[zaloguj się]
[pdf]

1. GLEJT (81) sb m

-é- (18), -e- (9); -e- Mącz (4); -é- : -e- SarnStat (18 : 5).

Fleksja
sg pl
N gléjt gléjty
G gléjtu gléjtów
A gléjt gléjty
I gléjt(e)m
L gléjcie gléjciech

sg N gléjt (8). ◊ G gléjtu (7). ◊ A gléjt (31). ◊ I gléjt(e)m (6). ◊ L gléjcie (11). ◊ pl N gléjty (7). ◊ G gléjtów (5); -ów (3), -(o)w (2). ◊ A gléjty (3). ◊ L gléjciech (3); -ech (2), -(e)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zapewnienie komuś bezpieczenstwa osobistego dokumentem lub konwojem; list żelazny; list bezpieczeństwa; fides publica Mącz, Calag, Cn;, quidagium BartBydg; accursio, litterae securitatis ab adversario, litterae moratoriae, salvus conductus, securitas Cn (78): BartBydg 128; y Roſkazała my w. K. M. zażądaniem. moiem/ gleitv pomknąć kv ſprawie SeklWyzn 4v; Item zeznal yſch Zeliſlawſky myewa glyeythy v thich kſzyązath. LibMal 1546/12lv, 1545/l03v, 1546/l22v; iż my álbo Stároſtá náſz niedopuśćiliſmy mu przedſię ku okazániu ſwey niewinnośći/ ktoremu zbiegowi pan z tych kthory może wźiąć gleyt do dwu mieſiącu ku ſprawie UstPraw E3v, E3v, E4; BielKron 196v; vciekłá z miáſtá do Hetmáná/ wypráwiwſzy ſobie gleyt áby byłá do cżáſu w pokoiu záchowaná. RejZwierc 154v; Calep 229a; Pan iędrzei Stadnicki miał Gleit sznka łaski iest w Krakowie. ActReg 156, 5v, 86, 156 [2 r.]; Inné okolicznośći z ſtrony Gléytów znaydźieſz wysſzéy. SarnStat 243, 156, 157 żp, 230, 243 żp, 1308.

glejt na kogo (1): Pan Woiewoda przesły Sendomirski prosił o Gleit nainsze tez Pany Stadnickie ActReg 156.

Zwroty: »da(wa)ć glejt; glejt (jest a. ma być itp.) (wy)da(wa)ny; (nie)dawanie glejtow« = fidem publicam interponere Calag, Cn; fidem publicam dare Cn [szyk zmienny] (14; 9; 2): thedy v. m. dayczye gleyth poſlom, aby przysly do V. M. poſlowye pana naſzego LibLeg 6/192; ComCrac 18; UstPraw E4; BielKron 105, 196v, 216v, 392v; A zaſz im wolnośći wſzelákiey y gleytow nie dawano? WujJud 158v; Calag 229a; A gdy ná ſłowo y gleit dány przyiáchał do Litwy StryjKron 597; PaprUp I4v, K; ActReg 156; ći przerzeczeni álbo Woiewodá náſz onéy źiemie temu vćiekáiącému może dáć Gléyt do dwu Mieśięcy [profugo treugas duorum mensium dare poterit JanStat 627] SarnStat 156; Odawánié Gleytów zbiegłym SarnStat 921 marg, 156 marg, 157 [3 r.], 242 [3 r.], 243 [2 r.], 921.

»glejtu dostać« (1): Theſz powyada yſch gdi glyeithu od Rozbyczkyego :bili doſtali LibMal 1547/135.

»obwołać glejt« (1): Obwoła też y gleyt iego/ pothym ſye wroći do Sądu Im zeznániu onego przywołánia. GroicPorz ov.

»przyjechać (a. jeździć), przyść na glejcie; za glejtem przyjachać« [szyk zmienny] (5 : 1; 1): Ieſdziłem doPiotrkowa ſmoią wielką vtratą/ barzo nakrotkim gleiczie SeklWyzn 4; Kryftyernus [...] ktory gdy przyſzedł ná gleycie ich z Belgiki/ poiman BielKron 191, 299, 355v, 388v; Fide pnblica Romam venit Salnstius. Ná gleycie prziyechał do Rzymu. Mącz 126a; zá gleitem Ludwikowym przyiáchał do woyſká Polſkiego StryjKron 457.

»pod glejtem stanąć« (1): iednák ono ták wolne było/ że káżdemu y Heretykom wſzyſtkim wolno było y pod gleytem ná nim ſtánąć WujJud 216v.

»glejt [komu] trzymać« (1): Praestare fidem publicam, Gleyt komu trzimáć. Mącz 419b.

»glejt (z)gwałcić, łamać« = contra interpositam fidem publicam interficere Cn [szyk zmienny] (4 : 1): tákowy ma bydź karan nie ináczéy/ iákoby gléyt náſz krolewſki zgwałćił [quam si salvum conductum nostrum regium violaverit JanStat 513]. SarnStat 243; Srogié karánié kto łamie gléyt. SarnStat 243, 587, 783 [2 r.].

Zestawienia: »glejt kmiecy [ = dawany kmieciowi]« (1) : O Gleyćie kmiecym. UstPraw F2.

»glejt krolewski, K[róla] J[ego] M[iłośći] J[ego] K[rólewskiej] M[iłości] [= wydawany przez króla]« = salvus conductus regius JanStat (5 :1 :1): pozwan ma stanąć przed biskupem nie inaczej ubezpieczon, jeno Jakoby był glejtem KJM uswobodzon Diar 50, 52; Zbiegowi z narodu Slácheckiego ma mu być dan gleyt krolewſki dla ſpráwoty niewinnośći álbo wyſtępku iego. UstPraw E4; SarnStat 243, 587, 783 [2 r.].

»glejt wojewodzy [= wydawany przez wojewodę]« (2) : GLEYTY WOIEWODZE, Y MORATORIAE LITERAE ZOWIE. SarnStat 242, 1308.

Szeregi: »glejt albo pospolity pokoj« (1): Ziednawſzy ſobie gleyt/ álbo poſpolity pokoy od Sędźiego [...]/ ftánie przed zágáionym Sądem GroicPorz o.

»glejt i uprzezpieczenie« (2) : Gléyt y vprzeſpieczenié [salvus conductus et affidatio JanStat 628] przez nas y potomki náſzé było dáné tym/ którzy o nie profzą. SarnStat 157, 921.

»żelazny list (a. list przespieczeństwa) a (i, albo) glejt« (3): iz liſty zeliazne y glieyty vięczey niemayą bycz davane od nas ſluzebnikom przecziwko panom ich ComCrac 18, 18; A on [...] opátrzył ye liſty przeſpyeczeńſtwá/ álbo gletem [!] KromRozm III O5v.

Wyrażenia przyimkowe: »na glejcie« (9): theda ym bormyſtrz zlyanczberku lode mowyll aby na polſkym Glyeyczye ſzyą nyewazil do polſky vkazowacz LibMal 1547/l35; Mącz 126a [2 r.]. Cf »przyjechać na glejcie«.

»za glejtem« (2): máła Polſka zwłaſzcżá Krákowſka źiemiá nie chćiáłá poſłow poſłáć/ áż zá gleytem BielKron 392v. Cf »za glejtem przyjacháć«.

W przen (2): á zyednał iuż wiecżny gleyt iemu/ niechciał thego áni przez Anyołá/ áni przez żadne ſtworzenie vcżynić RejPos 107v; Tobieć ieſzcże cżárćie nie ſreyt Nieledáć kto przepráwi gleyt. MWilkHist Fv.
2. Zawieszenie broni, rozejm; induciae, partes foederis BartBydg (3): Induciae, przemyerze, gleyth, partes foederis BartBydg 74.

glejt ku czemu (1): przyćiągli pod Bełz gdzye kſiążę Litewſkie Keyſtut prośił o gleyt ku rokowaniu/ y dan mu ieſt/ á tám s ſobą pokoy vcżynili BielKron 377v.

W przen (1):
Szereg: »glejt i przymierze« (1): iednos raczył tu na ſwiat zeſlac ſyna ſwego ktory wziąwſſy na ſie człowieczenſtwo z iednał gleyt y przymierze y ciebie vpadłemu człowiekowi RejPs 164v.

Synonimy: 1. dopuszczenie, »glejtowny list«, »listy prześpieczeństwa«, »listy żelazny«, mier, »pospolity pokoj«, uprzespieczenie; 2. przymierze.

AL