Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GDYŻKOLWIEK]

Następne hasło: GDZIEBY »

GDZIE (9055) pron, cn i pt

pron (8167), cn (883), pt (5)

e jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

I. Zaimek przysłówkowy (8167)
II. Spójnik (883)
III. Partykuła pytajna uwydatniająca nierealność lub niemożliwość czego: w jaki sposób, jakże; w założeniu odpowiedź negatywna (5)

I. Zaimek przysłówkowy (8167):

I.1. Wskazuje na miejsce w najszerszym pojęciu, zarówno w przestrzeni, jak i w środowisku, w czasie i zdarzeniach, a także w tekstach pisanych i mówionych; ubi BartBydg, Mącz, Cn; uspiam, usquam Mącz, Cn; alicubi, ut Cn (7484):

A. Pytajny (1018):

1) W zdaniu pytajnym (492):

a. Wprowadza pytanie niezależne (447):

a) Zwykłe (256):

α. W tekście ciągłym [w tymi „gdzie” w pozycji inicjalnej (177), na dalszej pozycji (23); „gdzie by” (5)] (200): Ten mąż nowy gdzieby był/ Ktorego mi moy pan kupił. BierEz B4 (4); O ſynu móy námileyſſy/ ij gdzie ies/ tzo ſie dzieie s twa miloſcią? OpecŻyw 33 (13); March³ V7v; RejPs 64; SeklKat E; A ktoregos Pawła widzał Albo gdzies ſnim rozmowe miáł RejKup x2; HistAl B4v; A gdźye to wpiſmye iż Bog nye śmyertelny álbo bez początku? KromRozm I L4v; MurzNT Ioann 1/38 (2); KromRozm II y2v; KromRozm III Q3v; BielKom C3; KrowObr 24 (3); RejWiz 61 (2); A ſyn lepak páná twego gdzie ieſt [ubi est]? Leop 2.Reg 16/3; będęćie pytał/ á tj mnie odpowieday. Gdzieś na ten cżás był [Ubi eras] gdym zákłádał fundámenty źiemie? Leop Iob 38/4; A ieſliżeć ſpráwiedliwy záledwie będzie zbáwiony: beſbożny y grzeſſny/ gdzie ſie vkaże [impius et peccator ubi parebunt]? Leop 1.Petr 4/18 (7); RejFig Cc4 (2); Rzekł tedy pan do Kainá/ Gdźie ieſt Abel brát twoy [Ubi est Hebel frater tuus]? BibRadz Gen 4/9 (4); BielKron 1v (7); Ubi adverbium loci, Kędy/ gdźie. Interrogative aliquando ponitur. Sed ubi est frater. Ale gdzie yeſt brát. Mącz 476c (10); OrzQuin C; GórnDworz P2v; Tedy rzekłá iemu żoná iego: Pánie miły/ á gdzie ſą ſynowie náſzy? HistRzym 132 (6); A s kimże ſie tedy nam nawięcey o tym Pánu rozmawiáć przyſtoi/ ábo gdzie by go ſzukáć? RejPos 112v (4); BielSat B4; BiałKat 291; iż tá duſzá nie będźie zbáwioná áż w dźień Páná Kryſthuſow/ á teras gdźieby byłá? GrzegŚm 63; RejZwierc 93; BielSpr b4v; A to gdźie mi w ſłowie Bożym vkażećie/ żeby ſie chleb w ćiáło Páńſkie nie przemieniał? WujJud 175 (3); owo ogień y drwá/ á bydlę gdzie ná cáłopalenie [et ubi agnus in holocaustum]?. BudBib Gen 22/7 (11); BudNT Mar 14/12 (2); A o tym gdzie/ iż on ſam ieſt żywy á nieśmiertelny? CzechRozm 5; A o Ewánieliſkiey ſpráwiedliwośći z wiáry przez Iezuſá Chriſtuſá pochodzącey gdźie cżytáſz? CzechRozm 207 (31); ModrzBaz 108v (2); SkarJedn 86; Gdzie ſię ći y w iákich ćiemnośćiách chowáli [...] iſz tego nie słyſzeli áni cżytáli/ co y dzieći iednoſtáynie wyznawáią SkarŻyw 320 (21); GDźie té wrotá nieſzczęſné/ którémi przed láty Puſzczał ſye w ziemię Orpheus ſzukáiąc ſwey ſtráty KochTr 13 (2); MWilkHist [H4]; CzechEp 230 (2); KochPam 87; SAtyrze/ ſłuchay/ iuż liſt pádnie z drzewá: A wá ná źimę gdźie mieſzkáć będźiewá? PudłFr 6; ArtKanc C13 (2); BielRozm 13; KochProp 15; ZawJeft 29; GrochKal 11; Cóż wdy vczynię biédna/ gdźie mieyſce obiorę/ Iżbych to vtáiłá? GórnTroas 26 (8); GrabowSet C2v (5); KochAp 10; OrzJan 44; LatHar 690 (4); Náuczyćiel ćię pyta; Gdźie ieſt złożenie [Ubi est deversorium] kędybym iadł Páſchę z vczniámi moimi? WujNT Luc 22/11 (6); Ow záſię z grzechámi śmiertelnymi y powſzedniemi/ gdźie ſię podźieie? pewnie że mu być w piekle. WysKaz 20 (2); CiekPotr 14; GosłCast 28; Ale gdźieśćie wżdy byli/ namilſza Pánienko PaxLiz C3 (2); SapEpit B (2).

Połączenia: »gdzie to, kędy« (1): Gdźie to/ kędy śię więc oni podzieią którzy nápotępięnié i vczą i złoſliwie żyią MurzNT 18.

»gdzie tu« (1): w tey ſpráwie ták wielkiego miłośierdźia/ gdźie tu ieſt ſpráwiedliwość? WysKaz 22.

β. W rejestrach alfabetycznych, w tytulikach rozdziałów i dyspozycjach marginesowych [w tym: „gdzie” w pozycji inicjalnej (17), na dalszej pozycji (39)] (56): GDzie ſie krew rodzi. Odpo. GlabGad E5; Alani gdzie mieſzkali, [...] Amazones gdzie bydlili. MiechGlab *6; Czarzow zawolſkich pogrzeby gdzie. MiechGlab nlb 13 (21); Gdźie śię godzi gniewać MurzNT 18v marg; LubPs F3v marg; Gdźie ſye Przyſyęgą odwieſć niemoże. GroicPorz z4v (2); Gdzie Kryſtuſ wypełnił vrząd kapłáńſki. KrowObr 180v marg (2); Leop Deut 26 arg; O Woźnym gdzye ma pozew kłáſć UstPraw C4 (2); BielKron 3 marg (2); Ray gdzie ieſt. RejAp 20v marg (2); RejPos 313 marg (4); WujJud 202 marg (2); StryjKron 205 marg (2); CzechEp 252 marg; BielSjem 19 marg; Gdźie to pięćioro przykazanie nayduie ſię. LatHar 120 marg; Duſze złych y dobrych gdzie ſą przed dniem ſądnym. WujNT 885 marg [idem] Yyyyy2v; Pánowie Poborcy gdzie liczbę czynić máią z Poborów. SarnStat 346 (5); SkarKaz 417b marg (2); (marg) Gdzie abſolutum dominium dobre. (‒) Dobre abſolutum dominium, y nád nie lepſzego rządu nigdy być nie może: ále v ſámego P. Bogá SkarKazSej 691b.

b) Wprowadza pytania retoryczne w wypowiedzeniach o charakterze ekspresywnym (191):

α. W założeniu odpowiedź negatywna: „nie ma, nigdzie, nie tu” [w tym: „gdzie” w pozycji inicjalnej (187), na dalszej pozycji (3); „gdzie by” (4)] (190): Y gdzie wſſechmogący krolu ieſt naleziona matka/ ktorá by tako niemiloſciwie ſyna byla zbawiona/ iako iá ſmutná niewiaſta? OpecŻyw 89; gdzie ſą tweé grzechy ktoréś dzialál? gdzie ſproſné vcżynki/ gdzie mężoboijſtwa/ mierziącżki/ krzywdy/ laianiá ij bluznieniá/ dla ktoryches na ſmiertz ſkázán ij oſądzon? OpecŻyw 134 (36); przydzieć cżas że nicżym nie będzieſz, z ziemies poſzedł w ziemię ſie obrociſz, á gdzie ſą przodkowie naſzy vrodzeni iakoby nigdy nie byli. BielŻyw 171; WróbŻołt 88/50; RejPs 63v (2); RejJóz B6; MurzHist Mv (2); KromRozm III I5; kſiądz [...] gdzyeby myęſzkał/ [...] yeſliby cyeſlow do domu zbudowánya/ [...] nye było. GliczKsiąż G6; LubPs aa; gdzie otym nápiſano/ iż Piotr ſwięty/ był Papieżem kiedy w Rzymie? KrowObr 20v (6); Gdzye ma Hektor potomká/ álbo gdzye Achilles/ Nie naydzyeſz go pod niebiem/ ſzukay go iáko chceſz. RejWiz 100 (5); KochZuz A2v (3); RejZwierz 42; BibRadz Tob 2/16 (3); BielKron 369 (6); Gdźie tedy wáſzá mądrosć? gdźie rozum Polacy? Długoli was w tym máią vpomináć Zácy? Prot A2 (3); BiałKat 128v (6); HistRzym 98; RejPos 29 (4); BielSat G4v (3); RejZwierc 161 (3); WujJud 162 (2); A gdzie ſą bogowie twoi ktorych náczyniłeś ſobie? niech wſtáną/ owo ćię zbawią cżáſu złego twego BudBib Ier 2/28 (2); BudNT 1.Cor 15/55; á gdzie też ták piſmo ś. mowi y vcży? mátáctwoć to ſzcżyre. CzechRozm 55v (5); A gdzie dziś Arriuſz/ Eunomiuſz/ Berengáriuſz/ Donátyſtá/ Wiclew/ y inni. Dawno vſtáli. SkarJedn 24; Oczko 2v (7); Gdźie teraz ono dwoie miłośierdźié dawné? Gdźie/ pánie/ zwykła dobroć/ y przymiérze ſławné Z Dawidem vczynioné? KochPs 135 (7); SkarŻyw 115 (11); KochTr 14 (3); MWilkHist Ev (2); CzechEp 176 (2); KochEpit A4; KochFr 95 (3); KochPieś 40 (2); Gdźie dźiś bogáta Troia? gdźie mocné Mycény? Gdźie Karthago/ y Korint? gdźie ſławné Atheny? Gdźie ſye oná gwałtowna Rzymſka moc podźiáłá? Wſzytko śmierć niećiérpliwa z źiemią porównáłá. KochTarn 77; GórnRozm L4v (3); KochProp 15; KochWr 16 (2); ZawJeft 28 (2); GórnTroas 37 (4); GrabowSet H2 (3); OrzJan 17 (4); WyprPl B3v; LatHar 153 (7); Gdźie oni Monárchowie/ gdźie Mocarze możni/ Gdźie Krolowie/ Kxiążętá/ Mędrcowie oſtrożni/ Gdźie y oni co złotá śrebrá wielkość mieli/ Izali tákże pomrzeć nie wſzyſcy muśieli? KołakCath C2v; Abowiem ſkoro cżłowiek vmrze/ gdźie ſię podźiáły bogáctwá/ pieniądze/ doſtátki/ máiętności? iuż to kto inny trzyma/ á ty niemaſz nic. WysKaz 45; PowodPr 69; Gdźie ieſt on twoy [śmierci] oſtry bodźiec/ ktorymeś wſzytki zábijáłá? SkarKaz 205b (9); GosłCast 25 (2); Gdźie byli dwá krolowie/ ktorzyby ſobie wiáry dotrzymáli/ á krwią ſię nie kończyli? SkarKazSej 690b (2).

β. W założeniu odpowiedź pozytywna: „wszędzie, w wielu miejscach” [z przeczeniem] (1): Gdźiem potym niebył? czegom nieſkoſztował? Iażem przez morze głębokie żeglował/ Iażem Fráncuzy/ ia Niemce/ ia Włochy/ Iażem náwiedźił Sibylliné lochy. KochFr 90.

b. Wprowadza pytanie zależne w zdania pytajnym dopełnieniowym jako rozwinięcie orzeczenia zdania nadrzędnego (45):

a) Zwykłe [w tym: w postpozycji (36), w antepozycji (4), w interpozycji (2); „gdzie by” (14)] (42): Annáſs [...] o dwie rzecży iego [Jezusa] pytal. Pirwéy/ gdzieby zwoleniki podziál/ albo cżemu by ié zbiérál? OpecŻyw 108v (5); BielŻyw 8; LibLeg 11/49v; LubPs Z3; KrowObr 179; RejWiz 11 (3); RejZwierz 28v; pytał Thobiaſz Aniołá gdzye máią noclegowáć. BielKron 97v (3); RejAp 84v; GórnDworz S5v; Tedy pan onych owiec pytał páſtyrzá/ gdzieby owce podźiał. HistRzym 28 (3); á pytay ſie/ gdziebyś mogł záſię ználeść ták dobrotliwego Páná ſwoiego RejPos 40 (6); RejZwierc 31; WujJud 142v (2); KochPs 174; SkarŻyw 212 (2); Adámá pytał gdźieby był CzechEp 261; KochSz C2; WujNT 444; PowodPr 80; Y gdy ich pytamy: gdźie go ſłyſzą mowiącego? powiádáią: w piſmie y Ewángeliey. SkarKaz 118a; Sam o ſobie gdźiebym był pytam. CiekPotr 71; Gdźie tu Woyt mieſzka/ ieſli ſpytaſz Fliſá/ Tám flis po ſwemu vkażeć Sżołtyſá. KlonFlis H2v; KlonWor 38; PudłDydo B3.

b) Retoryczne, w wypowiedzeniach o charakterze ekspresywnym; w założeniu odpowiedź negatywna: „nie ma, nigdzie, nie tu” (3): A ia pytam/ gdźie Hektor/ y ini Troiánie/ Gdźie Pryámus/ podobno z martwych iuż nie wſtánie. Ty ſie o iednym pytaſz/ ia pytam gdźie drudzy/ Wſzytcy co poginęli/ pánowie/ y ſłudzy. GórnTroas 42.

2) W zdaniu dopełnieniowym [w tym: „gdzie” na dalszej pozycji w zdania (2)] (487):

a. Bez zapowiednika w zdaniu nadrzędnym [w tym: w postpozycji (415), w antepozycji (35), w interpozycji (15); „gdzie by” (48)] (465): Item Czo ſzie ſhrankw a placzw dothicze then kazdemv ſznych bandzye vkazan [...] thak aby kazdy ſznych vyedzyal gdye [!] vdzielan bandzye MetrKor 26/62v; Powiedzże gdzieś ſie národził? BierEz B2v; Ezopie zaliś nie bacżył: Gdziebych ia ſwoy pierzćień ſtráćił BierEz D4; A pieniądze wiem gdzie podzieć BierEz Q3 (6); OpecŻyw 39 (11); PatKaz I 17; PatKaz II 63; Anna ſzwyąta plakala a gdzye ſyą yey mąſz podzyal nyeuyedzyala PatKaz III 105v (2); ForCnR B2v; FalZioł V 67v (3); a odrvgich nykth nyewie gdzie ſye podzieli LibLeg 10/56 (4); obaczą oczy twoie gdzie co ieſt ſluſſnego. RejPs 22 (3); Ni zwieſz gdzie ćie ktory zgłádzi RejRozpr I (4); Item vkradli trzi koſſulie chlopu na srodcze Chilka ye podzial on nyewye gdzie. LibMal 1553/172v (4); RejJóz D7; Raczyl nam ſlaſky ſwey zyawyć Gdzie czego trzeba poprawyć. RejKup m8 (7); Nyewyem gdźye myeſzkaſz. KromRozm I P3 (2); A marja Magdalena i Marja Ioſego matka patrzyły gdźieby był położon [ubi poneretur; kędy go kłádziono WujNT]. MurzNT Mar 15/47 (5); vkazał im gdźyeby tego ſſukáć myeli. KromRozm II sv (2); KromRozm III I4v (7); Diar 43; BielKom G4v; GliczKsiąż G6v (2); LubPs K2v (3); áni czáſem baczą gdźie iey [sprawy] ieſt początek/ gdźie ſrzodek/ gdźie dokonánie GroicPorz e(4); Vkaſz gdzie Pan Kryſtus/ álbo Apoſtołowie iego/ wodę álbo Sol tzarowáli? KrowObr 74v (40); Bo gdzye pan gdzye páchołek nie záwżdy tám znáią RejWiz 15v (33); Oznayḿ mi kogo miłuie duſſá moiá/ gdzie byś páſł/ gdzie odpocżyważ w południe [ubi pascas, ubi cubes in meridie] Leop Cant 1/6 (3); OrzList c2v; RejFig Bb4v (4); RejZwierz 58 (5); BibRadz Ps 17/11 (6); OrzRozm O2v; Pogrzebiego [Adama] gdzye był rozmáicie powiedáią. BielKron 3v; Rzekł Saul/ wywiedzcie ſie dowodnie o nim gdzye ieſt/ á daycie mi znáć. BielKron 66v (18); KochSat Cv; Indagator aquarum Sperownik wód/ id est, Ten ktory przepátrzuye gdzieby lepſza wodá byłá Mącz 168b (13); OrzQuin A2 (3); SarnUzn C2v (5); ſzukay gdźie ſye ropá zákrádłá SienLek 177v (5); LeovPrzep I3; Iż ia wiem ſpráwy twoie y wiem gdzie mieſzkaſz RejAp 23v (6); GórnDworz I5v (7); Podziż ieſzcże ſemną/ á ia vkażę tobie gdzie ieſt drugi towárzyſz twoy. HistRzym 97v (5); Iż dopierko biegáły/ ſzukáły/ cżymby ſobie pomoc/ á gdzyeby iákiego ráthunku nábyć miáły. RejPos 6v (19); BiałKat 118v; BielSat C2 (3); GrzegŚm 13 (3); HistLan B2 (4); KuczbKat 205; Rozważy ſobie gdzie ſie podziáły ony Babilońſkie wieże RejZwierc 87v (45); áby ſie też wywiádowáli gdzie nieprzyiaćiel woyſko ſwoie położy BielSpr 7 (12); KochMon 35; A ty mnie vkaż/ gdźieby Pan Chriſtus ábo Apoſtołowie obrázow zákázowáli. WujJud 49v (2); RejPosWstaw [143²]v; BudBib Is 63/15 (3); A kto wie gdzie cie ſzukáć/ ná polu cży w leſie. HistHel B4; BudNT Ioann 1/39 (3); CzechRozm 62 (3); PaprPan B3v (3); O záłożeniu ſkárbu Rzecżypoſpolitey [...] Teraz powiem / co go zá pożytek/ gdźie mieyſce iego [qui locus] á kto iego ſtrożem ma być. ModrzBaz 123 (5); SkarJedn 58; KochOdpr C2v; Widźiáłá tam [!] [w Ziemi Świętej] gdzie ſię [Chrystus] vrodził/ gdzie go krolowie witáli/ gdzie náucżał/ gdzie cudá cżynił/ gdzie lud pięćiorgiem y ſiedmiorgiem chlebá karmił SkarŻyw 140 (16); Wſzytko prozno: mácamy gdźie miękcéy w rzeczy/ A ono wſzędy ćiśnie KochTr 3 (2); MWilkHist H2v (4); StryjKron 617 (2); CzechEp 209 (5); CzechEpPOrz *4 (2); NiemObr 114; KochFr 68 (4); KochSz C3 (2); ReszPrz 5 (4); WerGośc 246; BielSjem 40; BielSen 18; KochSob 61 (2); GórnRozm A; trzeba aby się declarowali Posłowie gdzie chcą woinę miec iesli doma czyli Foris. ActReg 7 (6); GostGosp 124; GrochKal 3 (2); Phil G; Zá tym ſyn mátce/ á mátká ſynowi/ Y ſwóy/ y iego ſłowy żal odnowi. Pálcem ſkázuiąc/ gdźie Troia leżáłá GórnTroas 68 (3); KochCn B4v; GrabowSet B4; KochFrag 4 (3); OrzJan 130 (3); LatHar 715; ieſliby ſię kto dowiedźiał gdźieby był [ubi sit]/ żeby oznaymił/ áby go poimáli. WujNT Ioann 11/57 (9); WysKaz 33; JanNKarGórn Hv (2); áby ſądząc pilnie vmiérzáli, gdźie mądrégo [prawa], gdźie miłośiernégo, gdźie ſpráwiedliwégo, gdźie téż ſrogośći máią vżywáć. SarnStat 1263(7); SkarKaz 155b (2); CiekPotr 68; PaxLiz C3; KlonFlis F3 (5); KlonWor 78 (8).

Połączenia: »gdzie to« (1): Oględáy iuż tu grzeſſny cżlowiecże/ gdzie ſie to ſyn boży narodzil OpecŻyw 15.

»gdzie tu« (2): Zdarz to Bog/ Panowie moy Acz niewjem gdze tu kto ſtoy RejKup v7; GórnDworz P8v.

Fraza: »nie wiedzieć gdzie« (7): Y leciał z nim do láſá nie wiedzyeć gdzye zginął RejWiz 65v; BielKron 453; GórnDworz D5v; Azaż nie mamy niepotrzebnych myt/ ktore s płácżem ludzkim y bez vſtáwy bywáią wyciągáne/ y niewiedzieć gdzie ſie podzyewáią RejZwierc 187v (3); ReszList 171.

Szereg: »gdzie i (albo) na ktorym miejscu« (2): A iż mię teſz pytaſz/ ábymći powiedział/ gdzie álbo ná ktorym mieyſcu Kryſtus Syn Boży wypełnił vrząd kápłáńſki/ według vrzędu Melchiſedeká? KrowObr 180v; JanNKar D3.

Zestawienie: »gdzie (...) indzie« (2): OpecŻyw 165; Vkażćieſz mi gdźieby indźie tego Kápłáńſtwá vżywał/ oprocż oſtátniey Wiecżerzey WujJud 150.

b. Z zapowiednikiem w zdaniu nadrzędnym [w tym: w postpozycji (14), w antepozycji (7), w interpozycji (1); „gdzie by” (3)] (22): BierEz B2v; A gdzie bych ſie ia mial podzieć przed możnoſćią twoią y to ſobie czáſem rozmyſlam RejPs 206; MurzHist S4; KromRozm II r4; KromRozm III F6v; KrowObr 239v (2); BielKron 211; Ale co to ieſt ſmiech/ gdzie ſie chowa/ iáko ſie s prędká wyrwie/ iż cżłowiek by naybárzyey chciał ſthrzymáć go nie może: [...] niechay o tym Democritus dyſputuie GórnDworz O2v; RejZwierc 226 (3); CzechRozm 159v; SkarJedn 241 (2); CzechEp 182; Napierwey trzebáby tego dowieść y okazáć/ gdźie táką moc Chriſtus pan/ Piotrowi dał NiemObr 52; KochFr 20; VotSzl D2v; KlonFlis F2v (2).

Szereg: »gdzie i na ktorym miescu« (1): chczącz otim sprawiedlywie sye dowiedziecz gdzie ſą y na ktorich mieſczach granycze zwiecziſte tego zamkv naschego oczakowſkiego LibLeg 11/83v.

3) W zdania podmiotowym (17):

a. Bez zapowiednika w zdaniu nadrzędnym [w tym: w postpozycji (13), w antepozycji (1); „gdzie by” (2)] (14): LibLeg 11/82; Zá tym myáło być/ gdźye tego koſćyolá náuki ſſukáć ma krzeſćiyáńſki człowyek. KromRozm III A2v (2); Chce Pan by s tego funtu wylicżono było/ Gdzye źle á gdzye pocżćiwie co ſie obroćiło. RejWiz 162; KochZg A4 (2); RejAp 110; GórnDworz S8v; BielSpr 37; SkarJedn 100; WerGośc 251; GosłCast 6.

Połączenie: »gdzie tu« (1): máłoby znáć było/ Gdzyeby ſie imię iego tu znácżnie święćiło. RejPos Ooo5v.

b. Z zapowiednikiem w zdaniu nadrzędnym [zawsze w postpozycji] (3): bárzo tho łatwia powiedział/ gdzie ią [wykopaną ziemię] podzieć. GórnDworz P2v; RejPos 17v; y ma bydź to nápiſano [...] gdźie ieſt ſpráwá [ubi est actio JanStat 483] SarnStat 768.

4) W zdaniu przydawkowym [w tym: w postpozycji (20), w antepozycji (2); „gdzie by” (5); zawsze w nawiązaniu do rzeczownika oderwanego, przeważnie oznaczającego czynność] (22): KromRozm III A2v; A gdzye przypáść do brzegu nie pewney nádzyeie. RejWiz 3; A ták był poſłan Vliſes [...] ná wywiádowánie/ gdzye ſie Achilles obraca BielKron 56v (5); HistRzym 85v (3); nie máſz bácżnośći żadney/ gdzie krol á gdzie zagrodnik RejPos 227v (4); ZapMaz II G 61/78v; SkarŻyw 250; GostGosp 72; GrabowSet B4; ácz ſą ſtátutá/ á wſzákóż byłá w tym wątpliwość: gdźieby tákowé pozwy vznawáné bydź miáły. SarnStat 711 (2); Y o rzekachći dam rozſądek zdrowy/ Gdźie ktora wpáda/ gdźie ktorą wſię dźika/ Wiſłá połyka. KlonFlis F3v.

B. Zaimek względny (5993):

1. Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca (2060):

1) Czyste (1435):

a. W zdania nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (308), w antepozycji (128), w interpozycji (43); „gdzie by” (18)] (479): ZapWar 1513 nr 2146 (4); Kiedy przyidzieſz gdzie zámkniono/ A chceſz aby ćię wpuſzcżono: Miey záiącá álbo ćiećierzą BierEz Sv; OpecŻyw 75v (6); PatKaz I 8; PatKaz III 120; bo wiele gich nie opatrznoſcią ſwoią richło wrociwſzy ſie gdzie ieſzcże oſtatki powietrza morowego zoſtawały: po zarazili ſie y pomarli. FalZioł V 73v (18); BielŻyw 43; GlabGad A7v; MiechGlab 44; thedy szam yecz w drogą lekko, aſz do Conſtantinopolya, abo gdzie Czeſarz bandzie. LibLeg 7/36 (5); WróbŻołt E2v; ComCrac 18v; LibMal 1543/69 (2); RejRozpr I4v (2); Niechayże mnich kładzie gde [!] chcze RejKup cc5 (3); HistAl L5v; KromRozm I Dv; MurzHist M3 (2); virzy dwu Angiołów wbiáłłych ſzatách a oni śiedzą ieden v głowy a drugi v nóg/ gdźie [ubi; kędy WjNT] byli położyli ćiało Ieſuſowo MurzNT Ioann 20/12; KromRozm II s3v (3); KromRozm III E4 (2); Podźwaſz też gdzye będą ſądy BielKom F3v (3); GliczKsiąż G4v; LubPs I3v (3); áby ludźie przechodzący ná ten czás ſye wárowáli/ á gdźie kápie nie przechadzáli. GroicPorz mm2v (3); krolewno rátz nas poſádzić/ gdzie theras ſiedziſz s ſwoim Synem KrowObr 168 (3); Bo puść ty owcę zdrową gdzye párſzywa będzye/ Vźrzyſz á onáć o płot chodząc grzbyetem gędzye. RejWiz 59v; Gdyż bláſku nie potrzebá przydawáć gdzye złoto/ Sámo ſie záwżdy błyſzcży/ á cżyrni ſie błoto. RejWiz 91v (10); Leop Prov 14/4 (4); UstPraw B2v; RejFig Ee2v; RejZwierz 84v (2); mieſzkayże gdźieć ſię podoba. BibRadz Gen 20/15; Weźmićie tę głowę/ á záwieśćie ią gdźie ieſth náwyżſzy mur [Suspendite illud super pinaculum muri nostri] BibRadz Iudith 14/1 (6); vcżyń ołtarz gdzyemći ſie vkazał. BielKron 15v; Ciáło iey [Wandy] náleźiono gdzie Dłubnia wpada w Wiſłę BielKron 341; Polacy [...] wypráwili poſły z wielkimi dáry po krolewicá dziedzicá ſwego Kázimirzá Mieſzkowego ſyná gdzieby go náleźli. BielKron 346v (81); GrzegRóżn J3; A to moy dom był zawżdy/ gdzie nagęſtſze laſy. KochSat A2; KochZg A3v; Szram Známię gdzie byłá ráná. Mącz 52d (12); Prot D3 (3); SarnUzn G3v; á pomázuy. Aby włoſy zginęły gdźieby ich nietrzebá SienLek 46v; Małżów z łuſkámi nátłuc day A tych gdźie trzebá przykłáday SienLek 132v; członek wywiniony/ náćiągnąwſzy go záſyę wſtaẃ gdźie ma być SienLek 150 (18); áliſci gdzie nie klękáć klękamy/ gdzie nie bywáć chodzimy RejAp 149v; GórnDworz L5v; Tu tedy Linea tá co idźie od punktu c. do punktu e. ieſt Perpendicularis, ku Liniéy a.b. ábowiém gdźie przytyka do niéy/ czyni dwa kąty proſté. GrzepGeom D (5); HistRzym 90v; a forthki były mocno zámknione/ gdzye byli zgromádzeni Apoſthołowie RejPos 117v (11); RejPosWiecz² 92; Cóż ieſlibyśćie vyrzeli Syná człowieczégo á ón wſtępuie/ gdźie był piérwéy BiałKat 313v (2); BielSat L4 (4); Pothym żywoćie nie wnet będźieſz gdźie będą święći GrzegŚm 14 (4); HistLan D3v; KuczbKat 140; RejZwierc 152v (9); BielSpr 59 (7); Cżyli właſnośći przyrodzone ćiało Chriſtuſowe miáło/ [...] kiedy przez zámknione vlicżki do Apoſtołow przychodźiło? kiedy ſie gdźie chćiáło/ y iáko chćiáło pokázowáło? WujJud 71 (3); WujJudConf 220; RejPosWstaw 110v (2); Tedy iey rzekłá świekrá iey/ gdzie zbieráłáś dziſia/ á gdzieś prácowałá [Ubi collegisti hodie et ubi fecisti] niech będzie błogosłáwion/ kto ćię przyiął BudBib Ruth 2/19 (4); BudNT d3v (10); CzechRozm 29 (2); PaprPan Fv (2); żeby káżdy żywot ſwoy wiodł gdźieby mógł [ubi possit] ModrzBaz 31v (5); Oczko 17v (2); Niech go chwalą gdźie ludu zbór nawiętſzy będźie/ Niech go nie milczą/ gdźie rádá śiędźie. KochPs 165 (5); Rozmowá męcżenniká z okrutnikiem gdzie P. Piotr mowi/ gdzie S. Sędzia mowi. SkarŻyw 40 marg (12); MWilkHist H2v (2); Drudzy gdzie ſie Dniepr y Wolga poczyna/ Krzywiczány byli názwáni StryjKron 115 (14); CzechEp 81 (2); KochJez B3 (2); NiemObr 9 (2); A duſzá ſobie niech pobuia máło, Chceli gdźie iáſny dźień wychodźi z morzá/ Chceli gdźie wieczór gáśnie pozna zorzá. Albo gdźie śniegi pánuią/ y lody/ Albo gdźie wyſchły przed gorącem lody. KochFr 56; KlonŻal C4v; KochPhaen 9; KochSz B (2); WisznTr 12 (2); BielSjem 28 (4); TY/ gdźie Rzeczpoſpolitą bez litośći męczą/ [...] Spieſzyſz ſye PudłFr 55 (2); ArtKanc E4v (6); GórnRozm M (2); Imię twoié/ Gdźie chłodné Nilowé zdroie Wynikáią/ ſłynąć będźie ZawJeft 45; ActReg 6 (2); te ſtátki co ie ná imieniu robią/ nie tylko do iednego imienia/ ále y do innych przyległych: kędy lás leśne/ gdźie Zdun z gliny/ kędy Kowal żelázne: owa ták kędy co bydź może GostGosp 82 (9); GostGospSieb +2 (2); GrochKal 23 (3); á gdzieby ſie s ſobą ſpołem poſłowie [...] ziecháli/ áby to iuż zá gránice miedzy tymi dwiemá miáſty miedzy ſobą mieli. Phil C3 (2); GórnTroas 20; Abym wżdy torem iákim/ Tráfił/ gdźie ty przebywaſz Day mi GrabowSet D3 (16); ſroga śmierći/ to ty Vmiéſz vgodźić/ gdźie nawysſzé cnoty. KochFrag 53 (2); LatHar 240; KołakSzczęśl C2v; RybGęśli C2v; maſz też ná brzegu położono/ kędy ſię ktora Ewángelia ábo Lekcya z liſtu Apoſtolſkiego/ ná ktorą niedźielę/ ábo ná ktore święto poczyna/ y rączkę gdźie ſię kończy. WujNT przedm 25 (17); JanNKar D2; JanNKarGórn Hv (2); JanNKarKoch E3v (2); A Zydowie przy ſzkołách/ álbo gdźie ſobie obiorą niech będą ſądzeni. SarnStat 255; Ale gdźie będźiemy z Dworem náſzym/ álbo gdźie będźie ſąd náſz wálny [curia nostra praesente, vel in iudicio nostro generali existente JanStat 522]: będźie mógł Woźny [...] okrom liſtów pozwáć SarnStat 574; gdyż ſługi tákié niewolné pan może gdźie chce oſádźić [ubi vult, locari potest JanStat 580] doſtawſzy dźiedźiny nowéy przez nie robionéy. SarnStat 647 (27); SkarKaz 382a (2); CiekPotr 43; Twoie mieſzkánie Gdźie gmáchy złotem Obité. GosłCast 75 (3); Gdyby w ćiele oko chćiáło ſtáć gdźie ręká/ y ięzyk gdźie nogá/ y ręká gdźie żołądek: byłby wielki nierząd SkarKazSej 677a; Ná dobrą paſzą gdźie lepſza dźiedźiná/ Płynie gádźiná. KlonFlis E2v (7); KlonWor 31 (2).

Połączenia: »gdzie jedno« = gdziekolwiek (11): á boiaźń bráćiey náſzey obroći ná głowę náſzę tákże też y niewolſtwo tey krainy/ y ſpuſtoſzenie dźiedźictwá náſzego gdzie iedno w niewoli będźiem [ubicumque servierimus illic] BibRadz Iudith 8/13; Oczko 11; SkarŻyw 569; StryjKron 170; okrutną ſzkodę w pyeſzych podziáłáli. Bo gdzye ſie iedno ktory z nich záwinął/ Trzey/ álbo cżterey/ rzadko ieden zginął. KochSz B; OrzJan 136; Y Kroniki wſzyſtkiego Krześćiáńſtwá świadcżą/ gdźie iedno ſtan Duchowny ſkzrzywdzono [!]/ iż rychło ięły ſie onego Páńſtwá nieſzcżeśćia/ á zátym zginęło. PowodPr 59. Cf Wyrażenie, Zwrot, Szereg.

»gdzie tam« (1): wnet kilká niedźwiedzi przybieżawſzy/ gdzie ich thám pirwey nigdy nie było widáć/ ony dzieći podrapáły. RejZwierc 125.

»gdzie tu« (1): á thák gdzie śie tu miánuie Phalanx, rozumiey woyſko BielSpr 29v.

Przysłowia: a gdźie cie nieświrzbi/ nieceſz/ byćz ſie nie ziątrziło ForCnR D.Ano to ſtára przewárká Rad bywa ſmárd gdzie ráytárká RejRozpr Iv.

Zwrot: »gdzie jedno tknąć się, ruszyć« (1 : 1): A tho widziſz że w nim proch gdzye go iedno ruſzy RejWiz 72; Wiemy dobrze y ſwiádcżą to wſzyſcy ſtárzy/ gdzie ſie iedno tknieſz ich kſiąg SarnUzn F3v.

Wyrażenie: »gdzie jedno po wszystkim świecie« (1): Zapráwdę wám powiadám/ że gdźieby iedno była przepowiedána Euangelja ta po wſzyſtkięm świecie [ubicumque ... in toto mundo]/ będźie téſz i to powiedáno co ona vczyniła MurzNT Matth 26/13.

Szereg: »gdzie jedno i skąd« (1): Przetoż mowi [Bóg]: Ná początku było ſłowo. Záwżdy było/ gdźie iedno y ſkąd pocznieſz/ nie ſtworzone áni czynione SkarKaz 484b.

b. W połączeniu z okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego (956):

a) Okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe [zdanie okolicznikowe w postpozycji (123), w antepozycji (1), w interpozycji (3); „gdzie by” (1)] (127): Arzekwſſy to/ ſſedl zaſię za iordán gdzie ſwięty Ián pirwéy krzcil [Et abiit iterum trans Iordanem in eum locum, ubi erat Ioannes baptizans primum Ioann 10/40] OpecŻyw 66v (2); O thym napiſzą na kończu gdzie ieſt o goieniu priſzcżow. FalZioł V 71 (3); GlabGad E7v (2); MiechGlab 17 (4); LibLeg 11/78v; ZapWar 1542 nr 2504; LibMal 1547/124v; Tedy Alexánder skocżył ná ziemię gdzie ſthał Bálaam HistAl C (2); KromRozm II d4; LubPs Xv; RejFig Aa8 (2); Przypłynęli do brzegu/ gdzye Tyberis ſpada RejZwierz 47v; BibRadz Ex 28/27 (4); Po cżterzech leciech cżćił mſzą v ſwiętego krzyżá gdzye zową/ Ieruzálem BielKron 175v; wiedzion náprzeſtrone pole gdźie wielkość ludzi pátrzyło BielKron 242v; viedź precż z woyſká á ſthoy ná ſtronie gdzieby ćie nieprzyiaciel niedoſtał BielKron 247 (56); Mącz 51c (4); SienLek 140v (2); RejPos 12; Strum G2v; BudBib Ios 12/5; BiałKaz C2v; BudNT c7; SkarJedn 393; SkarŻyw 601 (2); niktorzy w puſtyniach nád Morzem oſiedli/ gdzie dziś ieſt Zmodź y Liſlanći StryjKron 46 (8); A gdy iuż był v wiérzchu/ gdźie naprzykrſza ſkáłá/ Iął ſobą trwożyć KochTarn 76; ArtKanc G17; KochCz B; Wyſzedł P. Iezus z vcżniámi ſwymi zá ſtrumień (názwány) Cedron/ gdźie był ogrod. LatHar 728; A w dźień Sobotni wyſzliſmy przed miáſto nád rzekę/ gdźie bywáły modlitwy WujNT Act 16/13 (2); JanNKar B4v; JanNKarKoch Ev; SarnStat 1090 (4); KlonWor 39 (3).

Połączenia: »gdzie tam« (7): Pobraly v rzeky ktorą szywothą zową gdzie tam chmielnyczanie mayą paſſyeky y ſalaſſe LibLeg 11/98; przyiecháli nád rzekę Wełtáwę gdzie tám pocżęto niegdy miáſto ſtawić/ á zwano to mieyſce Káſsurká BielKron 319 (4); RejPos 188v; SkarKaz 7b.

»gdzie też« (1): na Kodemye 16 myl od Braczlawia gdzie tez ten yego Voyewoda na tho zwolyl na ten czas y na myescza LibLeg 11/75v.

Przysłowie: drudży pokącziech gdzie niepołozili zbieraią SeklKat Z2v.

b) Okolicznikiem miejsca przysłówek lub przymiotnik w stopniu wyższym lub najwyższym [zdanie okolicznikowe w postpozycji (5), w interpozycji (4)] (9): BielKron 467; SarnUzn C7; SienLek 124v; A ták ma być nie ináczéy/ iáko ſye to niżéy iáſnie okázuie/ gdźie nápiſano GrzepGeom L3; Podźmyſz ieſzcże dáley/ gdźie iáſnie mowi piſmo o śmierći y zmartwychwſthániu ciáłá GrzegŚm 3; CzechRozm 257; ModrzBaz 26; iáko wysſzéy/ gdźie ſie ten liſt Poznáńſki opiſuie/ vyźrzyſz. SarnStat 981.

Połączenie: »tu ... gdzie« (1): A tu też málucżko dáley gdzye powiádáć racży RejPos 326v.

c) Okolicznikiem miejsca zaimek przysłówkowy [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (461), w antepozycji (203), w interpozycji (89); „gdzie by” (52)] (753):

Połączenia: »indziej ... gdzie, indzie gdzie« (2 :1): BielKron 201; Bárnábaſz Páwłowi ſię z tey drogi wymowił/ y indziey ſię z Márkiem obroćił/ gdzie wiedział Pan Bog/ iſz go byłá więtſza potrzebá SkarŻyw 537; StryjKron 160.

»nigdzie(j) ... gdzie, gdzie ... nigdziej« (3 :1): A gdzye poźrzyſz nie máſz nie nigdzyey plugáwego. RejWiz 65; bo nie mogli nigdzyey przepráwiánia mieć gdzyeby Moſkwá nie widzyáłá BielKron 411; Mącz 254d; ále iż nigdźie dobrze nie wierzono/ gdźie ſię od powſzechney ſpołecżnośći odłącżono. ReszPrz 27.

»ondzie gdzie, ondzie ... gdzie« (1 : 1): RejZwierc 32; ondźie przypuſzcżony Będę: gdźie przybytki twe GrabowSet N4.

»onędy ... gdzie« (1): y wnidźie lud onędy iáko gdźie ktho będźie ſtał ná mieyſcu ſwoiem [et ascendent populus quisque e regione sui]. BibRadz Ios 6/5.

»owdzie, gdzie« (1): Chcęli też owdźie/ gdźie ná wiérzchu ſłomá PudłFr 7.

»stamtąd gdzie, stamtąd ... gdzie« (2 : 2): ták iż lud wſzedł do miáſtá/ káżdy ztámtąd gdzie ſtał [quisque e regione sui]/ y wźięli miáſto. BibRadz Ios 6/20; SkarŻyw 582; GórnTroas 8; A ktoż mię ſtámtąd wyprowádźił/ gdźiem był vśiadł ślepotą záráżony? LatHar 568.

»stąd ... gdzie, stąd gdzie« (5 : 2): Bo iuż grzech ſtąd przypada/ gdzye márna ſwawola RejWiz 141; Pánie znałem ćię iż ieſteś człowiek ſrogi/ ktory [...] zbieraſz z tąd gdźieś nie roſproſzył. BibRadz Matth 25/24 (2); RejPos 208v; KochPs 164; WitosłLut A2 (2).

»tam(o, -ci, -że) gdzie, tam(o, -ci, -że) ... gdzie, gdzie ... tam(o, -ci, -że)« (267 : 192 : 170): BierRaj 20v; yakom ya robothnego domyenyka [...] szbyl nyetham gdzye pan laszkowszky ma wrąp ZapWar 1514 nr 2151; Iako tam gdzie vydzenye czynyl slachatny Ian Mychalowsski o possyeczenye trawy na lącze nyeyesth ymienye puchalskye ZapWar 1520 nr 2180; tham robylem gdzie przothkovie kxiandza opathovy hy iego conventhv smemy przothky robyly ZapWar 1526 nr 2454 (8); roskazal ze bi go tam pochowano gdzie bi vmarl MetrKor 59/75 (8); Gdźye ſą ſpráwy/ tám bywa ſluchánie/ Gdźie ſą niewiáſty/ tám bywa ſwárzenie. March¹ A3 (4); BierEz K (6); OpecŻyw 67v (4); PatKaz II 47v; PatKaz III 118v (2); á tam ie [dziecię] ſtawiać gdzieby nie było zbytnie zimno ani gorączo FalZioł V 35v (12); GlabGad K5v (2); MiechGlab 4; BierRozm 3 (3); March³ T8v (2); WróbŻołt 142/3; RejPs 168 (7); Gdi thedi yuſz thamo gdzye yey cząkall yeſth nadeſchla, on rąką gwaltowna na nyą ſzyą yeſth rzuczill LibMal 1544/93v (3); SeklKat G4v (4); RejRozm 393; Iawnie tham grzeſą gdzie pią RejKup n6 (3); HistAl G7v; KromRozm I B4; Ná przód że go przes kilka dni tam miéwali/ gdźie się barzo wiele ludu ſchodźi/ to ieſt/ tam kędy świętégo Antoniégo grób ſtoj. MurzHist E2 (3); KromRozm II fv (4); KromRozm III C6 (6); A tam, gdzieby była naglejsza potrzeba, ma się IKM sam osobą swą obrocić Diar 81; Gdzye pychá tám ſzaleńſtwo/ bliźniego wzgárdzenie/ Ale v wiernych ludzi/ dobre wyćwicżenie. BielKom B7v (6); GliczKsiąż M6; LubPs dd6v (3); GroicPorz m3 (2); A gdzie ieſt Kryſtus/ tám ieſt y oćiec y Duch Swięty KrowObr 10v (5); To więc tám gárſcią ſypą gdzye bębnią á trąbią. RejWiz 19; A będzye ſtrzegł by nigdy tám gdzye źle nie bywał. RejWiz 135v (21); poſtáwił Vryaſſá tám gdzie [in loco ubi] rozumiał być męże namocnieyſſe. Leop 2.Reg 11/16; Abowiem gdzie [ubi] ſie dwa álbo trzey zeydą á zgromádzą w imię moie/ tám [ibi] ia ieſthem wpośrzodku ich Leop Matth 18/20 (7); Abowiem ſzáfuią tám/ gdźie im ſzáfowánia niepolecono. Páſą tám gdźie im owiec niedano. OrzList d4 (5); gdzie weźmie ty konie tám ma známię vczynić ná drzewie UstPraw E4 (2); RejFig Bb (2); RejZwierz 46v (6); BibRadz Gen 12/8 (2); OrzRozm V3 (4); gdzye wyzſze mieyſce tám ſie rychley zyemiá vkaże/ a gdzye zyemię ſuchą nápirwey po powodzi ludzki narod widzyał tám bieżał BielKron 9; Vmárłá też przed tym trochę y Rebeká mátká Iakobowá/ támże pochowaná gdzye y mąż. BielKron 16; Piſzą niektorzy iż tám gdzye zábit był Iozyaſz/ drzewo y potoki wyſchły. BielKron 91 (38); GrzegRóżn I3 (2); Aquam e Pumice postulare, Tám czego ſzukáć gdzie niemaſz nic Mącz 13b; In confinio agrorum, Tam gdzie ſie role ſchodzą. Mącz 127d; Ibi adverbium in loco, Tam. Ibi, ubi, Tám gdzie, Ibi pestis est, ubi templi aditus est Mącz 163d (9); OrzQuin G2; A ná Stypę żáłoſną iedźieſz w mocney Zbroi/ Tám ſię nigdy nie biieſz gdźie cnemu przyſtoi. Prot D2 (3); poleyże mu [koniowi] podkowę moczem/ á gdźie naprzod pocznie oſycháć thámći ogień ieſth SienLek 177v (12); LeovPrzep C2; RejAp 86v (7); ábym ia theż thę ſłodkość nálazł tám/ gdzie drudzy gorzkość náyduią. GórnDworz C5 (11); GrzepGeom L4 (2); radſza thám będę gdzie mię Krolewną nigdy nie będą zwáć HistRzym 7v (2); Bo ia chczę áby thám byli wſzyſcy wierni moi/ gdzie ia ſam będę z Bogiem Oycem ſwoim. RejPos 128 (41); Nieſtąpił tedy tám/ kędy byli Káim/ Pháráo/ Iudaſz/ Heród/ y inſzy zátráceni: ále tám/ gdźie byli Adam/ Noe/ Abram/ Izáák/ Iakob/ Dawid BiałKat 93 (16); BielSat D4 (2); thám możeſz być/ gdźie on Bogacż pyſzny [...] widźiał onego vbogiego wrzedliwego zdáleká/ odpocżywáiącego. GrzegŚm 14 (2); HistLan D3v (3); wzbudził wiáthr Pan ná morzu/ áby był wyrzucon on ſwięty człowiek/ á tám był poſtáwion gdzie byłá ſwięta wola Páńſka. RejZwierc 200 (22); Gdźie im [Polakom] dádzą mieyſce tám ſie popiſuią BielSpr 70 (10); Zaſz niewiećie że z przyrodzenia ſwego gdźie ieſt żywe ćiáło/ tám y kreẃ y ten wſzyſtek ktorego ćiáło ieſt być muśi. WujJud 172 (4); Wątpienia o tym żadnego nietrzebá/ iż tám nabożeńſtwá prawdźiwego niemáſz/ gdźie ſą obrázy álbo báłwány. WujJudConf 50v; gdyż tám tylko Wikárius bywa/ gdźie ſámego Páná y Princypałá niemáſz. WujJudConf 124v; RejPosWstaw [110²]v; y zbudował tám ołtarz Iehowie/ gdzie mu ſię był vkazał. BudBib Gen 12/7; WierKróc A4; BudNT przedm d; StryjWjaz B2; nam cáła nádzieiá zoſtáwa/ iż thám z nim gdzie on ieſt my też będziemy CzechRozm 29 (19); Temu wierz że tám nigdy nie tráphią kłopoty/ Gdzye Koſcieleccy rządzą PaprPan L4v; Y teraz chociaż ſtáry nie dzyáłay mu krzywdy/ Bo cie śiwek tám wſádzi gdzyeś nie bywał nigdy PaprPan T3 (3); KarnNap C4; tám [ibi] wſzyſtko ieſt w wielkim pokoiu/ gdźie [ubi] wſzytkim [...] odięto wſzeláką przycżynę/ y wykonánia y karánia. ModrzBaz 64 (2); SkarJedn 402 (11);Oczko 16 (2); KochPs 4 (2); gdzie kroluią Anieli/ tám rádość/ tám miłość/ tám widzenie tworcá Anielſkie bez końcá/ tám nam oná práwa wolność SkarŻyw 358 (44); MWilkHist Lv; A dziś Tatarzyn ſtrzela tám dzikie Kobyły/ Gdzie pierwey mocne Zamki/ Więże/ z Miáſty były. StryjKron 56 (3); ieſliż tám może być prawdá zbáwienna/ gdźie ſię tákie bábie/ y ſzkodliwſze niż bábie bayki báią? CzechEp 204 (7); KochJez A2v; Strzeż nas tám záwieść/ gdźie płácz y teſknicá. KochFr 21 (4); Wſzákże tám lepiey czáſem wniść gdźie od żalu kwielą [...] niż tám kędy krotochwilą. KlonŻal A2v (2); KochPhaen 3 (3); KochMRot B4v; KochSz A3v (2); ReszPrz 28 (3); WerGoścPapr 202; WerKaz 305; A ćiebie Zacna Páni/ niech Bog tám ſpráwuie/ Gdzie koſztowne páłace ſługom ſwym gotuie. WisznTr 4 (3); BielRozm 30; Ale tám więcey godzić gdzie prochowe lochy BielSjem 37 (2); KochPam 88 (3); PudłFr 17 (3); Gdźie wznidźie tám nie zaydźie zorza świátłá iego/ Kryſtá ſłońcá wiecżnego ArtKanc A16v (2); ſą złoczińſtwá y tám/ gdźie ludźie żyią w Wolnośći/ y tám gdźie w niewoli żyią. GórnRozm A4v (9); ActReg 71 (2); Cżynow wſzelákich w folwárcech przycżynić/ gdźie co ieſt: gdźie dębiná/ tám koły/ ſłupy: gdźie ſośniná/ tám żerdźi/ dyle: y wſzelákie cżyny/ tám gdźie co ieſt GostGosp 86 (6); GrochKal 22 (7); Chceſz wiedźieć/ gdźie ćię po śmierći zchowáią? Tám gdźie ſą rzeczy/ niż ná świát náſtáią. GórnTroas 31 (9); Trudnoby ſię tám miłość rodźić miáłá/ Gdźie ſwar/ gdźie zwádá gniazdo ſwé vſłáłá. KochPij C3v; GrabowSet C3 (5); Ray tám gdźie oná śiedźi KochFrag 25 (2); OrzJan 81; OstrEpit A3; LatHar 208 marg (4); KołakCath B4; KołakSzczęśl C4v (3); WujNT przedm 18 (8); Nie ieſt tám odpocżynienie gdźie go ſzukaćie/ ſzukáyćie cżego ſzukaćie/ ále nie tám gdźie ſzukaćie WysKaz 7; JanNKar C4v (3); IEſli ſie kto odpiſze z źiemie y z właſnégo powiátu/ ma odpowiádáć tám/ gdźie ſie odpiſuiąc zápiſał [debet respondere ibi, ubi renunciando se inscripsit JanStat 655]. SarnStat 543; áby ći/ którzy ná doſtoieńſtwách y ná vrzędźiéch Ziemſkieh ſą/ byli ośiedli tám/ gdźie tákowé doſtoieńſtwá y vrzędy máią [illic possessionatos esse debere, ubi dignitates ipsas ... obtinent JanStat 48] SarnStat 947 (26); SiebRozmyśl K3 (2); PowodPr 63; Niemáła umárłemu poćiechá/ tám leżeć gdźie święći leżą/ gdźie ſłużbá Boża kwitnie/ gdźie mieyſce do tego poświęcone ieſt. SkarKaz 386a (20); VotSzl E2; CzahTr E2v (2); CzahTrPapr ktv; ále też bez oyczyzny y kroleſtwá ſwego/ wygnáńcy wſzędźie nędzni/ wzgárdzeni/ vbodzy/ włoczęgowie/ ktore popycháć nogámi tám gdźie was pierwey ważono/ będą. SkarKazSej 674a (6); KlonFlis Dv (3); Byś tám był gdźie Piramus z Tyzbą gárdło dáli/ Himenec życżliwy/zdrowiby zoſtáli. SapEpit B3v (8); KlonWor ded **2v (2); SzarzRyt C4 (2).

~ Przysłowia: bo tamo bywaią ocży gdzie miloſtz OpecŻyw 158.

Ieſliby tám co wyſtąpił/ támże ma być karan/ wedle poſpolitey przypowieſći: Gdźie ktho zgrzeſzy tám pokutuie. GroicPorz m3; SkarŻyw 300.

dawno mowią/ gdźie Bog tám zgodá OrzRozm C4.

OpecŻyw 158; MurzNT Luc 12/34; HistRzym 122; SkarŻyw 545; Abowiem gdźie ieſt ſkarb wáſz/ tám y ſerce wáſze będźie [Ubi enim thesaurus vester est, ibi et cor vestrum erit]. WujNT Luc 12/34 (3) [ogółem 7 r.].

Gdzies nicz nie położył tam niebierz. BielŻyw 7.

Serce mądrych ludzi ieſt tu gdzye ſmutek/ ále błaznow tám gdzye weſele [Cor sapientium ubi tristitia est, et cor stultorum ubi laetitia. Eccle 7/5]. BielKron 80v.

Gdźie będźie ćiáło tám będą y orłowie [ Ubicumque fuerit corpus illic (illuc) congregabuntur et aquilae. Matth 24/28, Luc 17/37]. LeovPrzep G2v; Gdźie śćirw tám y Orłowie GrzegŚm 36; SkarJedn 402.

Ubi amici ibi opes, [...]Gdzie prziyaciele tám bogáctwá. Mącz 215c.

A iáko Mędrzec powiáda: Trahit quemque ſua voluptas, to ieſt/ Tám wiedzie myſl płocha/ gdzye ſie ktho w cżym kocha. RejZwierc 91v.

Myſzy tám nie bywáią/ gdźie o zbożu nieznáią. CzahTr H4v. ~

»gdzie jedno ... tam, tam ... gdzie jedno« (2 : 1): A ten obchod ná potym wiecznie będźie miedzy wámi y pothomſtwem wáſzem trwáć/ thám gdźie iedno mieſzkáć będźiećie. BibRadz Lev 23/14; ActReg 158.

~ Zwrot: »gdzie jedno tknę« (1): Bogu wszytko poruczam gdzie iedno tknę tam deprimuntur wszyscy ci ktorzy mi kolwiek są vel familiares vel sanguine iuncti ActReg 158. ~

»tam gdzie ... tam(że), tam ... tam gdzie« (8 : 1): Tám gdzie ſie v gor końcży Alſácia/ tám ſie pocżyna Wázgoiá BielKron 284; Prot Av; RejPos 341v (2); HistLan B; przedſię tám gdzie bych przeſtał/ tám by mi dopiero pocżąć potrzebá. SkarŻyw 47; Tám gdzie on był/ iuſz ſię tám ſmutek/ y zła myśl zoſtáć niemogłá. SkarŻyw 460 (3); SkarKaz 551b.

»gdzie ... tedy« (3): y niektore ſnac poprawienia potrzebuią á żwlaſcza dgzie [!] ſtogi (oſtatkow zakalu grzechow) tedy ma ſtać zlich ząć cieleſnich SeklKat Z3v; iáko w tey Figurze niżey obacżyſz/ gdzie t litery tedy Turcy albo Tátárowie/ gdzie cyfry o tu ſtrzelcy z ruſznic. BielSpr 33v; StryjKron 72.

»tu(ć) ... gdzie, gdzie ... tu, tu gdzie« (41 : 12 : 9): A wpadłem tu z ſwey głupoſći/ Gdzie niemáſz żadney lutoſći. BierEz L2 (2); OpecŻyw 32; Obroczą iednę ſziję ſklenicze do drugiey [...] a tu gdzie ſie ſklenicze ſchodzą oblepią cżym iżby tędy para albo wonia niewyſzła FalZioł II 1d; BielŻyw 144; WróbŻołt Q3; A gdzie ſobie hoyniey nálewáią Tu káżdego zá hethmáná máią RejRozpr K3; SeklWyzn E (2); RejKup aa6v; KromRozm II v2v; Tu záś gdzye wſpomina/ Iż kſięſtwo iego nád ludem ſwiętym: Okázuie iáki to miał być lud iego LubPs Z3 (6); RejFig Ee2v; Pruſowie ſtárzy byli z Litwą iednego narodu/ y tu mieſzkáli gdzie dziś Liflańći BielKron 345v (4); SarnUzn G4y; RejAp 190v (4); á gdzie było nápiſano ábyś tego młodzieniaſzká zábiłá/ tu on nápiſał/ ábyś dziewkę náſzę iemu dáłá. HistRzym 134; A tu iey dopuśćił okázáć wiárę ſwoię gdzye był cżás á mieyſce potemu RejPos 308v (12); RejZwierc 48v; BielSpr 33v; WujJud 73 (2); CzechRozm 38v (2); ModrzBaz 47; KochFr 77 (2); Zoſtawcie nam tu vpominek wiecżny: Gdźie odpocżywa zacnieyſza niż głowá Steſychorowá. KlonŻal D2; Tuć twe Ołtarze wſzechmogący Pánie/ Krolu moy tuć ieſt moie kochánie/ gdźie z wiernemi obcowánie. ArtKanc K8; ActReg 28; Tu on napierwſze rozbił ſwe namioty: Gdźie dźiś potomſtwo wolnośći ſwych drogich/ Potężnie bronią od Tyránnow ſrogich. GrochKal 3; WysKaz 22 (2); SkarKaz 209a (2); KlonWor 44; SzarzRyt C2v.

~ Przysłowia: Serce mądrych ludzie ieſt tu gdzie ſmutek/ ále błaznow tám gdzye weſele [Cor sapientium ubi tristitia est, et cor stultorum ubi laetitia. Vulg Eccle 7/5]. BielKron 80v.

Gdźie zgodá tu Pan Bog/ á gdźie niezgodá tu Cżárt pánuie. WujJud 127. ~

»tu gdzie ... tu, tu ... gdzie tu« (2 : 2): A tu gdzye przydawa do Páná mego ábo Pánu memu: Tu rozumie wielką roznicę kroleſtwá Krolá tego od inych kroleſtw ſwiátá tego. LubPs Z2v (2); RejAp 27v; Też thu obacżyć możeſz/ iż Pan y złocżyńce nie chce zoſtáwić przy roſpácży o miłoſierdzyu ſwoim/ gdzye temu tu kazał ták powiedzyeć RejPos 218.

»wszędy gdzie ... tu« (1): Owa wſzędy gdzye poźrzyſz thu vchędożono. RejWiz 109.

»gdzie ... wszędy (a. wszędzie), wszędy (a. wszędzie) gdzie, (nie) wszędy (a. wszędzie) ... gdzie« (14 : 10 : 3): BierEz H4v; á tą maſcią maży wſzędy gdzie ſą kroſty albo ſwierzb. FalZioł V 110v; RejJóz L7v; Diar 35; Láſkáwie was ſłucháć będzye/ Gdzye przydzyecie k niemu wſzędzie BielKom A3; RejWiz 11v (2); gdzie koń moy kopytem podeptał/ wſzędzie naſze było y ieſth BielKron 254v; Do kośćiołá/ do domu/ y wſzędzie gdzie ma ſiedzieć/ [Turek] bez obućia idzie BielKron 259v; KochSat A2; MączLub nlb 14; gdyż nie wſzędy barwierzá mieć może/ gdźie rány doſtánie SienLek 145 (3); BielSat G2v; GrzegŚm A4v; Y wyſłucha ćię Pan z wyſokiégo niebá/ Y będźie przy tobie wſzędy/ gdźie potrzebá. KochPs 28 (4); Gdźie zarze wſchodzą/ y gdźie západáią/ Wſzędy niech imię páńſkié wyznawáią. KochPs 173; MWilkHist Cv; CzechEp 236; BielSen 16; GrabowSet Cv (2); SarnStat 928; SkarKaz 548a.

»gdzie jedno ... wszędzie, wszędzie gdzie jedno« (3 : 2): BielKom F7; Abowiem ták záwſze/ y ták wſzędźie gdźie iedno Chrześćiánie byli/ trzymano y wierzono WujJud 134v; SkarJedn 361; KochPs 3; gdzie iedno w polu pod namiotkámi pomieſzkał: wſzędzie pierwey ołtarz ſtáwił P. Bogu. SkarŻyw 283.

d) Połączeniu zaimka przysłówkowego „gdzie” ze zdania okolicznikowego z innym zaimkiem przysłówkowym ze zdania nadrzędnego towarzyszy uzupełniający okolicznik miejsca ograniczający i precyzujący znaczenie zaimka (67):

α. W zdaniu nadrzędnym [w tym: zdanie okolicznikowe z „gdzie” w postpozycji (39), w interpozycji (16), w antepozycji (3); „gdzie by" (5)] (58):

Dodatkowym okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe (52):

Połączenia: »tam gdzie, tam ... gdzie, gdzie ... tam« (31 : 11 3) Tám do iego kśiążnice wſzedł/ Gdzie on záwżdy ſwe kśięgi cżedł. BierEz P4; MiechGlab 59; LibLeg 6/160 (2); Iakom ya nyenayechal slachathnego Stanislava [...] w domv slachathnego Czybora Schelygy tham gdzie on byl przyyaczielskie prosson ZapWar 1539 nr 2595 (2); LubPs S4v; Y nie záwżdy tám będzye gdzye myſli w tey ſtronie RejWiz 8v (2); Poſtawćie Vryaſſá ná przodku/ tám gdzie namocniey ſie ſpieráią [ex adverso belli, ubi fortissimum est proelium] Leop 2.Reg 11/15; Gdzieſie [Ubi] pothłukły woży [...] thám [ibi] ná thym mieſcu niechay będą wyſławiáne ſpráwiedliwośći páńſkie Leop Iudic 5/11 (3); OrzList e2; Obiecuiem/ iż żadnemu Káſztellániey y inſzych vrzędow nie damy/ iedno ludzyom godnym/ záſłużonym á mądrym/ ktorzyby mieli ośiádłoſć w oney zyemi/ tám gdzye vrząd wákuie. UstPraw A4; ktory [człowiek nieosiadły] ma być záſtan z Woźnem z Sláchtą w domu tám gdzyeby mięſzkał UstPraw H4 (3); BibRadz Gen 14/3 (2); Przeto z nim zmowę miał/ áby thám ſtánął gdzye roſkazał przed drzwiámi. BielKron 100v (4); RejAp 99 (3); GórnDworz M6; RejPos 248; Krol [...] kazał Dánielá wſádzić w iáſkinią/ tám gdzye ſiedḿ Lwow zgłodniáłych ſiedziáło. RejZwierc 202v (4); HistHel B2v (2); StryjWjaz B; Niechże ty ofiáry zwyćięſkie idą ná mieyſce/ tám gdzie Chryſtus ofiarą ieſt SkarŻyw 567 (5); KochMuza 26; Dan w Kole ná polu tám gdźie Woyſká náſze leżáły [Actum in Colo Campestri stationurn exercituum nostrorum JanPrzyw 11] SarnStat 888 (3); KlonFlis C3v (2).

»tu ... gdzie, tu gdzie« (4 : 3): MetrKor 34/268; záſłano [Sylweryjusa] do Pontu/ thu gdzye przekop álbo kafá BielKron 163 (2); RejPos 138; StryjKron 105 [2 r.]; Nie wźiął iey [mocy odpuszczania grzechow] z ſobą do niebá/ ále ią tu ná źiemi zoſtáwił/ gdźie grzeſzym SkarKaz 207b.

Dodatkowym okolicznikiem miejsca przysłówek lub przysłówek w połączeniu z zaimkiem nieokreślonym (2):

Połączenie: »tam gdzie, tam ... gdzie« (1 : 1): Drugie lekárſtwá będą niżey tám gdźie będźiem mowić o kámieniu. SienLek 17v; Ani tám gdźieś dáleko/ gdźie ſie cudá rodzą GórnTroas 71.

Dodatkowym okolicznikiem miejsca zaimek przysłówkowy (2):

Połączenie: »wszędzie (a. wszędy) gdzie ... tam« (2): A wſzędźie gdźie Gród ieſt/ tám Piſarz Ziemſki Podpiſká przyśięgłégo chowáć ma SarnStat 1157; CzahTr I2v.

Dodatkowym okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe wzmocnione jakimkolwiek zaimkiem przysłówkowym (2):

Połączenia: »wszędy gdzie ... tam« (1): bo wſzędy ná świećie/ gdźie ſą kaźni okrutne/ tám złośći więcey. GórnRozm I3.

»leda kędy gdzie ... wszędy« (1): W okrutnych puſzcżách/ w leśiech ledá kędy/ gdźie Lwow/ Pánter przechodźi/ Płomiennych Smokow błędy/ Leżeć bez trwogi y ſpáć mogą wſzędy. GrabowSet Vv.

β. W zdania okolicznikowym miejsca; dodatkowym okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe (9):

Połączenie: »gdzie ... tam, tam gdzie, tam ... gdzie« (7 : 1 : 1): BierEz H4; tham ze przed staroſthą, abo poſtaroſczim ma bycz praw, gdzye vnyego ktora rzecz saſthaną. MetrKor 40/819; BibRadz Gen 24/30; GórnDworz K2; RejZwierc 160; BielRozm 5; Gdźie w ktorym Páńſtwie Pan práwá dobre poſtánowiwſzy/ vrzędniki da nikczemne/ tám z onych praw/ wielka ſzkodá/ vćiſk/ y nędzá ludźiom rośćie. GórnRozm I2 (2); GrabowSet V3.

2) Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca z odcieniem czasowym (251):

a. W zdania nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (88), w antepozycji (35), w interpozycji (34); „gdzie by” (5)] (157): Z tądże każdy pożitek tych lekarzkich kxiąg po [diąć] może/ gdzie lekarza y apteki doſiądz nie może. FalZioł +2v (2); GlabGad A7v (2); KromRozm I Iv (3); MurzHist R; KromRozm II o2v (2); KromRozm III G4v (3); LubPs ee5v (3); RejWiz 58v (5); áby ſie ziſćiło co było opowiedziano przez proroká/ gdzie mowi [per prophetam dicentem] Leop Matth 13/35; RejZwierz 131; tráfi ſie to iż ich ták wiele rázem gdzie ſie vfiec z drugim potká/ nie zginie. [jak na trunkowych biesiadach] BielKron 334; GrzegRóżn K; Mącz 264d; Przeto że ſtárſzy milcżą gdźie mowić ſię godźi/ Drudzy ledá co plotą iáko ludźie młodźi. Prot A2v; RejAp 80v (4); A tho ſie wielekroć threfić może/ zwłaſzcżá gdzie do ſtátecżnych powieśći przydzie. GórnDworz Q6v; Dwákroć then dziw okázáć Pan racżył w cżłowiecżeńſtwie ſwoim. Pirwſzy raz/ [...] gdzie był tákież racżył opátrzyć á náſyćić pięć tyſięcy ludzi/ tylko pięćiorgiem chlebá ięcżmiennego/ á dwiemá rybkomá. RejPos 183; Wielkie poświącánie/ gdzye ſam Pan ieſt. RejPos 351 marg (18); Iż kto czo ná ſię cżuie/ gdzie dwá mowią pilnie vpátruie. RejZwierc 96 (2); piſzą Hiſtorykowie iż im [Rzymianom] przychodźiły ku pożytku niemáłemu ty proce/ gdzie ſie tráfiło cżynić z nieprzyiaćielem przy mieyſcu kámiennym BielSpr 4v (3); WujJud 237v (2); RejPosRozpr cv (3); RejPosWstaw [21³] (4); Podobieńſtwo też wielkie/ iż táto kſięga vcżynioná ieſt z oney/ ktorą wkſięgach krolewſkich cżęſto wſpomina/ gdzie mawia: Aza tego nie napiſano w kronice? BudBib I 219 (4); BudBibKaw A2; A iż ták ieſt/ możeſz to obacżyc z Cyprianá y z Hiláriuſá/ Bo ći obá/ gdzie to mieyſce przywodzą/ żadney zmienki Bogá niecżynią. BudNT Ii8v; CzechRozm 233v (3); ModrzBaz 46; SkarJedn 76; KochOdpr A4; á gdzie vſtáie kazá nie/ oná [wiara] teſz vſtawa: ták gdy zwierzchne Cere monie y obrządki [...] vſtáną/ oſłábieie prętko wiárá náſzá. SkarŻyw 114 (2); StryjKron A6; CzechEp 243; WerGośc 203; BielSjem 4 (3); BielRozm 28 (2); PaprUp K4v; GostGosp 40 (2); Niewiádomego wiedź/ wodzu ćwicżony/ Zwłaſzcżá gdźie przygod niebeſpiecżnych tyle GrabowSet X3v (2); SarnStat 66 (2); Kto ſię vmie nie gniewáć gdźie nie potrzebá: nievmie brátá zelżyć áni zábić. SkarKaz 314b; CiekPotr 45; Gdźie záś wſzytkiégo zbywa/ nie trzebá nic prośić. GosłCast 37; A też trudno z pánem / á gdźie nielitościwa Páni ieſcze/ iákóż rzecz przećiw niéy prowádźić? GosłCast 72 (6); SkarKazSej 685a.

Przysłowie: Gdzie rozumu nie/ cżás pomoże. BierEz I2.

Zwrot: »gdzie (jedno) może itp.« = zawsze i wszędzie, na każdym kroku, przy każdej okazji (54): Nieprziaciela ſwego przez długi cżas pamiętha y miedzi inſzemi poznawa, á gdzie może rad ſie mſci krzywdy ſwoiey FalZioł IV 6c (3); RejPs 50; RejJóz L6; LibMal 1547/429; żon włáſnych prawie najpiérwſzemu ſtanowi zákázali mieć/ i gdźie mogą/ gardła oto i cześc nietilko imiona biorą MurzNT 111; A to ſą zbory czártowſkye/ ktory yáko z pirwu yednąc pocżął/ gdźye może dźiwnymi obyczáymi ludźye zwodźi. KromRozm III A6v; Bo ieſli cie nie wyklną tedy cie podkupyą/ A gdzye mogą káżdego by Węgorzá łupyą. RejWiz 59v; Gdzye co znaydzye/ toby chciał wſzytko ná zyſk kupić/ A gdzyeby mógł káżdego y s ſkory wyłupić. RejWiz 191 (12); RejZwierz 41v (4); BibRadz *5; Mącz 423c; Nie bierz ná ſie obrázu Diabelſkiego/ A wiáruy ſie gdzye możeſz ſpraw iego. RejPos Bv (6); BielSat G4; HistLan F6; RejZwierc 217 (3); pośmiewa ſię zniego/ źle go ná wſzem gdźie może wykłáda [omni artificio calumnietur] á źle oniem mowi. ModrzBaz 65v (2); Ma niepobóżné ludźi w nienawiśći/ Dobrym/ gdźie może/ pomocy dodawa/ KochPs 19 (2); SkarŻyw 478 (2); Lecż Nowokrzcżeńcy/ gdźie y iáko iedno mogą wybijáią ſię z tey zwierzchnośći CzechEp 364 (2); NiemObr 166; KochSz C2v; BielRozm 4; wiedząc iż vććiwi/ á zacni ludźie/ gdźie mogą vchodzą prżyśięgi choć nayſpráwiedliwſzey. GórnRozm G4v; GórnTroas 5; WujNT 60; SarnStat 1112; SkarKazSej 659a (2).

b. W połączeniu z zaimkiem przysłówkowym jako okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (47), w antepozycji (34), w interpozycji (13); „gdzie by” (3)] (94):

Połączenia: »tam gdzie, tam ... gdzie, gdzie ... tam« (29 : 28 : 20): MetrKor 26/62v; bo ſyą tam poczyna yeſyen gdzye kozda rzecz czo ſyą rodzy ku pozytku przychodzy PatKaz III 114 (2); tam ſie lękali gdźie nie było boiaźni. WróbŻołt 52/6 (2); RejPs 79v; LibLeg 11/14; MurzHist G2v (2); MurzNT 166 marg; Abowyem ći ktorzy Páná Bogá nye poználi/ Gdzye ſie było bać nye trzebá tám ſie oni bali LubPs D2; gdźie idźie o zdrowie vbogiego człowieká/ [...] tám trzebá nawiętſzey náuki y nawiętſzego porządku á pilnoſći GroicPorz hhv (4); nigdy thám rządu nie bywa/ Gdzye ſie więc wielu pánow do cżego ozywa. RejWiz 114; Bo gdzye gorzko/ tám záwżdy trudniey ocukrowáć. RejZwierz 133v; A gdźie by ſye to zebránie/ álbo zgromádzenie Rzeczypoſpolitey Polſkiey/ od iednoſtáynego Práwá/ y pożytku/ ná ktorążkolwiek ſtronę odchyláło/ tám Exekucya w Rzeczypoſpolitey bywa/ iákoby modłá iáka/ wedle ktorey dobry Cieślá náchylony dom wſtáwia w klobę ſwą. OrzRozm B2v (2); Gdźież tedy tym więcey będźieſz wierzył/ ieſli tám gdźie twierdzą/ cżyli tám gdźie przą? GrzegRóżn D4v; OrzQuin O3; Tám záwżdy Prawo milczy gdźie brząkáią miecze Prot B4 (2); SarnUzn D4 (3); SienLek 131; RejAp 25v (4); RejPos 32; BiałKat 3v; Iáko oney niewieſcie Sáreptáńſkiey ktora mu plácek vpiekłá/ będąc w wielkim głodzie/ thám gdzie iuż y mátki właſne dzieći ſwe iádły RejZwierc 125; WujJud 34v (2); tám był miłoſiernym/ gdźie miłoſierdźia vżywáć nie miał/ y nabożnym chćiał być w oddáwániu ofiar [...] gdy miał być roſkazániu Bożemu poſłuſznym. CzechRozm 238v (2); PaprPan K2v; SkarJedn 74 (3); iuſz tám ray y niebo gdzie trzeći był Chryſtus w żywoćie Máryey miedzy nimi [Marią i Józefem]. SkarŻyw 243 (7); A gdźieby nie tylko Ewánieliey nie przyimowano ále ſię ieſzcże ná przepowiedácże iey tárgano/ [...] tám też nie kázał ſię mśćić CzechEp 336 (3); KochPieś 23; PudłFr 44; GórnRozm I3v (3); GostGosp 34; Nie trzebá ſię tedy dźiwowáć/ iż gdźie wielkié rozumy ſą ná dobré/ tám téż ná złé wielkié bydź muſzą GórnTroas [3] (2); KochFrag 27; LatHar 201; WujNT Rom 5/20 (2); SarnStat 269; KlonKr A4; Niemáſz tám nic táiemnego/ gdźie opilſtwo pánuie. PowodPr 74; SkarKaz 316b (5); Gdźie ſię dom pięknie świeći/ Tám kożdy ptak rad leći. CzahTr H4v; SkarKazSej 666b (2).

~ Zwrot: »gdzie może« = zawsze i wszędzie, na każdym kroku, przy każdej okazji (1): Iż ſie tu ſwowolnemu wſzytko k myſli tocży/ A w ten cżás niewinnego/ gdzie może tám tłocży. RejWiz 139v. ~

»gdzie ... tedy tam« (2): RejPs 100v; ále gdźie co rożnego ábo przećiwnego piſmu piſze/ tedy iuż tám Iozeff ná ſtronę. CzechRozm 138v.

»gdzie ... tu, tu gdzie, tu ... gdzie« (13 :1 : 1): ale gdzie czciſz licżbę o puſzcżaniu krwie/ tu licż dni od nowego á od naſtania mieſiącza FalZioł V 46; RejAp 24 (4); RejPos 286 (2); przed cżołem pieſzych máią też ſtać iezdni/ ná cżele nieprzyiaćielowi broniąc woyſká głownego tákże y lekkozbroyni/ gdzie gwałt tu do woyſká vſtępić/ iáko w tey figurze niżey obacżyſz BielSpr 32v; Stároſtowie gdzie trzebá tego nie hámuią: Gdzie nie trzebá tu ſámi Szláchtę z waśni trapią BielRozm 5; GórnRozm D3v; GosłCast 44.

~ Zwrot: »gdzie może itp.« = zawsze i wszędzie, na każdym kroku, przy każdej okazji (4): RejRozpr I2v (2); Tákać dziś ſpráwiedliwość ná tym nędznym ſwiecie/ Ze gdzie może hárdy pan/ tu ćichego gniecie. RejFig Ee3v; ArtKanc K5v. ~

3) Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca z odcieniem warunkowym, niekiedy warunkowo-czasowym: (374)

a. W zdaniu nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego [w tym: zdanie okolicznikowe w antepozycji (81), w postpozycji (62), w interpozycji (4); „gdzie by” (3)] (147): MetrKor 34/134v; Zlećiem gdzie śię mocni mnożą/ Bo ine wſzytki vbożą BierEz M2v; FalZioł V 97 (2); Przetoż, gdzie pożytek czują, wszytkiego sie podejmują. BierRozm 19; RejRozpr C4v (4); Zadny Iarmark y kiermaſz Gdzie tego wina niemaſz LudWieś B5; RejJóz H4 (3); LibMal 1550/157v (2); RejKup 14v (2); KromRozm I P3v; MurzNT 173v marg; KromRozm II gv; KromRozm III F7v (2); Gdzye dobrey rády nie máſz/ lud wſzytek vpada/ Ale z rádzyec záchowan/ gdzye ich wiele ſiada. BielKom B8; thák Pan bog ſpuśći ſwe błogoſłáwieńſtwo/ gdzye obacży miłość ſpołecżną. LubPs dd3 marg; GroicPorz g4 (4); KrowObr 53v; RejWiz 146v (4); źle bywa gdzye dwá pánowie rządzą. BielKron 125 (5); Mącz 447a; Prot C4; SarnUzn E5v; á przeto rádzą lekárze/ lećie częſto ią [chorą głowę] oblewáć: A gdźieby byłá Rynná/ z náchyloną głową pod nią ſtać SienLek 39v (2); RejAp 24 (3); gdzie praca/ á ſtáránie przyſtąpi/ wſzytko im będzie czo iedno mowić/ ábo cżynić pocżną/ przyſtało. GórnDworz E5v (5); RejPos 197 marg (3); Gdźie ſuknia nie doſtáłá/ koſzulą nádſtáwił/ Na Włoſki Adamaſzek/ Kmiotká nie záſtáwił. BielSat D3v (3); HistLan F4; Spráwiedliwoſcią tu káżdy ſtan ſłynie/ A gdzie tey nie máſz ſam y s ſławą zginie. RejZwierc 226v (9); BielSpr 17v (2); WujJud 65v (5); á ći niech nápráwiáią roſpádliny domu (Bożego) gdzie [ibi] ſię znaydzie rozpádlina BudBib 4.Reg 12/5 (2); MycPrz I B2v (2); BudNT przedm d2 (3); Koniecżnie to nieieſt prawdźiwa sławá/ gdźie niemáſz żadnego bacżenia ná sluſzność y ſpráwiedliwość [ubi nulla habetur ratio aequi et recti] ModrzBaz 107v (5); SkarJedn 159; KochPs 47 (2); SkarŻyw 100; Bo gdźie tá [cnota] ieſt/ by dobrze nic więcéy nie było/ Człowiekowi znią ſámą żyć ná świećie miło. KochDz 105; ReszPrz 16; ReszHoz 139; WerKaz 303; BielSen 14; BielRozm 29 (2); Obieráią ná táki vrżąd/ gdźie ieſt rżąd/nie pijánicę/ nie máchlerżá/ nie ták nędznego żeby z płomieniá chlebá chwytał/ ále obieráią człowieká bogoboynego/ cnotliwego/ dobrey ſławy GórnRozm G2; KochWr 37 (2); GostGosp 162 (2); bo gdzie fákcye nie będą miáły od ſwoich potężnośći/ gdzie princypałowie adherentow mieć nie będą/ gdzie więcey káżdemu będzie milſze zdrowie Oycżyzny/ niż powinnego bądź záchowáłego ſwego/ vſtáć prędko muſzą. Phil O; RybGęśli C2; WujNT przedm 22; WysKaz 42; JanNKar F3v (2); IEſli który ſzláchćic Dźieśięćinę po Folwárku wydrze/ tákowy wydźiercá [...] będźie záklęt: [...] A gdźie żoná czyiá w niebytnośći mężowéy Dźieśięćinę wydrze [Ubi autem uxor alicuius [...] decimam rapuerit JanStat 227]: ma bydź ku doſyć vczynieniu ſłuſznému przećiwko tákowéy poſtąpiono SarnStat 184 (19); GrabPospR Mv (3); SkarKaz 157a (3); SkarKazSej 691a (3); KlonFlis F2v; KlonWor 13 (5).

Połączenia: »gdzie jedno« (1): á pewnie vgodzić vmie gdzie iedno będzie racżył. RejZwierc [28³]v.

»gdzie kędy« (1): A ſámi też po troſze gdzie kędy możemy/ Záprzążmy ſie w to iárzmo ſnádniey záorzemy. RejZwierc 253.

b. W połączenia z wyrażeniern przyimkowym ze zdania nadrzędnego (1): Gdzye moſty czynią nie dla potrzeby iedno dla ſwego pożytku/ áby brał moſtowe: w tákiey rzeczy może moſt zrzućić á brodem iecháć UstPraw Ev.

c. W połączeniu z zaimkiem przysłówkowyrn jako okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego lub ze spójnikiem skorelowanym [w tym: zdanie okolicznikowe w antepozycji (179), w postpozycji (43), w interpozycji (4); „gdzie by” (14)] (226):

Połączenia: »gdzie ... tam(ci), tam(ci) ... gdzie, tam gdzie« (163 : 30 : 17): BierEz G; przeto gdzie niemaſz pocżątku krwie tam też iey nie może być dokonanie GlabGad E5; RejRozpr Iv; RejJóz E5v (2); KromRozm I O4; MurzHist E2; Bo gdźye przyczyná przykazánya ktorego nye ſluży/ tám y przykazánye ono myeyſcá nye ma. KromRozm II k4v; KromRozm III L4 (3); A ci sędzić mają według prawa pisanego, poki go zbywa, dzierżąc się in contrariis poślednich stat, a gdzie tego obojga nie stanie, tam się uciec do zwyczajow hoc est do dekretow sejmowych Diar 97; BielKom D4; LubPs G3 marg; GroicPorz ii4v (4); KrowObr 54 (2); RejWiz 152 (4); Leop Prov 14/23 (2); UstPraw Cv (2); Więc imi [pięknymi słowami] gdzye nie trzebá/ tám nie rad ſzyrmuie/ A gdzye trzebá tám káżde/ prawdą záhártuie. RejZwierz 76v; BibRadz Prov 14/28; gdźie niemáſz Ołtarzá/ tám niemáſz Kápłaná OrzRozm Cv (8); BielKron 296v [3 r.]; Można Rzeczpoſpolita y was vbogáći/ A gdźie ſye tá powinie/ tám ſwé káżdy tráći. KochZg B (2); Bonis inter bonos necessaria amicitia est, Gdzie wſziſcy dobrzy tám pewna vprzeyma prziyaźń. Mącz 172a (5); bo gdźie ieſt iedno ſerce/ á duſzá iedná/ tám téż mowá muśi być iedná OrzQuin Aa4v (10); Prot Av (5); ták iż gdźie gorącość mniey może/ tám wietrzność łóy ſpráwuie SienLek Vv; RejAp 34; A przeto/ ten ieſt práwy miſtrz/ kto miſterſtwo pokryć vmie/ [...] bo gdzye ie pokaże/ thám mu záraz credit zginie/ y wnet nie ták wziętym v ludzi będzie. GórnDworz E7v (8); GrzepGeom H4 (2); themu rozumiał/ iż gdzye ieſt duſzá w rádośći/ thám będzie y vwielbione ciáło. RejPos 24 (7); RejZwierc 212 (6); gdzieby thák raz zdźiáłał nieprzyiaćielá/ nigdyby ſie thám iuż żadny nie śmiał wáżyć obegnáć Zamku BielSpr 65; Gdźie zgodá ieſt/ tám vgody niepotrzebá. WujJud 13 (5); WujJudConf 34v (4); BudBib Prov 14/4; BudNT i3; CzechRozm 233v (4); Bo gdźie żołądek ieſt źimny/ tám żadne trawienie pokármow niemoże być [frigente ventriculo nulla concoctio ciborum futura est] ModrzBaz 70v (4); SkarJedn 346 (2); Oczko 18v; SkarŻyw 260 (5); CzechEp 4 (3); KochFr 75 (2); Gdźie téy [cnoty] niemaſz/ tám wſzytko ſwoię cénę tráći KochDz 105; ReszList 191; WerKaz 304; BielSjem 3; KochSob 58; PudłFr 76 (2); ArtKanc N4v; Gdźie ma bydź dobrże poſtánowiona Rzeczpoſpolita tám trżebá y práwá dobrego/ y dobrych obyczáiow GórnRozm C2v (15); KochProp 15; KochWr 35 (2); GostGosp 62 (2); GrochKal 13; Phil D3 (4); GórnTroas 4 (2); Gdźie groſz/ tám dźiśia przyiaćiel gotowy/ Prożnyli worek/ towárzyſzem tobie Fráſunek vzna/ żal/ y bol ſurowy. GrabowSet Yv (3); OrzJan 31 (3); LatHar 111 (2); RybGęśli C3; Bo grzech ták dobrowolny ieſt/ iż gdzie wola nie przyſtąpi/ tám też grzechu nie máſz. WujNT 546 (6); JanNKar A3 (4); JanNKarKoch F3; A gdźie w liśćiech gránice nie ſą opiſáné/ tám przerzeczoné Kśiążętá ſwé rádné Pány máią zeſłáć [et ubi in literis limites descripti non fuerint, ad eosdem firmandos, praefati Duces suos Consiliarios destinare debent JanStat 882] SarnStat 1109 (11); GrabPospR M3v (2); PowodPr 48 (3); We wſzytkim rodźicow ſłucháć mamy/ iedno tám nic/ gdźie nam do pobożnośći przeſzkadzáią, SkarKaz 44a (2); Gdzie w duchownych rzeczách zgody nie máſz/ tám iey y około świeckich nie będźie. SkarKazSej 684a marg (10); Gdźie ſię co práwem dźieie/ tám ſąd ſpráwiedliwy. SapEpit A4v.

~ Przysłowia: Bo więc tám ſie napyękniey poleruie cnotá/ Gdzye bywa około niey nawięcey kłopotá. RejWiz 60.

Stárádawna przypowiesć/ Gdźie co złego płáći/ Dobtoć [!] tám bez pochyby myto ſwoie tráći. Prot B2v.

Thego bowiem [Lizandra] te ſłowá były: Ze gdzie Lwią ſkorą cżemu doſyć vcżynić nie może/ tám Liſią trzebá nárabiáć. Phil P3.

A gdźie przeſkocżyć niemogę/ Tám podłáźić vcżę nogę. RybGęśli B2v. ~

»gdzie jedno ... tam« (1): gdźie yedno [Rzymianie] pomyſlili tám mogli/ álbo wſzem ludźióm roskázowáli. Mącz 283b.

»gdzie tedy ... tam« (4): Gdźie tedy záſię z rozmyſłem dobrym/ y z dobrowolnym z obu ſtron przyzwolenim poymuią ſię/ tám práwie Pan Bog ręką ſwą to Małżeńſtwo łącży. WerKaz 303; Gdźie tedy potrżebá páchołkow/ potrżebá prżyiáćioł/ iáko v was ná rokách/ ná granicách/ ná ziázdách/ tám iákoby nie było práwá. GórnRozm E2; Phil R4; JanNKarKoch G2.

»gdzie (jedno) ... tedy« (6): RejWiz 146; RejZwierz 141; Strum E2v; BudBib B4; Gdźie záſię ktorego ſłowá ábo kilku w Graeckim texćie nie było/ ktore ſię w náſzym Láćińſkim náyduie; tedym náznáczył rożenkiem WujNT przedm 16.

~ Zwrot: »gdzie jedno możecie« = zawsze i wszędzie, na każdym kroku, przy każdej okazji (1): A cobyſcie ie mieli opatrzyć á vtorowáć im [...] tę nędzną á błędną drogę ich [...] to owſzem ieſzcże gdzye iedno możecie tedy ią im zágrádzacie á zárębuiecie/ á ſrogiemi pniaki zákłádacie fałſzywych á obłędliwych náuk wáſzych. RejPos 184. ~

»gdzie ... tedy tam« (3): FalZioł IV 26a; RejRozpr E2v; gdźie będźie plác ná dłużą dźieśięć Prętów/ á ná ſzérzą ſześć/ tedy tám Miernicy nie liczą ſześćdźieśiąt Prętów/ ále ſześć Prętów. GrzepGeom 14.

»gdzie ... to tam« (1): Ale gdzie też záſię trefi iż ten miſtrz vgodzi ná powolną ſzkołę ſwoię/ to iuż więc tám piſka w ktorą chce RejPos 331.

»gdzie ... tu« (1): Gdzye theż możeſz nędznicżká/ proſtacżká/ śirotkę/ wziąć ná opiekę ſwoię: [...] thu też vcżyniſz niemáłą ſpráwę podobną ku ſpráwam Páná ſwoiego RejPos 171v.

2. Wprowadza zdanie przydawkowe (2689):

a. „gdzie” w funkcji zaimka względnego „który” w miejscowniku, w odniesieniu zaś do ludzi w funkcji wyrażenia przyimkowego „u” + G zaimka [w tym: „gdzie by” (154)] (2662):

a) W nawiązaniu do rzeczownika zmysłowego lub zaimka rzeczownego (2294): Iakom ya nyeprzyszeth do lasza yasyonovego gdzye pasyono bydlo owcze y kosy ZapWar 1505 nr 2007 (13); ZapMaz VI 6/35v; BierEz L2 (8); Vbácżcie ijżetz Iezus pán wſſego ſtworzeniá/ miaſta anij domu niemá ſwégo/ gdzieby ſie z ſwymi zwoleniki ſklonil. OpecŻyw 87 (23); ForCnR B2v; PatKaz I 12v (4); [biskup] y oltharze poſzwyącza gdzye czyalo boze lezecz ma PatKaz II 39v (3); PatKaz III 143v (7); Chartophylatium, latine scrinium dicitur, in quo libri vel scripturae reponuntur. Skrzynyá gdzye kxyęgi álbo liſty chowáyą. Murm 194 (5); wpuſtzili go [Józefa] wdoł ſtáry gdźye nie było wody HistJóz A2 (3); BartBydg 147v; MetrKor 57/117 (2); mieſzka [piskorz] w iezierze á nie w rzecze/ albo theż y w ſtawie: gdzie ieſt woda ſtoiącza FalZioł IV 40a; MInog ieſt riba długa, cżarna, W rzekach ſie rodzi/ gdzie ieſt opoka kamień FalZioł IV 44a (8); nie przebyway w mieſcie ani w krainie gdzie pycha panuie BielŻyw 83 (3); GlabGad L4 (3); MiechGlab nlb 11 (4); WróbŻołt Q3 (3); LibLeg 6/117 (3); RejPs 22v; RejRozpr C4v (2); Wkazdem mieſczie y myaſteczku gdzie ſſą kupiecztwa albo ſklady A choczia theſſ gdzie ſą logarowie tho ieſth nyſſich kupczow ſprawcze albo komorniczy ConPiotr 30v; do yſzdebky gdzie ſzyą pany ſpanna vbyerala them kluczem ſzobye othworzil LibMal 1546/114 (7); SeklKat L3; RejKup k5 (2); igry ſthroiſz/ iákoby myſz w domu gdzie kotow łownych ábo łápek nie máſz HistAl C3v (5); KromRozm I L4 (4); MurzHist C4 (3); MurzNT Mar 9/45 (10); KromRozm II a2v (9); Abowim nye o zgrái/ gdźye káżdy w ſwą idźye/ ále o zgodnym [zgrornadzeniu]/ ktore pod yednym práwem y porządkyem bywa KromRozm III A5 (13); Diar 64 (2); BielKom A2 (2); dla tego iż dáleko od myáſtá myęſzkáyą/ gdzye ſzkoły ſą záłożone GliczKsiąż K3v (8); Vlgnąłem w głębokiem błocie gdzye niet dná żadnego LubPs P6v (7); GroicPorz hh3v (5); Vkaſzćie piſmo Swięte/ gdzie Pan Bog ſercá ludzkie kámienne obiecał ku nabożeńſthwu pobudzić pátrząc na tákowe kije vſtrugáne KrowObr 94 (13); ſzedł myſląc: y nálaſł domek gdzye mieſzkał Sokrátes. RejWiz A6v (11); vkrádłá go [Joasa] [...] y mamkę iego z komnáty gdzie legáli [de triclinio] Leop 4.Reg 11 /2; iákoż będzieſz mogł wytrzymáć iezdne/ y ták wielkie woyſko w polu/ gdzie [in campo, ubi] áni kámieniá áni ſkáły niemáſz Leop 1.Mach 10/73; Gdzie ieſt wiecżernik moy/ gdziebym wielkonocnego báránká z zwolenniki ſwemi pożywał [ Ubi est refectio mea, ubi pascha ... manducem]? Leop Mar 14/14 (20); UstPraw I; RejFig Bb2v (3); AVguſtus gdy wziął miáſto/ gdzie krole kłádziono/ Tedy mu potym koſcioł wielki otworzono. RejZwierz 7v; Włoſzká byłá z narodu/ gdzye ſie rozum rodzi RejZwierz 49 (9); Vmyſliłem był ſam budowáć Dom gdźieby odpoczywáć miáłá Skrzyniá przymierza Páńſkiego [domum quietis arcae] BibRadz 1.Par 28/2; Y otworzywſzy drzwi ſkryte gdzie wchádzali ná kośćioł/ ze grzmieniem ćiſkáli kámieńmi BibRadz 2.Mach 1/16 (35); OrzRozm F2 (3); Iakob [...] nákładł laſzcżek w potoki álbo w rynny gdzye owce miáły pić wodę BielKron 15; wſtąpił Dawid do iáſkinie gdzye chował ſwe rzecży. BielKron 66v; Gdy Iorám obacżył lud wielki k ſobie iść z Hieu/ wyſzedł przećiwko im ná pole Iezáelſkie/ gdzye Nabothá vkámionowano BielKron 86 (281); GrzegRóżn I3v (4); KochSat A2; I tego też czo ieſt w mieśćiech gdzieſmy ſię rodźily zwycżáiu nawięcey náſladuiemy KwiatKsiąż Fv (2); KochZg A2v; Andronitis et Andron Kownátá/ álbo/ yedná część mieſzkania w domu/ w którym tylko mężczyzny mieſzkayą [...] Sic et Gyneconitis, vel Gynecion Fraucimer/ Panieński dwór/ yáko yeſt v Krolów y Xiążąt/ gdzie pánny ſwym dworem też służą. Mącz 9c; Peristilium, Latine circumcolumnium [...] Około słupie/ to yeſt budowánie gdźie wkoło słupy ſtoyą yáko w klaſtorzech bywáyą obchody álbo ganki. Mącz 291c; Pistrinum, Locus in quo pinsitur, Młynicá/ młyn gdźie żito przed tym w ſtępách tłuczono. Mącz 300d; Ludus saltatorius, Szkołá táneczna gdźie táńcowáć vczą. Mącz 365a (75); OrzQuin Lv (2); Prot C3v (2); SarnUzn G5 (3); Dom tedy álbo mieſzkánie nie ma być ná mieyſcu bágniſtym bliſku [!] Ieźiorá álbo błotá/ gdźieby moczono Len álbo konopie SienLek 2v (6); LeovPrzep F; Przybytek w Sálomonowym koſciele był/ gdzie ſie kápłani [...] ná modlitwy [...] ſchodzili. RejAp 175v (7); nákoniec pocżęli [dwaj kardynałowie] ſtrofowáć iednę tabliczę gdzye ſwięty Piotr s ſwiętym Páwłem námálowáni byli GórnDworz R6 (17); Punkt gdźie ieſt rozdźielóna iedná ſztuká kołá/ przezowiém c. GrzepGeom C4v (5); á nálazſzy piecżęć iego w komorze gdzie vmárły leżał/ kazał wſzytkim wynidź krom ſwych ſwiádkow. HistRzym 73v (9); á nie w wodź ich ná błędne á ná omylne páſtwiſká ich/ gdzieby ie on wilk drapieżny [...] miał podrapáć á pomordowáć. RejPos 123 (13); RejPosWiecz³ 98v; BiałKat 28v; BielSat G3 (2); KwiatOpis C3; HistLan Bv (4); GrzegŚm ktv (3); KuczbKat 145; poſłał tákieſz pieſze miedzy ſkáły/ gdzie wężow kupy wielkie były RejZwierc 163 (18); BielSpr 62v (8); KochMon 30; WujJud 121 (10); WujJudConf 11 (3); RejPosWstaw [143³]v; przyſzedłem [...] do brony gdzie gnoie wymia- táno [ad portam stercorum] BudBib 2.Esdr 2/13 (15); Strum I2v; BudNT przedm b4 (7); StryjWjaz Av; Iż mi to Pan moy dáć racżył/ żem iuż [...] wyſzedł ná brzeg beſpiecżny zbáwienia/ gdzie mi iuż żadne wiátry obcych náuk ſzkodzić nie mogą: gdzie mi ſie iuż też nie trzebá wiſzu chwytáć CzechRozm 20v (50); Ale ſtáło śię [...] iáko w leśie/ ábo ná puſzcży: gdźie żadnego cżłowieká [in deserto, ubi nulli homines] żadnego Przełożonego niemáſz. ModrzBaz 31; zbudowanoby kośćioł/ gdzieby [ubi ... vacarent] ſię ſędziowie ze wſzytkim ſwoim domoſtwem nabożeńſtwem bawili ModrzBaz 93 (15); ModrzBazStryj ¶2v; Pogrzebion ieſt w Rzymie ná Wátycánie wedle drogi gdzie triumphy cżyniono SkarJedn 92 (13); O nierządne kroleſtwo/ y zginienia bliſkie. Gdzie áni práwá ważą/ áni ſpráwiedliwość Ma mieyſcá KochOdpr C3 (3); Oczko 1 (4); iáſkółki ſwé máią Gniazdá/ gdźie dźiatki wychowywáią. KochPs 126 (19); tráfili do iedney cháłupki/ gdzie niegdy mieſzkáli słudzy Boży SkarŻyw 76; y vkázowáli ſobie [ubodzy] domy/ gdzie ie cżęſto iáłmużny potykáły/ á gdzie nie SkarŻyw 98; cżęść ſale tey ná ktorey oni z ſwymi przyiaćielmi ſtali/ pod nimi ſię zápádłá/ y wiele ich porániłá: á druga cżęść gdzie Arcybiſkup z ſwymi śiedział/cáłą zoſtáłá. SkarŻyw 511 (77); y więcey ich poległo w vćiekániu niſz ná plácu/ gdzie bitwę ſtoczyli StryjKron 390 (28); żem o tym kśiążki nápiſał/ ktorem Rozmowámi Chriſtyáńſkimi názwał. Gdźie ſię prawdá z fałſzem/ vſtáwá Boża z ludzką/ [...] ná plác wywodzą. CzechEp 5 (48); CzechEpPOrz **4v; KochJez B3v (6); NiemObr 86 (3); KochFr 95 (4); Wſzytkie te przezwiſká Trácką źiemię znácżą gdźie kwitnął Orpheus. KlonŻal A4v marg (8); Pátrz ná niewinné dźiatki gdźie niemáſz przyſády KochDz 105; KochSz A2v (3); KochWz 137 (2); ReszPrz 107 (3); ReszHoz 139 (4); ReszList 158 (5); WerGośc 229 (2); WisznTr 34; KochBr 151; BielSjem 36; KochPam 80; Y náwiedźił pod źiemné nieweſołé kráie/ Gdźie ſłónce ſwych prómieni nigdy nie podáie KochPieś 39 (3); KochSob 69; KochTarn 76 (2); Czeka ćię ſad źielonym liśćiém przyodźiány. W nim trawá doſyć buyna/ gdźie w południé czyśćie Spáć PudłFr 12 (2); ArtKanc K8 (8); BielRozm 8; Y tákże ty rozumieſz/ że wſzyſcy ná świećie ludźie ſą bez rozumu/ gdźie tego płácenia głow nie máſz/ tylko ſámi Polacy/ gdźie głowy oſzacowáne ſą/ rozum máią. GórnRozm E2v (5); KochProp 15; PaprUp F (3); ZawJeft 28 (2); ActReg 118 (6); Gazophylacium ‒ Sklep albo skrzinia gdzie pieniądze chowaią, skarbnica, Calep 448b; Museum ‒ Pokoi gdze ſie vczi ſtudent. Calep 682b (27); GostGosp 120 (5); GostGospSieb + 3v; GrochKal 10; Phil B; ieſt wielka mogiłá/ Co ſie małżonká mégo ćiáłem poświęćiłá/ Gdźie wielkim bárzo koſztem Priámus zmurował Sklepy/ gdźieby dźieći ſwé opłákáné chował. GórnTroas 36 (7); Zwiedź z brzydkiey drogi/ gdźie nowiną cnotá GrabowSet M4 (14); KochAp 12; KochFrag 14 (4); OrzJan 26 (5); LatHar 705 (4); KołakSzczęśl A3; Bláde ćienie lną w ſtáwiech gdźie ſię ſmołá dymi. RybGęśli B2 (2); Y ſtał ſię z prędká z niebá ſzum/ iákoby przypadáiącego wiátru gwałtownego: y nápełnił wſzytek dom gdźie śiedźieli [totam domum, ubi erant sedentes]. WujNT Act 2/2 (34); WysKaz 28 (4); JanNKar G (2); áby [...] żaden w dóm gdźie ſądy źiemſkié bywáią ſądzoné [in domum, ubi iudicia Terrestria celebrantur JanStat 511] z zbroią którąkolwiek [...] nie śmiał wchodźić. SarnStat 495 [idem] 782, 932; A we wśiách ſpuſtoſzáłych gdźie ośiádłych nie máſz [In villis vero desertis possessionatis deficientibus JanStat 525] SarnStat 756; Bo Piſarz był, gniewáiąc ſie z nim, woſkiem zlepił kárty, gdźie ten zapis był. SarnStat 1286 (57); SiebRozmyśl D2 (2); GrabPospR M2v; KlonKr C4v; KmitaSpit C4; PowodPr 50 (3); Wſtydźił ſię ſam śiebie Dawid/ gdy ſobie dom y páłac koſztowny zbudował z cedrowych drogich drzew: á ſkrzyniá Boża/ gdźie P. Bog ſwoim obyczáiem mieſzkał/ pod ſkorzánymi namiotki zoſtawáłá. SkarKaz 455b (11); VotSzl D3; CzahTr K4v; GosłCast 13 (3); PaxLiz B3; SkarKazSej 685a (3); KlonFlis D4v (6); SapEpit [B2]; Są ieſzcże y dźiś wolno Rzecżypoſpolite/ Gdźie ná Wielmożny Senat dochody obfite. KlonWor 13 (4); PudłDydo [B5]v (3); ZbylPrzyg Bv.

Połączenia: »gdzie jedno« (1): Nád to iſz ſam miáł [!] zoſtáć Iudem/ á chodząc po wſzech kráinach/ gdzie iedno ludzie mieſzkáią [in omnem locum habitabilem] opowiedáć miał moc Bożą. BudBib 2.Mach 9/17.

»gdzie tam, gdzie ... tam (o)« (33 : 10): Nátychmiaſt do ſtáyniey bieżał. Gdzie karmny wieprz támo leżał BierEz C2v; áby iecháli do páſtwiska Iozafat/ gdzie tam wiele bydła páſiono z miáſtá Gady HistAl B8 (5); Weyzrzy proſzę ćie wiego właſne kxięgi [...] Gdzie tám ták mowi. KrowObr 8; RejWiz 105; BibRadz Gen 14/10 (2); Argentynowie álbo Stráżburcżánie zgodziwſzy ſie z ſwoim Biſkupem/ dopuśćili Mſzey w mieśćie w kośćielech niektorych/ gdzie iey thám iuż niebyło/ przez lat iedno á dwádzieśćiá BielKron 234v; Krolowie Krześćiáńſcy zebrawſzy ſie y morzem y źiemią Lizbonę miáſto oblegli/ gdzie tám byli pogani BielKron 279 (28); SarnUzn G; GórnDworz Bb2v; RejPos 53v; Iáko w liſcie Ianá s. cżytamy/ gdzye tám ták nápiſano ſtoi RejPosWiecz² 93v; teſz chleff w tele stodoli. Gdze tam ſzwoye zyto moſze klaſz [!] ZapKościer 1584/43.

»gdzie też, gdzie ... też« (16 : 2): Tákież ná wyſpie Lukátaná/ gdźie też przed tym było miáſto dobre záłożono. BielKron 448v (4); ſzukáią wárſtátow ſwoich gdzieby iuż też vſieść á gdzieby iuż też żywothá ſwego dokonáć mieli. RejZwierc 137; tedy toż paydzieſz v Ianá kap: 13. 1. gdzie też tákże vcżnie Chriſtuſowe właſnymi názywa? CzechRozm 60v (2); SkarJedn 200; y nákłoniwſzy niebá z niego zſtąpił [Chrystus] ná świát/ gdźie też záśię nikt inſzy (mocą ſwą) nie wſtąpił CzechEp 343 (6); WujNT Xxxxx 2; Toż ſie y o Trybunale rozumieć ma/ ná ktorym cauzy koniec bráć máią/ gdźie téż żadné dylácie [...] nie máią bydź pozwaláné SarnStat 809 (2).

»gdzie też tam, gdzie ... też tam« (2 : 1): Alfonſus [...] ruſzył ſie do Indyey do Miáſtá Goe y zamku gdźie też tám przed tym Kleſkę wźięli Hiſzpani BielKron 448v (2); DRugi bywa przyiaciel zálecány/ gdzie iuż też tám y ſłowek y poſtawek będzie doſyć RejZwierc 89v.

»gdzie więc« (3): Dzień iuż bliſki [kur] przepowiedał/ Ná bźie w ſádu gdzie więc śiadał. BierEz S4; GroicPorz cc4; BibRadz Ez 14/15.

»gdzie wszędy« (1): Owa nie prożna ziemiá/ nie prożne gory/ nie prożne wody/ gdzyebychmy wſzędy nie ſkryſláli/ ſzukáiąc pożythkow RejZwierc 70v.

»gdzie ... wyrażenie przyimkowe« (1): Tá śiedm głow: ſą śiedm gor ná ktorych niewiáſtá śiedźi (marg) gdzie niewiáſtá śiedzi ná nich [ubi mulier sedet super eos PolAnt]. G. (–) WujNT Apoc 17/9.

W nawiązaniu do rzeczownika „miejsce” [w tym: „gdzie” przed rzeczownikiem określanym (2) KrowObr, RejWiz] (353): MetrKor 34/135; Iedno mieyſce rácż vkázáć: Gdzieby tá wieżá miáłá być BierEz G2; Macellum Myeśce gdzye wſſelkye yedzywo naydzye. Murm 29; OpecŻyw 132v (2); Też ten dom wktorem mieſzkaſz/ niechay będzie daleko [...] od mieſtcz gdzie woły biją/ albo od mieſtcz gdzie mięſo przedaią/ od [...] mieyſtcz gdzie bydło ſtawa FalZioł V 62 (19); GlabGad H7v (4); MiechGlab 61; SeklWyzn c2v; HistAl M6 (7); MurzHist D2; MurzNT Ioann 10/40 (2); Diar 28; GliczKsiąż B7; gdy go widzą z krádźioną rzeczą vćiekáiącego/ z mieyſtcá gdźie rzecz vkrádziono. GroicPorz hh3v (4); Bog Oćiec [...] Páná Iezu Kryſtá wtákowym vboſtwie ná ten świát zeſlał [!]/ że też gdzieby ſkłonił głowę ſwoię/ mieyſcá niemiał KrowObr 48v (3); Iuż ſie więc iego ſtrzelby ná wſpák obrácáią/ A gdzye bárzyey obráźić tu mieyſcá mácáią. RejWiz 7v (3); A gdy poydzie ſpáć/ náznácż że ſobie mieſce gdzie [locum, in quo; mieyſce, ná którym Wujek] będzie leżał Leop Ruth 3/4 (13); KochZuz A3v; RejZwierz 37v (2); á ieſliżby było mieyſce w domu oycá twego/ gdźiebychmy przenocowáli [locus nobis ad pernoctandum]? BibRadz Gen 24/23 (12); ſyn krolowey goniąc Cyruſá/ nádiechał mieyſce gdzye woyſko leżáło Cyruſowo BielKron 112v (20); Chartophylacium, Mieyſce gdzie ſuſzą pápir/ [...] álbo mieyſce ná którym Prziwileye álbo poſpolite Xięgy chowáyą. Mącz 51b; Rubetum, locus in quo rubi sunt, Mieyſce gdźie wiele czernia álbo głogu álbo y yeżyn roście. Mącz 359b (91); KochSat B4; SarnUzn G5v; SienLek 46v (4); RejAp 149 (3); GórnDworz Q6v (2); Potym on puſtelnik wſzedł ná mieyſce gdzie ſie zwykł modlić HistRzym 88 (2); Powiedział Prorok Aniołowi: Iż áni Dánielá znam/ áni mieyſcá wiem gdzieby był. RejPos 127 (7); BielSat N3v; GrzegŚm 14; RejZwierc 167 (4); przeto oni z mieyſcá ſwego/ gdzie Woyſkiem leżą/ nie rádźi ſie ruſzą ku bithwie BielSpr 66 (9); WujJud 133 (2); Y zárzeze báráná ná mieyſcu gdzie rzeżą ofiárę zá grzech/ y ná cáłopalenie BudBib Lev 14/13; przyſzedłem do brony zrzodłá/ y do ſtáwu krolewſkiego/ gdzie nie było myeſcá gdziebych był miał przeiecháć ná bydlęćiu ſwoiem [et non locus iumento ad transeundum]. BudBib 2.Esdr 2/14 (10); BudNT przedm b6v (4); CzechRozm 25v (8); ModrzBaz 34; Oczko 3 (2); bo y mieyſcá gdzie był Páńſki grob/ znáć nie było. SkarŻyw 396 (7); MWilkHist H (3); StryjKron 120 (3); CzechEp 174; NiemObr 90 (3); ReszHoz 131; WisznTr 33 (2); BielSjem 40; ArtKanc L7v; GórnRozm L; ActReg 98; Naufragus ‒ Mieſcze gdze ſie rozbyaią łodze. Calep 690b; Tablinum — Mieiſcze gdzie zapiſſi y lyſti poſpolſtwa chowaią, cancellarią. Calep 1043b (34); GostGosp 80 (2); GórnTroas 34 (2); GrabowSet V2v; LatHar 319 (2); A oto gwiazdá [...] prowádźiłá ie/ áż przyſzedſzy ſtánęłá nád mieyſcem gdźie było dźiećiątko [staret supra, ubi erat puer]. WujNT Matth 2/9 (13); WysKaz 33 (4); vſtáwiamy/ áby ná wſzytkich króleſtwá náſzégo mieyſcách/ gdźie [in ... locis, ubi JanStat 513] ſądy bywáią ſpráwowáné/ [...] cáła y wſzeláka przeſpieczność byłá chowána SarnStat 783 (12); SiebRozmyśl K3; CiekPotr 32; CzahTr Fv; Mieyſca gdzieby ſie podzieć/ vbodzy ſzukáią. PudłDydo A3.

Połączenie: »gdzie tam« (3): [Aleksander] przyiechał do niektorego mieyſcá gdzie tám bárzo wiele dziwney gádziny było HistAl M2 (3).

W nawiązaniu do objaśnianego wyrazu łacińskiego z domyślnym „miejsce” wyłącznie w słownikach (25): Emporium. Sukyenyce/ álbo gdzye kupieckye rzeczy przedáyą Murm 25 (2); Vestiarium, locus, ubi vestes reponuntur, gdzie sshaty chovayą BartBydg 169; Aquosus, Gdzie wiele wody yeſt Mącz 13c; Frequentem locum dicimus, Gdzie wielki ſiázd ludźi bywa. Mącz 136c; Inhabitalis, Gdzie ſie niegodźy mieſzkać [!] Mącz 151b; Lilietum, Gdźie wiele liliey roście. Mącz 193c; Pedemontium hodie dicitur pars Italiae, Gdźie Taurinum á Fercelle miáſtá ſą. Mącz 231c; Sepultura, Pogrzeb też cmintarz/ to yeſt gdzie umárłe grzebą. Mącz 383c (19); Arundinetum — Gdzie obfitoſcz trczczini. Calep 100b (3).

α. W nawiązaniu do połączenia rzeczownika zmysłowego z zaimkiem wskazującym, niekiedy z elipsą rzeczownika domyślnego z tekstu poprzedzającego połączenie [w tym: „gdzie” w pozycji przed rzeczownikiem określanym (2) SienLek, SiebRozmyśl] (305): BierEz Q2v; w onym domu/ gdzie byla oſtatecżniá wiecżerzá przebywala [Panną Maryja]/ aż do dnia dzieſiątégo OpecŻyw 175 (5); MetrKor 40/817; PatKaz II 60; wyrzuć żołtek z obudwu cżęſci [jaja] potim w ty dołecżki gdzie żołtki leżały: naſyp nieczo koperwaſeru FalZioł II 19b (9); na tey gorze gdzie pierwey był zamek ieſt grod drzewiany MiechGlab 5; WróbŻołt I7v (2); LibLeg 6/117 (3); RejPs 85 (4); KromRozm III Kv (2); LibMal 1553/177v; LubPs P2v (2); á ná onym ſye łożu położyłá [żona Mewiusowa] gdźie Pánná być miáłá. GroicPorz 11v; KrowObr 52v; RejWiz 3 (3); ſzeſć [świadków] máią być obráni Słáchti dobrey ſławney y oſiádłey z onegoż powiátu/ álbo Woiewodztwá gdzie ſię ſtał gwałt UstPraw Bv (7); Leop Ioann 1/28; RejFig Bb4; RejZwierz 90; v ſtoku kthory był przy onym domie gdźie ſtrzygano owce BibRadz 4.Reg 10/14 (2); ten [Mitrydates] ty wſzytki kráiny dzyerżał gdzye dziś Turek dzyerży BielKron 130; vmárł [Augustus] w Nole ná tymże łożu gdzye y ociec iego Oktáwius. BielKron 131v (26); KochSat Bv; KwiatKsiąż L4v; Mącz 18b; Prot Cv (2); SarnUzn C4v; Gdźie pánuie iáſna żołć/ gorąca y ſucha/ táki człowiek bywa pyſzny SienLek 29v (4); tho páńſtwo ſzcżęſliwſze ieſt/ gdzie krol cznotliwy roſkázuie GórnDworz Gg (12); GrzepGeom P4v; HistRzym 58; donioſł go [anioł proroka] y poſtháwił go nád iáſkinią oną gdzie Dániel miedzy lwy ſiedział RejPos 127 (19); BiałKat 158v (2); BielSat N4v; GrzegŚm 22; HistLan ktv (4); KuczbKat 15; poglądał ná miáſtho ono gdzie ſie był vrodził RejZwierc 175v (16); BielSpr 68v (5); BudBib Ex 12/7 (4); MycPrz I C4; Strum Pv; A on ſam dla wiernych ſwych páńſtw tych bronić będźie/ gdźieby oni byli. CzechRozm 256 (5); Lecż tákowa około gáſzenia ogniá niedbáłość/ znośnieyſzaby byłá w onych kráinách/ gdźie [in iis provinciis, ubi] ábo ludźie z kámienia domy buduią/ ábo śię pijańſtwem niebáwią. ModrzBaz 35v (5); SkarJedn 295; Oczko 16 (2); Potym wroćiłá ſię do Bethleem do oney Iáſkinie/ gdzie ſię narodził Zbáwiciel náſz SkarŻyw 140 (15); Y záłożył Włodimirz ná tym brodzie/ gdzie ſię to zwycięſtwo sſtáło Pereasław drugi StryjKron 135 (9); ZapKościer 1582/29v (2); CzechEp 46 (5); NiemObr 123; A ták cię témi xięgámi dáruię/ Gdźiem wſzytko włożył/ com widźiał/ y ſłyſzał KochFr 63 (4); W Tym plácu/ gdźie rogáty Wół głowę położył/ Máło niżéy pochyły Orion ſye złożył. KochPhaen 13; ReszPrz 23; KochPieś 15; Przyymą mię/ bych chćiał/ do onégo gmáchu/ Gdźie śię miédź pięknie łſni ná iego dáchu PudłFr 7; ArtKanc Lv; GórnRozm D (2); KochWr 33 (2); ActReg 59 (2); GrochKal 3 (2); Phil D2v; GórnTroas 72; Obroć tę ſkázę rádniey w kráie one/ Gdźie imię twoie wielebne/ wzgárdzone GrabowSet V (3); OrzJan 98; LatHar 184 (3); WujNT Act 20/8; By tá źiemiá do ktorey idziećie y gdźie záwſze mieſzkać máćie/ niepłodna byłá/ ſłuſzniebyśćie mieli nárzekáć WysKaz 11 (3); JanNKar B4v; poiedźie do Stároſty onégo/ gdźie mieſzka ón/ ná którym práwo przewiedźiono. [ad Capitaneum illum, sub quo manet victus JanStat 655]. SarnStat 544; A ieſliby iedno iedyny ſyn był/ ten ná dźiedźinie mieſzkáć ma/ y robić w domu z rodźicmi/ álbo ná téyże dźiedźinie/ gdźie rodźicy mieſzkáią [in eadem haereditate, quam parentes incolunt JanStat 1082] SarnStat 660 (50); Bo gdźie czyſtość z pokorą ſpołu przemieſzkiwa/ W tákich ſercách Duch święty rad záwżdy przebywa. SiebRozmyśl [M]v (3); WitosłLut A3; GrabPospR K3v; PowodPr 33; kto nie teſkni do miáſtá onego/ [...] do źiemie oney gdźie płynie miod y mleko/ y rzekámi ſię wſzytkie rozkoſzy y ſkárby wylewáią? SkarKaz 550a (2); GosłCast 13 (2); SkarKazSej 691b (3); KlonFlis F2 (2); SapEpit A4v; KlonWor 14; RybWit A3.

Połączenia: »gdzie jedno« (1): W tymże polu/ w tych ſzańcách/ gdźie iedno ſię bili KmitaSpit B.

»gdzie ... tam, gdzie tam« (3 : 1): BielKron 78; Ale tho kroleſtwo przywroćić obiecował/ [...] Gdzie iuż tám wiernych ſwych z wielką rádoſcią/ z wielkimi roſkoſzámi/ ocżekawáć racży. RejPos 135v (2); KlonFlis Dv.

»gdzie to« (1): Ten dobry cżłek gdzyeś to [ty] był ná dobrey bieſiedzye [...] Iście v Páná na wſzem był ná dobrey piecży RejWiz 132.

»gdzie ... wyrażenie przyimkowe« (1): przybieżawſzy ná zad do kreſu owego wdzięcżnego ſwoiego/ gdzie Pan twoy z oną wſzytką rzeſzą niebieſką ſam oblicżnie będzie ſtał v niego. RejZwierc 130.

W nawiązaniu do połączenia rzeczownika „miejsce” z zaimkiem wskazującym [w tym: „gdzie” w pozycji przed rzeczownikiem określanym (4): FalZioł, KrowObr, BielKron, KochPs] (214): MetrKor 37/2v; Na drodze ijdątz/ ony mieſtza tzalowaly gdzie ſie tzo z Iezuſem ſtalo/ iako kędy wodzon/ gdzie ſie nanie obezrzál/ gdzie pod krzyżem pádl gdzie zwlecżon/ gdzie vkrzyżowán. OpecŻyw 164v (12); Iezus z onego mieſtza gdzie byla wiecżerzá wſtáwſſy ſſedl z ſwymi zwoleniki ku gorze oliwety. OpecŻywSandR nlb 4; á gdzie ſzata ieſt zmazana: prziłoż na ti mieſtca aż vſchnie/ potym onę glinę wybij FalZioł II 20b (7); MiechGlab [88]; Acześ nas cżáſem wtrącał/ ná tákie mieſcá gdzie by ſnadz ledwo ſrogie zwierzętá wytrwáć mogli RejPs 66v (3); LibLeg 11/77v; LibMal 1544/85; RejJóz B5; HistAl H7v (5); KromRozm II 1; GliczKsiąż Dv (2); LubPs gg6v; Sługá tedy z Vrzędu przydány/ poydźie naprzod ná ono mieyſtce gdźie ſye zámordowánie sſtáło GroicPorz nv (5); Iż gdzieby to Bágno bylo przenieſione/ ábi ſie thy mieyſcá ſtáły ſwiętymi KrowObr 93 (2); á woł [!] wydárty z gárłá y pierzem/ wrzući bliſko ołtárzá/ ná ſtronę ku wſchodu słońcá/ ná onym mieſcu gdzie popioł wyſſypuią [in loco, in quo cineres effundi solent] Leop Lev 1/16; A inſſe łodzi nádiácháli były od Tyberyády ku onemu mieſcu gdzie [iuxta locum, ubi] byli iedli chleb/ dziękuiąc Bogu. Leop Ioann 6/23 (5); UstPraw D2v (2); Y poſtáwił Iakob znák ná onem mieyſcu gdźie [in loco, quo] Bog mowił z niem BibRadz Gen 35/14 (12); Gdy przypłynęli ná ty mieyſcá gdźie ſłupy Herkuleſowe/ rozwiązáni byli á wolno Krolowi ofiárowáni BielKron 443v (35); Mącz 301b (2); SarnUzn G4v (3); SienLek 130 (4); LeovPrzep C4v (2); RejAp 24 (3); iedná cżęść ludzi [...] przyſzłá ná to mieſcze/ gdzie Tybr rzeká w morze wpáda GórnDworz Zv (4); HistRzym 63; RejPos 35v (5); BiałKat 246; RejZwierc 267; Walcżyli napierwey z Niemcy o thy mieyſcá cżyniąc gdźie dźiś ſiedźimy/ o Sáſką Ziemię/ o Myſzeńſką, BielSpr 75v (6); KochMon 24; WujJud 195 (2); BudBib Iudith 5/17; HistHel B3v; BudNT przedm bv (3); CzechRozm 45 (3); ieſliby to z pożytkiem Rzecżypoſpolitey było/ mieć tákie mieyſce/ gdźie [talem locum esse, ubi] wſtyd trácą á w pośmiewiſku máią. ModrzBaz 54 (9); Oczko 7v; Iáko świát wielki/ niémáſz mieyſcá tego/ Gdźieby ſye zchronić przed promieńmi iego KochPs 27; záchorzał/ ná tym mieyſcu gdzie ono widzenie miał SkarŻyw 173 (19); StryjKron 411 (11); CzechEp [403]; ReszList 177; ArtKanc B3 (2); GórnRozm G3v; ZapKościer 1587/71; GostGosp 84; GrabowSet L2; LatHar 737; WujNT przedm 24 (7); WysKaz 37; SarnStat 852 (9); KlonKr D3v; SkarKaz 41b (3).

Połączenie: »gdzie tam« (1): y nápadł ná ono mieyſce v Páwłá s. gdzye tám mowi RejZwierc 174v.

b) W nawiązaniu do rzeczownika oderwanego; czasem, szczególnie przy rzeczownikach oznaczających czynności lub zdarzenia, bliskie znaczeniowo zaimkowi „kiedy” (368): pocżynało ſie ſwięto wielkonotzne/ gdzie bylo potrzeba zabitz baranka wielkonotznégo OpecŻyw 86v (5); PatKaz I 12v (2); PatKaz III 132v; Białek Iaiecżny kładą w lekarzſtwa nakażde bolenie gdzie nie trżeba gnoienia. FalZioł IV 20a; BielŻyw 6; WróbŻołt B6v (2); RejPs 119 (2); ComCrac 13; LudWieś Bv; Iakie męky niewierny będą mieć nawiek wiekow nawiecznym potępieniu/ gdzie będzie placz/ łkanie y ſkrzytanie ząb wiekuiſte nie może też rozum ogarnąć SeklKat R4 (5); KromRozm I H2 (4); MurzNT 33v; Damći tego kilko przykłádów gdźye y wyſokyego á doſwyadſſonego rozumu/ [...] ludźie omylili ſye ná wykłádźye piſmá. KromRozm II p4v (2); KromRozm III C7 (4); A ieſt práwie piosnká ſwádziebna/ gdzye cieſzy wierne małżonki y żony ich LubPs cc6 (3); A ty odwłoki máią ſyé rozumiec w ſpráwách vtćiwych/gdźie rzecz idźie o dług/ o Imienie/ co zową in Ciuilibus, Ale w ſpráwách ktore zową Criminales, gdźieby komu ſzło o gárdło [...] żadne odwłoki niebywáią dane GroicPorz s3 (5); Vkaſz proſzę ćie obietnice Boże/ gdzie Pan obiecał zá ich przytzynámi nas wyſlucháć KrowObr 215 (11); RejWiz 10 (6); Leop Matth 13/13 (2); BibRadz I 383d marg; Znowu bitwę Grekowie ſtocżyli s Troiány/ gdzye Menelaus ránion od Troilluſá BielKron 58v (20); Teres oratio, Dobrze polerowána rzecz gdzie zwłaſzczá nic nie zbywa/ áni też nie doſtáwa. Mącz 449d (5); OrzQuin S4 (2); SarnUzn D8 (8); SienLek 184 (2); RejAp Ff5; Miał ákcią wielką z Ráicy Krákowſkiemi/ gdzie mu ſzło o gárło GórnDworz R3v (7); Ale otho wnet maſz nápominánie á ſwieżą náukę Páná ſwoiego/ gdzie ſłyſzyſz iáko opowiedáć racży RejPos 179 (8); BiałKat 283v (3); GrzegŚm 30; KuczbKat 110; RejZwierc 24v (6); iż on [Hannibal] widząc przed ſobą wielkie ſpráwy/ gdzie ſzło o rozdział z świátem/ á wżdy żadnego przelęknienia ná nim nie było znáć. BielSpr 43v (3); WujJud 94 (5); WujJudConf 53v (3); RejPosWstaw 22 (2); BudNT a3v; A zwłaſzcża żeś też ty ieſzcże/ ná ſłowá Chriſtufowe nie odpowiedział/ gdzie mowi: Nie przyſzedłem rozwięzáć zakonu ále wypełnić. CzechRozm 87 (9); KarnNap E3 (2); Zadney bez máłá ſchadzki ludzkiey niemáſz/ gdźieby [Nulli sunt fere conventus hominum, in quibus ... non videas] kilku ránnych/ ochromionych/ zbitych/ y niezlicżonemi krzywdámi ſtrapionych nie vyrzał. ModrzBaz 64 (6); wiedzćieſz otym/ iſz ná ſtráſzliwym dniu ſądnym/ gdzie nikogoſz zácność świátá tego nie obroni [...] zá wielki grzech pocżytano to wam będzie. SkarJedn 132 (5); Nie kochaſz ſye w żadnéy ſpráwie/ Gdźieby ſye złość przymiéſzáłá KochPs 7 (2); Bonifacyuſz wtory Papieſz [...] kośćioł [...] poświęćił 29. dniá/ mieſiącá Wrześniá: gdzie pámiątkę wſzytkich Aniołow kośćioł obchodzi. SkarŻyw 422 (5); Teodriká Márſzałká wielkiego/ w bitwie przegráney/ gdzie przednieyſze woyſká Rzeſze Niemieckiey poległy/ ſtráćili. StryjKron 340 (2); Iáko naprzod niezgody/ ktorych ſię rozmáitych wiele/ w Wędźidle X. K. náyduie: gdźie ſię nie tylko z inſzymi/ ále y ſam z ſobą nie zgadza. CzechEp 173 (16); NiemObr 52 (5); KochMRot B3v; KochSz A4; ReszList 164 (2); WerGośc 266; ArtKanc A13v (3); GórnRozm E4v; ActReg 4 (4); Phil I; GórnTroas 19; GrabowSet R3v (3); Niepodobáć ſie [Bogu] złośliwy. Ale ieſli mu tu nie płáćiſz/ Muśi czás bydź/ gdźie go ſtráćiſz. KochFrag 19; OrzJan 21; Dni tego cżáſu krotkie ſą y złe/ pełne boleśći y vćiſku: gdźie cżłowiek rozlicżnemi grzechámi bywa oſzpecony/ [...] gdźie ná duſzę ták prędkie y ták cżęſte [...] przypadáią pokuſy LatHar 601 (6); KołakSzczęśl C3v; WujNT Col 3/11; JanNKar E4v; SarnStat 450 (9); SiebRozmyśl Hv; Bo iáſny dekret Páwłá S. gdźie opilce policża miedzy báłwochwálce y cudzołożniki PowodPr 71 (4); O żywoćie gdźie śmierći nie máſz/ gdźie ſłońce nie záchodźi y mieśiącá nie vbywa/ gdźie wſzytko wioſná bez źimy [...] kto ſię o twoich dobrách y wczáśiech wypowie? SkarKaz 209a (9); CiekPotr 82; GosłCast 18.

Połączenia: »gdzie tam, gdzie ... tam« (1 : 1): Ten bląt gaſſą ſlowa Ewangelyey ſwietey Mat. XXVIII gdzie tam ſą rozdzielone perſony SeklKat O4; obiecał/ przeſtąpienie s thego nędznego żywotá do żywotá wiecżnego/ gdzie iuż tám [...] żadnego ſie tákiego nie dotknie żadne niebeſpiecżeńſtwo ſmierci RejAp 20v.

»gdzie ... tu« (1): Co ſie tho iáwnie znácży y s ſámego właſnego wyznánia iey/ [P. Maryji] gdzye oná tu nikomu chwały/ á mocy/ y káżdey opátrznośći nie przywłaſzcża áni przypiſuie/ iedno ſámemu Pánu á zbáwicielowi ſwoiemu. RejPos 304v.

α. W nawiązaniu do połączenia rzeczownika oderwanego z zaimkiem wskazującym [w tym „gdzie by ” (6)] (121): Nędznyć śioſtro táki żywot Gdzie ieſt záwżdy ſtrách y kłopot. BierEz M4; PatKaz I 1 (2); PatKaz III 98; WróbŻołt S5; KromRozm II x4; KromRozm III Gv (4); MrowPieś A4v; BielKom G2v; zwłaſzcżá wtym żywocie záwiłem/ gdzie niemáło rátunku y wſpomożenia potrzebá káżdemu. GliczKsiąż A3v (2); POzwány ieſli nie ieſth pod władzą oney zwierzchnoſći Mieyſkiey/ gdźie ieſth pozwan/ może ſye wyiąć do práwá ſwego GroicPorz t2; A tzemu ſchie niewſpomienieſz ná ony ſwiádectwá Boſkie/ gdzie ták Bog ſam o ſobie mowi. KrowObr 74 (2); RejWiz 70; gdyby ſię ſtárzy nie zgodzili/ tedy wedle náſpráwiedliwſzego wyrozumienia Commiſſarzow/ ktorzy pod ſumnieniem máią rozeznáć ſłuſznoſć gránic w oney roznicy gdzie ſię ſtárzy zgodzić nie mogli UstPraw I2; RejZwierz 24; BibRadz II 95c marg (2); OrzRozm D; BielKron 462v (3); SarnUzn H6v (4); á drugie [gry] nie zeydą ſie do tej rozmowy/ gdzie białich głow nie máſz GórnDworz B2 (9); á ſtrzeżcie ſie onych ſrogich dekrethow á onych márnych przezwiſk od niego/ gdzie was przez Proroká zowie niememi pſy RejPos 168v (14); BielSat [I4]; GrzegŚm 12; RejZwierc 88 (4); BielSpr 49v; WujJud 30 (2); WujJudConf 225; RejPosWstaw 21v (3); bo to áſz w onym przyſzłym żywoćie wiecżnym będzie/ gdzie wybráni Boży/ będą iáko Aniołowie Boży CzechRozm 116v (6); ModrzBaz 107v; nie tego cżáſu gdzie grzech ieſzcże mieyſce ma: ále onego gdzie bezgrzeſzni iuż zoſtániem SkarJedn 299 (4); do ſądu onego oſtátecżnego ſpráwiedliwego/ gdźie też miłośierdźia nie okażą tym/ ktorzy go teraz okázáć [...] niechcą CzechEp 99 (11); NiemObr 154 (2); ReszList 147; Cżemużeś ty mnie rádniey miły Pánie w onych potrzebách gdźiem bywał zginąć nie dał WerGośc 248; BielSjem 13; KochPieś 39; ArtKanc O14v (2); BielRozm 4; GórnRozm F2v; PaprUp E2; ActReg 113; GrabowSet K2; LatHar 512 (6); WysKaz 41; JanNKar C4; iż nie máſz tey modlitwy gdźieby ćię nie wſpomniano/ nie máſz tego nieſzporu y iutrzniey/ gdźieby ćię nie wyſławiano [o Matce Boskiej] SkarKaz 578b (3); SkarKazSej 690a; KlonWor 38 (2).

Połączenia: »gdzie ono« (2): á coszbys rzekł ná one zakonne poſtępki y ſpráwy? gdzie ono zá ludzkie wyſtępki y grzechy bydło rzezano/ á krwią ich niepráwośći głádzono. CzechRozm 60 (2).

»gdzie tam« (1): Co ſie nam wſzytko známionowáło we wſzytkich ofiárach zakonu ſtárego/ á zwłaſzcżá w oney w kſięgach Leuitici vſtháwioney y nápiſáney. Gdzye thám Pan roſkazuie RejPos 102v.

»gdzie tu, gdzie ... tu« (1 : 1): SarnUzn G4v; A thu ſie przypátruy tey miłośćiwey ſpráwie á tey łáſkáwey náuce Páná tego ſwoiego/ gdzye tu w oſobye Tomaſzowey ták powiedáć racży káżdemu wiernemu ſwemu RejPos 293.

»gdzie tu oto« (1): pilnie pámiętay ty ſłowá á to vpominánie Páná twego/ gdzyeć thu oto tego potym dokłádáć racży RejPos 181.

b. „gdzie” w funkcji zaimka względnego „kóry” w mianowniku zastępuje podmiot zdania przydawkowego (18): Dzyeſiąty vywod yeſth pyſma doctorowſkyego myedzy ktorymi yeſth Anſelmus rzekącz [...] Vthory doctor yeſt Szwyąty Ambroſy gdze mouy PatKaz I 10 (2); PatKaz III 144v; KromRozm I O4; MurzNT Matth 2/17; KromRozm II p3; Ano maſz v Páwłá S. gdźye nye pobłagał Gálátom około wyáry/ áni Korynthom około vżywánya ſwyątoſci ćyáłá bożego KromRozm III K3v; Leop *A3v; Wſzák winien ociec ſwięty/ páńſtwá Krześćiáńſkye/ Opátrowáć/ gdzye máią gránice pogáńſkye. RejZwierz 105v; Ceſarz iáko hárdy/ chcęcy ſie okázáć przywiodł Skárbká do iedney ſkrzynie gdzie byłá pełná złotych y klenothow koſztownych mowiąc przed nim/ mam ia cżym Krolá Polſkiego zwalcżyć. BielKron 351v; w ten cżás był wielki deſzcż od ráná áż do wiecżorá/ nie przeſtáiąc gdzye wielkie ſzkody pocżynił w ſzátach y w inych vbiorzech BielKron 391; przyſzli do iednych ludźi gdźie ſą ſproſnieyſzy nád źwierzętá BielKron 447v (5); Oczko 4; OrzJan 117; á ile v nas gdźie inſzego zaſtępu od nieprzyiácielá nie mamy/ iedno polny boy [...] Boże vchoway nagłego potężnego nieprzyiácielá GrabPospR K3; KlonFlis [H5]v.

c. „gdzie" w funkcji zaimka względnego „który ” w bierniku zastępuje dopełnienie zdania przydawkowego (9): ale wykładá [Chrystus] zákon gdźie [Małecki: który] i Phariſeuſzowie i inſzy przewrotnie rozumieli MurzNT 18v; zámknęli ſie [kardynałowie] w páłacoch ná gorzej gdzie zową Wátikanem przy kośćiele ſwiętego Piotrá BielKron 234 (3).

W nawiązaniu do rzeczownika „miejsce” (5): zgrzeſzyliſmy w roſpácż przychodząc/ gotowiſmy iść ná mieyſce gdzye nam Pan Bog obiecał. BielKron 40v (5).

3. Wprowadza zdanie przydawkowe dopełniające w nawiązaniu do samodzielnego zaimka wskazującego lub rzeczownego występującego w funkcji rzeczownika bliżej nieokreślonego: w czym, na czym, co [A], u kogo [w tym: w postpozycji (35), w antepozycji (3); „gdzie by” (5)] (38): BierRozm 20; Item zeznall na ono gdzie Giebultowſky yemu rzekl yecz a doſtanyeſchli czo czudnego do mnye przinyeſz LibMal 1544/91; Na tho gdzie powyada yſch wkamyeynczu wpinſku y wginnich myeſzcziech nycz nyeprzedawali thą odpowiedz dawa ze nye do tich myaſth Alye do Lyublina na yarmark yachali. LibMal 1548/144 (3); bo nic od nás nie możeſz wziąć ábowiem gdyż nic nie mamy gdziebyſmy ciáłá náſze zachowáli/ coż od nas wezmieſz? HistAl H8v; MurzNT 18v; KromRozm II r4v; ZapWar 1553 nr 2685; RejWiz 29v (2); NIe gań tego gdzye widziſz/ fárbę Rubinową/ Bo ten glánc ſláchetney krwie/ Doktorowie zową. RejZwierz 53; Snadź tego v Proroká/ nigdy nie cżytáli. Gdzye pyta Páná ſwego/ Kto w przybytku twoim/ Mieſzkáć będzye moy Pánie RejZwierz 123; BielKron 208v (2); SarnUzn F6; RejAp 131; GórnDworz B4v (4); RejPos 89v; HistLan F (2); Ale iuż trudno temu było co rzec gdzie ręká á piecżęć krolewſká záſzłá. RejZwierc 154v; Pochlebcá káżdy pieſek Pępowſkiego/ Zá thym wnet bieży gdzyeby doſtáć cżego. RejZwierc 216v (3); WujJud 131; weyźrzy że/ áby w ono co mowi ánioł Páńſki [...] gdzie choć iey dopiero obiecuie/ iż pocżąc miáłá/ á wżdy tákże mowi CzechRozm 133v (7); Toć było Laſkiego/ o ſkárbie Rzecżypoſpolitey/ zdánie. Wktorem ono gdźie o pirwſzey ſummie mowi/ że ią raz przez wſzytek żywot dáć [Haec erat ... sententia. Quae in eo, quod primariam summam semel tantum numerari satis esse dicebat]: zdaſie że ták trzebá rozumieć ModrzBaz 121v; Abo y ná ono co pośćie śpiewa cum videris nudum operi eum, et c. gdźie Bog gośćie y nędzne tułaki każe przyimowáć CzechEp 59; PudłFr 75; Berenice żoná iego [króla] wziąwſzy on Reyeſtr/ niedopuśćiłá go do końcá czytháć/ vkázuiąc że nie ták niedbále ma to być odpráwowano/ gdzie idzie o żywot ludzki Phil L3; Y owſzem to mowię ieſliby ſię co nálázło/ gdźieby ſámo miłośierdźie tylko plác otrzymáć miáło [...] tedyby ſię ſłuſznie rzec miało/ że tá ſpráwá nie ieſt Boża WysKaz 21.

4. W funkcji okolicznika w konstrukcji: czasownik „mieć, szukać, naleźć, być” + bezokolicznik lub tryb warunkowy jakiegokolwiek czasownika wskazuje ogólnikowo na miejsce do tego, co oznaczałby rzeczownik utworzony od czasownika występującego w drugim członie konstrukcji; zastępuje rzeczownik „miejsce” w funkcji dopełnienia do czasownika z pierwszego członu konstrukcji, czasownik zaś z drugiego członu przydawkę do tego dopełnienia (43):

a. Z bezokolicznikiem [w tym: „gdzie” w pozycji inicjalnej w konstrukcji z elipsą bezokolicznika domyślnego z kontekstu (2); „gdzie by” (1); w pierwszym członie konstrukcji czasownik „mieć” (27), „naleźć” (1), „być” (1)] (29): Owa też gdy śię [jeż] obracał/ Láſkę ſwemi ośćiámi pchał: Oná mu śię vćiſkáłá/ Iż iuż dáley gdzie nie miáłá. BierEz P3v; zaſię zwierzęta wielkiego ſercza bywaią boiazne, bowiem w nich ciepło ma ſie gdzie rozeydz, iż theż nie tak barzo krwie zagrzewa ani ſercza GlabGad E3 (3); Iżem nálazł yák wroblik wdzyęcżne gniázdko moye/ A yák śinogárlicá gdzye ſkłáść dzyaki [!] ſwoye. [Etenim passer invenit sibi domum et turtur nidum sibi, ubi ponat pullos suos Vulg Ps 83/4]. LubPs S6v; RejWiz 160; BibRadz Ps 69/3; wypuśćił [Noe] drugiego dniá gołębicę/ ktora gdy nie miáłá gdzye odpocżynąć/ przyleciáłá záſię do okrętu BielKron 5; Ubi consistamus non habemus, Niemamy ſie gdzie po dźieć Mącz 396c; RejAp BB7; BudBib Is 49/20; ábo wſzytkich opátrzyć/ áby mieli gdźie mieſzkáć [ut habeant, ubi habitent]/ cżem ſię żywić y przyodźiewáć? ModrzBaz 141v; KochPs 110; á/ by dobrze pieniądze były/ tedy nie máſz gdzie kupić. SkarŻyw 384 (2); CzechEp 60 (2); ReszList 173; nabiał wſzelaki/ ſłomę/ śiáno/ á náoftátek y chroſt/ trżćinę/ miałby źiemiánin gdźie ſpieniężyć. GórnRozm M (2); ActReg 183; Co/ gdy duſzá moiá troſkliwa poznáłá/ Grzech znáiąc/ wnet zniknąć by gdźie było/ chćiáłá. GrabowSet R3; Liſzki máią iámy/ á ptacy powietrzni gniazdá: Lecz Syn człowieczy nie ma gdźie przykłonić głowy [non habet ubi caput reclinet] WujNT Luc 9/58 (2); áby vbodzy/ którym nie máią z kąd rodźice nákłádáć/ mieli ſie gdźie vczyć SarnStat 199 (2); Niemáſz cżym z kątá myſzy wywabić/ y wſzytká Máiętność nie ma gdźieby rozśiodłáć podiezdká. KlonWor 56 (3).

b. Z trybem warunkowym [w tym: „gdzie” w pozycji inicjalnej w konstrukcji (1); w pierwszym członie konstrukcji czasownik „mieć” (10), „naleźć” (2), „szukać” (2)] (14): gdzieby odpocżywali niemieli/ bo domow tam niebylo OpecŻyw 28 (2); KrowObr 49; Która [gołębica] nie nálázłá gdzieby odpocżynęłá nogá iey [cum non invenisset, ubi requiesceret pes eius]/ wroćiłá ſie kniemu do Korabiá Leop Gen 8/9 [przekład tego samego tekstu: BibRadz, SkarŻyw 270] BibRadz Gen 8/9; HistRzym 87 (2); y ſzukał gdzie by płákał [quesivit ad flendum]/ y wſzedł do komory/ y płákał tám. BudBib Gen 43/30; SkarŻyw 270; ReszHoz 119; BielRozm 10; GrabowSet B4; LatHar 556; á ſyn człowieczy nie ma gdźieby głowę ſkłonił [non habet, ubi caput reclinet]. WujNT Matth 8/20 [przekład tego samego tekstu: OpecŻyw 87, KrowObr 49, HistRzym 87, 113, GrabowSet B4; parafraza ReszHoz 119].

5. Wprowadza zdanie rozwijające, z własną treścią wydarzeniową, pozornie przydawkowe; niekiedy zdanie wtrącone lub uwagę nawiasową [w tym „gdzie by” (7)] (1163):

a. „gdzie” w odniesieniu do jednego wyrazu odmiennego z wypowiedzenia poprzedzającego wypowiedzenie rozwijające: a tam, i tam, a w tym (403): Oſieł v ogrodniká był/ Gdzie wiele iadł máło robił BierEz L2 (2); wdom ſwoy do galylegey ſyą wroczyly [święci Anna i Joachim] gdzye podluk malzenſtwa panną maryą począly PatKaz III 106 (2); kazał nas wſádźytz do cyemnice hetmáńſkiey/ gdzie obádwa iedney nocy widźyáłachwa ſny vkazánye przyſzłych rzetzy były HistJóz B; FalZioł V 69; Ten Ariſtoteles ieſzcze młody będąc nauce wymownoſci ſie vcżył, a gdiż był w XVIII. leciech, do Athen ſzedł, gdzie ſie Socrateſa trzy lata dzierżał BielŻyw 86 (3); LibLeg 11/77 (4); do tegoſch woytha wdom wyeſly, gdzie ſchie poſzwarziwſſi pobyli ſzie LibMal 1543/70; Napyerwey powiedzial yſz do lyenarthowskiey ſkoro po godziech prziſtal. Gdzie okolo kony poruczenſtwo yego bilo. LibMal 1544/80 (10); Stráxagonas tedy biegł do Ateny miáſtá gdzie ſie vskarżał s płácżem ná Alexandrá HistAl D5; MurzHist B2; ZapWar 1551 nr 2684; KromRozm II v3v (2); GliczKsiąż H5 (4); GroicPorz k; Leop Ier 16 arg (2); Oto iedźwá do láſá/ gdzie kupcá zacnego Rozbiywá/ á tłuſtego vłápiwá wołu RejFig Dd2; ſkąd on vćiekł áż do Láchis/ gdźie go oni poſławſzy zá nim/ zábili [et occiderunt eum ibi], BibRadz 2.Reg 14/19; Tám wſzedſzy Ieremiaſz/ znalazł loch gdzie [et] wnioſł Namiot/ ſkrzynię/ y ołtarz kádzenia BibRadz 2.Mach 2/5 (8); Wtárgnął z thym ludem do Niemiec/ gdzie wiele miaſt pobrał y popuſtoſzył BielKron 298; Potym s. Woyćiech do Polſki ſzedł/ gdzie náucżył ludzi Krześćiáńſkiey wiáry. BielKron 323v; Názáiutrz w piątek ći wſzyſcy obchody w mieśćie cżynili w ſześći kośćielech [...] Naprzod v wſzech świętych/ gdzye miał Mſzą Biſkup Kámieniecki. Wtora v S. Fránćiſzká gdzye śpiewał Mſzą Biſkup Chełmſki. Trzećia v S. Anny/ thám śpiewał Mſzą Biſkup Przemyſki. Cżwarta v S. Szcżepaná/ śpiewał Mſzą Biſkup Płocki. BielKron 425v (70); SarnUzn D3v; SienLek 14v; pan [...] przybieżał z rádoſcią do pániey/ gdzie nalazł/ dziewkę miáſto ſyná GórnDworz R7 (2); HistRzym 84; RejPos 220v; KochMon 25 (2); y nápiſał dwoie kśiążki przećiw niebieſkim Prorokom/ gdźie w iednych nápomina WujJud 52v; RejPosWstaw 41v; BudBib Ex 29/42 (4); BudNT przedm b7v (2); Lecż iż Cnotę Bog zlubił/ wziął go z nią do ſiebie/ Gdzie mu iuż Koronę dał/ záſłużoną w niebie. StryjWjaz A2 (8); CzechRozm 78 (3); KarnNap B4v; Gdy nie mogł Ceſarz nic we Włoſzech wygráć/ wſzytkę Grecyą (gdzie był obecnym) záráził onym kácerſtwem. SkarJedn 197 (6); KochPs 15; Ztámtąd puśćił ſię do Włoch/ do Tuſcyey/ w puſtynią iednę/ ktorą Liwallią zową: gdzie nálazwſzy iáſkinię ſtráſzliwą/ wniey mieſzkał. SkarŻyw 167; y ſkłonił ſię w chorobie do klaſztoru Cyſterćienſow Foſſanouá názwánego: gdzie wchodząc o śmierći ſwey oznaymił SkarŻyw 202 (42); KochTr 23; Zá tym ciáło Miſtrzowe ná Malborg wieziono/ Y pobitych Kontorow gdzie ich pogrzebiono. StryjKron 532; vſtáwicznie ſzturmował/ ſciány podkopuiąc/ y ognie podkłádáiąc/ ták długo áż Zamek mocą wziął/ gdzie Koributá z żoną/ y z dziećmi poimał StryjKron 497 (52); ReszHoz 138; ReszList 166 (3); ZapKościer 1585/55v; KochPam 80; KochTarn 75; ActReg 14; OrzJan 64; Byłeś y do Annaſzá prowádzony/ gdźieś policżek odnioſł. LatHar 274 (3); KołakCath B; y wźięli Ieſuſá/ y wywiedli. A nioſąc krzyż ſobie wyſzedł ná ono mieyſce ktore zwano Trupich głow/ á po Zydowſku Golgotha: gdźie [ubi] go vkrzyżowáli WujNT Ioann 19/18; y przyſzliſmy do nich do Troády zá pięć dni: gdźieſmy [ubi] zmieſzkáli śiedm dni. WujNT Act 20/6 (12); SarnStat 544; SiebRozmyśl D3v; SkarKaz 420b (2); GosłCast 20; SkarKazSej 678b.

Połączenia: »gdzie i« (3): Aryentyná theż tego cżáſu ná Krześćiáńſką wiárę náwroconá/ gdzye y kościoł ſwiętego Piotrá więtſzego był záłożon ná ten cżás. BielKron 142v (3).

»gdzie tam, gdzie ... tam« (81 : 18): BierEz Kv; DNia iednégo ſobotniégo pán Iezus naucżál w bożnicy/ gdzie byl tam niéktory cżlowiek rękę ſuchą maiący OpecŻyw 51v (2); BielŻyw 10; LibLeg 11/75 (2); Alexánder tedy opuſćiwſzy Thyr wtárgnął do Iozaphath/ gdzie tám Bitirioná y iego zaſtęp wſzytek zhańbił y potłumił. HistAl B8v (7); Záwiedźie ćie Pan [...] do narodu ktoregoś thy z przodki twoiemi nie znáł/ gdźie thám będźieſz ſłużył bogom cudzym [et servies ibi Diis alienis] BibRadz Deut 28/36; Pompeius po poraſce vciekł do Egiptu/ gdzye tám zábit k woli Iuliuſowi od krolá Egipſkiego BielKron 131; ſam [św. Wojciech] ſzedł do Prus/ gdzie thám od okrutnych ludzi pogáńſkich zábit zá rzeką Oſsą látá 999. BielKron 323v; Dántyſzek zoſtał przy Ceſárzu/ gdzye tám był przez długi cżás BielKron 415 (83); Drugi ſie ná rozlicżne niebeſpiecżeńſtwá puśći pod zięmię/ [...] gdzie tám rozlicżne przygody/ błotá/ wody/ ſmrody/ y ine niebeſpiecżeńſtwá. RejZwierc 157; Do Włoch/ á nie do Troiey puſzcżáſz ſie ták ſmiele/ Gdzie/ ácż wezdrowiu doidzieſz/ vżywieſz tám chwile. Kłopothu y fráſunku PudłDydo B4.

»gdzie też, gdzie ... też« (17 : 4): łódź iuſz na śrzód morza była Gdźie iéi téſz wały barzo cięſzko czynili [navicula iam medium maris erat vexata a fluctibus] Bo był wiatr przeciwny MurzNT Matth 14/24; Przyſzli tedy do Idumeiey á położyli ſię z obozem v Betſury/ gdzie im też záćiągnął Iudás [et occurrit eis Iudas] z dźieſiąćią tyſięcy ludu. BibRadz 1.Mach 4/29 (2); BielKron 63v (3); RejAp 169v; ODpráwiwſzy przeważny pogrzeb Auguſtowi/ [...] Ná ktory ſie pánowie Sármáccy ziecháli/ Gdzie też chętliwie Krolá przyſzłego cżekáli. StryjWjaz Bv; á drugą [część krzyża] do Rzymu [...] nioſłá: gdzie teſz kośćioł Konſtántyn dla onego świętego drzewá [...] zbudował. SkarŻyw 397 (4); Liflantym záś áż do Dunamentu nád morze y Moſkiewſkiey Ziemie część niemáłą zwiedził/ gdziem też iednák prożno czáſu nietrawił. StryjKron A3v (4); ReszHoz 132; ReszList 161 (2); Ale Feſtus powiedźiał; iż ſtrzegą Páwłá w Cezáreiey/ gdźie też ſam miał w rychle poiácháć [servari Paulum in Caesarea, se autem maturius profecturum]. WujNT Act 25/4 (2).

»gdzie też i tam« (1): Gállenus puśćił Ceſárſtwo/ á ſam ná Medyolanie przeſtał/ gdzye też y thám gdy zbytni pocżął być/ od ſwych zábit BielKron 152v.

»gdzie to« (1): I wſzedł zasię do Bożnice gdźie to był człowiek [et erat ibi homo] ktory miał vſchłą rękę MurzNT Mar 3/1.

»gdzie więc, gdzie ... więc« (1 : 1): wtymze czaſzye on ſzyą ſchronyll, do prziborowka, gdzią wyącz dwa zagrodnyczi czo kopali gliną, yemu pątho odkovali LibMal 1544/87v; Zwłaſzcżá iż nam przybywa co y dzień cżeládzi/ Gdzie w tey zgrái ſtáremu ládá co więc wádzi. HistLan A3.

b. „gdzie” w nawiązaniu do czynności wyrażonej czasownikiem lub do sytuacji przedstawionej w wypowiedzeniu lub wypowiedzeniach poprzedzających zdanie rozwijające: i, a, przy czym; znaczeniowo bliskie wskaźnikowi nawiązania [w tym „gdzie by” (7)] (760): yſzechmi śie zwolili niny y na prziſſłe czaſy naſſe czeladkę thak iako się opisało rzędzicz y sprawowacz, gdziesmy thei nadzieie, yſz za thakową sprawą y postempkiem czeliadz naſſa, bendzie nam starſſim [...] powolnieiſſa y wiernieiſſa ListRzeź w. 47; iakoby iaki grzeſſnik obrzezatz ſie dál/ gdzie krew náſwiętſſą obficie wylál OpecŻyw 22v (4); A thenze gonyecz nąm oppowyedzyal ze by godny poſlowye od krolya yego myloſzczy naſz wrichlye nawyedzicz myely, gdzye my tho slyſſzancz wdzyącznyeſzmy przyyaly. MetrKor 38/321 (4); PatKaz I 14v (5); Tu chczą vypyſacz o maryey panny poſzwyączenyu wzyuocze ſwey matky ſzwyątey anny gdzye czworo uczynyą pythanye PatKaz III 92v; O ſzwyątoſzczy malzenſkyey tak pyſacz chczą yſz prawdzyuye panna malzonką byla gdye [!] kladą yſz dwoyaka yeſt doſkonaloſzcz malzenſka PatKaz III 138; [Maryja Panna] thkącz czo koluye barzo ſubtylnye rąkoma ſwyma robyla, gdzye pouyedayą yſz yeſt wyadnyu yey roboty paſek PatKaz III 142v (17); V. M. oznaymvye yz Syenko ktori zwalach wyechal prziſlal do mnie Adama gdzie mie proſzil abim zanym ſwyadzecztwo widal wrzeczi yego ſprawiedlywey LibLeg 11/68v; poſlalysmi swego posla do niego ſlyſtem dowyadvyacz czobi za prziczina tego bila yz tak nad vmowe nyezyechal sye znamy [...] gdziebiſmi bily yeſcze czekaly od niego odpowiedzy yeno yz wielky glod bil na konie LibLeg 11/78 (36); Abowyem on dzierży w ręku ſwoich/ nápoy ſlodki zgorzkoſćią zmieſſány/ gdzie przebrane ſwoie ſlotkoſćią raczy łáſkáwie nápáwáć á ſprzeciwnikom iego gorzkoſć gwałtem będzie wlaná w gárdłá ich. RejPs 110v; LibMal 1545/103v; ysz tak iako przerzeczony panowie [...] ręczili za myą y dali na się Cirograph ręki swey [...] gdzie ia obieczvię swym dobrym slowem ych nye zaviescz y dosycz themu to vczinicz wedle thego Cirographu ZapWar 1549 nr 2658 (5); A tak bedacz mocznem Bogem Skazuye/ Skazaniem ſrogiem Gdzie przizwalaią y ſwieczj Abyſcze byli przekleczj RejKup ee4v (2); KromRozm I A2; Záſz tak kościoł nieſpiéwá/ Vczyń to panie abyſmy miłowáli co ty przykazuieſz/ Gdźie obłudni ludźie powiedaią iſz ze wſzyſtkiego ſerca miłuią MurzHist Qv (8); ślepy ieſliby ślepégo ſprowadźił obadwa wdół wpadną. Gdźie Piotr odpowiedaiąc rzekł mu [Respondens autem Petrus dixit ei; A WujNT] roſpowiédź nám podobięńſtwo to MurzNT Matth 15/15; A Ieſus powiedźiáł/ vczyńcie aby ludźie vśiedli/ Gdźie na tymto mieścu było tráwy wielé [erat autem foenum multum; A było trawy dość WujNT] MurzNT Ioann 6/10 (12); KromRozm II o (5); KromRozm III O8 (7); [konie] yęły z wozem vcyekáć [...] ták iż nye tylko ſie yábłká roſuły ále y woz ſie roſkołátał. Gdzye Rurał ácż yábłká widzyał po drodze przedſię wolał zá końmi byeżeć ſkokyem by ich theż ſnadź nye połápyono. GliczKsiąż Iv (10); LubPs N6; GroicPorz A3v (2); thák [diabeł] do niego [Chrystusa] mowił: Ieſliś ty Syn Boży ſpuść ſie nádoł/ gdzie mu teſz prziwiodł piſmo okęſzone/ ták iáko y ty mowiąc. KrowObr 179v (2); RejWiz 156; Leop 2.Mach 12/27; Adam wedle ſwey pożądliwośći niepoymował ſobie żony/ ále ią wziął od Bogá/ gdźie obáczyć mamy ſwiątobliwoſc małżeńſtwá ktorego powodem ieſt ſam Pan Bog. BibRadz I 2b marg (15); Poráźił ſnádnie Hieroboámá z wielkim ludem/ gdzye poległo ludu pięćdzyeſiąt tyſiąc. BielKron 83; [Krezus do Cyrusa] Teraz przyſzło ná iego [Solona] ſłowá/ gdzye mi dziś żal żem niedbał ná iego ſłowá/ dufáiąc w ſwoię moc/ ſzcżęſcie/ y bogáctwá. BielKron 112; porodziłá bez boleśći ſyná Páná Kryſtuſá/ gdzye głos Anyelſki ſpiewáiąc ſłyſzáłá BielKron 137; rozgniewał ſie Ceſarz/ kazał Sergiuſá zwięzáć á przywieść do Konſtántynopolá Zácháryaſzowi ſwemu poſłowi/ gdzyeby był zábit Zácháryaſz/ by go był ſam Sergius nie obronił BielKron 167; zebrał ſie z nowu vderzył w nocy po kſiężycu ná Tureckie woyſká/ gdzie ich wiele pobił bez ſwey ſzkody niżli ſie spráwili BielKron 248; Chowáły ſie [Amazonki] pierwey s poſtronnemi ludzmi/ á potym s ſwymi paſterzmi raz w rok/ gdzie ieſli ſie ſyn vrodził/ zábiły go BielKron 297; Węgrzy ſie z Thurki dobrze potkáli/ gdzie zabit Páweł Bánfi BielKron 309v (152); bo ſię ieſzcże modlą zá wſzytki wierne zmárłe/ gdźie nie wiymuią Pánny Máryey áni Kryſthuſá/ áni żadnego wiernego od ſtworzenia świáthá GrzegRóżn G4v (2); SarnUzn E2v (4); RejAp 155v (6); Więc iż cżłowiek káżdy/ prędki do tego ieſt/ iż ábo miłuie/ ábo ma w nienáwiśći/ iáko to iáſnie widuiemy/ gdi ſie dwá biją/ ábo gdy gonią/ ábo gdy ſzermuią/ gdzie ći kthorzy pátrzą/ bez żadney znácżney przicżyny/ iedni temu/ drudzy owemu dziwnie życżą GórnDworz D5 (23); Iż widziałem pod iednem ołtarzem duſze ſpráwiedliwych [...] á ony wołáią: Przecż miły Pánie ſpráwiedliwy nie ſádziſz á nie pomściſz ſie krwie náſzey: Gdzie im potym dano odzyenie białe/ to ieſt nádzieię dobrą RejPos 6 (19); W ręce twe porucżam Duchá mego/ odkupże mię tedy Pánie Boże prawdźiwy: gdźie nie tylko duchá/ ále y ćiáło poleca opátrznośći miłego Bogá Dawid. GrzegŚm 49 (5); Ieſt tedy ten vrząd Mężá/ áby Zonę dobrze y vcżćiwie chował. Gdźie pámiętáć ma/ iż Iádam zwał Iewę towárzyſzką KuczbKat 260 (4); RejZwierc 160 (2); NAuká Rycerſka [...] Spráwuie ſie troim obycżáiem/ to ieſt: Rozumem/ Náuką/ y Cwicżeniem/ gdzie iedno przes drugiego nie może być BielSpr 7; nigdy pokoy trwáć długo niemoże/ bo s pokoiá niepokoy bywa/ á z niepokoiá pokoy/ gdzie ieſli ręką mocną nie nábędzieſz pokoiá/ nigdy prześpiecżny nie będzieſz w pokoiu roſkoſzy domowey. BielSpr 28v (10); WujJud 63v (8); WujJudConf 250v; RejPosWstaw [143²]; BudBib 1.Mach 11/6 (3); gdy ie miecżem wymordowáli/ dla zgwałcenia Dyny ſioſtry ſwey: gdźie ſie y niewinnym przy winnych doſtáło. CzechRozm 243 (18); Dawano im też winę o bránie nád vſtáwę podatkow y dárow: gdźie ieſli oſtáli winni/ tedy ie z źiemie wywoływano ModrzBaz 43; SkarJedn 190 (2); Oczko 2 (6); SkarŻyw 553 (2); Isz Sliachetny Swiętek [...] po [...] Braćie swym [...] mieſzkaiącym w Borczu, roku iednego Siano zbieral gdzie iemu zadęn Sąſiad ani dzierzawca imienia nie bronil. ZapKościer 1581/22v; Sliachetny Piotr Telieński [...] podnioswszi Pieniądze za dom iak w pierwszym zapiſie ſię waruie zupelnie od Vtćiwego Iana Kurka, za Summę wprzod wtichże Kxięgach napiſaną. gdzie iemu wyzei pisany Pąn Telieńſki dziękuie z dobrey a zupelney zaplathy ZapKościer 1582/24v; vczywy Andrych betnarſz the sumyę wyſzy opiſzaną zaplaczyel themu vcziwemu Ianowy Smukale, Gdze podzekowal tenſzye Ian Smukala przet wſzytkym prawyem svpelny zaplaty: Gdze slubuye pokoy wyeczny ot swych przyaczol y ot potunkow swoych ZapKościer 1583/38v (88); Kázimierz Krol [...] weſpołek z Ludowikiem Krolem Węgerſkim/ ćiągnął do Ruśi przećiw Litẃie/ gdzie poráziwſzy ieden zagon Litewſki/ Kieyſtutá w zámieſzáney bitwie Polacy poimáli StryjKron 437 (18); w poſtáći cżłowieká podłego/ racżył ſzátáná iáko rybę wędą oſzukáć y vłowić: gdźie Boſtwo iáko wędá w chrobacżku/ w cżłowiecżeńſtwie zátáione było. CzechEp 203; K temu/ że też to ſobie niewſtydliwie przywłaſzcża/ żeby po BOgu nie miáło być nic (gdźie iuż y Pánnę Máryą/ [...] y wſzytkie ś. o źiemię vderzyli) ná cżymby więcey zbáwienie záwiſło CzechEp [386] (24); KochJez A4; ReszPrz 17; ReszList 152; PudłFr 49; Trzećiey ná dźień godziny/ był ſrodze bicżowan/ y ćirniową koroną ná ſmiech koronowan/ gdźie wiele vrągánia y policżkow vżył ArtKanc D11v; musiałem zroskazania Pana mego iechac do Polski wtym załasnym [!] rozerwaniu, gdzie wiadomo wszytkim zem się skromnie zachował ActReg 159 (2); GostGosp 150; KochFrag 40; OrzJan 43; A poimawſzy go/ wiedli do dworu árcykápłáńſkiego. gdźie Piotr ſzedł zánim zdáleká [Petrus vero sequebatur a longe Luc 22/54; A Piotr zá nim ſzedł z dáleká WujNT]. LatHar 720 (3); KołakCath C2; WujNT 517 (6); JanNKar G; á té kwity/ któré będą bráć od Stáróſt/ máią oddawáć álbo odſyłáć do ſkárbu náſzégo/ gdźie Spiſnégo Piſárzowi Stárośćinému ma dáć Miáſto káżdé groſzy pięć/ á Wieś káżda groſzy trzy. SarnStat 973 (6); SiebRozmyśl G2 (2); PowodPr 29 (3); SkarKaz 117a; GosłCast 73; oni bluźniąc przeczyſtą Pánnę/ máło iuż nie wygráną bitwę przegráli. Gdźie P. Bog dał znáć/ iż ſię o herezye tákie [...] gniewa SkarKazSej 685b; KlonFlis F4v; PudłDydo A2.

Połączenia: »gdzie i, gdzie ... i« (19 : 1): LibLeg 10/155; Tym ieſt od przeſzłego [u] rożné/ iſz przeſzłé zwokáliſzami i inſzęmi literami má być poſpołu wymáwiáno/ i ſamo przes śię ſłowo całé może vczynić/ a to niemoże/ gdźie i to ſnać trzeba przypomionąc/ że przed śię v przes kropki kładą na początku ſłów MurzOrt B3; KromRozm II hv; KromRozm III 16; BielKron 420 (3); gdyż nam to ieſt zákazano/ ábychmy ſie áni ná lewo áni ná práwo namniey nie vchyláli od ſzcżyrey náuki Páná náſzego. Gdzie y Dawid przeklętym zowie każdego tákiego cżłowieká/ ktoryby ſie namniey vchylił od ſzcżyrey náuki á od woley Páná ſwoiego. RejPos 64v (6); HistLan A2v; ktore Swiadectwo przed prawem naſzim ſą oddali kazdy znich zoſobna, gdzie i przisięgą tego potwierdzili ZapKościer 1581/22v (3); StryjKron 617; WujNT 187; CzahTr Gv.

»gdzie o to« (2): iáko y ono co poſpolićie z ſwą Kátoliką mowi/ że Chriſtus był przed wieki ſpoliſtny BOgu y we wſzem rowny y wſzechmogocy [!]: á to co mowi [...] Iż on w náturze ſwey Boſkiey (ktora ieſt cżwarta niezgodá) nie mogł doſyć cżynić ſpráwiedliwośći Boſkiey. Gdźie oto y mowá dźiwna/ y piſmu ś. y iego powſzechnemu wyznániu przećiwna ſię pokazuie. CzechEp 176; NiemObr 119.

»gdzie sam« (4): A Gdi wyda ten oſtatek tedi maya ſzobye podzękowacz y słuſzny ſzapiſz ſzobyę dacz. Gdze ſzam doplaczyel vcziwy Anne Sabaſtowy y podzękowala supelny zaplati ZapKościer 1580/17; a Pán Garczynſki powyedzal: yuſz ya ſzam na ſzyę przimuyę ten dluk Pána Iaczkowſkego, Gdze ſzam wtori swadek ſzyeſznal przet prawyem naſzym ZapKościer 1584/50 (4).

»gdzie tam(że), gdzie ... tam« (27 : 5): LibLeg 11/9v; było w Toletanie Concylium pierwſze/ ná ktore ſie ziechawſzy Biſkupi / vſtáwę Syrycego Papieżá złamáli / y znowu żon właſnych kxiężey mieć dopuśćili/ gdzie thám ty ſlowá nápiſali KrowObr 232 (3); OrzList bv; BibRadz I 5v; Máxym Grácyanow márſzałek/ dla chćiwośći Ceſárſtwá ná zmowie obległ Grácyaná/ gdzye tám od Abrogáſtá zábit zdrádliwie. BielKron 157v; Ale Olimpius niechciał ſie przećiwić/ ziednał ſie s Papieżem/ gdzye tám rychło vmárł. BielKron 166; trzećiego dniá dwá vffy z obu ſtron wyiechawſzy ná ſie vderzyły gdzie tám zábit Philip ſyn Brunſzwickiego kſiążęćiá. BielKron 227v (18); RejPos 260v (2); RejZwierc 52v; poráźił Pompeiuſa [Juliusz Cezar] tą ſpráwą ſwym mnieyſzym ludem ále zwycżáynym/ gdzie tám wſzyſtká Rzymſka moc vpádłá BielSpr 41v; WujJud 171; Gdze my slubuyem Iakubowy y potunkom yęgo pokoy wyeczny ot swych przijaczol y ot potunſtwa swego Gdzyę tam przytym zapyſzyę pánowyę oſzowſczy podzyękowaly themu vczywemu Iakubowy svpelny ſzáplaty ZapKościer 1587/69v (2); CzahTr A2v.

»gdzie też, gdzie ... też« (83 : 5): PatKaz III 154v; BielŻyw nlb 4; GlabGad M2; ZapWar 1549 nr 2657; A Luter powyáda. Iż żadna śwyątoſć łáſki wnas nye ſpráwuye/ gdźye też kácerſkim błędem zowye to/ co Koſćyoł krzeſćiyáńſki dźyerży KromRozm I [H3]v; MurzHist H (2); [wokalisz] y był/ dobry/ bywſzy/ zły/ gdźie téſz niemożeſz rzec żeby iedna rzecz była/ być a bić. MurzOrt B2v (2); Tedy rzecze paraliżem zarażonęmu/ wſtáwſzy weźmi łoże twoie a idź do domu twoiego gdźie teſz on wſtáwſzy poſzedł [Et surrexit et abiit] do domu ſwoiégo MurzNT Matth 9/7; Alé Ieſus poznáwſzy to poſzedł zonąd i ſzło za nięm rzéſz wielé gdźie téſz (marg) i (‒) vzdrowił ony to wſzyſtki [et curavit eos omnes] MurzNT Matth 12/15; A kiedy śię puściła tráwa i owoc vczyniła/ tedy śię pokázało i kąkolé Gdźietéſz (marg) a ( ‒) przyſtąpiwſzy słudzy [Accedentes autem servi] goſpodarſci rzeklimu MurzNT Matth 13/27 (29); KromRozm III Q; GliczKsiąż C3; LubPs Z3 (3); O tym wſzythkim maſz porządnie wypiſano. Gdźie też obaczyſz/ iákie przezyſki dobre/ iákie nie dobre GroicPorz C (2); iáko y Kryzoſtom otym piſze/ gdzie teſz namnieyſzego ſlowá o Pietrze Swiętym nie wſpomina. KrowObr 21; RejWiz 85v; Ale tego roku ták były wielkie wiátry y wylanie morzá iż tego rownia żadny pámiętnik nie był/ gdźie też Kolumbuſowi trzy mnieyſze okręty zginęły. BielKron 442v (13); SarnUzn G4; á káżdyby rad ieſzcże coby mógł y popráwił y przycżynił. Ieden podobno nádzyewáiąc ſie wżdy iákiey pryſługi [!] ſobie vcżynić Pánu. Drugi też dla wyſtáwienia rozumu ſwego á zwirzchnośći ſwoiey/ á iżby też wżdy ſobie iáką pámiątkę vcżynił s tego. Gdzye theż potym iuż po w niebo wſtąpieniu Páńſkim/ ięli ſie byli niektorzy mázáć iákiemiś máſciámi ścian y inych przypraw koſcielnych RejPos 348v (7); KuczbKat 60; pewne omyłki w Biblij Brzeſkiey obacżywſzy [...] miedzy bracią podáli/ gdzie też niektorym znás tenże Synod zlećił/ ábychmy wten przekład pilnie wezrzeli BudBib b; powiáda/ iż áż dniá wtorego niebo od wod á wody od źiemie były odłącżone/ gdźie też dopiero ono iedno od drugiego odłącżenie názwano niebem/ źiemią/ wodámi. CzechRozm 148 (4); StryjKron 787 (3); Iáko też ono/ on Setnik będąc pewien o mocy Chriſtuſowey/ iż mógł ſámym ſłowem vzdrowić ſługę iego/ mowi do niego: rzec tylko ſłowo/ á będźie zdrow ſługá moy. Gdźie też nie rozumie iákiego ſłowá Bogá/ ktoryby w ſobie ábo przy ſobie będące miał Chriſtus Pan. Ale tylko roſkazánie. CzechEp 278 (6); ReszHoz 136; ZapKościer 1586/69; KołakCath Bv; WujNT 132 (2).

»gdzie też i, gdzie też ... i, gdzie ... też i« (18 : 2 : 1): KromRozm I G4; Bom ſám nie ieſt/ ale iá i ociec ktory mię poſłáł/ Gdźie téſz i (marg) a (‒) wzákonie waſzem napiſáno ieſt/ [Et in lege vero vestra scriptum est] ze dwu człowieku świadectwo práwdźiwe ieſt MurzNT Ioann 8/17 (3); Lud tedy poſpolity ktory był miedzy niemi poruſzon chćiwoſćią wielką odwroćił ſie/ gdzie też y Synowie Izráelſcy płákáli [et reversi sunt, et fleverunt etiam filii Israel] mowiąc/ Y ktoż nas nákarmi mięſá? BibRadz Num 11/4; Doſyć ſie mężnie Grekowie bronili/ ták iż Márdonius poráżon z woyſkiem/ gdzye też y ſam zábit. BielKron 117 (8); GórnDworz B8v; RejPos 47v (4); WujJudConf 11; To iuż iawna iż Bogá nikt nie widział: Gdzie też y to za tym idzie/ iż CzechRozm 50; ZapKościer 1584/45.

»gdzie to« (5): począł wołac i mowić/ Ieſuśie ſynu Dauidow/ zmiłuiśię nadęmną/ Gdźieto (marg) I ( — ) wielé ich gromiło go [Et obiurgabant eum] aby milczáł MurzNT Mar 10/48; A on zrzućiwſzy zuknią ſwoię/ wſtáwſzy ſzedł do Ieſuſa/ Gdźieto odpowiedaiąe Ieſus rzecze mu [Et respondens dicit ei Iesus] MurzNT Mar 10/51 (5).

»gdzie tu(ż), gdzie ... tu« (5 : 8): KrowObr 16; Rzeczą okazał/ iż bárzo dobrze onę ich rádę zrozumiał gdźie tu ludzkiem ſpoſobem mowi dla náſzey proſtoty. BibRadz I 6c marg (5); SarnUzn D6v (2); RejAp 122v (2); RejPos 323 (3).

»gdzie tu oto« (3): BibRadz I 3v; RejAp 155v; dom y dzyedzictwo iego [złośnika] záwżdy będzye puſte/ á doſtoieńſtwo iego inſzy poſiędzye. Gdzye tu oto ieſzcże ſzyrzey Piotr s. tego dokłádáć racżył RejPos 290.

»gdzie więc, gdzie ... więc« (13 : 3): v pana Marſchalka kapluni ſzyą bili rozlyeczyali gdzye wyącz ona yednego vchwiczywſchi, Annye pod Gorką go dala vtuczicz LibMal 1544/92v; ZapWar 1545 nr 2646 (2); Nie potrzebuiąć ktorzy zdrowi ſą lékarza, ale którzy się źle maią, gdźie więc (marg) a (‒) ſzedwſzy/ nauczcie śię [Euntes autem discite] co ieſt ono Miłośierdźia chcę a nieoffiary MurzNT Matth 9/13; [Oślica] przyćiſkáłá ſie ku murowi/ ták iż nogę Báláámowę przypárłá ku niemu/ gdźie ią Więc Báláám bił ieſzcze tym więcey [et addidit percutere eam] BibRadz Num 22/25 (4); SarnUzn B7v (4); RejPos 330v; A przedſię im to oni niewdzięcżnoſcią płácą/ Gdzye więc przyiaźń ſpołecżną tym ná ſwiecie trácą. HistLan F3v; BudBib 2.Mach 12/24 (2).

C. Zaimek przysłówkowy nieokreślony; oznacza miejsce dowolne lub bliżej nie określone: gdzieś, gdzieśkolwiek; uspiam, usquam Mącz, Cn (473):

a. Jako samodzielny okolicznik miejsca (345): Drwoſzcżepá ſą zopytáli: Ieſliby gdzie liſzkę widział BierEz H4v (3); OpecŻyw 32v; FalZioł IV 27c (2); MiechGlab 24; LibLeg 6/116 (3); Dziwną nienáwiſcią á pilnem ſtáránim pilnuią tego/ áby gdzie mogli vćiſnąć mnie RejPs 163; RejRozpr H2 (2); obawam ſie miła bracia by ſie gdzie zaſię Morowe powietrze tego to mieſiącza niepokazało LudWieś B2v; LibMal 1545/99v; Iam wierę iſcie mnimała Bys gdzie czo żacznego miała RejJóz 5 (4); RejRozm 400; A kiedy tam daliey zaidzieſz Też mi gdzie Byſkupa znaydzyeſz. RejKup b7 (14); KromRozm I A2; KromRozm III E2v; BielKom D2; LubPs aa2 (3); GroicPorz C2v (2); Abowiem gdy iuż cnotá gdzye ſwe gniazdo zácżnie/ Wnet ſie iey ſkutki zyáwią á okażą znácżnie. RejWiz 3v; Vmieć to y źwirzątko y ptaſzek ná gniaźdzye/ iż tym dzyatki okrywa gdzye cokolwiek znaydzye. RejWiz 88v (22); OrzList f4; RejFig B2v; Iż wſzytko gdzye co potka/ to do ſiebie drapye. RejZwierz 118 (8); BibRadz I 5a marg (2); OrzRozm T3v; A ieſliby gdzye było wątpienie dla dawnośći álbo s pogorzenia/ tedy może znowu [kościół] poświęcić. BielKron 153 (4); Murcati gressus, Boyáźliwy chód/ Mácánie nogámi áby gdzie nie tráfił ná tákie żelázo. Mącz 238a (3); SienLek 33v (2); bo iáko becżká/ poki w niey nic nie máſz/ poty nieznáć by gdzie ciecz miáłá GórnDworz Gg6 (2); HistRzym 15v; áby ſie wżdy mogli gdzye zákryć przed okrucieńſtwem ſtráchu onego. RejPos 222v (8); BielSat Dv (2); A pewnie kiedyby duſze iákie wiecżnie gdźie żyły/ tedyby ták Páweł niemowił. GrzegŚm 5 (4); A ieſliż ſą gdzie tácy ſynowie y corki/ Wierzę iż nie ſą ludzie lecż práwe iáſzcżorki. HistLan B3 (2); boi ſie by ſie ktho do niego álbo nie kopał/ álbo gdzie dziury nie ſzukał. RejZwierc 104; Vmizga ſie pies gdy gdzye co zyeść cżuie RejZwierc 216v (22); RejZwiercPodw 183v; BielSpr 67v (2); WujJud 34v marg (2); BudBib b4 (3); BudNT przedm b4 (3); Skoro ſię gdźie dom záżże/ Goſpodarz ábo ktory domownik/ niech wnet z domu wybieży: á ogień obwoływa. ModrzBaz 83v (3); Oczko 3 (2); KochPs 18 (2); Y przetoſz ludzie gdy ſię gdzie vkazał/ do niego ſię ćiſnęli SkarŻyw 472 (7); CzechEp 62; A on tym cżáſem rad co złego zbroi/ Ieſli gdzye Bábá albo Roch zle ſtoi. KochSz B2v (2); KochWz 140; BielSjem 30; ArtKanc R19; GórnRozm B4v (5); KochProp 12; ActReg 87; Calep 978a (2); A kiedy deſzcż/ tedy wſzędy opátrzyć/ áby gdźie nie ćiekło GostGosp 22 (2); GrochKal 9 (2); GrabowSet Bv; KochFrag 17; OrzJan 25 (4); WujNT 444; JanNKar D2v; Ieſli téż gdźie nieco ſie pochybiło, wſzák to może ieſcze popráwić SarnStat 314 (4); GrabPospR L4; dowiáduyćie ſie/ ieśli ſie tákowa rzecż gdźie sſtáłá PowodPr 15; SkarKaz 155b; GosłCast 46; Otoż każę rozgłośić wſzędźie tákie wieśći. Ieſliby ſie gdźie ználazł táki vcżony cżłek PaxLiz B3v; SkarKazSej 684b.

Połączenie: »leda (a. lada) gdzie, lada ... gdzie« (14 : 1): przeto też iaycza iey ledagdzie porzuczone FalZioł IV 15a; GliczKsiąż G4; Iuż ſie pewnie ożenię/ ledá gdzie napręcey. RejFig Dd2v; RejZwierz 87; Przed zbudowanim domu Bożego cżynili [Żydzi] ofiáry ledá gdzie BielKron 39 (3); RejZwierc Av; Strum N2; StryjKron 51; Szyku nie pátrzą/ ſpołem ſie motáią/ Cżarni ládágdzie/ y biali pádáią. KochSz B3v; KmitaSpit A2v; Y niechćiał go ládá gdźie grześć/ ále ná mieyſcu ná to obránym y poświęconym SkarKaz 386a; PaxLiz C4v; Wtym ſie wſzyſcy roſpierzchli/ iák bywa w przeſtrachu/ Ládá ſię gdzie cżłek w tuli nie pátrzáiąc gmáchu. PudłDydo A4.

Zestawienie: »gdzie indzie(j), gdzie ... indziej« = w innym miejsca, nie tu (z przeczeniem: nigdzie); alibi Modrz, Calep; aliubi Calep (133 : 4): themu zaden liſt niema bycz dan, ani gdzie indzie robicz niemoſze, ſthei prziczini yſz od Rzemieſla ieſt opuſſczon ListRzeź w. 30; FalZioł I 5d; Bowiem ani w kunſcie ani w ſądzie, ani gdzie indzie łgać nie ſłuſza nam, ktorzy prawą drogą żywota iſć chczemy BielŻywGlab nlb 11; GlabGad B (2); LibLeg 11/50; RejPs 125v; RejKup cc8; KromRozm I E3v; MurzNT 8v; KromRozm II b4; Y ſą o tym [o obieraniu biskupa] ſtáre vſtáwy koſcyelne/ yáko w pyątym concilium Aureliańſkim/ á w oſmym powſſechnym/ y gdźye indźye/ dobrze ſtárſſy. KromRozm III 17 (4); DiarDop 115; OrzList f2; UstPraw C4; A podobno ſię teraz ſkrył w ktorey iáſkini ábo gdźie indźie [vel in uno e locis] BibRadz 2.Reg 17/9; OrzRozm R; BielKron 456v; KwiatKsiąż Qv; Emansor, Który rad długo w gościnie álbo gdzie yndzie mieſzka Mącz 102a; Pars assumptiva, Część prziwzięta/ pożyczona gdźie yndziey. Mącz 432d (3); OrzQuin S4 (2); Prot Bv; SienLek 180v (2); ktorey wády [wydwarzania] pełno wſzędzie/ á podobno v nas w Polſzcże więczey niż gdzie indziey GórnDworz F2 (3); A wżdy o to nic niedbamy/ á wżdy gdzye indzyey nádzyeie ſzukamy RejPos 86 (5); GrzegŚm 8; HistLan D3; być nie był Ateńcżykiem/ tedybyś ty był gdzie indziey proſtem chłopem RejZwierc 52v (5); BielSpr 71v; Boć też gdźie indźie roſkázuie/ ábychmy iego/ nie Piotrá/ nie Páwłá náśládowáli WujJud 55v (4); BudNT c4 (2); Abowiem gdyby Iezus Pan ſyn prawdziwy Boży/ miał być pierwey Słowem Bogiem [...] tedyby ſie wżdy kędyſzkolwiek do tego był przyznał/ y nam to ku náſzey poćieſze oznaymił: á ieſli nie gdzie indziey/ tedy wżdy ná on cżás/ gdy z żydmi o Abráhámie/ Jan s. rozmawiał. CzechRozm 43v (9); áby niebył niedbáłym w ſwoiem vrzędźie/ ieſliby gdźie indźie miał mieſzkáć/ á vrzędowi ſwemu gdźie indźie doſyć cżynić [ne si alibi manendum sit ei, alibi officio satisfaciendum]. ModrzBaz 74v (3); SkarJedn 100; KochPs [217]; SkarŻyw 332; ZapKościer 1580/13; StryjKron 345; Iákom ia w Dyálogách/ y potym gdźie indźiey pokázował. CzechEp 213 (10); KochFr 135; ReszHoz 132; Acż tego niewiem/ ieſli gdźie indźiey w pomiernym żyćiu ſię kochał/ ále w źiemi Chełmſkiey wiele iadał y pijał. WerGośc 243 (3); KochPam 81; Ze moie ſerce prózno ſye fráſuie/ A ón podobno gdźie indźiey miłuie. KochPieś 19; ále ieſłi to tylko wolnośćią zowieſz/ iż ſobie obieraćie Krolá/ tedy tá wolność ieſt też y gdźie indźie. GórnRozm A (4); ActReg 19 (2); Calep 53a; OrzJan 79; á okrom niebá vſtáwicżny gdźie indźie pokoy mieć/ rzecż ieſt niepodobna LatHar 577; że ſię Páweł śpieſzył do Hieruzálem/ nie ták dla ſámego świętá/ ktore y gdzie indzie obchodzić mogł/ iáko dla wielkiego zgromádzenia ludzi WujNT 482 (7); A bądź domá/ bądź gdźie indźiey Iego Królewſka M. oſobą ſwą będźie SarnStat 312 (15); O czym tráfi ſię gdźie indźiey ſzerzey mowić. SkarKaz 384b (2); VotSzl B4v.

~ Połączenie: »gdzie indzie(j) niżli (+ wyrażenie przyimkowe)« (6): KromRozm I F2; co też y v nas Krześćian to naydzie/ ktorzy gdzie indziey zbáwienia ſzukáią niżli v ſámego zbáwićielá. BielKron 260; Municeps ... był vczeſnikiem praw/ wolnoścy y poſtępow miáſtá Rzimskiego acz gdźie yndźiey niżli w Rzimie mieſzkał. Mącz 237c; RejPos 225; WujNT 817; SarnStat 363.

Szeregi: »(ani) tu a nie (a. ani) gdzie indzie« (2): gdi v wierzym y weſmiem odpuſczenie grzechow tu/ á niegdzie yndzie za żywota á niepoſmierczy SeklKat R; Ale ich Páweł áni tu/ áni gdźye indźye vrzędniki nye zowye KromRozm III H2v.

»(i) tu i gdzie indzie(j)« (4): Obácz przećiw haeretykom/ iż tu y gdzie indziey błogoſłáwieńſtwo nie śćiąga ſię do Bogá/ ále do ſtworzenia. WujNT 155; Bárzo ſię tym ćieſzą odſzczepieńcy/ gdy tu y gdzie indzie náyduią/ iż wiárá Chrześćijáńſka od Zydow y niewiernikow názwána ieſt haereſią ábo ſektą Názáreyczykow WujNT 509 (4).

»tam (+ wyrażenie przyimkowe) a nie gdzie indzie« (1) : gdyż żywot náſz zákryty ieſt w Pánie Kryſtuſie/ przetoż go też tám w nim á nie gdzye indzye ſzukáć mamy. RejPosWstaw [110³]v.

»tu (+ wyrażenie przyimkowe) (czyli) gdzie indziej« (1) : Krol gdzie ma mieszkać iesli tu wKrakowie czyli gdzie indziej ActReg 9.

W połączeniu jako zapowiednik zespolenia z wypowiedzeniem podrzędnym »gdzie indzie(j) ... kędy« (2): Złeć tárgi bywáyą ná to [na nauki] w myáſtecżkách/ lepſſe gdzye indzye kędy dobrzy krámárze/ od ktorych kupyey dobrey/ to yeſt/ náuki ſobye może káżdy vtárgowáć á doſtáć. GliczKsiąż Mv; Cżemuſz ſobye inych gor gdzye indzyey ſſukacye/ Kędy máły pożytek ná wſſem vznawacye. LubPs P5. ~

b. W połączeniu z innym okolicznikiem lub kilkoma okolicznikami miejsca (128):

a) Z wyrażeniem przyimkowym lub przysłówkiem [w tym: „gdzie” w antepozycji (80), w postpozycji (11), w interpozycji: między różnymi okolicznikami (8), w jednym okoliczniku między rzeczownikiem a przydawką (2)] (101): Ia niewiem by Gryfowie byli gdzie na ſwiecie. MiechGlab 63; RejKup n6v; MurzHist M4; Albo gdy głośno krzyknieſz gdzye miedzy ſkáłámi/ Wnetći ſie zda by drudzy wołáli zá námi. RejWiz 112 (7); Leop 3.Reg 18/27; RejFig Dd4 (3); A k temu przyrodzeniu/ iściebych był życżył/ Aby ſie był gdzye dáley/ nie wſzytko tu ćwicżył. RejZwierz A4v; Szcżeſz łeb chociay páznokty/ nie maſzli grzebieniá. A pewnie gdzye vłápiſz/ zá vchem Ieleniá. RejZwierz 139v (8); Dayże im mieſzkánie gdźie w nalepſzem mieyſcu/ niechayże mieſzkáią w źiemi Geſen. BibRadz Gen 47/6(2); Miał mu też Krol [...] ná Podolu álbo gdzye w Ruśi dáć dzyerżáwę dobrą BielKron 415v (7); Subdiales columnae, Słupy yáwnie ſtoyące nie w domu áni gdzie pod dáchem Mącz 84c (3); RejAp 66 (2); Ieſliże ie puſzcżę nie náſycone do domu ich/ vſtáną mi gdzye ná drodze RejPos 182 (6); HistLan Bv (2); Trefić ſie być dáleko gdzie w cudzych kráinach/ trefiſz tám ſyná iákiego przyiacielá ſwego RejZwierc 96v (15); WujJud 131v; HistHel C; PaprPan Ffv; Oczko 30v; Y odeydą Márie. A Piotr gdźie w iákim przypráwnym ná to kąćie/ będźie mowił. MWilkHist I; CzechEp 364 (5); NiemObr 166; KlonŻal C2; ReszPrz 26; A poślemy do Polſki [...] Aby nam Syem złożyłá/ ná mieyſcu gdzie ſłuſznym/ Rzecży ſpolney z pożytkiem/ y zbáwieniem duſznym. BielSjem 4 (2); KochPieś 41; BielRozm 25; GórnRozm Bv; KochWr 16; ActReg 132; GostGospSieb +4; Phil P3; GrabowSet Y; KochFrag 53; OrzJan 53 (2); SarnStat 488 (3); Ci z iechawſzy ſię/ świádomi co ſię gdźie w ich powiećie dźieie [...] ſzácunek in genere cżynić będą. GrabPospR L4; Náśmiałbyś ſię tám w ten cżás ſtoiąc gdźie przy leśie KmitaSpit C2v; PowodPr 73 (2); CzahTr L3 (2); KlonWor 5.

Połączenie: »leda gdzie« (6): mala Ozanka ieſt ziele ktore roſcie lieda gdzie naziemi FalZioł I 37a; PRzebiye cżáſem przezſieć/ Ielonek vbogi/ A ledá gdzye w ſzelinie/ vwiąźnie zá rogi. RejZwierz 128; BielKron 399v; KochSat C2v; RejZwierc 61 (2).

Przysłowie: ſmákuie iáko kozie Wilcży głos kiedy gdzie nie dáleko wyie zá płotem. RejZwierc 91.

Wyrażenie: »rzadko gdzie« (1): Koc ten/ ácz nie pomáłu wezbráły go látá/ Ták/ iż rzadko gdźieby w nim nie przyſzyta łátá/ [...] záślićie więc aż do Neápolim PudłFr 78.

b) Z zaimkiem przysłówkowym (11):

Z tego samego zdania (7):

Połączenia: »gdzie ... tam, tam ... gdzie« (1 : 1): Y potkał ſie s ſąſiadem/ pytał o gniádego/ Ieſliby gdzie nie widał tám Koniá łyſego. RejFig Cc3; Bo tám ziemiá obfita/ ieſliby gdzie byłá/ A coż gdy ſie ná ten cżás ták ośiroćiłá. RejZwierc 247v.

»tu gdzie« (3): Ieſtli thu gdzie Prorok [Estne hic propheta] Páńſki/ ábyſmy proſili Páná Bogá przezeń? Leop 4.Reg 3/11; WisznTr 8; WyprPl B4.

»tu leda gdzie« (1): iż Lázárzowie vbodzy/ nędzni á wzgárdzeni/ wierni/ ktorzy tu ledá gdźie dla prawdy vćiśnieni od niewiernych ſtękáią y vmieráią/ wſtáną zmartwych do wiecżnego żywotá GrzegŚm 58.

»gdzie wszędzie« (1): vpátrywáiąc, y reieſtruiąc) coby ſie gdźie wſzędźie dźiało y exorbitowáło przećiwko Artykułóm SarnStat 101.

Ze zdania nadrzędnego (4):

Połączenie: »gdzie ... tam(że)« (4): Będzieſzli thy gdzie poćieſzon/ tám ſie ia z tobą vćieſzę HistRzym 15v; Więc mali gdźie rżąd bydź/ trzebá żeby tám byłá boiaźń GórnRozm Kv; SarnStat 771.

~ Przysłowie: Iákié gdźie obyczáie przyſzedſzy záſtánieſz/ Ná tákich/ pánie gośćiu/ y ty tám przeſtánieſz. PudłFr 4. ~

c) Z zaimkiem przysłówkowym jednym lub z więcej niż jednym przy wyrażeniu przyimkowym (16):

Połączenia: »tu gdzie« (3): A niewiem być tu ieſzcże gdzye zá krzem nie dyſzał. RejWiz 33v; ábo tu gdzie wyrabiaymy chlebá/ v iákiego wieśniaká SkarŻyw 356; CzahTr I2v.

»tu leda gdzie« (1): iż zapłáty tákiey pocżćiwey żony nie naydzie tu ná ziemi ledá gdzie RejZwierc 33v.

Zestawienie: »gdzie indziey« (12): Co ſye z tąd znáczy/ iż nigdźye w ewányeliach/ áni gdźye indźye w piſmye nowego zakonu nyemáſz o koſcyele Kryſtuſowym zmyenki/ iżeby yuż był KromRozm III G4; Diar 86; BibRadz 2.Reg 14/26; Mierników nawięcéy ieſt w Mázowſzu niż gdźie indźie w Koronie GrzepGeom I2v; RejPos 38v; áby ich iuż exnunc ták w Gdańſku/ iáko y gdźie indźie/ we wſzyſtkich páńſtwách Korony náſzéy ináczéy nie brano SarnStat 410 (4).

~ Połączenie: »tam gdzie indzie« (1): á inákſzy wſzyſtek wiáry ſpoſób v niektórych tám gdźie indźie ſye dźiéwa OrzQuin K4v.

Szereg: »tu (+ wyrażenie przyimkowe) (...) a nie gdzie indziej« (2) : przeczeście WM radzili sejm tu w Warszawie a nie gdzie indziej ná miescach zwyczajnych i prawem opisanych złożyć Diar 26; jakoby się była pismem obwarowała ta przyczyna, prze ktorą ten tu sjem a nie w Piotrkowie albo gdzie indziej na miejscach w statucie opisanych złożon jest. DiarDop 115. ~

I.2. Zaimek przysłówkowy wskazuje kierunek drogi: dokąd, w którą stronę (czasem bliski znaczeniowo zaimkowi przysłówkowemu „którędy”); niekiedy też cel działania: do czego, na co; quo Mącz, Calep, Cn; aliquo, quopiam Mącz, Cn; quonam, quorsum Calep, Cn; ubi Vulg; aliquorsum, quoquam, uspiam, usquam Cn (560):

A. Pytajny (139):

1) W zdaniu pytajnym (63):

a. Wprowadza pytanie niezależne (54):

a) Zwykłe (48):

α. W tekście ciągłym [w pozycji inicjalnej (38), na dalszej pozycji w zdania (5)] (43): A gdzie idzieſz dobra głowo/ Vmieſzli rzecż mądre ſłowo BierEz D3; OpecŻyw 75v (4); HistJóz A2v; zlodzieyu ydzye [! lege: gdzie, możliwa też lekcja „i dzie”] ydzyeſch wrocz ſzyą zaſzyą, boza mocza panny Mariey LibMal 1544/84 (2); RejKup x6v (2); Gdzie mamy idz? [quo ascendemus?; Dokąd póydziemy? Wujek] Leop Deut 1/28 (2); BielKron 153 (2); Quo properas, Gdźie pośpieſzaſz/ álbo dokąd ſie kwápiſz. Mącz 326b (7); GórnDworz Z5v; RejPos 81 (2); Y rzekłem. Gdzie ty idzieſz? [Et dixi: Quo tu vadis] BudBib Zach 2/2 (2); SkarJedn 88; KochPs 202; A ten ſię miſtrz iego zdziwi: y cżemuſz mię żegnaſz rzecże: á gdzie iść maſz? SkarŻyw 74 (3); Proszę cięco z nami będzie gdzie nas wiozą. ActReg 89 (2); gdy káżdy ſwé widzénié [...] powiádał/ gdźieby ſie z żoną y z dźiećmi vdáć/ pytáli Siemienſkiégo/ á ty gdźie z ſwoią? KochAp 13; WujNT Mar 14/12; WysKaz 19 (3); SkarKaz 316a; GosłCast 51; Od ſeymow gdźie ſię vćiekáć y áppellowáć będźiećie? SkarKazSej 659b; A wy piękne Chárytes/ kędy ſię śpieſzyćie/ Dokąd idźieſz Orphee/ gdźie drogę cżynićie? SapEpit B3; COż ſię to ze mną dźieie/ gdźiem ieſt zánieśiony? Do Fráncyey/ czy do Włoch/ gdźieli w inſze ſtrony? ZbylPrzyg A2.

Zestawienie: »gdzie indziej« (1): ktemu owo zániedbánié zamków potrzebnych/ że ich nie zápráwuią/ á dáią ſie im wálić/ nie práwie y to dobrze: bo czáſu potrzeby gdźie ſie indźiéy z żóną/ y z dźiećmi ludźie vćiéc máią? KochWr 36.

β. W tytulikach rozdziałów artykułów prawnych, dyspozycjach marginesowych [w pozycji inicjalnej (4), na dalszej pozycji w wypowiedzeniu (1)] (5): O ſpravi Vrzendowe gdzie Appellacie abo odzew. ComCrac 17; O Kſyężey gdzye máią pozywáć. UstPraw H4v; RejPos 126 marg; Złotá od Kśiążęćiá bráć niechćiał. y gdzie ie obroćić kazał. SkarŻyw 462 marg; SarnStat 972.

b) Wprowadza pytanie retoryczne o charakterze ekspresywnym [zawsze w pozycji inicjalnej] (6): SkarŻyw 172 (2); KochFr 95; GDźie ſię mam vćiecz? głowę ſwoię kędy Ná świećie ſkłonić GrabowSet I3v (3).

b. Wprowadza pytanie zależne zwykłe w zdania pytajnym dopełnieniowym jako rozwinięcie orzeczenia zdania nadrzędnego [zawsze w pozycji inicjalnej; w tym: „gdzie by ” (3); zdanie pytajne dopełnieniowe zawsze w postpozycji] (9): Iż kto idzye nowotny pilnie ſie pytáią. Cżego ſzuka/ gdzye idzye/ y o cżym ſie pyta RejWiz 23 (2); A gdy go ſtroże vchwyćili/ pytáli go gdzye idzye/ powiedzyał do gośćinnych niewiaſt. BielKron 169 (3); RejPos 129; SkarŻyw 543; pytał drugich ſąśiad gdźieby ſię obroćili/ powiedźieli że ku Polſzcże WerGośc 219 [idem BielKron 420v: gdzie].

Szereg: »skąd i gdzie« (1): pytáć go wzbudzony Duchem S. pocżął: ſkąd by ſzedł y gdzie/ co zá ſpráwy iego y żywot? SkarŻyw 133.

2) W zdaniu dopełnieniowym [w tym: zdanie dopełnieniowe w postpozycji (62), w antepozycji (6); „gdzie by”(7)] (68): Wſzákem ći prawdę powiedział. Iż gdziem ſzedł ſamem niewiedział BierEz D3 (3); OpecŻyw 147v; LibLeg 11/174v; MurzHist E4; Abowięmći wiem/ ſkądem przyſzedł/ i gdźie idę [unde veni, et quo vado] a wy niewiécie ſkąd idę/ i gdźie idę MurzNT Ioann 8/14; BielKom A2v (2); RejWiz 159 (2); Leop Cv marg; wſzákoż był ieſzcze pewnie niepoſthánowił gdźie ſię naprzod z woyſkiem ruſzyć miał BibRadz I 428c marg (2); OrzRozm L3v; Szalony wiele ſłow mowi/ á niewie gdzye ma iść/ á kto mu ma vkázáć? gdzye poydzye. BielKron 81v (5); Mącz 306b; SarnUzn D5; To iuż wiemy z dekretu iegoż ſámego gdzie kąkol á gdzie pſzenicá obroćić ſie ma. RejAp 126 (4); káżdy ſie płáwić muśi do brzegu ſwego/ á wieſz to Pan Bog gdzye przypłynie/ ieſli nie będzye w opiece á w ſtraży Páná ſwego RejPos 316v (8); Bo bychmy ſie rozmyſlili máło gdzie nas thá drogá wiedzie/ y ná co kogo wiedzie. RejZwierc 137v (2); Pieniądze zá winy [...] niewiem gdźieby [aliquo] lepiey (wyiąwſzi te pieniądze ktore obráżonemu należą) obracáne być miáły/ iedno do ſkárbu Rzecżypoſpolitey ModrzBaz 123; WujJud 73; BudBib 2.Esdr 2/16 (2); BudNT Ioann 14/4 (3); zwierzył ſię myśli ſwoich oycom onym/ dla cżego z Biſkupſtwa wyſzedł/ y gdzie ſię vdawał SkarŻyw 353 (3); KochJez A2v; KochFr 72; ActReg 5v (2); GrochKal 10; GórnTroas 46; KołakSzczęśl Cv (2); Lecz kto nienawidźi brátá ſwego; w ćięmnośći ieſt/ y w ćięmnośći chodźi/ á niewie gdźie idźie [nescit, quo eat]/ iż ćięmność záślepiłá oczy iego. WujNT 1.Ioann 2/11; SarnStat 403 (2); KmitaSpit C3v; Teraz ná ſpráwy Boże pátrzym iáko ná rozebrány zegárek/ ná kołká y żelazká iego/ niewiedząc gdźie ſię co przydáć ma SkarKaz 4a; Po chęći poznáć dźiećię gdźie ſkłonne ieſt. SkarKaz 42a; ſnadź y trudno zrozumieć/ gdzie ſię ich [pieniędzy z poborów] więtſza część obraca. A to dla złego wydawánia/ oddawánia/ y ſzáfunku VotSzl B4; CzahTr E2v; KlonFlis E2v; KlonWor 33.

Szereg: »gdzie i k czemu« (1): gdyż wieſz kto ieſt ſprawcą ich [niewiernych] [...] y gdzye/ y k cżemu ie wiedzye RejPos 331.

Zestawienie: »gdzie indziej, indzieć ... gdzie« (1 : 1): Indzieć niewiem gdźiebych miał iść BierEz Q2; Niewiem gdźie indźiéy [udać się] ieno do klaſztorá. KochAp 13.

3) W zdaniu podmiotowym (1): trzebá [...] báczyć/áby ná pozwie były wyráżone imię y przezwiſko onego kogo pozywáią/ przećiw komu/ o co/ gdźie/ ná ktory dźień. GroicPorz p3v.

4) W zdaniu przydawkowym [zawsze w postpozycji; w tym „gdzie by” (2)] (7): BielKron 70v; bo ten obycżay Tátárowie máią/ iż oni przes palenie ogniá we dnie y w nocy/ ſobie znáki dáią ieżdżąc w zagony/ gdzie ſie potym máią wſzyſcy śćięgáć do woyſká głownego. BielSpr 42 (2); ActReg 6 (2); tám gdy káżdy ſwé widzénié iáko w tákiéy trwodze powiádał/ gdźieby ſie z żoną y z dźiećmi vdáć/ pytáli Siemienſkiégo KochAp 13.

α. W nawiązaniu do zaimka (1): A ták y w tym gdzie ſie młody cżłowiek obroćić ma [...] ma to pilnie ſobie vważáć/ á tych ſie rádzić ktorzy wżdy ſwiát widáli. RejZwierc 17.

B. Zaimek względny (304):

1. Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca (249):

a. W zdaniu nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (95), w antepozycji (26), w interpozycji (15); „gdzie by” (7)] (136): BierEz R2; Bo oddawſchi główne mytho ydzie gdzie ktory chcze MetrKor 59/281 (4); BielŻyw 71; RejKup v4v (3); My tedy opuſćmy go [Aleksandra]/ á do náſzey ziemie zwróćmy ſie/ á on s Perſami gdzie mu lubo niechay idzie. HistAl G6; GliczKsiąż Q3; Ale tho [domowy szczebrzuch] po ſwey woley obroći [mąż] gdźie chce/ nikomu liczby nieczyniąc s tego GroicPorz gg3v (3); Niechać idzye gdzye racży by chciał y do dyabłá. RejWiz 29 (4); Rzekł do niego Simon Piotr: Pánie/ dokądże [quo] idzieſz? Odpowiedział Iezus: Gdzie [quo; dokąd WujNT] ia idę/ niemożeſz ty teras zámną iść Leop Ioann 13/36 (2); RejZwierz 71; BibRadz 1.Reg 18/13 (3); á ták my poiedzyemy nie tylko do Wiedniá ále gdzye Ceſarz każe BielKron 414 (23); GrzegRóżn G; Sine me pervenire quo volo, Dopuść mi dóść gdzie chcę Mącz 483b (4); OrzQuin S4v; Prot C3; SienLek 170v; GórnDworz L12; A on gdzie ſam wſthąpił áby nas theż cżáſu ſwego zá ſobą [...] miłośćiwie pociągnąć racżył. RejPos 137 (3); BielSat I4v (2); Ze gdyby mi ſie zdáło nie mieſzkáć przy tobie/ Abych wolno puſzcżon był gdzyeby mi ſie chciáło HistLan C4 (2); RejZwierc 251v (3); noſzą [kozacy] z ſobą w worecżkách mięſo drobne ſiekáne gdzie przyiedzie ie BielSpr 53 (5); BudBib Prov 21/1; BudNT Ioann 21/18; ModrzBaz 31; Oczko 3v; Tylo iuſz ſłowem ſię Chryſtuſa záprzy/ á idz gdzie chceſz: Chrześćiáninemli y Mnichem/ ábo Kábáliſtą być chceſz/ to ná twey woli będzie. SkarŻyw 75 (6); StryjKron 66 (2); CzechEp 345; Idźmy gdźie nas Bóg wiedźie/ á dawnych niewczáſów Zápomniawſzy/ weſelſzych vżywaymy czáſów. KochEpit A2 (2); Komu ſie náſzá ſpráwá podobáć nie będzie/ Niechayże gdzie chce idzie/ tám ſobie zágędzie. BielSjem 11 (5); KochPieś 19 (2); ArtKanc O17; GrochKal 18; GórnTroas 22 (2); GrabowSet Lv (3); potym [po poddaniu miasta] káżdému wolno bydź miáło wyniść/ iść/ gdźieby kto chciał. OrzJan 103 (3); LatHar 444; KołakSzczęśl C4; Gdyś był młodſzym/ [...] chodźiłeś kędyś chćiał: lecz gdy ſię ſtárzeieſz [...] inny ćię opaſze/ y poprowádźi gdźie niechceſz [ducet, quo tu non vis]. WujNT Ioann 21/18 (4); WysKaz 6; nietylko trzéy álbo cztérzéy onéy wśi kmiećie odéydź mogą/ ále y wſzyſcy tám mieſzkáiący/ gdźie káżdému będźie ſie podobáło [quo unicuique placebit JanStat 1081]. SarnStat 658 (7); y miłośierdźiu ſię iego/ ktore on puſzcza więtſze gdźie chce wedle woley ſwoiey [niektórzy ludzie] ſprzećiwiáią. SkarKaz 41b (2); KlonFlis D4v; KlonWor 58; Niech moiá łodź/ gdźie pędźi wola Boża/ bieży. SzarzRyt C3v.

Połączenie: »gdzie jedno«; quovis Mącz; quocumque, ubi Vulg (10): OpecŻyw 116v; bo ydą woyowacz [Tatarzy] nieprziyacziela [...] yego Cro: m. gdzie ym yedno kaze LibLeg 10/155; ConPiotr 34; Mącz 344d; SkarJedn 94; y będę ſtrożem twoim/ gdzie ſię iedno obroćiſz/ y przywrocę ćię do tey ziemie SkarŻyw 347; LatHar 330; Náuczyćielu/ poydę zá tobą/ gdźie iedno [quocumque] poydźieſz. WujNT Matth 8/19 (3).

Fraza: »gdzie oczy (po)niosą, gdzie wiatr poniesie, gdzie nogi i wiatry powiodą« = dokądkolwiek, dokądbądź, (6 : 1 : 1): RejWiz 64; Quoquo adverbium ad locum Gdzieżkolwiek, gdzie oczy ponioſą. Mącz 344b (2); á bądź práwie cżłowiekiem á nie owym motylem co leći gdzie go wiátr ponieſie. RejZwierc 146v; HistHel C3; SkarŻyw 51 (2); Idź gdźie ćię nogi/ y wiátry powiodą KochPieś 50.

Szereg: »gdzie a k czemu« (1): Obroć ſię gdzie a kczemu chceſz SeklPieś 31v.

Połączenie zaimka przysłówkowego „gdzie” z wyrażeniem przyimkowym (3): RejWiz 11v; Gdzye przyſzedł [Jowisz] miedzy proſty lud/ kościoł záłożył ſwym nakłádem BielKron 24v; Rozſzerzał z nimi włość w ſzerz wzdłuż, ſzeroko, Gdzie záyrzeć mogło w ktory kray ich oko. KlonKr A.

b. W połączeniu z okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego (113):

a) Okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe [zdanie okolicznikowe w postpozycji (8), w interpozycji (3)] (11): MetrKor 57/117 (2); RejWiz 64; ktorą [nadzieję] mamy iáko kotficę duſze beſpieczną y mocną/ y wchodzącą áż wewnątrz zá zaſłonę/ gdźie [ubi] przewodnik zá nas wſzedł Iezus WujNT Hebr 6/20.

Połączenia: »gdzie jedno« (5): SErce Krolewſkie w ręku Páńſkich ieſt iáko źrodło wod/ á ná wſzythko gdźie iedno chce [ad omne, quod voluerit] obroći ie. BibRadz Prov 21/1; BielKron 416v (2); Tháka byłá pilność y chęć/ do pozyſkánia Duſz krwią Bożą odkupionych/ tego Papieżá Ewgeniuſzá/ iż po wſzytkim świećie/ gdzie iedno imię záſzło Chrześćiáńſkie/ poſły y liſty rozeſłał SkarJedn 302 (2).

»tam gdzie« (2): obroć ſię ábo ná práwą ábo ná lewą ſtronę/ tám gdźieś [quo] twarz ſwą obroćił BibRadz Ez 21/16; Zá cżym muśiał żywot on odmienić/ á wroćić ſię do Anthyochyey/ tám gdzie go Duch Boży pędził SkarŻyw 86.

b) Okolicznikiem miejsca zaimek przysłówkowy [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (58), w antepozycji (30), w interpozycji (14); „gdzie by” (5)] (102):

Połączenia: »stamtąd ... gdzie« (1): temu ſye nam przypatrzyć niepomáłu godźi: że ztámtąd gdźie Słońce nie dochodźi áni wiatr wdźięczny przewiéwa/ áni roſſá niebieſka pokrápiáć może Oczko 1v.

»stąd ... gdzie« (1): Tylko ty chęć oycowſką miy [!] do nich [innych synów] iednáką/ Stąd gdźie on [zmarły syn] wſzedł mogą mieć ozdobę wſzeláką. CzahTr L3v.

»tak ... gdzie« (1): Nie bądź Wirzbową witką ktora ták vroſcie/ Gdzie ią z młodu náchylą/ á też miewa goſcie. RejZwierc B4v.

»tam gdzie, tam(że) ... gdzie, gdzie ... tam« (37 : 22 : 13): Ieſtliżeć zimnicę przemogę, doydęć tam gdziem vmyſlił ieſtliże nie thedyć do ziemie poydę BielŻyw 77 (2); wino dłużej trwa gdi ie tam chowaią gdzie wiatr ſwieży nie dochodzi GlabGad K2; ale m. krolv gdzie nam roſkaze Czessarz Thur. yechacz na woyne ya mvſche tam yechacz LibLeg 11/48; RejJóz D5; LubPs ggv; GroicPorz bb3 (2); RejWiz 111v (3); Leop Iac 3/4 (2); A inne Woiewodztwá drugiey potrzebie przyległe/ támże z Hetmánem gdzye będzye trzebá obroćić ſię máią. UstPraw K3v; RejZwierz 4v (3); BibRadz Ioann 13/36; BielKron 261v; OrzQuin Mv; nie Orzełći to był ále Kruk/ kthory gdźie przylećiał tám ſzárpnął/ á nigdźie mieyſcá niezágrzał. LeovPrzep G3; á przeto niemogąc wyćirpieć they odwłoki/ gdzie ciáłem niemogłá/ tám duſzą doyść chciáłá GórnDworz Y8v (3); HistRzym 32 (2); A ty ábyś nas tám doprowádził/ gdzyeś obiecał doprowádzić wſzytki wierne ſwoie RejPos 281v (6); HistLan E2v; iż ſie záwżdy muſzą myſli náſze thám ciągnąć/ gdzie ie przyrodzenie wlecże. RejZwierc 91v (15); WujJud 2v; łácniey iednego byſtrość y pohámowáć/ y gdyby śię tám ćiągnęłá gdźie nietrzebá [quo non oportet] názad cofnąć/ niżli wiela ich. ModrzBaz 24v; SkarJedn 174 (3); KochPs 35; Ieſli to chceſz cżynić podzże tám gdzie ia chcę. SkarŻyw 118 (4); á w on czás gdzie kto chciał tám ſie przenośił/ A narod mocnieyſzy/ ſłábſzy wybijał. StryjKron 26 (2); KochMarsz 153; KochPieś 9; o to iżby náſzá wola tám ſzłá/ gdźie ią mądrość prowádźi. GórnRozm I4 (3); ActReg 126; GórnTroas 56; tám nas grzeſzne rácż záprowádźić/ gdźieś z ſobą záprowádźił łotrá vkrzyżowánego LatHar 278; WysKaz 6; SkarKaz 245a; SapEpit A2v; A ten ſłuchał/ y tám ſzedł gdzie kazał przewodnik KlonWor 51.

~ Fraza: »gdzie oczy niosą« = dokądkolwiek, dokąd bądź [szyk zmienny] (3): RejWiz 46; ábychmy [...] nie tám ſzli gdzie nas nioſą ocży/ iáko bydlę zá thrawą RejZwierc 137v; [Św. Wilhelm] bieżał tám gdzie go ocży nioſły. SkarŻyw 167. ~

»tam, gdzie jeno« (1): Poyrzyſz tám gdźie ieno chceſz Prot D.

»gdzie ... tam wszędy« (1): Ktory gdzie ſie obroćił tám wſzędy wygrawał MycPrz I C4v.

»tam gdzie ... tam, tam ... tam gdzie« (1 : 1): Iże nas tám nie puſzcżą/ tám gdzye ty puſzcżáią/ Co w nim zupełną wiárę/ á z nádzyeią máią. RejWiz 186; Otoż maſz ſtolicę á máyeſtat iego v Rimárzá pod dáchem w nędznym miáſtecżku/ ábo thám gdzye przyſzedł/ tám były wſzytki máyeſtaty y pokoie iego. RejPos 301.

»gdzie ... tędy« (1): Mądry lepak cżłowiek nigdy ſam nie ieſt, mać zaiſte z ſobą wſzitki rzeczy ktore iemu ſą abo były dobre, á rozum ſwiebodny gdzie chce tędy obroci BielŻyw 110.

»gdzie ... tu« (5): Bo nas wſzędzye dobrze znáią/ Gdzye przydzyemy tu mieſzkamy BielKom E7v; RejWiz 88 (2); á on gdzye przydzye tu zye kęs chlebá cżáſem v żydow/ cżáſem v pogánow. RejPos 301; Owa gdźie przydę/ tu mnie iáko domá. PudłFr 7.

»gdzie jedno ... tu wszędy« (1): Gdzye też iedno ſámego [starego ojca] przeprowádzić máią/ Tu wſzędy onę ſkrzynię też zá nim dźwigáią. HistLan D3v.

»gdzie ... wszędy (a. wszędzie), wszędzie gdzie, wszędzie ... gdzie« (3 : 4 : 3): ieſtem z ſwiata, á gdzie przydę wſzędy mi właſtne imienie. BielŻyw 50; Poydziem wſzędzie gdzie roſkazáć racżyſz. BielKom A2; BibRadz 1.Par 17/8; KochZg A3; Mącz 482c (2); pięknoſć onę w ſercu iáko drogi ſtarb [!] zámknioną/ wſzędzie gdzie ſie obroći/ ponieſie s ſobą GórnDworz Mm4v; SkarŻyw 310; KochCz A3v; WyprPl Bv.

»gdzie jedno ... wszędy (a. wszędzie)« (4): A gdźie iedno Saul poſłał Dawidá/ ſzedł wſzędy/ á roſtropnie ſobie pocżynał BibRadz 1.Reg 18/5; Mącz 192d; Gdźie ſye iedno ruſzę/ wſzędy mię ſzlákuią. KochPs 82; KlonWor 2.

»gdzie tam ... wszędzie« (1): Bo gdzye ſie tám obrociſz wſzędzye mylne drogi RejPos Ooo5v.

»gdzie ... zewsząd ... zewsząd« (1): Gdźie poyźrzy zewſząd morze/ zewſząd trwogá. KochPieś 7.

2. Wprowadza zdanie przydawkowe w funkcji wyrażenia przyimkowego „do” + G zaimka „który” w nawiązaniu do rzeczownika zmysłowego (37): czyńcie ſobie [...] Skárb nieprzebrany wniebieśiech/ gdźie [in caelis, quo] złodziei niedochodźi MurzNT Luc 12/33 (2); Y w wiedli ią ſlużebnicy iego do namiothu gdzie im roſkazał [in tabernaculum quod praeceperat; do namiotu, do którégo kazał Wujek] Leop Iudith 12/4; thedy tho wielkie mnoſthwo/ obroći ſie w namnieyſſe miedzy Narody/ gdzie [inter gentes, quo; miedzy narody, do których Wujek] ia ie rozmiecę Leop Bar 2/29 (3); KochSat B3; BudBib 1.Reg 15/20; HistHel B3v; BudNT Matth 28/16; SkarJedn 184 (2); KochOdpr Dv; SkarŻyw 528 (2); Ale to iuż Káſztel maćie Emaus/ gdźie wy idźiećie. MWilkHist K2; NA przykréy ſkále gdźie nikt niedochodźi/ Zieloné drzewo ſłodkié figi rodźi KochFr 8; KlonŻal A3; ReszPrz 111; Bym ſzedł w táiemne pokoie/ Gdzie bláde ćienie/ Śmierć cżęſto żenie WisznTr 27; KochPieś 2 (2); iamći záwſze vczył w bożnicy/ y w kośćiele gdźie [In tcmplo, quo] ſię wſzyścy Zydowie ſchadzáią WujNT Ioann 18/20 (2); WysKaz 13.

Połączenia: »gdzie jedno« (1): Coż máią chrześćiiánie [...] nád ono wyznánie wiáry chrześćijáńſkiey/ [...] po wſzytkim świećie/ gdźie iedno imię Páná Chryſtuſowe záſzło/ przyięte/ y ſtátecżnie trzymáne ReszPrz 74.

»gdzie to tam« (1): kiedyś vlubił ſobie/ Oycze/ ten grób/ w którym leżyſz/ Y niebo/ gdźie to tám bieżyſz PudłFr 62.

W nawiązaniu do rzeczownika „miejsca” (8): ná wſzelkim mieyſcu gdźie [loco, quem] roſkazánie y dekret Krolewſki przyſzedł/ byłá wielka żáłoſc miedzy żydy BibRadz Esth 4/3; Pan moy oznaymi tobie drogę y mieyſce gdzye ſie maſz ſkłonić. BielKron 13; RejZwierc A5v (3); WysKaz 20 (2); GosłCast 3.

α. W nawiązaniu do połączenia rzeczownika zmysłowego z zaimkiem wskazującym (3): Broń ich [Rzymian] wſzyſtek była świat pod ſwą moc podbiła/ á iedno tęn kray vſzedł/ gdźie Rzymianin prżed wielkiem gorącem/ ábo zbytniem źimnem doyść nie mogł. GórnRozm L4v; ActReg 25.

W nawiązaniu do połączenia rzeczownika „miejsce” z zaimkiem wskazującym (1): Bo y święty Chryzoſtom/ niſzli ná to mieyſce gdzie był wygnány doiáchał/ oddał Duchá Pánu Bogu SkarŻyw 455.

3. W funkcji okolicznika w konstrukcji: czasownik „mieć” + bezokolicznik jakiegokolwiek czasownika wskazuje ogólnikowo na miejsce do tego, co oznaczałby rzeczownik utwarzony od tego bezokolicznika; zastępuje rzeczownik „miejsce” w funkcji dopełnienia do czasownika „mieć”, bezokolicznik zaś przydawkę do tego dopełnienia [w tym: z elipsą bezokolicznika domyślnego z kontekstu (1); bezokolicznik w pozycji inicjalnej w konstrukcji (1)] (8): SeklKat g2v; wſſyſtkę kráinę ná rowne trzy cżęśći rozdzieliż: áby miał gdzie vćiec bliſko [ut habeat e vicino... quo possit evadere; áby miał z bliſká ... gdźieby mógł vyść. Wujek]/ ktoryby vćiekał dla mężoboyſtwá niezumyſlowego [!]. Leop Deut 19/3; BudBib Is 23/1; KochPs 183; niech ſię ten świát/ ieſli ma gdźie zápádnie ReszPrz 6; ReszHoz 130; wſzákoż záwżdy kiedy ieſt tego [ryby] nazbyt/ á wpuśćić niemaſz gdźie / tedy iey ſzkodá wyrzućić/ y owſzem vſuſzyć. GostGosp 104; ták y ná tym Bozkim ſądźie/ raz utráćiwſzy/ nie máſz gdźie áppellowáć. SkarKaz 8a.

4. Wprowadza zdanie rozwijające pozornie przydawkowe (10): BielKron 373v; SkarŻyw 422; Kázimirz Krol [...] przyiáchał do Litwy/ gdzie przybieżał do niego Kniáź wielki Micháyło Boryſowic Twierſki StryjKron 662 (2); Y vnióſł go [Neptunus syna Tantala] do niebá/ gdźie potym y drugi Był przynieśion Troiáńczyk dla téyże poſługi. KochFr 80; GórnRozm N2.

Połączenie: »gdzie tam« (4): Papież złożył Koncilium w Trydenćie [...] gdzie tám roſkázuie przyiecháć/ tym ktorzy k niemu przyſłuſzáią z práwá BielKron 220v (3); RejPos 28v.

C. Zaimek przysłówkowy nieokreślony: dokądś, dokądkolwiek: aliquo, quopiam Mącz, Cn; aliquorsum, quoquam, uspiam, usquam Cn (114):

a. Jako samodzielny okolicznik miejsca (55): BierEz O3; Iozeph ſzydzy z nich Albo też gdzie zabiegło [dziecię] albo też kto mógł wziąć RejJóz M4v; RejKup v8; Diar 82; Piękniey więc ná to pátrzyć/ kiedy gdzye co bieży. RejWiz 148v (2); Ale gdy ćię będą gdzie proſić [Sed, cum vocatus fueris] idź/ vſiądźże ná poſlednim mieſcu Leop Luc 14/10; Gdy gdźie Krol iedźie/ thedy go noſzą co známienitſzy ná ſtolcach álbo ná rámionach ieſli nie dáleko BielKron 453v (3); Ituran Thais quopiam es Y chceſz gdzie yść Thais. Mącz 104b; Efferre pedem aliquo, Iść gdzie. Mącz 123b; Migrare e phano foras, Wynieść ſie gdźie z domu álbo z kościołá. Mącz 220d (10); RejPos 306 (3); GrzegŚm 46; HistLan E3v (2); RejZwierc 20v (3); ModrzBaz 37v; SkarŻyw 212; Więc gdy gdzie mieli ciągnąć/ dwa łodź iednę nieśli StryjKron 250; vbożuchny źiemiánin/ da gdźie coreczkę ſwą ſłużyć GórnRozm H4v; ActReg 8 (2); SarnStat 1232.

Połączenia: »leda (a. lada) gdzie« = dokądkolwiek, dokąd bądź (4): Dzis yeſt tá nyeopátrznosć myędzy ludzmi/ dla nakłádu ledá gdzye dáyą dzyeći do ſzkoły áby yedno nye wyele nákłádáć. GliczKsiąż M; BielSat B4v; Leć ſerce zniewieśćiáłe/ y liśćie więc ſtráſzy/ Iako źwierze ſtráſzone/ ledá gdźie zápłoſzy. WierKróc B; BielRozm 15.

»gdzie ... wszędy« (1): Gdy gdźie poźrzáłá/ wſzędy były wody. GórnTroas 67.

Zestawienie: »gdzie indzie(j)« (12): a ieſli bi bog nan smyercz przepusczil roskazal ze bi go tam pochowano gdzie bi vmarl, nye chczancz yz bi gdzie yndzie wozono iego czialo. MetrKor 59/75; RejKup s3v; KromRozm III F5v; BielKron 466; Mącz 313d; A choćby też gdzie indziey nędznicżek ſie vdał/ Pewnie ſrogich przymowek doſyćby zewſząd miał. HistLan Bv; KochPs 57; KochFr 82; SarnStat 662 (4).

~ Szeregi: »nie gdzie indziej ale tu« (1): y ponieważ Turek iáko wielki ieſt/ ſam wſzyſtek nie gdźie indźiéy/ ále tu do Polſki mierzy OrzJan 109.

»tam niż gdzie indziey« (1): Tę pościél záślićie więc áż do Neápolim/ Iuż ia ią tám obróćić niż gdźie indźiéy wolim PudłFr 78. ~

b. W połączeniu z innym okolicznikiem lub kilkoma okolicznikami miejsca [w tym: w antepozycji (45), w postpozycji (9), w interpozycji (5)] (59): Przedaymyż go daleko/ gdzie w czudze krainy RejJóz A8v (2); RejKup n6; KromRozm III E5; LubPs gg5; Mogłby go gdzye zá węgieł prośić ná śniadánie. RejWiz 31 (2); RejZwierz 129; Vſtąp gdźie ná iákie mieſce [in aliquo loco]/ á obroć ſię ábo ná práwą ábo ná lewą ſtronę BibRadz Ez 21/16; BielKron 213; Mącz 477c; SienLek 173v; RejAp 149; ták záś owemu bárzo nieprzyſtoi/ ktory przyſzedſzy gdzie miedzy ludzie [...] hnet wſzytko pokaże co vmie/ á cżáſem y to cżego nie vmie GórnDworz Kv (2); RejPos 156; BielSat E (3); Cżás by ſie też gdzie vdáć ku inemu komu. HistLan A3v (2); A poććiwy cżłowiek y kiedy ſie gdzie ná máły cżás w cudzy kray opuśći/ tedy s pilnoſcią roſpráwuie domek ſwoy y potrzeby ſwoie. RejZwierc 131v (9); BielSpr 27v; KochMon 33; CzechRozm 228; wilk owcę ná oſtátek muśi porzućić/ á ſam gdzie w lás ſromotnie vćiecże. KochOdpr B (2); SkarŻyw 235 (4); Biádá/ biádá/ biádá gorze Podźmy bráćia gdźie ná morze. MWilkHist E4 (3); iákoby ſię ty kołá gdźie dáleko w gęſty lás nieprzyſtoyney niepobożnośći nie zábiegáły. CzechEp 4; WerGośc 223; WerKaz 305; BielSjem 9; KochPieś 11; BielRozm 15 (3); ActReg 27; GrochKal 11; SarnStat 1225; CiekPotr 41; Gdy gdźie do gmáchu wnidźie/ ćicho/ bez hałáſu/ Pánu Goſpodarzowi nie życży niewcżaſu. KlonWor 5 (3); ZbylPrzyg A2.

Zestawienie: »gdzie indzie« (1): yzbi przedsye wvegorzech oſtacz chcziala. abo ſtam tego niepokoyv. a niebeſpyeczenstwa gdzie yndzye na byſpyeczne y na pokoyne myeſcze wyechacz LibLeg 10/115.

** Bez wystarczającego kontekstu (3): Quo ‒ Gdzię Calep 890b; Quonam ‒ Gdzię, dokąd. Calep 891a; Quorſum ‒ Gdzie, bokąd [!] Calep 891b.

I.3. Zaimek przysłówkowy wskazuje na miejsce jako źródło pochodzenia lub początek, punkt wyjścia ruchu, dziania się czegoś: skąd, odkąd; unde Mącz (73):

A. Pytajny (18):

1) W zdaniu pytajnym (12):

a. Wprowadza pytanie niezależne (11):

a) Zwykłe [w tym: w pozycji inicjalnej (8), na dalszej pozycji w zdaniu (1); „gdzie by” (1)] (9): Miły Kupczie ktoć tak radził Gdzes tego rozumu nabył RejKup v4v; Rzecże/ brácie gdzyeś to wzyął/ to ieſt przodká mego Pierścień RejWiz 127; RejPos 82; Oczko 15v; KochFr 94; GórnRozm L3v; OrzJan 16; A gotowizny gdźie ták prędko ták wiele zdobyć? PowodPr 83; KlonWor 54.

b) Retoryczne o charakterze ekspresywnym [zawsze w pozycji inicjalnej] (2): Ale gdzye ták wiele wzyąć iáko pyſze trzebá RejWiz 69; KochFrag 52.

b. Wprowadza pytanie zależne w zdaniu pytajnym dopełnieniowym jako rozwinięcie orzeczenia zdania nadrzędnego (1): Alexander przykazał ich Indiyskim ięzykiem pytháć/ gdzieby mogli wodę ſlodką á godną ku piciu bráć. HistAl H5.

2) W zdaniu dopełnieniowym [w tym: w postpozycji (5), w antepozycji (1); „gdzie by” (1)] (6): gdzye y [konia] wzyall movy ze nyewye LibMal 1548/138; GórnDworz P3v; RejZwierc 67; KochJez A3; Doſyćem ia/ powiáda/ myślił/ gdźiem pieniędzy miał doſtáć/ niechayże téż ón myśli zkąd mu ie zápłácą. KochAp 11; WyprPl A4v.

B. Zaimek względny (42):

1. Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca (23):

a. W zdania nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego (1):

Połączenie: »gdzie jedno« (1): Gdźie iedno pocznieſz/ ieſli od początku świátá: tedy iuż było. SkarKaz 485b.

b. W połączeniu z okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego (22):

a) Okolicznikiem miejsca zαimek przysłówkowy (21):

»gdzie ... tam, tam ... gdzie« (1 : 1): Bowiem gdzie śię nie nádzieieſz / Tám wielki pożytek weźmieſz. BierEz I2v; y tám zaydą/ gdzie ſię iuſz ná zad obroćić/ y pátrzyć na onę rádość y ſzcżerą światłość świętych/ nie będą mogli. SkarŻyw 121.

»gdzie ... tu« (19):

~ Przysłowia: Bo gdzye doſtáć tu doſtáć/ áby iedno nábyć RejWiz 169.

Iuż gdzye nábyć tu nábyć/ á niech doſyć będzye RejWiz 69v.

RejRozpr G2v (2); Bo tám wſzytko muśi być by ſie zewſząd pſtrzyło/ Gdzye wzyąć tu wzyąć á przedſię záwżdy áby było. [Gdzie wziąć tu wziąć, musi być, abo byle było. Unde habeas, nemo quaerit, sed oportet habere. Cn] RejWiz 69 (4); RejZwierz 142; BielSat Ev; bo gdzie, wziąć tu wziąć fas álbo nefas/ to iuż wſzytko o tym [...] myſlić muśi ſkąd to wziąć/ by też cżáſem y prawdy uſzcżyrbić RejZwierc 58v (8); BielRozm 33 [ogółem 17 r.]. ~

b) Okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe w połączeniu z zaimkiem przysłówkowym (1): Strzedz ſie tego trzebá pilnie/ ábyś ſie nie dał potykáć przodkiem nieukom [. .. ] ále ie thám poſtáwić we środek gdzieby pierzcháć nie mogli BielSpr 16.

2. Wprowadza zdanie przydawkowe w funkcji wyrażenia przyimkowego „z” + G zaimka „który”; w nawiązaniu do rzeczownika zmysłowego (7): OpecŻyw 176; BielKron 287; Zli tho więc goſcie/ Gdzie zła ſławá roſcie. RejZwierc 238v; bierano theż z nich godnieyſze y záſłużeńſze ná wyſzſze mieyſcá y Vrzędy/ gdzie im dwa kroć więcżſze dochody ſzły. BielSpr 15; áby láſy y gáie/ gdźie [silvae et nemora ubi JanStat 1080] máłe ſą y przychodzą pożytki/ były wykopywáné/ y ku więtſzym pożytkóm przywiedźioné SarnStat 64 (2).

α. W nawiązaniu do połączenia rzeczownika z zaimkiem wskazującym (1): vćiekli z dómu ónego: gdźie chćieli ie wygnáć przez imię páná Chryſtuſowo BiałKat 236.

3. W funkcji okolicznika w konstrukcji: czasownik „mieć”, „być” + bezokolicznik jakiegokolwiek czasownika wskazuje ogólnikowo na miejsce do tego, co oznaczałby rzeczownik utworzony od tego bezokolicznika; zastępuje rzeczownik „miejsce” w funkcji dopełnienia do czasownika z pierwszego członu konstrukcji, bezokolicznik zaś przydawkę do tego dopełnienia [w pierwszym członie konstrukcji czasownik „mieć” (3), „być” (1)] (4): LibLeg 11/46v; BibRadz *5v; źiemie też niebyło gdzie bráć/ dziury zápráwiáć bo wſzytko ſkáłá BielKron 316; áli pochwili nie máiąc gdźie iuż wźiąć/ á niechcąc z głodu zdechnąć/ vſłyſzyſz o nim/ áli on iuż ná Niźie cżábány Tureckie łupi WerGośc 222.

4. Wprowadza zdania rozwijające, pozornie przydawkowe: a (i) stamtąd, stąd (8):

a. „gdzie” w nawiązaniu do jednego wyrazu odmiennego w zdaniu nadrzędnym poprzedzającym zdanie rozwijające (6): then poráźił máło Bulgarow/ ále potym gorzey od nich poráżon v Andrynopolá/ gdzye ledwo vciekł/ potym wſtąpił w klaſztor. BielKron 168v; SkarJedn 97; [niewiasta] mężowi y ſobie przemiérzwſzy/ w ſadzawce Cieplicznéy vtopić ſye chćiáłá: gdźie [...] po godźin kilku/ świeżſzą á zdrowſzą wyſzedſzy/ nápotym lékarſtwá kończyłá Oczko 11v; SkarŻyw 291 (2); StryjKron 130.

b. W nawiązaniu do czynności wyrażonej czasownikiem lub sytuacji przedstawionej w zdaniu nadrzędnym poprzedzającym zdanie rozwijające: stąd, przez co (2): OpecŻyw 187; Ale ná to rodzicy nie bacżą/ miłuiąc fałſzywą á świecką miłośćią dzieći ſwoie/ duſze ich trácą/ y do piekłá prowádzą. Gdzie z nich wiecżny wiekom ſmutek y żáłość mieć będą. SkarŻyw 63.

C. Zaimek przysłówkowy nieokreślony: skądś (12):

a. Jako samodzielny okolicznik miejsca (6): LibMal 1552/171; RejWiz 188; Wygrał/ y roſkazał mu/ po biały chleb poſłáć/ A gárncá Muſzkátełły też gdzie dobrey doſtáć. RejFig Cc4; Nábądź gdźie ſtáréy gnoynéy dżdżownice/ náléy iéy w ón dół SienLek 176v; RejZwierc 105; Awo też moie Táláry/ Piećdźieśiąt/ á kożdy ſtáry. By ich też náurząd ſzukał Niewiem by gdźie tákich doſtał. MWilkHist C2.

b. W połączeniu z innym okolicznikiem miejsca [„gdzie” w antepozycji (5), w postpozycji (1)] (6): drudzy ták będą mnimáli/ Iżbychmy gdzie s ſzpitalá ſtárſzego doſtáli. RejZwierz 40; RejZwierc 151 v; KochPhaen 4.

Wyrażenie: »gdzie z kąta« [szyk 2 : 1] (3): Ex occulto latrocinari, Z kątá gdzie ná ludzie wyskákowáć y odzieráć. Mącz 185c; Pátrz zá pijánym gdzie s kątá z przełáie RejZwierc 218 (2).

** Bez wystarczającego kontekstu (1): unde huc declinavit oratio, Gdzie ſie vniosłá rzecz. Mącz 57d.

I.4. Zaimek przysłówkowy zastępujący określenie drogi, kierunku przestrzennego lub nawiązujący do tych określeń: którędy; qua Mącz (50):

A. Pytajny (14):

1) W zdaniu pytajnym (2):

a. Wprowadza pytanie niezależne (1): A gdźieś ſię dźiś tydźień włocżył? Kiedym ia tu v drugich był. MWilkHist D2v.

b. Wprowadza pytanie zależne w zdaniu pytajnym dopełnieniowym (1): Nie przeto pytam/ Pietrze/ gdźie ſię chceſz przechodźić Abych ſię miał ná iednę drógę ſtobą zgodźić KochWr 47.

2) W zdaniu dopełnieniowym [w tym: w postpozycji (11), w antepozycji (1); „gdzie by” (1)] (12): Zuzánná też miáłá ſwoię przechadzkę po ſádu. Stárży pátrząc ná káżdy dzyeń/ gdzye páni chodziłá/ [...] Dáli ſie chćiwośći vwieść KochZuz A2v; RejZwierz 116; BielKron 403; In vestigio haerere, Záſtánowić ſie/ nie wiedzieć gdźie daley. Mącz 490b (2); LeovPrzep b4; KlonFlis G4v (2); Slepy nie widźiał gdźie brnąć: chromy nie mogł chodźić/ Choć y po ſuchey źiemi, nie rzkąc żeby brodźić. KlonWor 51; SzarzRyt D2.

Połączenie: »gdzie tu« (1): boć máło potym iż bęben przed tobą kołáce á ſurmá wrzeſzcży á chłopi ſie po płociech wieſzáią vkázuiąc ſobie gdzie thu pan młody iedzie. RejZwierc 31v.

Fraza: »nie wiedzieć gdzie« (1): Teraz niewiedźieć gdźie po świećie blądźi KochPieś 19.

B. Zaimek względny; qua Mącz (34):

1. Wprowadza zdanie okolicznikowe miejsca (23):

a. W zdaniu nadrzędnym brak okolicznika miejsca odpowiadającego zaimkowi przysłówkowemu „gdzie” ze zdania okolicznikowego [tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (6), w antepozycji (1), w interpozycji (2);„gdzie by” (1)] (9): prorumpet qua poterit, Wyſunie ſie gdźie będźie mogłá. Mącz 361b; Ná wirzchu Orzeł biały w pierſiach Lilie miał/ Gdzie Krol ſzedł obrácał ſie/ ſkrzydły iák żywy chwiał StryjWjaz C; WerGośc 220; GrabowSet Ov; woły/ któré pędzą z Mázówſz y źiemi Polſkich Mázowſzu gránicznych/ przez Wártę y Kozminek máią bydź pędzoné przez Káliſz y Oſtrzeſzów/ álbo gdźieby ſie podobáło tym co pędzą. SarnStat 983; WitosłLut A2: CzahTr Fv.

Fraza: »chodzi gdzie chce« = chodzi bezkarnie, niczym nie skrępowany, swoimi drogami (2) A on przez ten cżás zbroiwſzy zły vcżynek/ chodźi gdźie chce [quoquoversum obambulat] sługi y życżliwe towárzyſze ſobie iedna ModrzBaz 84v (2).

b. W połączeniu z okolicznikiem miejsca ze zdania nadrzędnego [w tym: zdanie okolicznikowe w postpozycji (10), w antepozycji (1), w interpozycji (3); „gdzie by” (2)] (14):

a) Okolicznikiem miejsca wyrażenie przyimkowe (7): RejPos C4v; Potym chudziná [...] zbłądził w leſiech/ bo nie drogą ſzedł/ ále [...] przez gęſte láſſy/ y błotne ſtárzyny dárł ſię gdzie mógł StryjKron 442 (2); Ale w mieśćie/ we wśi/ przy domu/ gdźie ludźie chodzą/ [...]/ gdy kto z ruſznice zábiie/ allegatio caſus iśdź mu nie ma. SarnStat 613 (2); KlonFlis D.

Fraza: »gdzie jedno oczy niosły« = którędykolwiek, którędy bądź, na oślep (1): S. Piotr vćiekał y krył ſię/ biegáiąc w ſtárośći ſwey po puſtych gorách y leśiech [...] gdzie go iedno ocży nioſły/ ále ſię nigdzieſz zátáić nie mógł. SkarŻyw 473.

b) Okolicznikiem miejsca zaimek przysłówkowy (7):

Połączenia: »tam gdzie, gdzie ... tam« (2 : 1): LibMal 1544/89v; [ukazowano Ptolomeuszowi] ćiáłá leżące/ á trupy tych ktorzy ná woynie byli popaleni/ bo ie było ná kupy zmiotano thám gdzie miał drogę [in via eius]. BudBib 1.Mach 11/4; ludzie nabożne y zákonne ták ráda z młodu wydziáłá/ iſz gdzie ſzli zákonnicy Ciſtercyeńſcy/ tám [...] śliád nog ich ieſzcże málucżką cáłowáłá. SkarŻyw 580.

»tędy ... gdzie, tędy gdzie« (3 : 1): ZapWar 1525 nr 2157; Potym od gory Hor poydą gránice wáſze thędy gdźie chodzą do Hemát/ a będą ſie kończyć áż v Sedádá. BibRadz Num 34/8; RejZwierc B4v; Y tędy muśi płynąć [Wisła] gdźie iey każą/ Bo ma nád ſobą vſtáwicżną ſtrażą/ Nie leie z brzegu namnieyſzego ſzcżętá/ Groblámi zięta. KlonFlis G3v.

2. Wprowadza zdanie przydawkowe w funkcji zaimka „który” w narzędniku lub wyrażenia przyimkowego „przez” + A zaimka „który” [w tym: w pozycji przed wyrazem określanym (1) BielSjem; „gdzie by” (1)] (10): obiecał iey dáć klenoty dobre [...] áby mu vkazáłá fortę ná zamek/ gdzyeby mogł wiecháć ná gorę. BielKron 99v (2); Nogi moię ná twárdéy opoce poſtáwił/ Y drógę/ gdźiem miał chodźić/ obiáwił. KochPs 58; KochFr 128; KochWz 136; Pátrzayćieſz tedy pilnie gdzie idą ich [nieprzyjacielskich] ſzlákow. BielSjem 32; iżeś ty ſzlák/ gdźie konie álbo woły goniono z Korony/ nád Dekret królewſki vganiał. SarnStat 142; KlonFlis F2v.

W nawiązaniu do rzeczownika „miejsce” (1): Wybran Moiżeſz Hetmánem/ ciągnął z ludem/ nie wodą iáko ſie nádzyewali Murzynowie/ ále zyemią mieyſcy trudnemi/ gdzye przed tym żadny dla wielkośći wężow nie mogł prześć. BielKron 28.

W nawiązaniu do połączenia rzeczownika z zaimkiem wskazującym (1): Ośmdźieśiąt lat [...] Czekáłá śmierć/ żeby był Gąſká mówił grzeczy. Nie mogłá ſię doczekáć/ błaznem go ták wźięłá/ Y tąż drogą/ gdźie mądré záymuie/ poięłá. KochFr 131.

3. W funkcji okolicznika w konstrukcji: czasownik „mieć” + bezokolicznik wskazuje ogólnikowo na miejsce do tego, co oznaczałby rzeczownik utworzony od tego bezokolicznika; zasiępuje rzeczownik „miejsce” w funkcji dopełnienia do czasownika „mieć”, bezokolicznik zaś przydawkę do tego dopełnienia (1): Wſzák maſz gdźie minąć ſzyrokieć pogrodki/ Choćiaż młyn krotki. KlonFlis F3.

C. Zaimek przysłówkowy nieokreślony: którędyś, którędy bądź (2):

Połączenie: »lada gdzie« (1): dwádźieśćiá dni po morzu błądźili ládá gdźie BielKron 453.

Zestawienie: »gdzie indziej« (1): Tu ſie mówiło vſty/ á myśl nieſkrocona Gdźie ſie indźiéy tułáłá/ będąc vćiśniona, GosłCast 49.

II. Spójnik (883):

1. Wprowadza zdanie czasowe: gdy, kiedy (526):

a. Czyste [w tym: w antepozycji (139), w postpozycji (111), w interpozycji (14); „gdzie by” (1)] (264): PatKaz III 99v; Też rany ſtula y zraſzcża/ á gdy tego ziela włożyſz w garnie⟨c⟩z gdzie mięſo wre/ thedy ſie ſztuki zraſtaią. FalZioł I 38a (6); Ludzi tak rozeznawać mamy iako konie gdzie kupuiemy BielŻyw 92; W krainie ſwey właſney nie bezpiecżno ieſt przebywać, gdzie niedoſtatek ieſt pokarmu y też głod, ale okrutna rzecż ieſt á zuchwała iey odſtąpić. BielŻyw 141; Też pieniądze ieſzce nayduią w polſce przy potokach gdzie dzdzewnica [!] wybiją, albo na roli gdy orzą. MiechGlab 46; ſmiały gdy ſie go ktho boj, ale gdzie bacży zaſtanowienie richley vcieka GlabGad N2v (2); Kto odwraca ręce ſwoie od vbogiego/ táki gdzie będzye wołał pan bog go niewysłucha. March³ V3v; RejŁas w. 39; RejRozpr H3 (4); RejJóz D4 (6); RejKup Pv (3); KromRozm I O3v; ZapWar 1551 nr 2684; KromRozm II a2; KromRozm III E4v (5); nie wysłyszawszy zdania i rady WM, na ktore i teraz w tym artykule oczekiwamy, a gdzie je od WM usłyszymy, radzi też o niej spolnie namawiać będziemy. Diar 40; Cżłowiek káżdy roſtropny/ nie rad błaznow widzi/ Gdzye ye ſłyſzy mowięcy/ ſam ſie zá nie wſtydzi. BielKom B8v (2); LubPs gg2; GroicPorz ev (2); KrowObr B2 (2); Bo chociay nie vrodą ále dzyeſięćiną/ Zbłaźni gdzye ſie ponęći pánią goſpodynią. RejWiz 59v (5); RejZwierz 68v (4); A brzydźili ſię zakonem moim/ gdźie ieſzcże mieli mieſce ku pokućie [eum adhuc esset eis apertus paenitentiae locus Vulg; gdy im ieſcze mieyſce ku pokućie było otworzoné Wujek] BibRadz 4.Esdr 9/11 (3); gdzye pobacżył iż mu nie mogł odeprzeć/ prośił ſwiętego Biernatá BielKron 181 (7); GrzegRóżn K3v (4); Disdiapason, Latine bis per omnia Gdzie przes dwie Octawie yedno od drugiego yeſt. Proverbium Gdy co od czego daleko yeſt. Mącz 84d (7); OrzQuin R (2); SarnUzn B7v (6); Warz Izop w ocćie/ á miodu przyłoż/ tymże zęby płocz gdźie bolą. SienLek 78 (4); Pirwſza ſmierć ieſt gdzie tylko ſámo ciáło vmiera/ á duſzá przedſię żywa zoſtánie. RejAp 23 (4); GórnDworz Aa6v (2); Widząc Ionáshás [!] wodę iádowitą nábrawſzy iey ſzedł dáley. A gdzie ſie mu chćiáło ieść/ vyźrzawſzy niektore drzewo owocne/ iadł owoc iego HistRzym 63v; Abowiem nie mnimay gdzye cie ogień popali/ wodá potopi/ ná polu zginie/ w oborze pozdycha/ áby tho tobye skąd inąd roſło/ iedno s prawdziwych dekrethow Páná twego RejPos 253v (5); BielSat N3 (2); KwiatOpis A3v; Ale iad niewdzięcżnośći gdzie ſie w kogo wkrádnie/ Trudno go pohámowáć HistLan F4 (3); Gdzie im trzebá przymierza pilno ſie ſtáráią/ A pod oną pokrywką ine poſiadáią. A kiedy im nie trzebá y przymierze łamią RejZwierc 242 (17); Trębácże pobudzáli wyieżdżáć w pole y potykáć ſie/ y záſie odwodźili gdzie byłá tego potrzebá BielSpr 12v (9); WujJud 229; BudBib b4 (2); BudNT 1.Cor 3/3; CzechRozm 70; PaprPan X2; Lecż cżáſu pokoiu gdźie woyny żadney niemáſz/ práwem trzebá walcżyć [Extra vero tempus belli legibus pugnandum est] niebronią. ModrzBaz 63; Coż to tedy zá ſzaleńſtwo/ gdźie idźie iákoby o zdrowie wſzytkiey oycżyzny [cum de salute ... patriae agatur] za życżliwośćią forytowáć trądy twoie ModrzBaz 114v (9); SkarJedn 171 (3); Oczko 13 (2); Szat teſz męſkich niewieśćie w zakonie ſtárym vżywáć zákazowano: y nigdy to nie przyſtoi/ gdzie nie práwość iáka y zły koniec mieyſce ma: lecż gdy tego ku obronie zdrowia/ vżywáć ſie godzi SkarŻyw 16 (3); StryjKron 672; ZapKościer 1583/37v; CzechEp 63; Mieścá wyſokié/ Władze ſzérokié Dobré ſą: ále Gdy zdrowie wcále: Gdźie niémáſz śiły/ Y świát niemiły. KochFr 118; KochSz A2; BielSen 14; BielSjem 39; KochPieś 12; PudłFr 15; GórnRozm L3; KochWr 35; za niedziel kilka woisku słuzba wychodzi aby y tym nie omieszkywali wczas płaczej obmyslac aby nie musiał haerere gdzie by nalepiejpoczynac sobie przyszło. ActReg 15; potym ſpytał/ iákimby ſpoſobem zginął [syn]/ gdzie wziął ſpráwę że doſyć mężnie ſobie pocżynáiącz/ záſię ią [koronę] ná głowę ſwą włożył. Phil N2 (3); GórnTroas 24; ſkázuiemy: áby wiernie w Skárbie było chowano: z którégo ieſliby kto co wźiął/ [...] á zwłaſczá gdźie ieſcze Królá nie obiorą [praesertim sub interregno JanStat 44] niech będźie oſądzon SarnStat 944; WitosłLut A4; GrabPospR K2; o miłośierdźiu iego/ iż mię wyrwie gdźie mi naćieśniey będźie wierzę SkarKaz 550b (6); CzahTr I (2); GosłCast 15; SkarKazSej 675a; Gdźie z ſobą nie maſz nie pożycżąć łatwie Liny y kotwie. KlonFlis E4v; ZbylPrzyg B.

Połączenia: »gdzie jedno« (2): Y da Bog deſzcz naſieniu twoiemu gdzie iedno poſieieſz rolą [quando seminabis] BibRadz Is 30/23 (2).

»gdzie jedno ... tedy« (1): chodząc opſes w miáſtecżku po goſpodách/ gdzie iedno mięſo vyźrzał/ tedy ie brał WerGośc 216.

»gdzie już« (12): S ſzykowawſzy y oglądawſzy lud v Lwowá/ ruſzyli ſie stámtąd do Wáłach/ gdzye iuż były wſzytki znáki ich niefortuny BielKron 398v (3); nákoniecz kiedy ſie ieſzcże znowu ſroga bitwá zácżąć miáłá/ gdzie iuż káżdy z dobythym miecżem był gotow ná nieprzyiacielá/ wpádły one białegłowy Sábińſkie w poſrzodek miedzy oycze ſwe/ á męże GórnDworz Z2v (2); RejPos 167v; HistLan E3v (2); RejZwierc 25v (2); Gdzie iuż Woyſko położyſz/ trzebá ie okopáć BielSpr 8 (2).

»gdzie ... już, już ... gdzie« (14 : 7): RejRozpr C; RejKup o4; gdźie rękoiemſtwo zaydźie/ iuż oná ſrogoſć práwá nád Rękoymiem vſtawa GroicPorz r4; Bo gdzye ſie ty wilkośći názbyt przylewáią/ Iuż záwżdy przyrodzeniu wſzytko złe dzyáłáią. RejWiz 118 (2); RejPos 323 (2); BielSat M4v; RejZwierc 54v (6); BielSpr 6v.

»gdzie oto« (1): Abowiem ázaſz nie ſłyſzyſz od Duchá ſwiętego co im obiecuie álbo opowiáda s tego przyſcia Páńſkiego/ gdzie oto mowi Apoſtoł do wſzytkich wiernych Páńſkich RejAp 198.

»gdzie ... tedy« (31): Item pobereznyczy zobu stron gdzye kthorego czlowyeka albo slodzyeya ymą thedy czy pobereznyczy thego czlowyeka albo slodzyeya poſthawycz mayą przed stharoſthamy MetrKor 34/135; Pies ięzykiem ſwe y czudze rany goij / á gdzie rany ſobie doſiącz niemoże/ tedy nogę oſliniwſzi dotika FalZioł IV 6d (2); ZapWar 1545 nr 2646; KrowObr 115v; RejWiz 168; UstPraw K2 (3); RejZwierz 26; Gdźie ſie wſzythek lud Izráelſki zeydźie [quando veniet] [...]/ thedy czytáć będźieſz zakon ten przed wſzemi Izráelczyki BibRadz Deut 31/11; BielKron 314 (2); Słuchayże tedy Proroká tego ſwiętego iż powieda/ że gdzye ſie vkaże kroleſtwo tego krolá/ tedy będzye podobne mężowi ktory ſie kryie od wiátru RejPos 312v (3); KwiatOpis A3v; A theż ſłyſzę w poſtronnych kráioch gdzie ſie trefi káżdy narod námálowáć/ tedy Polaká nágo máluią RejZwierc 57v (3); BielSpr 27v (4); BudBib o4; Abowiem gdźie ſie te rzecży/ w cżłowieku ktorym przez ſłowo Boże odrodzonym náyduią/ tedy to o nim znácżnie świadcżą CzechRozm 187v; ModrzBaz 4; A gdźie Scrutinium okaże [Et quando per scrutinium [...] qui occidit demonstrabitur JanStat 616]/ iż kto zábił tedy o wieżę przez Iego Kro: M. ma bydź pozwan. SarnStat 611; A gdźie ná tákowym rzecz będźie otrzymána iuż oſądzoná alias ná nim przezyſkána [A gdy ná tákowym rzecz otrzymána przeſądzona ábo przezyſkána będźie; cum ... res obtinebitur iudicala JanStat 655]: tedy ten który práwo przewiódł poiedźie do Stároſty onégo SarnStat 771 (4).

»gdzie też« (3): zamki popaliwſzy/ do Litwy ſie náwroćił [Witułt]: gdzye ſie mu też zdáło obietnice długo cżekáć/ chćiał Wilno vbieżeć thym obycżáiem BielKron 380; Gdźie też ná zagon oſtátecżny pádnie [drab]/ Ták wiele/ iáko y krolowa/ władnie. KochSz A3v; WerGośc 218.

»gdzie też ... już« (1): A gdzye też kreẃ ſláchetna ſwe ſkrzydłá roſtocży/ Iuż weſoł/ iuż ſie śmieie/ ſpyewa/ buyno kroczy RejWiz 118.

»gdzie też ... to« (1): Gdźie też poſtępuie gniewem/ pomſty prágnieniem/ przećiw mnie y bráćiey mey/ [...] to ia z żáłośćią [...] poſtępowáć będę. CzechEp 6.

»gdzie ... to« (6): ZapWar 1551 nr 2684 (2); RejWiz 191v; Gdźie ktoremu z łáſki Staroſtwo chee [kniaź] dáć/ tho na iego woli BielKron 429; Bo gdzie vſłyſzą [zwierzęta] trąby álbo pſie głoſy/ to ſie trwożą RejZwierc 132; Phil H4.

»gdzie więc ... tedy« (1): wgąſſawach paſl ſkot lonſkiego roku y thamze ſzią bill zmaruſſa dziewka poznal, gdzie wyącz vrządnyk woycziech thego yemv zayrzacz wſchithko ſnym wſwari zachodzil, on thedi chronyącz ſzią yakiego zaſchczya ſtemtho vrządnykiem precz odſſedl LibMal 1544/87v.

»gdzie więc ... wnet« (1): Bo gdzye ſie więc ſwawola rozbuia pátronom/ Wnet będzye y s koſciołá ſpelunká latronum. RejWiz 74.

»gdzie ... wnet« (2): Starzy/ młodzi/ vbodzy/ zacni y krolowie/ Gdzye ſie oná pokuśi [miłość] wnet záwierći w głowie. RejWiz 30 (2).

»gdzie ... zaraz« (1): Thák gdzie ſie cżłowiek gniewem roſpali/ záraz ciemność rozumowi przypada Phil I.

»gdzie ... zawżdy« (2): RejRozpr D3v; Ale gdzye ſie záś vpor záplecie w rozumie/ Wielki gwałt przyrodzeniu záwżdy cżynić vmie. RejWiz 8v.

»podczas ... gdzie« (1): Y ſłychałem więc pod cżás w tey młodey gromádzie/ Gdzie ſobie o rodzicoch ſiedli w ſpolney rádzie. Ze drugi rzekł HistLan B2.

Przyslowie: Znas káżdy gdzie ſwoy wrzod czuie Záwżdy mu więcey folguie RejRozpr D3v.

b. Z odcieniem warunku: gdy, jeśli [w tym: w antepozycji (137), w postpozycji (84), w interpozycji (26)] (247): Cięſzkać niewola kożdemu/ Służyć pánu niewdzięcżnemu. Bo nikomu nie folguie/ Gdzie pożytku nie pocżuie. BierEz N2; Lew rzekł/ Pánie Woiewodá/ Wſzyſcyć dobrzy gdzie ieſt zgoda BierEz S2 (6); Też gdy to rofpuſciſz miodem á pomażeſz na ſzcżepy/ mrowki y gąſienicze pomrą gdzie na to przida á vkuſzą. FalZioł III 40c (3); Cięſzka pracza ieft gdzie żadnego ziſku niemaſz á lżey robić gdzie ieſt nadzieia zapłaty. BielŻyw 52; RejPs 188; ComCrac 16; RejJóz L5v marg; RejKup e5v; nieſtetys nam nędznym/ gdzie opuſćimy páná náfzego Alexandrá. HistAl N3v; Iż koścyoł może vſtáwiać/ gdzie mu páńfkyey náuki y podánya Apoſtolſkyego nyeſtawa KromRozm II t3vmarg (4); Gdźye pan nye zbuduye domu/ nádáremno robyą ći/ ktorzy ij buduyą: Gdźye pan nie będźye ſtrzegł [Nisi Dominus aedificaverit ... Nisi Dominus custodierit Vulg Ps 126/1; Ieſli PAN niezbuduie ... Ieſli PAN nie będźie ſtrzegł Wujek] miáſtá /prozno czuye ten/ kto go ſtrzeże. KromRozm III G2v (3); BielKom B3; Bo gdzye ten Pan moy będzye wyerny moy obrońcá/ Zá nic ſwe ſprzećiwniki mogę myeć do końcá LubPs aa3 (2); GroicPorz a4 (2); KrowObr Bv; Lecż gdzye pocżćiwy rozum dawa ſobie rádzić/ Temu żadna przygodá nie może záwádzić. RejWiz 8v (12); Grzeſſnemu obiecuie gdzie ſie náwroći że niebędzie ná niepráwość pámiętał Leop Ez 33 arg; RejFig Dd2v; RejZwierz 16 (4); Gdźie nie máſz drew [cum non fuerint ligna] zgáſnie ogień/ tákże gdźie nie máſz potwarce [quum non fuerit susurro] vſtánie zwádá. BibRadz Prov 26/20; wynidź przećiw Nábchodnozorowi ze wſzytką rodziną ſwoią/ dáiąc ſie mu w moc/ chceſzli być záchowan przy zdrowiu/ gdzye tego nie vcżyniſz/ nie zoſtánie żyłá iedná twego narodu zdrowa. BielKron 95 (8); Monarchia, Gdźie yedno yeden wedle praw Krolewſt pánuye. Mącz 308b (8); OrzQuin B3; Prot B3 (2); SienLek 33; RejAp 173v (2); A ſtąd w. m. możeſz znáć/ iż ia bárziey thrzymam białychgłow ſthronę/ gdzie nie ieft co przećiw rozumowi/ niż w. m. GórnDworz Z8 (4); Co ſzyrzey zrozumiemy s fłow Páná náſzego/ gdzye ie ſobie s pilnoſcią rozbieráć będzyemy/ ktore Máttheuſz s. nápiſał RejPos 337 (7); BielSat M4v; RejZwierc 107v (10); BielSpr 44v (8); RejPosWstaw [143³]; WierKróc A2; CzechRozm 137v (2); ModrzBaz 21 v; A ono iedná ná świećie przycżyná ſię nie náydzie: dlá ktoreyby ten ſię węzeł/ gdzie ſię porządnie raz ſtánie rozwiązáć ſię ták mogł/ áby drugą żonę ábo drugiego mężá zá żywotá kto miec mogł ábo mogłá. Inna rzecż/ gdzie nigdy prawe małżeńſtwo nie było/ áni być mogło/ ábo gdy ie od mieſzkánia z fobą kośćioł wyzwoli SkarJedn 344 (7); SkarŻyw 89 (4); StryjKron 51; KochDz 108; KochMRot A2; ReszPrz 94; ReszList 173; ReszHoz 138; BielSjem 35 (2); KochSob 59; ZapKościer 1586/67; GórnRozm K (2); A rzeczy poſpolitéy tym łákomſtwo wádźi/ iż oná trwáłą żadnym obycżáiem być nie może/ ieno gdźie cnoty/ á przyſtoięńſtwá ludźie ſie dźierżą KochWr 32 (3); ActReg 14; Criminaliter ‒ Zwielkim przewinnienim gdzie opocziwoſsć idze. Calep 270b; GostGosp 28 (3); beſpiecżna być [ojczyzna] nie może/ gdzie przedſięwzięcia/ zdánia y ſpráwy Ciuium rozne od ſiebie będą/ gdzie ieden tho/ drugi owo pod praetextem dobrego prowádzi/ gdzie ieden drugiemu ná złość (iáko ono mowią) wfzyfthko cżyni/ á krotce mowiąc/ gdzie publica charitas zgáśnie Phil B3 (11); GrabowSet R4 (4); OrzJan 10 (2); Sámá Cnoty ozdobá/ gdźie nie nátkafz ręki/ Nic nie ieft RybGęśli C3v (2); WujNT Yyyyy4v (2); JanNKarGórn Hv; OYCIEC zá wyſtępki ſynowé nie ma bydź karan/ wyiąwfzy gdźie ſie tráfi eonſceleratio. SarnStat 704 (6); PowodPr 63 (3); SkarKaz 313b (2); GosłCast 46; Nie dáie P. Bog zwyćięſtwá gdźie ieft anatema w woyſku. SkarKazSej 686a (4); Mgłá kiedy wſtáie/ mowże Mámká wſtáie/ Bo gdźie inácżey/ drużynáć náłáie. KlonFlis F3; KlonWor 30.

Połączenia: »gdzie jedno ... tedy« (1): gdzie iedno ſie zeżłoſci wznamy/ ſerdecżnie żałviemy/ [...] tedy wezmiemi doſtatecżne odpuſzcżenie grzechow naſzych SeklWyzn f4v.

»gdzie już« (1): A gdzye iuż Pan odſtąpi/ ći [z piekła anieli] nie zámieſzkáią/ A iáko wicher piorkiem/ ták ſwiátem motáią. RejWiz 156v.

»gdzie ... już« (9): A gdzie zaczną gniazdo groſſe Iuz lezie trochá ku troſſe RejRozpr C4v; RejJóz L5v; Ale gdzye boiáźń Páńſka przy rozumie rządzi/ Iuż nigdy zá gwiazdámi/ żadny nia zábłądzi. RejWiz 148 (2); RejPos 131v; Gdźie groſzá niezachowaſz/ iużeś nędznik wiecżny/ A ieſli ſie zádłużyſz/ nie będźieſz przeſpiecżny. BielSat Dv [idem BielRozm 25]; RejZwierc 134v; KochPs 208; BielRozm 25.

»gdzie już ... już« (1): A gdzie ſie iuż fzcżyrość á práwá miłość miedzy przyiacioły zámnoży/ á co iuż może być roſkoſznieyſzego ná ſwiecie? RejZwierc 90.

»gdzie już ... oto już« (1): A gdzye iuż ſłow á wykrętow nie doſtanie/ oto iuż walcżą miecżem RejAp 163.

»gdzie ... tedy, tedy ... gdzie« (41 : 1): FalZioł IV 42c (2); LibMal 1545/102; RejKup e2v; LubPs Z; KrowObr Bv; BibRadz Num 33/54 (3); naleźli chytrſzą drogę tho ieſt gdzie mocą niemogą tedy zá pieniądze przewiodą BielKron 248v; GrzegRóżn Cv; SarnUzn Fv; SienLek Vv; GórnDworz Ii5; RejPos 130 (2); GrzegŚm 33 (2); Gdzye widzi [mądry lekarz] iż może leguchnym lekárſtwem co zágoić/ tedy nie ſieka/ nie pali RejZwierc 44v (5); á gdzie káiánia zá grzechy nie będzie/ tedy ſłába nádzieiá żywotá wiecżnego. CzechRozm 95v (3); ModrzBaz 118v (2); BielSjem 19; GostGosp 80; OrzJan 67; wſzákże gdźie kto pozwan bydź ma [si quis citari debuerit JanStat 522] ná Dworze náſzym [nie we Dworze náſzym ibid.]/ álbo nie v ſądu náſzego: tedy nie w domu ſzlácheckim/ ále v Włódárzá/ álbo v Wóytá pozew niech będźie położón SarnStat 574 (10); Bo gdzie w tym popráwy ſkuteczney w oyczyznie náſzey nie będźie/ tedy vyrzymy/ [...]/ że w rychle v nas będźie więcey ięzycznych/ á niżeli ręcznych dáleko potrzebnieyſzych ſług Rzeczypoſp: VotSzl C2.

»gdzie też« (2): Gdzye też baczyſz pocżćiwie nie folguy mieſzkowi RejWiz 44v; CzechEp 57.

»gdzie ... to(ć)« (11): KromRozm I F3v; Bo gdzye chytrość nie ſproſta to fie o moc kuſzą RejWiz 77v (2); gdzie go [pana] záźrzy/ ná zamku/ w koſciele/ ábo gdzie naywiętſza zgráiá/ to wnet do niego popędzi GórnDworz L5v; StryjKron 673; GórnRozm Lv; GostGosp 20; Bo gdźie co więcey w Graeckim niż w Láćińſkim [tekście] było/ tom gwiazdką náznáczył w texćie y ná brzegu WujNT przedm 16 (3); SarnStat 52.

»nigdy ... gdzie« (1): Nigdy iáwney bitwy nie zwodź/ gdzie ſie nie ſpodźiewaſz zwyćięſtwá BielSpr 36.

»tam gdzie ... tedy« (1): tam gdzie oicza za zivota zapozwą tedi ſie bronicz liati ktorych bi niemieli niebędą mocz. ComCrac 16.

c. Wskazujące na okoliczności, w jakich realizuje się treść zdania nadrzędnego; łacińskim jego odpowiednikiem najczęściej ablativus absolutus, niekiedy wyrażenie przyimkowe: in + Abl: kiedy to, wobec kogo [w postpozycji (11), w interpozycji (4); „gdzie by” (2)] (15): OpecŻyw 4 (2); Przyſſli tedy poſlowie do Gábáá Saulowego/ y mowili te ſlowá gdzie lud wſſyſtek ſlyſſał [audiente populo] Leop 1.Reg 11/4; Tedy on Efron Heteyczyk odpowiedźiał Abráhámowi/ gdźie ſzłyſzeli [!] [cunctis audientibus; w głos przed wſzytkimi Wujek] wſzytcy Heteyczycy BibRadz Gen 23/10; Y mowił do Efroná (gdzie ſłyſzał lud [circumstante plebe; w kole ludu Wujek] oney źiemie) themi fłowy BibRadz Gen 23/13; czytáć będźieſz zakon ten przed wſzemi Izráelczyki/ gdźieby wſzyſcy ſłyſzeli [coram omni Israel in auribus corum]. BibRadz Deut 31/11 (6); á daſz mu [Jozuemu] przykázánia gdzye wſzyſcy vyrzą [cunetis videntibus Vulg Num 27/20; przed oczymá wſzyſtkich Wujek] y cżęść pocżciwośći/ áby go fłucháło wſzytko zebránie kościołá moiego BielKron 43v; Grekowie ſie rozgniewáli/ vrádzili przyciągnąwſzy pod mury Troiáńſkie/ gdzyeby ná tho pátrzyli wſzyſcy/ zábić ſyná krolewſkiego Polidoruſá kámieńmi przed ocżymá wſzytkich Troiánow ktorzy z muru pátrzyli BielKron 57v (6).

2. Wprowadza zdanie okolicznikowe przyczyny: bo, ponieważ [w tym: w postpozycji (41), w antepozycji (4)] (45): gdziechmy thedy ſprawiedliwye ſą prziwłaſſceni tobie racz ſie nami miłoſciwie opiekac RejPs 213 (2); RejKup h8v; Niektorym [...] wſzyſtko wedle myſli idźie/ [...] gdźie pan Bóg/ ludzkiemu rodzaiowi/ częſto kroc/ nadźieię ſwyi świętyi záplaty przed oczy ſtawiá MurzHist R (3); MurzNT 88v; LubPs gg2v (2); GroicPorz eev; KrowObr 18; A też iego tá ordá iáko Tátárowie/ Gdzye co ktory vłápi/ káżdy chowa ſobie. RejWiz 167; przypłynął [...] do Telámoná proſząc áby Heſſyoná byłá wroconá/ mowiąc: iż nie ſłuſzno krolewſkiego ſtanu pánnie być w niewoli/ gdzye ſie to ták nigdzyey nie záchowuie ná ſwiecie/ gdyż pánieńſka płeć nikomu nieieſt ni w cżym przećiwna BielKron 55 (6); Prot Av; SarnUzn C3 (2); GórnDworz Ii5v; GrzegŚm 63; Wzoẃmyſz Woytá z Lawniki Burmiſtrzá z Ráycámi/ Aby przyſzli z mieyſkiemi do nas piecżęćiámi. Gdzie oſtátnią wolą ſwą oznaymię przed nimi HistLan E; Widziſz iż iáwnie Bog niechce być przycżyńcą grzechu twoiego áni kátem nád tobą/ gdzie wſzędy á wſzędy łáſkáwie á miłośćiwie vpomináć káżdego racży/ ábyś ſie obacżył w grzechu ſwoim RejZwierc 5v; Ten Ordynek niżey nápiſány zwáli Grekowie Amphiſtomus/ tho ieſt/ o dwu cżołách gdzie fie iezdni s pieſzymi potykáią. BielSpr 33; CzechRozm 192v; StryjKron 406 (3); CzechEp 186; y ták ſię człowiek przy ſwym iáko robił zoſtoi/ gdźie iáwnie przed wſzytkim świátem káżdemu nagrodá będźie. SkarKaz 4a; SkarKazSej 682a (2).

Połączenia: »gdzie tam« (7): TEdy Roboám ſzedł do Sychem gdźie ſię tám był zebrał lud [quia in Sechem venerat omnis Israel; bo tám ſie był zebrał Wujek] áby go poſtánowili Krolem BibRadz 3.Reg 12/1; Potym [Soliman] roſkazał Krolowey/ áby wyiecháłá z zamku do Lipy w Siedmigrockiey źiemi/ y z dziećięćiem y z opiekuny/ gdzie tám będzie miáłá wſzytkę wcżeſność/ y záchowánie w poććiwości BielKron 313v (6).

»gdzie też (i)« (2): Potym ſię kupiecz zawierczyał V Plebana rady ſhukał. Gdzie też znalaſł rady malo Wnet mu ſnąć ſercze ſtruchlalo. RejKup b4; MurzNT 88v.

»gdzie tu« (1): A co to ieſt krolowáć iuż ná to wywodow nie trzebá/ Gdzie y tu przypátrzyć ſie możemy nierozdzielnośći Oycá y Syná y Dncbá ſwiętego RejAp 188v.

»gdzie więc« (1): [z pożywania cebuli, czosnku przychodzą niemocy mózgowe] A na więcey gdy kto tego na noc pożywa gdzie więc takowe dymy nie wyſzumaią ſie żadną robotą ale proſto á wolno wzgorę idą gdi cżłowiek ſpi. GlabGad I3v.

3. Wprowadza zdanie podające uzasadnienie, rację lub przesłankę dla twierdzenia albo pytania wyrażonego w zdania nadrzędnym: jako że, skoro, bowiem [w tym: w postpozycji (148), w antepozycji (11), w interpozycji (1)] (160): BierEz N4v; PatKaz I 9v (2); PatKaz III 87; a zwłaſzcża iſz miedzy grzyby ſą rodzaie gich rozmagithe/ gdziem widział cżłowieka ktory po iedzeniu grzibow wpadł w dichawicze/ j w kurczenie y w omdlenie FalZioł I 56c; BielŻyw nlb 4; LibLeg 10/152 (5); LudWieś A4v; SeklKat K4v; MurzHist R4; ZapWar 1551 nr 2684; KromRozm II h3; Y toć v nas widźimi ſye nye ápoſtolſki ſpoſob/ gdźye biſkupow á kápłanow poſpolitwá ſobye nyeobiráyą. KromRozm III 17 (2); Co rzecż yeft doſwyádſſoná nye tylko z ludzi ále z bydłá/ gdzye gdy yágnyę do kozy przypuſſcżą/ álbo ono koźim mlekyem odchowywa/ wełná na yágnyęcyu ſkoźleye GliczKsiąż D4 (3); LubPs Xv; GroicPorz ii4v; KrowObr 192 (9); Potykáli ſie tedy ále z wielką ſzkodą Krześćiáńſką/ gdzie Krol zábit Włádziſław z wielkim ludem ſwoich BielKron 245v (13); GrzegRóżn I4v; OrzQuin S3; SarnUzn C3 (2); A przytym ſłuchay/ iáko iednák Pan przedſię y w gniewie ſwoim wiernych ſwych opuſzcżáć nie racży/ gdźie ták roſkázowáć racży temu ſiedzącemu ná tey cżarney ſzkápie: Iż oleiu á winá ábyś nie obrażał RejAp 59 (8); GórnDworz C6; Gdyż ſam błogoſłáwiony ten Pan [...]/ racży ſam vſtj ſwemi ſwiádectwo dawáć o tey trzeciey perſonie Boſtwá ſwego/ gdzie ná wielu mieyſcach mowił/ iż przydzie Duch ſwięty pocieſzyciel RejPos 150v; Krześćiáńſki cżłowiecże vciekay á ſtrzeż ſie pokoiu tákowego/ ktory ſwiát dawa tym pieſzcżoſzkom á miłoſnikom ſwoim: gdzye widziſz iż omylny á nie długo trwáiący ieſt. RejPos 334v (29); RejPosWiecz² 93; RejPosWiecz³ 96; RejZwierc 5 (2); BielSpr 5; WujJud 68 (3); RejPosWstaw [21³]; BudBib ov; CzechRozm 32; SkarJedn 322 (2); Bo prozna ieſt około złych praca/ gdzie z ktorych dobrych pożytku niemáſz SkarŻyw 250; CzechEp 162 (2); WerGośc 267; Nieżyzné w cnotę to tám były látá/ Gdźie ledwé ieden ze wſzytkiégo świátá Náleźion / co go Bóg wcále zachował/ Gdy nierząd pſował. KochPieś 32; GostGosp 152; OrzJan 25; cegłá przez gołé c/ ćiáło przez ć/ á czoło przez cz: gdźie to cz/ ináczéy iuż brzmi, niż któré z owych dwu JanNKar E2; A gdy dorośćie [każdy] izali nie ieſt poddanym práwom/ gdźie ſą y ná krole piſáne. SkarKaz 44b; KlonWor 13;

Połączenia: »gdzie i« (7): Są tedy oni Ruś práwa/ ktore niektorzy mnimali wynidź od Ruſá brátá Lechowego [...] niekthorzy od bárwy z Rumiána cżarney (gdzie y dziś mowiemy ruſze włosy). BielKron 427; RejAp 29; Ale lepiey ieſt vpokorzyć ſie s pokornemi/ niżli dzyelić bogáctwá z hárdymi. Gdzye y Pan náſz popráwuiąc thego á vkázniąc máłe dzyatki onym hárdym Licemiernikom/ ktorzy dufáli w zacnoſciach ſwoicb/ powiedał im RejPos 13v (3); RejPosWiecz² 91; tedyby wżdy o tym myślił/ áby wet zá wet oddał Iákoż to v świátá wedle ćiałá/ zda ſię być rzecż pod cżás niektorym nie od rzecży: gdźie y mrowká zdraźnioná ná więtſzego ſię nie rowno nád ſię gniewa y ſzcżypie go CzechEp 4.

»gdzie jednak« (1): A przedſię Athánázius w tym krotkim Kredzie (gdzie iednák w tákim piſániu in Symbolis nie ieſth obycżay długiemi ſie ſłowy y wykłády báwić)/ tę to ſentencią iednákże wyłożyć chciał. SarnUzn F8v.

»gdzie ono« (3): RejAp 46v (2); Naprzod cżás długi znácży [słowo: na wieki] gdzie ono Bog Abráhámowi y po nim potomſtwu iego/ obiecuie dáć ziemię Kánáneyſką/ w ośiádłość wiecżną: [...] Tę źiemię iż iuż dáwno vtráćili: á Bog ieſt prawdziwy ktory kłámáć nieumie: tedy przez to ſłowo/ w osiádłość wiecżną/ cżás długi rozumiał CzechRozm 85v.

»gdzie oto« (6): Tu niepotrzebá wiele piſáć/ ábowiem może kożdy poznáć łácno wáſze bluznierſtwo/ gdzie oto z owſá tzárowánego/ vtzyniliśćie ſobie Kryſtuſá y zbáwićielá inſzego. KrowObr 95v; RejAp 197v (4); Pátrzayże iáko tu Ewányeliſtá s. przypomina/ iáko ſie ten Pan záwżdy dziwnie przypytáwáć racży niewzyęcżnoſciam dobrodzyeyſtwá ſwego ſwiętego gdzye oto mowi: Azali ich nie dzyeſięć ocżyścionych było/ y gdzyeż ſie ich dzyewięć podzyáło? RejPos 215.

»gdzie tam(że)« (10): KrowObr 160v (2); BibRadz II 32b marg; Mieſzcżánie áby nie ieździli z miáſthá nigdziey/ by obycżáiow ſkáżonych záſię ſkąd nie przynieſli álbo nie náwykli/ zwłaſzcżá Lakonnickich gdzie tám byli ſkáżonych obycżáiow ludzie. BielKron 272v; Lubuſki powiát odłącżon ieſt od Polſki nieſprawiedliwie/ gdzie thám kilko kſiążąt leży Polſkich prawych dziedzicow w kośćiele S. Piotrá pod zamkiem. BielKron 362; RejAp 185v; RejPos 101v (2); RejPosWiecz² 92v; CzechEp 108.

»gdzie ... tam(że)« (7): Abowiem gdźie Teſtáment ieſth/ támżeć muśi być śmierć tego kthory teſtáment cżyni [Ubi enim testamentum, mortem necesse ferri testatoris]. BibRadz Hebr 9/16 [przekład tego samego tekstu CzechRozm 260, WujNT]; WujJud 112v (2); CzechRozm 260; Bo gdzie ieſt zapłátá/ tám y y [!] zaſługá być muśi. WujNT 21 (2); GDźie cztérzy filary dom iáki ná ſobie noſzą, tám muśi bydź dom tęn mocny y trwáły. SarnStat 550.

»gdzie też i« (2): BielKron 98; Tuć ſie znácży/ iż y ſwięći ludzie/ y oni krolowie oni rycerze/ á oni hetmáni/ bywáli vbráni/ á vżywáli onego hoynego nádánia od Páuá [!] ſwego: gdzie też y hoynośći pocżćiwey Pan nie gáni áni żákázuie [!] żadnemu. RejPos 162.

»gdzie tu« (4): RejAp 19 (2); Y okazał to nam Pan náſz iż cżemu rozum ſproſtáć nie może/ ábyſmy wiárą podpieráli. Gdzie thn mowi Nykodemowi: iż my co wiemy to mowiemy/ á co widzimy ſwiádſzymy. RejPos 153v (2).

a. Wprowadza uzasadnienie dla negatywnego stanowiska wyrażonego pytaniem retorycznym ekspresywnym (10): PatKaz III 151; KrowObr 149; Obácżże z tąd/ izali nie tho ieſt pomieſzánie Bábilońſkie/ ábo ktore może być iuż więcżſze pomieſzánie/ gdźie przą tego co mowili/ á cżego przeli záſię twierdzą/ gdźie co ſthoi obaláią/ á obálone rzecży z nowu buduią/ áby ſię potym obáliły GrzegRóżn H2v; KochFrag 22; Gdźiéż mię bowiém kto czego náuczyć może, gdźie go nie rozumiém? GosłCast 5 (2); Gdźie ſercá rożne: iáko zgodna rádá około oyczyzny być ma? SkarKazSej 673a.

Połączenia: »gdzie i« (1): á dla cżegoż [Nowowiernicy] oń [o czyściec] ſię ták bárzo fráſuią? gdźie y náſzym wyznánim to máią/ że oni do Cżyścá nie należą. WysKaz 37.

»gdzie więc« (1): Gdźie Więc (marg) ieſli (‒) [Si ergo] światłość którá w tobie/ ćięmnośćią ieſt tato ćięmność iakóſz wielką ieſt? MurzNT Matth 6/23.

4. Wprowadza zdanie okolicznikowe przeciwieństwa o treści przeciwstawnej, kontrastującej: natomiast, podczas gdy, tymczasem, zaś [w tym: w postpozycji (58), w antepozycji (5), w interpozycji (1); „gdzie by” (10)] (64): [Starosta kamieniecki] ſlal trzi krocz do K. yeso M powiadayacz yako ya mam kamiencza dobiwacz a dobiwſchi dacz go Czeſſarzowy Thureczkiemv gdziem ya tego nygdj wvmiſlie nyemial LibLeg 10/152v; RejKup y3 (2); ZapWar 1550 nr 2664; Acz wtem ſye ſnámi nyezgadzáyą/ iż/ gdźye my wyerzymy/ iż chleb y wino w ćyáło y kreẃ páńſką przez ſlowo Boże ſye przemyenya: oni powyádáyą/ iżeby przedſye chleb y wino w cáłoſći ſwey támże zostawáło. KromRozm I G3; A otoci moj chcą mię poniewoli we zdrowiu zachować/ gdźiebych iá woláł na mieścu każdego potępionego być/ niżeli na świećie żyć MurzHist O (3); Abośćie nieczytali w zákonie/ że w ſobboty/ kapłáni wkościele ſobbotę pokálaią a przes winy ſą: Gdźie ią wám powiedám [dico autem vobis] iże tu więtſzy ieſt niſzli kościół MurzNT Matth 12/6 (3); KrowObr 17; ieſli ćię [bliższy krewny] będzie chćiał mieć ſobie práwem krewnośći/ dobrze ſie ſthánie: gdzie ieſli on niezáchce [sin autem ille noluerit; á ieſli on nie zechce Wujek] bez chyby ia ćiebie wezmę ſobie zá żonę Leop Ruth 3/13 (2); BibRadz II 12b marg (2); ábowiem thám niewiáſty ták ſą płodne iż rzadko ktoraby iedno dzyecię miáłá przy porodzeniu/ [...] a oſmego mieſiącá rodzą/ gdzyeby v nas bez ſzkody nie mogłá być. BielKron 8v; O biedaſz nam męſkiemu rodzáiowi/ żeſmy iuż przyſzli ná niewieśći ſąd/ gdzieby im przyſtoyni kądziel prząść niżli nas ſądzić BielKron 318v (10); SarnUzn C6 (2); Z náuki tey/ przyſzły długie/ y wydwarzáne mowy/ ktore y zátrudniáią rzecży wſzytki/ y cżynią długie ſeymy: gdzie oycowie náſzy nie vmieiąc piſma/ więczey dobrego poſtánawiáli zá cżtery pięć dni/ niż dziś zá niedziel ſiedmnaſcie/ oſḿnaſcie. GórnDworz G5; ábowiem z roſpuſtnośći białychgłow/ śiłá ſie złego rodzi/ gdzie męſzcżyznſka niepowſcięgliwość/ nigdy thák ſwiátu ſzkodzić nie może. GórnDworz Z7; iáko wielka wodá ábo nigdy/ ábo rzadko ſie zátchnie/ gdzie przećiw themu máła wodá ledá zá przycżyną hneth ſie ſkázi GórnDworz Ggv (12); HistLan B; RejZwierc 40v; A poſłał go [...] z domu rodzicow iego/ ktorym on był poddány y poſłuſzny/ áż do cżáſu wyśćia ſwego ná świát: gdzie ſie iuż potym domem y powinowátymi ſwymi nie parał CzechRozm 35 (5); SkarJedn 295 (2); Pewnieć gdźie Chriſtus ſyn cżłowiecży nie ma gdźie głowy przykłonić/ máią chytrzy liſowie iámy ſwe/ y ſzcżebietliwi wroblowie gniazdá ſwe. CzechEp 60 (4); Gdźieby Bogá mieli chwalić/ nie wſtydáią ſię go bluźnić/ ſercem, vſty, vcżynkiem. ArtKanc Q5v; Vopiscus ‒ Ieden zbliſniatziwi [!] gdzie drugi beł martwi. Calep 1140b; á gdzie ćię przed tym wáły/ dźiáłá/ y máchiny nieprzyiaćielſkie pożyć nie mogły/ ſzcżudłkom iákoby lekkiego Pogáńſtwá teraz ieſteś poddána. PowodPr 5.

Połączenia: »gdzie jednak« (1): Ták iż ty kxięgi nie ſwiętemu Ianowi Ewángeliśćie ale niektoremu Theologowi przywłaſzcżáli. Gdzie iednák záprawdę/ tenże Ian ieſt/ ktory ná pierſiach Páńſkich przy wiecżerżey odpocżywał Leop Apoc arg.

»gdzie ... to« (2): CzechRozm 105; Pewnie/ gdźie wiernemu nie wolno kupić y przedáć [...] to báłwochwálſtwem ſwym, Bogá bluźniącym/ wſzytko wolno. CzechEp 60.

»gdzie ... tu« (5): LibLeg 10/152v (2); gdzyeby był miał pomagáć iemu przećiw Turkom iáko pan zwirzchni Krześćiáńſki/ tu ſie ieſzcże iego śmierći rádował. BielKron 188v; gdzie mu ieſzcże temu to Oktawiuſowi miał pomágać tu o iego złym ſtał BielKron 236; Iż gdzie przed tym Moyżeſzá żadne Proroctwá nie vprzedziły/ ktoremi by był zálecon: [...] tu Iezuſowi Pánu wſzyſcy Prorocy świádectwo wydawáli/ y ſam Moyżeſz. CzechRozm 106v.

5. Wprowadza zdanie okolicznikowe przyzwolenia: chociaż [w tym: w postpozycji (12), w antepozycji (6), w interpozycji (2)] (20): a za ſara teſz plodną byla gdzye tego dlugo czekala a potym yſaaka [...] porodzyla PatKaz III 105; KromRozm I M3v; MurzNT 38v (2); LubPs L2; [Aleksander] máiąc lekárzá Filipá/ dał mu ſwe zdrowie opátrzyć/ gdzye mu tego zbroniono/ mieniąc iż krol Perſki tego lekárzá napráwił ábyć trućinę zádał. BielKron 124; Tego mu [św. Grzegorzowi] zayrzał Sábinianus wſzytkiégo/ y dał iego kſięgi palić/ gdzye tego drudzy bronili/ niechciał przeſtáć. BielKron 164v (6); Bo y Páweł ſwięty gdzie piſze do Rzymian/ do Zydow/ álbo do Gálátow/ nie mnimay ábyć to iuż Zydom álbo Rzymiánom albo Gálátom tylko ſłużyć miáło RejAp 6v; A nędzny cżłowiek/ nie thelko áby tego ſzukał/ ále ieſzcże od tego vcieka: gdzie go do tego wabią/ námawiáią/ a dziwnemu obietnice obiecuią. RejPos 54 (2); iáko więźnie ſrogiego więzienia prażni bywáią/ gdzie iuż cżáſem iedno do iutrá ſmierći cżekáli RejZwierc 85v.

Połączenia: »gdzie ... a« (2): Krol yego M nieraczil tego [przepuścić posla do Moskwy] dla mine [!] vezinicz a wſzakzem ya yednak poſlal posla swego przes ziemie Tatarſką do moſkwi gdzie tatarowie są pogany. a vczinily tho dla mnie LibLeg 10/151; Oczko 7v.

»gdzie ... ale« (1): gdźie piſmo wſpomina cżterdzieſći plág/ ále oni według vſtaw ſwoich vcżynili byli trzydźieſći y dźiewięć. BibRadz II 103a marg.

»gdzie ... przedsię« (1): Gdźie w małéy liczbie będąc/ y nieznácznémi/ Przychodnié nieznaiomi miedzy obcémi/ [...] Przedśię záwżdy bywáli w páńſkiéy obronie KochPs 157.

»gdzie tu« (1): wzięli moc [aniołowie złościwi] nád tymi narody ziemſkimi/ ktorzy [...]/ nie o niebieſkich rzecżach nie myſląc/ áby iedno náthkáli obrzydłe brzuchy ſwoie/ gdzie tu Apoſtoł woła ná nie/ [...]: Iż biedá tym nędznikom będzie ziemſkiem RejAp 102v.

6. Wprowadza zdanie okolicznikowe skutku: wskutek czego, więc [zawsze w postpozycji] (14): OpecŻyw 187; PatKaz I 8; Item Thesz czy dawam znacz yz Tatarowye wiſzly na the ſtrone Niepru wyelkymy moczamy swimy atak mię ſprawvyą yz albo do waſzey zyemie albo do moyey gdziem tam poſlal laſzvkę swego dowiaduyacz siie pewney rzeczi. LibLeg 10/153; Ták [pustyniami] názywano tę kráinę w Iudá iż máło byłá ośiádła/ gdźie tám Ian mieſzkał práwie iáko w puſzczy miedzy onymi ludźmi niczemnymi BibRadz II 32b marg; Lodwig Krol Cżeski y Węgierski przyiechał do Prági z rádośćią poſpolitego ludu/ á przed thym rok małżonkę mu przynieſiono do Budzyniá Máryą/ ſioſtrę Ceſárzá Kárłá piąthego/ gdzie było w ten cżás známienite weſele. BielKron 328; Thá [Anna żona Jagiełły] nie vmiałá inakſzego ięzyká iedno Niemiecki/ wſzákże zá ośḿ niedzyel nawykłá po Polſku/ gdzye ſie temu wſzyſcy dźiwowáli. BielKron 383 (8); oglądał Páná ſwoiego/ ktorego z rádoſcią cżekał/ gdzye tuż wnet potem záwołał: Pánie moy proſzę prziymi dnchá moiego. RejPos 24; y inne pierwey nie znáiome áni ſłycháne narody/ y kroleſtwá ná wſchod ſłońcá y ná zachod niezlicżone przywieść do wiáry S. y Rzymſkiego Piotrá śieći y łodzi/ rácżył. Gdzie ſię za morzem dáleko/ áż práwie/ iáko mowią ná innym świećie/ Rzymſki kośćioł rożſzeſzył/ y zagony puśćił SkarJedn 166.

7. Wprowadza zdanie okolicznikowe stopnia i miary: (tak) ... że (4):

Połączenie: »tak ... gdzie« (4): bo w páłacu ſwoim dał był ná powietrzu záwieśić komorecżkę máłą thák wyſoko/ gdzie áż po drábinie muſiał chodzić GórnDworz Gg6v; mieyſcá ták ſuché/ gdźie prze ſuchość drugdźie odłogiem źiemiá zátym y puſtynie/ tylko beſtijam á ptáſtwu mieſzkániém ieſt właſnym. Oczko 7v; Niderlántu wſpomnieć niechcę/ kráin ták pyſznego/ gdźie co ſie kędy ná świećie náydowáło/ tám ſie było znioſło GostGospSieb + 4; OrzJan 45.

8. Wprowadza zdanie dopełnieniowe: że, jak to [w tym: w postpozycji (16), w antepozycji (1), w interpozycji (1)] (18): KromRozm I I; Pyotr Klimuntá/ [...] Páweł Titá y Timotheuſſá ná biſkupſtwá wſtáwili/ nye czytamy iżeby zá yákim obiránim: A Sokrátes ſtáry Grecki hiſtoryk yáſnye piſſe ná yednym myeyſcu/ gdźye Yan S. złotouſty Konſtántynopolſki pátryárchá: ná drugim gdźye papyeż/ á wnet potym gdźye Attikus tákże pátryárchá Konſtántynopolſki krom wſſelákyego obiránya biſkupy wſtáwyáli. A mogłoby ſye też pokázáć/ gdźye kwoli Ceſárzom bez obiránya wſtáwyáni bywáli/ á wſſákoż przez ty/ ktorym to należáło. KromRozm III K (5); Cżytay ſobie tegoż Auguſtyná in Enchiridio/ y w Confeſsiach iego/ gdźie Mátká iego prośiłá/ áby iey po śmierći przy ołtarzu nie zápominał WujJud 201.

a) Z zapowiednikiem w zdaniu nadrzędnym (11): RejKup g8; A o tym yáko dźyerżyſz/ gdźye biſkupi á kápłani nye zá godnoſcyą [...] ku przełożeńſtwom koſcyelnym przychodzą? KromRozm III Lv; RejWiz 17; OrzRozm P4v; Ekkius powiedzyał y chciał tego dowieść iż Koncilium nigdy niemoźe zbłędzić/ Luter powiedzyał y chciał tego dowieść gdzye nie raz Koncilium zbłądziło/ Ekkius odpierał BielKron 197; OrzQuin Q; Ziemię zdrową po tym poznáć/ gdźie zboże długo trwa/ Ludźi wiele ſtárych/ bydło zdrowe SienLek 2v; GórnDworz Cc5v; Y inſzy narodowie gdy co s kim dzyáłáią/ Szczęſciem to ſobie zową gdzie Polaki máią. RejZwierc 243v; bo iż to zá rzecz zacną/ pożyteczną/ á práwie świętą/ gdźie ſye Cieplice vkazáły/ być rozumieli Oczko 11; A gdzie potym nápiſał ſequenti autem anno, ktory ſię tám 1309 omylnie rozumie [...] Tedy w tym Czytelniku miły nie Miechouiuſſowi [...] ále Drukárzowi/ [...] tę omyłkę lat przyczytay StryjKron 380.

9. Wprowadza zdanie podmiotowe: gdy, jeśli, że [w tym: w postpozycji (14), w antepozycji (1)] (15): Iáſna pochodnia przed káżdego ocży/ gdzye ſpráwiedliwy ſpołu z cnotą krocży. RejZwierc 211v (2); Lepiéy iednák gdźie ſpráwy dobre ſtárſzych znamy GosłCast 35.

a) Z zapowiednikiem w zdania nadrzędnym (12): á wſſákoż to ſnadz ieſt nápewnieyſfa rzecz gdzie pan bog ſam ráczy ſtać w pośrodku ludu ſwego RejPs 193; A wielka to rzecż gdzie paná miluią poddani RejJóz L3 (2); KromRozm I N; A gdzye kogo vſzcżypnie [pycha, nieczystość] iáko wrzod to boli. RejWiz 31v; A ták toć ieſt pieſzcżotá/ toć ieſt miłość práwa/ Gdzye około młodośći ná wſzem dobra ſpráwá. RejWiz 89; RejAp 23; A to ieſt owoc ich [fałszywych proroków] nagorſzy/ gdzye nas odwodzą od ſzcżyrego á prawdziwego ſłowá Páńſkiego RejPos 64v; RejZwierc 220 (3); Phil Q.

10. Wprowadza zdanie przydawkowe: iż, że [zawsze w postpozycji] (4): W náuce tedy/ która pirwſze mieyſce ma/ dwie ſie rzecży obacżyć godzi. Pirwſza/ że tu nie mowi o káżdey náuce/ ále tylko o Apoſtolſkiey. Drugae gdzie mowi że w oneyże nauce Apoſtolſkiey trwał koſcioł./ RejPosWstaw [143³]; który między mury domowémi woynę z nieprzyiaćielem toczy/ łácno táki ſerce tráći z onégo ſrogiégo żalu/ gdźie oyczyzná mieczem y ogniem ſpuſtoſzona/ gdźie pátrza oczymá ſwémi ná to/ co [...] boleć muśi OrzJan 135; dozwala poymáć y ſzácowáć, y obręczyć dla dwu przyczyn. Piérwſza, iż ćiąza ma bydz więtſza niz rzecz, o którą ćiązáią, y druga gdzie máło láſów. SarnStat 669.

11. Jako luźny wskaźnik nawiązania wprowadza często nowy akapit: a, i (13): LibLeg 10/67; Gdzie [1.Petr] ná inſzym mieyſcu Piotr ſwięty ty ſlowá dwoie wykłáda ieſztze ſſerzey mowiąc KrowObr A4v; CzechRozm 32; PaprPan Q3; CzechEp 131; SkarKaz 3a.

Połączenia: »gdzie oto« (4): RejAp 122v; y ſrodze o to Koryntcżyki fuka że ſie przed niewierne przełożone przywodźili/ á nierádſzey krzywdy ćierpieli. Gdźie o to ieſli tę rzecż Chriſtuſowę dobrze y pilnie vważywſzy rozbierzeſz/ tedy w niey ono wſzytko naydźieſz/ coś ſam przedtym ná trzy cżęśći dźielił. CzechRozm 247 (2); CzechEp 270.

»gdzie tam« (1): Ták áby do dniá kthory pierwſzy będźie po oſtátniem Szábáćie/ byłá liczbá piąćidźieſiąt dni/ gdźie tám [et] w ten czás ofiárowáć będźiećie nową śniedną ofiárę Pánu. BibRadz Lev 23/16.

»gdzie też« (2): toć ſą kwiatki á owoce ktore pochodzą bárzo wdzięcżne á bárzo wonne s tey wiáry temu Pánu náſzemu. Gdzye też tego dokłádáć thu racży/ iż tákaż wiárá ma być y przećiwko bliźniemu ſwemu pirwey z miłoſcią złącżona. RejAp 29v; CzechRozm 254.

III. Partykuła pytajna uwydatniająca nierealność lub niemożliwość czego: w jaki sposób, jakże; w założeniu odpowiedź negatywna (5): Leop Ps 130/2; A gdy żoná Putyfárowá ocży ſwoie obroćiłá nań/ miłowáłá go y rzekłá/ ſpi zemną. Bronił iey tego Iozeph mowiąc: Pan twoy polećił mi wſzytko w moc iedno ciebie nic/ gdzye to mogę vcżynić? owſzekibych zgrzeſzył y przećiw Bogu/ y przećiw pánu/ y przećiw zakonowi. BielKron 16v; Ktoż cie z tego wyiąć ma? ktoż cie obronić ma? gdzye twoy rozum/ gdzye twoiá moc temu ſproſtáć może? RejPos 133v; Philozophowie [... ] y tę [przyczynę] naleść chcieli/ ieſli wody nie ze dżdżów/ álbo ieſli z inąd powſtawáią. Co iż ſamé oczy vkázuią być z źiemie á nie tylko nie ze dżdżow/ ále ze dżdże ſámé z nich roſtą/ wyżſzey wzmianka byłá bo gdźie álbo który deſzcz rzekam náſzém ták gęſtym á wielkim/ dodáćby máteryéy mógł/ áby wiecznémi czáſy ták byſtro/ ſzeroko/ y głęboko ćiekły? Oczko 7.

Cf DZIEŚKOLWIEK, GDZIEBY, GDZIEBYKOLI, GDZIEĆ, GDZIEĆKOLWIEK, GDZIEKOLE, GDZIEKOLI, GDZIEKOLWIE, GDZIEKOLWIEK, [GDZIELE], GDZIELI, GDZIEŚ, GDZIEŻ, GDZIEŻBYĆ, GDZIEŻKOLI, GDZIEŻKOLWIE, GDZIEŻKOLWIEK