje na okoliczności, w jakich realizuje się treść zdania nadrzędnego [zawsze w postpozycji] (9): Mącz 105c; Pierwſzy ſyn z tych [poganin] rękę krolewſką zránił/ gdyż naukę Kriſtowę/ która ſiedzi ná práwicy Bogá oycá/ wzgárdził HistRzym 102 (5); RejPos [219]; Wſzákoż iednák ſrogim ie iádem zábijáią/ Gdyż im zdrowia nie życżąc w kąciech przeklináią. HistLan B4; WujJudConf 16v.
c. Zdanie formalnie przydawkowe odnoszące się jednak do określenia czasu; quando Vulg (2): A day mieſtcze lekarzowi [...] ponieważ ieſt then cżas gdyſz w ręcze lekarza wpadnieſz [est unim tempus quando in manus illorum incurras Eccli 38/13] FalZioł +2v; Cżaſu lepak tego gdyż ſie piſało od lat a Bożego CXV. Adrianus Ceſarz do Attęn przyiechawſzy o Secunduſie ſłyſząc kazał go kſobie wezwac BielŻyw 133.
4. Wprowadza zdanie czasowo-warunkowe; si JanStat, PolAnt; cum, siquidem PolAnt [w tym: w postpozycji (15), w antepozycji (24)] (40): PatKaz III 127v; TarDuch A3; Diar 23; Tedy Izráel ociec ich rzekł do nich/ Gdyż [Si] tego teraz ieſt potrzebá/ vczyńćieſz ták BibRadz Gen 43/11 (3); BielKron 25v (2); Niedam dla ſiebie źiemie zágubić/ o was niedba mnieć iedno ſzuka. A gdyż mnie mjedzy wámi nienaydźie/ wam nic nie vcżyni. HistRzym 10v; Abowiem iużeſcie nie ſłudzy moi/ áleſcie wdzięcżni przyiaciele moi/ gdyż to cżynicie co ieſt wola moiá [si feceritis Ioann 15/14; ieſli czynić będźiećie co ią wam roſkázuię WujNT], RejPos 60; Tym podobieńſtwem pocżęśći ſie też możeſz przypodobnić ku temu Pánu ſwemu/ á vkázáć ná ſpráwach ſwoich to ſwięte wyobráżenie iego: gdyż nie w nádzyeię oddánia iákiego/ gdyż nie w nádzyeię tego/ ábyś tego vżyc miał z iáką pychą/ ſławą/ [...] ále s ſzcżyrey chući [...] zmiłuieſz ſie gdzye możeſz nád bliźnim ſwoim RejPos 171v (4); Tákżeć y o ludźiach rozumiéy/ ilé gdyż ſą dobrzy/ á wierzą Pánu Bogu: Bóg y według mocy/ y według miłośći ieſt z nimi BiałKaz 16 (3); RejZwierc 51v (2); MycPrz I [C]2; Oczko [40]; NiemObr 173; ArtKanc O3v; GórnTroas 63; GrabowSet D3; PaxLiz C2v.

Połączenia: »jedno gdyż« (1): Ze wſzego towarzyſtwa żadnego droſſego niemaſz żadnego trwalſzego a pewniey- ſzego, iedno gdyż mężowie dobrzy iednoſtaynych obycżaiow towarzyſtwem ſpoieni bywaią. BielŻyw 118.

»gdyż ... tedy, tedy ... gdyż« (4 : 1): tedy będziem mądrzy gdyż wſzithki naſze rzecży bez ſzkody będą BielŻyw 120; HistRzym 8v (2); Gdyż kto ſię dobrze rzecży ſámey cáłey przypátrzy: [...] tedy tego nie może inácżey rzec CzechEp 305; Ale gdyż ten pożyczáiący proſto nie biorąc żadnego rękoiemſtwá w więtſzéy ſummie pieniężnéy zakład wźiął: tedy na zakłádźie przeſtác ma SarnStat 692.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (8): Mądrego znak ieſt żadnego ku vpadu nie przypędzać, á gdyż by czo mocnego przyſzło mocznie to odeprzec BielŻyw 53; SienLek 148; HistRzym 15; Iużby bliźniego ſwego muſiał we wſzytkim/ thák ſtrzedz y miłowáć/ iáko cżęść właſnego ciáłá ſwego/ gdyżby rozumiał być w tym wdzyęcżną przyſługę Pánu ſwemu RejPos 230v (2); CzechRozm 163v.

Połączenia: »gdyżby ... tedy« (1): Każdy cżlowiek nápirwéy dobre wino przedkladá/ a gdyżby ſie zpili tedy to ktore gorſſé ieſt OpecŻyw 41.

»gdyżby tedy« (1): Gdyżby tedy kto chciał wodki działać/ naprzod miey alembik z noſem dobrze długim FalZioł II 2d.

5. Wprowadza zdanie przyzwolone: choć, mimo że; cum Vulg, PolAnt, Modrz [w tym: w antepozycji (89), w postpozycji (24)] (113): Obiecuie zdrowie lekarz gdyż nyema mocy á wtem ieſt łgarz. March1 A3; BierEz O2; OpecŻyw 13 (2); PatKaz III 135v; LibLeg 11/92v; Ktorzy [...] ymięnia Bożego przeciw bluſnierzom niezaſtawiaią/ a ny krzywdy Bożey bronia/ gdyz to naych ſtan należy [...] grzeſą przeciw bogu. SeklKat F3 (4); HistAl K; MurzHist P2; KromRozm III P3v; KJM niewdzięcznie przyjmuje, że na rozsądku KJM i wynalazku nie przestajecie, gdyż wszytcy na niej przestawac winni jako na sentencyji supremi iudicis Diar 58; IchM panowie starostowie niepilnie sprawują urzędow swych, gdyż to i najwiętsza i napotrzebniejsza IchM powinnośc jest, aby pilno strzegli tego, co w statuciech naszych IchM ku egzekucyji należy Diar 71 (4); DiarDop 100; LubPs Y6v (3); KrowObr 134; RejWiz 18 (3); tho iedno wiem/ że gdyżem był ſlepym/ teraz widzę. Leop Ioann 9/25 (2); BibRadz 1.Par 12/17 (2); Nie v nich kiedy potrzebá rzeká głęboka/ nic gory wyſokie/ nic głod/ nic niepogodá/ nic niewcżeſnośc wyleżenia álbo ſpania/ gdyż theż ſą ludzie iáko y drudzy/ wſzytko ſkromnie ćierpią. BielKron 259v (8); przyięli [...] iednego Bogá we Trzech Perſonach/ gdyż áni Ociec ieſt we Trzech Perſonąch/ áni Syn/ áni Duch S. GrzegRóżn Kv (6); KwiatKsiąż Iv; SarnUzn F7 (3); A tym omylni Papyeżnicy chcą bronić celibátu ſwego. Gdyż wiemy iáko Pan małżeńſtwo ſwięte vwielbic á vbłogoſłáwic racżył. RejAp 118v (6); Pothym oną pánná iego fryierká dźiwowáłá ſie że ták záwżdy roſkoſznie żył gdyż pieniędzy nie miał. HistRzym 61v (2); RejPos 10 (10); ten tedy z niſzczego okróm pracéy/ y okróm trudnośći/ ſámym chceniém wſzyſtko ſtworzył: gdyż przez tego mógł być; ponieważ żadnego wſpomożenia niepotrzebuie. BiałKat 76 (4); RejZwierc 57v (2); WujJud 145; Ale to co w ręku vrobią/ ieſt przeklęte ták ſámo iáko y rześmieśnik iego/ on iſz ie vrobył/ á ono gdyſz ſię ma wniwecż obroćić iſz ie zową Bogiem. BudBib Sap 14/8 (3); BudNT Iudae 5; Ná káżdą ćwierć roku ceny ich przybywa/ gdyż wagi ich nic nieprzybywa. ModrzBaz 35 (3); SkarJedn 129; Oczko 6v; CzechEp 64; NiemObr 26; ReszPrz 70; ArtKanc D19; PaprUp F; GrabowSet V3; WujNT Act 3/13 (4); Ieſt iákoby bogáty gdyż niemá nic/ á ieſt iákoby vbogi/ chociaſz w wielkich bogáctwách ieſt. WysKaz 9 (2); PowodPr 49; SkarKazSej 687a; Odkazał wam ſto grzywien: Potym ſześc tyśięcy: Gdyż y wſzytká máiętnośc nie wynieśie więcey. KlonWor 71 (3).

Połączenia: »gdyż jednak« (3): iakoby to [syn] muſiał vczinić/ czo ony [rodzice] ſzalenſtwem ſwym ſlubuią/ gdiz iednak y kxięza tego glupſtwa wſwych wycretalech dotknęli 22. q 4. roſwięzuiąc od tego ſamnięnia ludzke/ temy ſłowy. We wſzelkiey obietnici zley/ albo prziſiędze zmień wolą ſwą SeklKat F2; SarnUzn D3; CzechEp 197.

»gdyż ... przedsię« (1): GDyż ieſt ták wiele rzecży ktore nam znácżą niezmierną moc Boſką [...] przedśię niemáſz iedney rzecży ktoraby więcey znáć dawałá zbytnią iego miłość [...] iáko niewymowna táiemnicá oná Pana Ieſu Chriſtuſowey męki KuczbKat 410.

»gdyż ... (a) wszakoż (a. wszakże)« (6): gdyż w inſzych rzecżach mgle ſą/ á wſzakoſz w iedney albo w drugiey rzecży doſtatecżne bywaią. KwiatKsiąż K2v (2); RejPos 215v; Kthory Koſcioł gdyż tylko ieſt iedyny/ wſzákże roznym względem/ albo powſzechnym/ álbo powiátowym názywan bywa. RejPosWstaw [1432]v (2); SkarJedn 109.

»gdyż ... wżdy« (1): Ale gdyż tak me nieſzcżęſcie po mnie racżyło mieć Wzdy iednak mię w twoiey iuſze a tobie w ſwey vmrzeć RejJóz H7v.

Fraza: »a gdyż tak jest« (1): żadne inſze kſiążę ani żadna moc nie ieſt na tym ſwiecie/ iedno moc tego Páná [...] A gdyż thák ieſt/ á gdyż tho pewnie wiemy/ máło nas na ſwiecie ábychmy themu práwie dufáli/ ábychmy ſobye inych kſiążąt/ inych pomocy ná rátunk nie bráli RejPos 130v.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (1): mnie w ſwym piſaniu to przypiſał/ iákobych ia ſpontè/ nie będąc laceſzitus, do niego dla rozmowy przyść miał: gdyżbych ia był tego nie vcżynił/ bo nie rad dla ſwaru po goſpodách chodzę NiemObr 26.

6. Wprowadza zdanie przeciwstawne: a tymczasem, podczas gdy; cum Vulg, Modrz, JanStat; autem, et, quandoquidem PolAnt [w tym: w postpozycji (293), w antepozycji (5)] (298): ſądzon iako vwloeżtza tzci bożé/ gdyż on ieſt bog wierny/ vplwan iako wzgardzony/ a on ieſt bóg wierny OpecŻyw 115 (2); Lęga ſie Oſſy w gęſtwinie wzgorę na drzewie/ á maią też wąze z woſku [...] Gdyż Sirſienie [A Sierſzenie SienHerb 302a] z błotha ſobie gniazda działaią, w murze albo w drzewie wyprochniałem. FalZioł IV 28c (2); BielŻyw 25 (4); ci ktorzy thilko ſamey dwornoſci ſłow w poetach ſzukaią, acżkolwiek niejaki pożytek biorą, wſzakoż mały, gdyż prawdy á cznoty ſzukaiąci bierzą więtſzy. BielŻywGlab nlb 11 (3); cżłowiek przez pokarmu może być żyw (iako lekarze piſzą) do dziewiątego dnia, y owſzem chory może dłużey trwać [...] gdyż przez dychania wiathru nie może y iedney godziny trwać. GlabGad F4v; Cżemu żołtek na wodę wpuſzcżony thonie gdyż białek pływa po wirzchu. GlabGad H6 (36); wiara krzeſcianſka ieſt ludzi lichych, á prożnuiącich ktorzi obrazi chwalą, gdiz Saraczeni z ſwey wiary wielkie roſkoſzy maią y pożytki MiechGlab 20 (7); RejPs 123v; LibLeg 11/11 (2); LudWieś B3; SeklWyzn d4v; SeklKat D4 (2); HistAl E; MurzNT 3v; Diar 32 (4); LubPs S (2); A wżdy ſie ieſztze pánie zową przyiaćielmi twoimi/ gdyſz ty niemáſz więtſzych bluznierzow y nieprzyiaćioł náſwiećie/ iáko ſą oni KrowObr 147 (7); RejWiz 54 (3); OrzList g; Bo ſie prawdy námowił [Stańczyk] w ſzaloney poſtáwie/ Gdyż ći co im należy/ milcżą o niey práwie. RejZwierz A6V (4); My nie złego nie cżyniemy gdyż oni zgrzeſzyli Pánu BibRadz Ier 50/7 (8); OrzRozm H3v; dopuśćił Senat ludu proſtemu wybráć dzyeſięć mężow álbo Trybunatow/ gdyż pirwey iedno pięć byli BielKron 119 (11); ktory [ociec] [...] mieſzka w świetle nieprzyſtępnym/ ktorego żaden cżłowiek nie widźiał/ gdyż Syn y Duch S. ieſt widźian GrzegRóżn D3v (13); OrzQuin G4; Powiedáią żeſmy ich excomunicowáli/ gdyż oni ſami ſie excomunicowáli. SarnUzn G7v (3); RejAp 136; GórnDworz B4v (4); HistRzym 85; pewnie wieſz/ iż ieſli będzieſz przy nim moczno ſtał [...] żeś bráciſzek iego/ á kreẃ ze krwie iego/ gdyż niewierny żadęn w ten pocżet policżon nie będzye RejPos 109 (15); BiałKat 216 (3); KuczbKat 35 (3); DIabeł potym on Anyoł ſproſny/ kthory dla pychy á dla niepoſłuſzeńſtwá był ſtrączon z niebá/ gdyż był pirwey Anyołem ſwiátłości/ á w wielkiey łáſce v Páná tego RejZwierc 2 (3); BielSpr b3v (2); WujJud 95v (2); WujJudConf 190v; RejPosRozpr c3v; BudBib b4 (4); Okázuie śię tedy/ że Chriſtus Pan ieſt prawdźiwim Bogiem bo ieſt Stworzyćielem/ gdyſz przekłęći Bogowie ſą/ ktorzy nic nie ſtworzyli. BiałKaz E4 (3); CzechRozm 29 (3); ModrzBaz 2 (4); SkarJedn 246; Oczko 6v (2); SkarŻyw 293; niſzcży prawdziwego Christu. obłudę mu przycżytáiąc gdyż on iest prawdą CzechEp 150 (11); NiemObr 53 (2); ReszPrz 57 (2); ArtKanc K9v; PaprUp D4; ActReg 11 (2); przyłudzáią przez pożądliwości ciáłá przez niepowściągliwości/ tych co trochę odbiegli byli w błędźie obcuiących: wolność im obiecuiąc/ gdyż ſámi ſą niewolnicy ſkázy. WujNT 2.Petr 2/19 (3); SarnStat 354 (2); Skáráć ten vmie złe, y zazdrościwe, Gdyz ma w opiece ludzie ſpráwiedliwe. KlonKr A3; PowodPr 82; Ieſli ſię dopiero przed lat 30. wiárá poczęłá/ gdyż iuż ieſt 400. lat iáko ſię Chryſtus ziáwił: záprawdę Ewángelia ták długo byłá prożna. SkarKaz 550a; CzahTr I3v; PaxLiz B2.

Połączenia: »gdyż jednak« (2): LibLeg 11/152; kiedyby przez Krzeſt [...] były też y dobrá ćieleſne przydáne/ tedyby [...] wiele ludźi do Krztu przyſtępowáło [...] gdyż iednák Chrześćijáńſkiemu cżłowiekowi záwżdy przed ocżymá być máią/ nie ty omylne y niepewne dobrá ktore widźimy/ ale ony prawdźiwe y wiecżne KuczbKat 140.

»gdyż ... jednak« (1): Gdyż tedy cirpliwy pług/ y twárde kámienie Cżás niſzcży/ wierſze iednák trwáią w ſtałey cenie. RybGęśli B3.

»gdyż przedsię« (3): BibRadz I 381b marg; CzechRozm 17; łácno do onego mierźionego Tyráńſtwá zmykáią/ ktoremu przyzwoito ieſt/ wſzytko wedle vpodobánia ſwego cżynic: gdyż przedſię Krolewſka władza winna obycżáiow y praw źiemſkich słucháć/ á wedle zamiáru ich ma rządźić. ModrzBaz [16].

»gdyż snadź« (1): s ktorych [części psalmu] wielkie á poważne náuki y pociechy może/ ſobie obacżyć káżdy krześciyáńſki cżłowiek zá ſpráwą Ducha ſwiętego/ gdyż ſnadź s tego proſtego ſámego ſpiewánia/ nie mogłby ku ták doſtátecżnemu rozumieniu przydź. LubPs Z2.

»gdyż więc« (1): Bo Polaká zwycięży vkłádnoſcią każdy/ Gdyż Więc drugi tytułom/ nierozumie záwżdy. RejZwierz 56.

»gdyż zasię (a. zaś)« (4): pokarm więcey ſzkodzi niżli powietrze kthore acżkolwiek barzo ſzkodzi ale nie długo, gdyż zaſię pokarm nie richło zawadzi, ale iego zawada dłużey trwa. GlabGad K3v (3); niewiem ieſli nie ták głowámi kmiecemi iáko koſtkámi gráć chćieli/ ktorzi ie zá dźieśięć grzywien oſzácowáli/ gdyż záś kmiećiá ktory by Sláchćicá zábił/ gárdłem káráć poſtánowili. ModrzBaz 28.

W połączeniu z partykułą trybu warunkowego -by (2): SeklKat L2v; więzienie cierpię, dla ktorego mi wszytka maiętnosc zginie, gdyz bych temu mogł y umiał y chciał zabiegac, gdybych był wolen ActReg 160.

A. Nawiązuje między wypowiedzeniami wskazując na stosunek przeciwstawny; autem, cum, enim Vulg (75): podedwiema oſobamy przijmvią/ a czo dalei rzękę [!]/ nieſpotrzeby/ ale dla nędznego groſza/ ciało y krew bożą/ w vſta plvgawe bierzą/ y na drożdże ſadzaią/ przypiſviącz panv Chriſtvſowi/ [...] nievmieiętnoſć. Gdyż on tak racżił vſtawić/ Apoſtołowie tak rozdawali/ wedłvg navki bożei/ y koſcioł prawdziwy chrzeſcijańſki/ tak trzyma. SeklWyzn Ev; SeklKat Fv; RejKup m8; Diar 37 (2); I niewſtydałeś ſie thego nápiſáć [...] iákobych ia miał gánić y pſować tę vſtáwę wáſzę/ o ſmrodliwey tzyſtośći kápłáńſkiey/ dla tego/ iż ieſt wiele miedzy wámi kápłanow nietzyſtych [...] Gdyſz ia niedla tego/ they vſtáwy wáſzey Dijabelſkiey gánię/ y pſuię/ ále dla tego/ iż nieieſth/ áni przes proroki [...] ani przes Apoſtoły [...] do kośćiołá [...] wprowádzoná KrowObr 228; RejWiz 20v (3); Leop Rom 10/4 (2); Bo záiſte nie żadna piecża ani opátrzność ludzka/ ale tylko ſámá moc práwice Bożey/ od nágothowánego vpádku tey Korony/ ſtrzegłá á broniłá. Gdyż ći/ ktorym tego Rzecżpoſpolita zwierzyłá/ pracey wezwánia ſwego im należącey/ zániedbawáią á zániechawáią. LeszczRzecz A2; BibRadz 2.Petr 2/11; BielKron 80v (2); KwiatKsiąż E4; A thy ktorzy tey ręki ták nie máżą tym poprzyſiężeniem ſwoim [...] zową Ewanyeliki/ ą brzydzą ſie imi iáko pogány á heretiki iákiemi. Gdyż iedno to v nich ſą ſwięći ktorzy ſie poznácżyli álbo poprzyſięgli poſłuſzeńſtwo beſtiam tym RejAp 115v (2); RejPos 124 (12); HistLan C3 (2); RejZwierc 104v (2); WujJud 73 (2); Gánimy [...] Rzymſkie Doſyćvcżynienia zá grzechy/ ktorzy ſie Bogu wypłáćić chcą ſpráwiedliwośćią ſwoią. Gdyż ſam tylko Pan Kryſtus Bog y cżłowiek prawdźiwy mógł doſyć vcżynić zá grzechy náſze WujJudConf 93; MycPrz I C3v; BudNT przedm cv; CzechRozm 84 (5); ná ktorym ſię ich wiele myli/ [...] mniemáiąc żeby iuż tá gliná miáłá być ſámym fundámentem gruntownym. Gdyż wierzymli cále ſłowu Bożemu/ nie ieſt/ áni być może. CzechEp 223 (22); NiemObr 157; Phil H4; Niektorzy haeretycy niebácznie twierdzili z tego mieyſcá/ żeby duſze ludzkie ſpáły áż do dniá ſądnego. Gdyż ſię to záſnienie o ſámych tylko ciáłách/ á nie o duſzách rozumie. WujNT 710 (5); Idźże teraz/ ápprobuy poſtępek piiány: A zwłaſzcżá miedzy námi ſłowie Chrześćiány. Gdyż máło od martwego piiánicá rozny: Bacżenia przyſtoynego y rozſądku prożny KlonWor 69 (2).
7. Wprowadza zdanie podmiotowe: że (6): Znamię lepak iego gniewu było gdyż głoſu ſwego vniźył á mniey mowił. BielŻyw 47; HistAl C4.

Połączenie: »gdyż ...to, to ... gdyż« (2 : 2): A leċ y to też rzeć nowa Prawie nieſlychana owa. Gdiż czy poſłowie naſtali RejKup h5v; nie ſąc to znaki człowieká na potępienie odlęczonego gdyſz wy tak wżdychácie/ i ſtaką żądzą łáſki bożyi wzywácié MurzHist P2v; Wſzyſthki mi ſie rzecży podobáły/ iedno gdyż mi w oney głowie trupiey karmie noſzono to mi bárzo przykro było HistRzym 52v; o iákaż to ieſt w nędznych ludzyoch wádá/ [...] Gdyż pieniądzom dáleko więtſzą cżeść działáią HistLan E3v.

8. Wprowadza zdanie dopełnieniowe: że (10): Przecż ták nieſpráwiedliwie cżyniſz dla iednego/ Gdyż kreẃ muśiſz przelewáć/ ludu niewinnego. RejZwierz 32v; Vſlyſzawſzy to on rycerz á widząc gdyż ſtrzáłę wypuſzcżał/ wſzytko ćiáło ſwe w wodzie ponorzył. HistRzym 55v; Ale ſie temu dźiwuię żem tu ſtał przez wſzytek dźień/ nigdziem nie odchodźił á niewidziałem gdyżeś twa miłość wyſzedł HistRzym 46; RejPos 132v.

Połączenia: »stąd ... gdyż« (2): Stąd mamy ubaczycz yey vyelką czyſtoſzcz y ſzwyątoſzcz gdyſz tak od uyekow wprzeſrzenyu (y ſerczu) troycze nayblogoſlawnyeyſzey przebywala PatKaz II 47; KrowObr 103v.

»gdyż ... to« (1): A gdyż temi Cżaſy Pan Bog racżył nanaz podnieſc Roſkę ſwoyę [...] toć ċinj [...] niezgniew [!] aby nas wiekuiſce potracżił RejKupSekl a4.

»w (a. na) tym ... gdyż« (3): W tym ia znam iże ty mnie miłuieſz/ gdyż nádemną nie wykrzyka nieprzyiaćiel moy. BibRadz Ps 41(40)/12; RejPos 271v; á doſyć mi ná tym będźie/ gdyż go ták/ iáko go piſmo zowie ia też názywáć y wyznáwáć będę. CzechRozm 162.

*** Bez wystarczającego kontekstu (9): Cum ... Aliquando significat, Gdy albo gdyż/ albo gdym Mącz 71c (7); Quandoquidem ‒ Gdyſz, poniewaſz [!]. Calep 885b; Siquidem – Poniewaz, gdziz. Calep 984a.
*** Dubium (1): jako mamy wiedzieć, jakiego nam Boga albo Chrystusa ukazują, gdyż [wyd. Lubomirskich: czisz] nam o tym z Pisma ś. sprawy dać by nie powinni? DiarDop 101.

Cf GDAŻ, GDY, GDYŻBY, GDYŻBYĆ, GDYŻCI, GDYŻCIBY, GDYŻKOLI

AK