[zaloguj się]
[pdf]

LIST (7389) sb m

Fleksja
sg pl
N list listy
G listu, lista listów
D listowi, listu listóm
A list listy
I listem listy, listami, listmi
L liście liściech, listach
inne pl A a. I - listy

sg N list (4385). ◊ G listu (373), lista (10); -u : -a ZapWar (4 : 5), LibLeg (21 : 1), KromRozm II (1 : 1), Mącz (9 : 1), ActReg (15 : 2). ◊ D listowi (21), listu (9); -owi MetrKor, GroicPorz (2), BibRadz, Mącz (2), RejAp, RejPos, ActReg; -u ZapWar, LibLeg (4), ActReg; -owi : -u FalZioł (4 : 2), SarnStat (8 : 1); ~ -owi (10), -(o)wi (11). ◊ A list (793). ◊ I listem (178); -em (69), -(e)m (109). ◊ L liście (297). ◊ pl N listy (170). ◊ G listów (271); -ów (135), -ow (4), -(o)w (132); -ow MurzOrt; -ów : -ow SarnStat (110 : 3). ◊ D listóm (19); -óm (9), -óm (1) SarnStat (9 : 1), -(o)m (9). ◊ A listy (597). ◊ I listy (129), listami (15), listmi (1); -ami WujJud, StryjKron (5), CiekPotr; -y : -ami : -mi SkarŻyw (5 : 3 : ‒), SarnStat (46 : 5 : 1). ◊ A a. I listy (1). ◊ L liściech (114), listach (6); -ach SkarJedn, SkarŻyw, PowodPr, SkarKaz; -éch : -ach SarnStat (33 : 2); ~ -éch (30), -ech (4), -(e)ch (80); -éch : -ech SarnStat (29 : 4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Liść; folium Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn; frons Murm; coma Cn [sg zwykle w funkcji coll.] (236): Murm 104 [2 r.]; Mymer1 19v; Ieſth też y drugi [rdest] ktory ma na liſciech mieſca cżarne FalZioł I 114a; WRotycż ieſt liſtu karbowanego FalZioł I 148b, I 6b, 9a, 14d, 16c, 22c (121); HistAl K7v; RejWiz 23v; BielKron 267; Mącz 6d, 48b, [95]c, 133c, 160b, 295a, 298d; SienLek 64, 64v; Arva ziele ſzerokiego liſtu być muſiáło BudBib I 455a marg; GórnDworz H6; Oczko 4, 8; KlonŻal D2v; KochPhaen 13; á ſtół w ćién lipowy/ Gdźie goſpodárſkiéy głowy Od gorącégo látá Bróni liſt KochPieś 40; Pampinarium ‒ Liſtow rozwiczię. Calep [750]a, 283a, 428a, 749b, [750]a; KołakSzczęśl C2v; WitosłLut A3, A5v.

W połączeniu z nazwą rośliny lub przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: ai (43), G sb (od nαzw dwuczłonowych) (5); list + określenie (40), określenie + list (8)] (48): Murm 104; Mymer1 20; BartBydg 10b; Tho ziele [...] Ieſt podobne liſtem liſthowi włoſkiey czebuli FalZioł III 2a; á z tego vcżynić iakoby plaſtr na chrzanowym liſcie FalZioł V 71v, I 6b, 34b, 42d, 71a, 76d (34); SienLek 64v, 66 [2 r.], 79v; Oczko 32 [3 r.]; Ieſli dłużey żyć będę/ niſzli ſię tá ſuknia zedrze/ mogę ſobie z pálmowego liſtu/ inną vdziać. SkarŻyw 51; Calep [587]b, [750]a; KlonWor 27.

W porównaniach (9): á wſſyſtko rycerſtwo ich opádnie/ iáko opáda liſt z Winá y z Figi. Leop Is 34/4; BibRadz I 278d marg; Nie więcey w Herbie ieſt bes ſkutku zacnośći/ iáko liſt w wieſze álbo w wieńcu zacnośći bes piwá álbo bes winá. OrzRozm Q; A przeto/ iáko w ieſieni páda liſt z drzewá/ ták wten cżás [na starość] odchodzi od náſzego ſercá ono wſzythko/ co nam było w młodośći miło GórnDworz H5v; á trzebá mu ſtrzedz káżdey godzinki [...] áby mu ten ſláchetny klenot cżás żywotá iego iáko po wodzie liſt nikcżemnie á niepotrzebnie dármo nie vpłynął. RejZwierc 62v; BudBib Is 34/4; A my iáko ſuchy liſt ná doł z drzewá lećim. KochDryas A3; Stotysiąc raz y drugi tych pogrzebow minie. Nie inacżey iák owo/ gdy Auſter záchwieie/ Liſt z drzewá lecąc iáko deżdż źiemię przyodźieie. KołakCath Cv; Iáko iáſkier ná łąkách; iáko liſt Oſowy Pod Ieśień [...] Ták Iſzkáryotowá ogniſta vrodá/ Iák zorzá niezágáſłá świećiłá ſię brodá. KlonWor 27.

W charakterystycznych połączeniach: list babczany (2), bluszczowy (3), bobkowy, brzoskiniowy (brzoskwiany) (2), bzowy (3), chrzanowy (3), dębowy (4), gruszkowy, grzybieniow(y) (3), kapust(n)y (3), liliowy, mleczowy, oliwny, omanowy, osowy, palmowy, paprotczany, pięćperstowy, pokrzykowy, pokrzywiany (2), psinkowy, rozmarynowy, ruciany, szałwiowy, ślazu (ślazowy) (2), topolowy, wirzbowy (2), włoskiego orzecha, włoskiej cebuli; list blady, chłodzący, chropawy (3), ciemny, cienki, czyrwony, długi (podługowaty, przedługowaty) (18), drobny (2), gęsty (2), gładki (3), (s)karbowany (5), kończysty, kosmaty (2), mały (7), miękki (6), mocny, modry, obwijający się, okrągły, ostry (zaostrzony) (4), oziębiający, pobielały (2), podobny ręce człowieczej, rozdzielony, rumiany, szyroki (15), śmlady, tłusty (3), wąski (2), wielki (2), wilki, woniający, zdziurkowany, zielony (3), złoty; list drzew(ka) (drzewny, z drzewa) (5), ziela (ziołka) (5); wieniec z listu, wodka (2); list kładzie się (kładący się) (3), roście (rośnie, wyrasta) (6); list otargować, zdzierać; w list silić się; we trzy listy (rostący) (2).

Przysłowie: A choć was nikt gonić nie będzie vciekáć będziecie. A nákoniec liſtem od wiátru wzruſzonym vſtráſzeni będziecie. RejZwierc 256, 257, 262, 262v. [Ogółem 4 r.].
Frazy: »list (o)pada (a. spadnie), leci, opływa« = defluit folium Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (4 : 1 : 1): Leop Ps 1/3, Is 34/4; GórnDworz H5v; BudBib Is 34/4; Ten będźie/ iáko drzewo wſzcżepione nád ſtrumieńmi wod: ktore przynieśie owoc ſwoy cżáſu ſwego. Tego liſt nigdy nie opada LatHar 738; KołakCath Cv.

»(gdy) list padnie« = w jesieni, jest jesień (2): SienLek 43v; SAtyrze/ ſłuchay/ iuż liſt pádnie z drzewá: A wá ná źimę gdźie mieſzkáć będźiewá? PudłFr 6.

»list uwiądł« (1): PRzypátrz ſię/ gosćiu/ iáko on liſt móy źielony Prędko vwiądł KochFr 93.

Wyrażenia: »suchy, płowy list« [szyk 2 : 1] (2 : 1): KochDryas A3; Ták y dęby korzenia ſwégo ſię trzymáią/ A ſuchy nikczemny liſt wiátry obiiáią. KochFr 58; I dąb choć mieścy przeſchnie/ choć liſt ná nim płowy/ Przedſię ſtoi potężnie KochFr 132.

»list zielony; zieloność listu« = nie zwiędły [szyk 7 : 1] (7; 1): [bluszcz] długo trwa w zielonoſci liſtu ſwoiego FalZioł I 48c; liſt poki ieſt zielony tedy dla wilgotnoſci niethak barzo kwaſny/ ale ſuchi ma mocz vcinaiączą FalZioł I 107d, I 17a, 107c, V 62, 75; KochFr 93; ArtKanc P20.

W przen (3): Ty ogląday tę ſlawną v Florijana winniczę, Y tak piękne grona z Polſkiey macicze, Liſt ſwoy wielmi ſzyroko wſzędzie rozpuſciła, Na wſze ſtrony gałęzi roztocżyła FalZiołUng 119v; RejPos 52v, 53.
Przen: Człowiek wobec Boga (1):
Szereg: »list a źdźbło« = folium et stipula PolAnt (1): Izali liſt kthory ſię chwieie potrzeſz? á źdźbło ſuche przeſládowáć będźieſz? BibRadz Iob 13/25.
a. [Kształt liścia jako element zdobniczy:
Wyrażenie: »list kalinowy«: pasek biały, śrzebrny; w list kalinowy InwMieszcz 1572 nr 175, 1592 nr 287.]
b. Igła drzewα iglastego (4): Liſthy iey [sosny polskiej] warzyć w oczcie á thym vſtha wymywać FalZioł I 115d.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy drzewa [zawsze: list + przymiotnik] (3): Komu by ielitho wychodziło wziąc tego liſtu ſoſnowego á roſparzyć gi w gorączu FalZioł I 116a, III 40d, IV 29b.

c. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych:
[»list indyjski«: SienHerb K3# cf »list ustny«.]

»morski list« = Cyperus Papyrus L. (Rost); roślina z rodziny turzycowatych (Cyperaceae); papirus; papyrus Mymer1, BartBydg; papyrum BartBydg (3): Mymer1 20v; Papyrus, herba est vel genus iunci, morsky lyst, vel papirius. BartBydg 107, 107.

»pięć listow« = Potentilla reptans L. (Rost); roślina z rodziny różowatych (Rosaceae); pięciornik; pentaphilon Murm, Mymer1 (2): Pentaphilon. Vynfbletter. Pyęć liſtow. Murm 115; Mymer1 18v.

[»list ustny« = Cinnamomum tamala (Buch.-Ham.), roślina z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae); cynamonowiec indyjski: Liſt vſtny/ Liſt Indiyſki. Rząſa Indiyſka. Folium Indicum vel Indum. Tamalapatra/ Indiſch munblatt SienHerb K3# (Linde). Cf »ustne liście«.]

2. Luźna kartka papieru; scheda Murm, BartBydg; charta BartBydg, Cn; folium chartae Murm; tabula Mącz (4004): Murm 191; BartBydg 138b; KrowObr 79v marg, Ssv; Foliatus, Kartowny co z kart álbo z liſtów vcziniony yeſt. Mącz 133c, 438a; Iáko figurá ná liśćie wyráżona/ nie ieſt áni mnieyſza áni więtſza/ iedno iáko pieczęć od ktorey ieſt wyráżoná WujNT 753.
Wyrażenie: »list pargaminowy« (1): Ta vgodá byłá ná liśćie párgáminowym nápiſaná BielKron 232.
a. Kartka lub stronica książki; pagina Mymer1, Cn; cera Cn (3996): Mymer1 10v; RejPs Ff4v, Ff6 [5 r.J, Ff6v [4 r.], Ff7; piérwſza liczbá Liſt vkázuie/ á druga liczbá Wiérſz. SienLek Aaaa3; RejPosWstaw [212] żp; Porządek ksiąg ſtárego Przymierza z licżbą/ która vkázuie/ na ktorem ſię liśćie ktore kſięgi pocżynaią. BudBib c4v; SarnStat 183 marg.

W połączeniu z numerem liczbowym lub literowym [list + numer (3977), numer + list (3)] [w rejestrach, odsyłaczach do źródeł itp.] (3980): BierRaj 16 żp; OpecŻyw 2 żp (2); OpecŻywSandR nlb 2 (2); Mymer1 nlb 1; FalZioł I 1 żp; BielŻyw nlb 7 (2); Regeſtr albo vkazanie gdzie czo ſtoi wypiſano. A Abagaſary czo zalud był. Liſt 27. MiechGlab *6 (15); RejPs 16 żp (143); O Sędźiem. Liſt V. GroicPorz nn (5); GroicPorzRej C4v (6); KrowObr D2 żp (722); RejWiz 2 (20); RejZwierz 1 żp; BibRadz *2v żp; liſthu 279. ná wtorey ſtronie/ wierſz 18. ſtoi rodu/ ma być zakonu. BielKron Mmmm2 (39); SienLek a4 (890); SienLekAndr a3; RejAp Dd; HistRzym 134v (2); RejPos 2 żp (2); GrzegŚm 1 żp; Alexánder dobrocią ſwiát poſiadł Liſt 44. RejZwierc Aaa3 (59); WujJud B4 (2); BudBib c4v (13); BudNT d2v marg; a omylił ſie naprzod w licżbie piſząc liſt 29. miáſto 37. v 30. CzechRozm **7 (449); ModrzBaz 1 żp; Oczko [41] (162); CzechEp 221; LatHar 324; W Pierwſzą Niedzielę Adwentu Epiſtołá ná liśćie 567 WujNT Vvvvv2v (33); II. TABLICA. PRáwo Duchowné, którégo powodem ARCYBISKVP. List 167 SarnStat *5; Z Iágełłowégo przywileiu w Wilnie 1401. Liſt 128. SarnStat 8 marg; [sądzić będą] wedle Státutu Káźimiérzá/ który ieſt nápiſan ná dźieśiątym liśćie. SarnStat 324 (1400).

Zwrot: »listy przewracać« = kartkować (1): Nádłożyłem téż tákowyſz Vkázácz [...] według porządku obiecádłowego: á to dla prętſzéy rády w potrzebie/ ábyć niepotrzebá długo w Kſyęgách liſtow przewrácáć. SienLek a4v.
Wyrażenie: »druga strona listu« = aversa pagina, secunda cera Cn (1): Ná drugiey ſtronie tegoſz Liſtu miedzy Turki y Pogány w kośćiele Bożym/ á ma być: Ale w kośćiele Bożym. KrowObr Vu4.
3. Zapisany tekst zakładający istnienie jakiegoś odbiorcy i podpisany przez określonego autora, pismo; litera(e) Murm, BartBydg, Mącz, Calag, Calep, Cn; codicillus Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep; epistola Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; epistolium BartBydg, Mącz; literulae Calag, Cn; brevis, scripturae Murm; codiculus, tabula Mącz; libellus Cn (3149): Murm 188, 191 [2 r.], 193; Mymer1 10; BartBydg 29b, 51 [2 r.]; Multiiuges Epistolae, Rozmáyite liſty. Mącz 236c, 32c, 35d, 36a, d, 37c (32); SarnUzn E6v; RejZwierc 274v; Calag 102a, 103a [2 r.]; ActReg 182 [2 r.]; Calep 187b, 210b, 368a, 608b; WujNT Zzzzz4.

W połączeniach szeregowych (2): tham bądącz nyemąm zadnemu czlowyeku nazadną ſtroną nycz oſnamowacz any slowy any wſkazowanyem any Lyſthem a pyſzmem any zadnym ynym wymyſlyonym obyczayem MetrKor 37/3v; RejZwierc 274v.

W przeciwstawieniu: »szabla ... list« (1): S Tátáry s Turki ſzablą ią rádzę nie liſty. PaprPan Cc4.

W porównaniach (4): GliczKsiąż K2; Dni mnie prętſze były niżli ten co zliſty biega Leop Iob 9/25; Dłuzſzy liſt v Spártanow niż wáſze paćierze Prot C3v; bo ták niedbále táńcuie/ iż ſniego cżáſem y ſuknia ſpádnie/ á on ſie po nię nie ſchyli/ ále brnie wciąż przedſię/ by z liſty. GórnDworz E8.

W charakterystycznych połączeniach: krotki list (2), pomazany, wzięty (2); czcić (czytać) list (2), odbierać, przechwycić (przechwycony) (3), przekryślić, przeszpiegować, wziąć, zataić, zlożyć; autograf listu, czytanie; z listem chodzić.

Zwroty: »list(y) (od)dać; oddany list; oddanie listu« = epistolam ad literas reddere; redditae literae a. tabellae; traditio literarum Mącz; dare epistolam a. literas Calag [szyk zmienny] (3; 3; 1): Epistolam vel literas reddere, Liſty oddáć. Mącz 92d, 93a [2 r.], 392d, 444a; Calag 102b, 103a.

»list otworzyć« = literas aperire Mącz, Cαlαg; explicare a. proferre a. resolvere literas, relinere epistolam Mącz [szyk zmienny] (5): Relinere epistolam, Otworzić/ Odpieczętowáć liſt. Mącz [194]d, 278c, [305]b, 401c; Calag 103a.

»list(y) pieczętować (a. zapieczętować, a. odpieczętować); list odpieczętowany; pieczętowanie listu« = (re)signare literas Murm, Mącz, Calag; tabellas consignare, obsignare literas vel epistolas; tabellae resignatae Mącz [szyk zmienny] (7; 2; 1); Murm 193; Abowim one młode látá ku tworzenyu łácne á myękkye ſą [...]. Może káżdy to rozumiec wſſytko s tego przykłádu. Gdy liſty pyecżętuyą ná myękkim woſku/ iż rychley wytłocży ſigillum álbo pyecżęć/ álbo też herb. GliczKsiąż K2; Mącz [194]d, 366b, 392a, c, d [3 r.]; Calag 102b.

»list pis(yw)ać; list (jest) (na)pisan(y) (a. popisany); pisanie listu« = epistolam texere; conscriptae literae Mącz; scribere literas Calag [szyk zmienny] (4; 4; 1): Mącz 220c, 266a, 374d, 453b, 491c; Calag 102a; Chćiałbym widźieć proch onych ręku/ [...] ktore tákowe liſty piſywáły/ kthorych gdy ſię iáſzcżorká dotknęłá w ogień gorący vpádłá. ReszList 182; Calep 368a; JanNKar B4.

»list ręką podpisać; podpisanie ręką u listu« (1; 1): RejWiz 183v; Literas subscribere, Liſt właſną ręką podpiſáć. Mącz 375d.

»listy posłać (a. rozesłać, a. rozsyłać); słać z listy; poseł z listy; posłany list« = tabellarius Murm, BartBydg; literas mittere a. dimittere; epistola Mącz (3; 1; 3; 1): Murm 177; BartBydg 155; MurzOrt B2v; Tabellarius, Poſeł/ kurſor/ Biegun którego ślią s liſty/ liſtownik. Mącz 438a, 106d, 226a, 476d, 492c.

»przepisać list; przepis listu« (1; 1): Describe hanc epistolam, Przepiſz ten liſt/ zoſtaẃ go kopią álbo przepis. Mącz 375a, 110c.

»zawrzeć, odewrzeć list« = complicare literas Murm, BartBydg; resignare literas Murm [szyk zmienny] (2 : 1): Resignare literas. eynen brieff auff brechen. Odewrzeć liſt. Murm 193, 193; BartBydg 214b.

Wyrażenia: »kopija listu« (2): Exemplar literarum, Kopia/ álbo przepis liſtów. Mącz 110c, 110c.

»listy [jakiego] pisania [= treści]« (1): pobráli mu tedy kráiny y zamek [...]/ w kthorym nadzieię wſzytkę pokłádał wźięli/ tám liſty rozmáitego piſánia náleźli/ przećiw ſobie co im myſlił BielKron 220.

»przysięgły list« = spisany tekst przysięgi (1): Kiedy iuż były woyſká obiedwie ſpráwione/ Przed tym nim były w kupę do boiu złącżone. Przyſięgły ná kopią liſt wprzod wywieſzono/ Ktory po wſzyſtkim woyſce głośno obwieſzcżono. CzahTr Gv.

»([czyjej]) własnej ręki, (własną a. czyją) ręką (na)pisany, ręczny list« = c(h)irographum (c(h)irographus) Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz; suo chirographo [huius] manu literae Mącz [szyk 7 : 2] (4 : 3 : 2): Murm 193; Mymer1 10; BartBydg 28 [2 r.]; Chirographum, vel chirographus, Właſną ręką nápiſány liſt Mącz 51d, 51d, 220c, 231c; SkarJedn 46.

Szeregi: »księgi albo listy« (1): Skrzynyá gdzye kxyęgi álbo liſty chowáyą. Murm 194.

»list a pismo« (1): MetrKor 37/3v cf W połączeniach szeregowych.

Żart. (1): Bowiem iáko ſwowolnie puśćiſz tego Oſłá [własną naturę]/ Wnet będzyeſz miał do pyekłá iuż pewnego poſłá. Iedno liſty nágotuy/ iuż on o ſwey ſtráwie/ Tráfi thám nie pytáiąc/ co naprościey práwie. RejWiz 101v.

W przen (9):

list czyj [w tym: ai poss (5), pron poss (2)] (7): Wierni ſą liſtem Chriſtuſowym/ y máią ſłowo Boże ná ſercách nápiſáne/ nie czernidłem ále Duchem Bożym. WujNT 2. Cor 3 arg, s. 629, Zzzzz4. Cf »list napisan«, Szereg.

W charakterystycznym połączeniu: list Pana Chrystusow (5).

Wyrażenia: »list napisan(y)« = epistula scripta Vulg [w tym: czyj (3)] (4): HistRzym 75v; Ieſteſcie liſtem Páná Kriſtuſowym/ [...] nápiſánym nie inkauſthem/ ále Duchem Bogá żywiącego RejPosRozpr b4v; WujNT 2.Cor 3/2, 3.

»list zapieczętowan« (1): Ale ná pierwey był liſt nápiſan gdyż Ewá przyzwoliłá á iádłá z drzewá wiádomośći przećiw przykazániu bożemv/ á ten liſt tedj był zápiecżętowan gdyż Adam [...] iadł/ á więcey przyſtał ku żenie niżli ku Bogu. HistRzym 75v.

Szereg:»list i księgi« (1): Z tákich ſie kſiąg Ewányelijey Apoſtoł chlubi mowiąc: wy ieſteśćie liſt y kſięgi náſze SkarŻyw A4v.
Przen: Nauka Chrystusa [czyj] (1):
Zwrot: »listy posłać« (1): A coż owſzem rozumiey o tym Pánu á o tym Krolu niebá y zyemie/ ieſliżeć záćirpi tey krzywdy ſwoiey? ieſliżebyś ſmiał [...] opák wywrácáć ábo inácżey cżyść liſty ſwięte iego/ ktore on przez cię [tj. przez księży] poſłał ludowi ſwoiemu RejPos 241.
a. O korespondencji: zawierający wiadomości, zaleceniα, prośby itp. (1543):
α. Skierowany do określonego odbiorcy (indywidualnego lub będącego członkiem określonej społeczności) (1523): ListRzeź w. 2; BierEz F4, G3; BielŻyw 151 [2 r.]; LibLeg 11/27v, 39v, 40 [2 r.], 135, 140v, 157; Przecżedſzy liſt Filip rzekł/ wielki Ceſarzu nie vieſtem w thym winien czo liſt powiáda. HistAl E3, B7v, C4v [3 r.], C6 [2 r.], C6v, C7 (33); Leop 2.Cor 7/8; RejZwierz 5v; BibRadz Ier 29/29, 1.Mach 14/19, 2.Thess 3/17; wkłádaſz ná mię náprzodku liſtu niewdzięcżność z vrąganim BielKron 246, 58v, 87v, 95, 104 [3 r.], 112v (27); GrzegRóżn I3v marg; Delere epistolas lachrymis, Polać łzámi liſt. Mącz 189a, 15b, 16a, 19b, 82a, 93b (24); OrzQuin Lv [2 r.]; Prot A4v; chczeli Dworzánin pokázáć widomie białeygłowie miłość ſwą/ [...] rychley cżym inym niż liſty (mym zdániem) może przyść do tego GórnDworz Cc4, C3v, M8, M8v [2 r.], Y8v; HistRzym 14, 14v, 134 [7 r.]; RejZwierc [782]; Gołębie liſty noſili. BielSpr 47v marg, 47v, 49; KochList nlb 1; BudBib 4.Reg 5/7, 19/14; BudNT przedm b8, 2.Petr 3/16; Y ná koniec ták liſt zámyka: Vpominamćię Bráćie w Bogu/ ábyś tę prożną pyche [...] złożył SkarJedn 186, 116, 126, 135, 184, 307; KochOdpr A2; SkarŻyw 30, 58, 90, 93, 225, 318, 320; StryjKron 772; CzechEp 401; KochFr 29; PudłFr 62; ActReg 79, 97, 141, 149, 157, 172; GrochKal 7; Poprzyśięgam was przez Páná/ áby ten liſt przeczytan był wſzytkiey świętey bráćiey. WujNT 1.Thess 5/27, Act 23/34, 2.Cor 7/8 [2 r.], 10/10, Col 4/16, 2.Thess 3/17, 2.Petr 3/1, 16; KmitaSpit C3v; CiekPotr 66, 69 [2 r.], 70, 75 [2 r.]; SkarKazSej 699a.

list czego [= co zawierający] (2): Ciſz S. oycowie ſzoſtego zboru/ piſząc do Agátoná Papieżá ták mowią: [...] liſt wyznánia náſzego ktory wáſze oycowſkie błogoſłáwieńſtwo do Ceſarzá poſłáło/ [...] cżytáliſmy. SkarJedn 119; SkarŻyw 318 marg.

list do kogo [w tym: posłać, pisać itp. (163)] (223): KromRozm III Ov, O2; KrowObr 207v; BielKron 193v, 194 marg, 194v, 200; GrzegRóżn I2 marg; Mącz 110c; BudBib 4.Reg 5/6; ModrzBazBud ¶6, ¶6v; SkarJedn 110, 214; W Liśćie do śioſtry ſwey o tych świętych ták mowi SkarŻyw 567, 306 marg; CzechEp 197; NiemObr 123, 131; ActReg 69, 81, 105, 109, 127, 138; WujNT 2.Dor 3/1; PudłDydo A4v, B żp. Cf list od kogo, list czyj, »list pisać«, »w liście pisać«, »list posłać«.

list od kogo [w tym: od kogo do kogo (10); przynieść, posłać, wziąć, otrzymać itp. (30)] (47): LibLeg 7/67v, 9/49v, 10/69v; HistAl C4, C5, C6v, C7v, C8 (8); BibRadz 2.Esdr 2 arg, 6/17; BielKron 123v marg, 207, 243v, 370v, 405v (9); Mącz 25b, 346d, 379b, 394c; Czytałem Liſt mądry y vczóny/ od Hozyuſá Kárdynałá z Trydentu do ćiebie OrzQuin D4v, H2v; GórnDworz C3v, M8v, Aa5v; RejPos 261v; BudBib 2.Esdr 6/17; SkarŻyw 354; NiemObr 23; Przyniesiono też tego dnia Panu Marszałkowi list od Krolowey taki ActReg 12, 62, 68, 81, 100, 109, 116, 158; WujNT 2.Cor 3/1; CiekPotr 59, 72; KlonWor 53. Cf »z listem jachać«, »list pisać«.

list około czego (2): Przepysz lysthv Voyewodi valaskyego do Krolya Iego mczi. okolo zahamowania vilyamowſkiego. LibLeg 11/153v; SkarJedn 210.

list przeciw komu (2): Contumeliosae in aliquem literae, Liſt przećiwko komu pełen yádu potwarzy/ gniewu y złey woley. Mącz 64b; SkarŻyw 318 marg.

list o co (3): Lyst Czeſſarza Tureczkiego o skodi Oczakowſkie LibLeg 11/140, 7/100; ActReg 69.

list o kim, o czym (15): Liſt Piláta ſtaroſty Ierozolimſkiego/ o dziwiech ij o ſmierci ij o zmártwych wſtaniu pana Iezuſowym/ ku Kláudiuſſowi Tyberiuſſowi poſlany. OpecŻywList Cv; LibLeg 10/91; HistAl G5v, M7; KromRozm III P2v; KrowObr 6v; Leop *B2; OrzList h4v; BielKron 105; SkarŻyw 89, 567; CzechEp 37; ActReg 81, 116; WujNT Act 28/21.

list za kim (3): Liſt Konſtántyná do Krolá Perſkiego zá Chreśćiany. SkarŻyw 306 marg; ActReg 104, 105.

list czyj [= od kogo] [w tym: czyj do kogo (70); pron poss (142), G sb i pron (119), ai poss (38); w tym: swoj i papieski itp. (2)] (297): MetrKor 37/1, 38/321, 46/118; BierEz F; OpecŻywList Cv; BielŻyw 152, 153; MiechGlab 19; Alye nas ſdrugyey ſtrony lyſth xiazecya yego Myloſczy malzonka t. m. saſſmvcyel LibLeg 8/132v, 6/160v, 7/67v, 68, 8/132v, 160v (53); ZapMaz V S 2/335; RejJóz D7v; vmyſly wáſze s ſlow liſtu Poruſowego źadnym obycżáiem niecháy ſie nie ſmęcą HistAl G7v; Gdym ná wáſzych liſciech boiowánia rozmáite cżythał/ niewymowniem ſie zzumiał HistAl M7, C4v, I5, I7v; KromRozm I N2v; KromRozm III O2, P2v, P3v, P7; KrowObr 29, 112, 233; Liſt S: Hieronimá do Páuliná. Leop *B2 żp, *B2, 2.Cor 7/8; OrzList e2, g3v, iv; BibRadz 2.Esdr 6/17; BielKron 86, 105, 124 marg, 140v, 194 [2 r.] (18); Mącz 10c, 20a, 59a, 61c, 71d (22); HistRzym 14v; BiałKat 123v; KuczbKat 410; RejZwierc 101v; WujJud 51; KochList nlb 2 [2 r.]; ModrzBazBud ¶5, ¶6v; Tę śmiáłość twoię/ y zpowieśćiśmy pożnáli/ y zliſtu ſię twego do Apulcżykow pokazáłá. SkarJedn 247, 104, 194, 244, 301, 307, 308, 388; KochOdpr A2; SkarŻyw 58 marg [2 r.], 225 marg, 318, 321, 393 (11); StryjKron 697, 787 marg; CzechEp 401 [3 r.], 404 [2 r.]; NiemObr 54, 56 [2 r.], 61, 122, 142, 149, 168; PaprUp G2, I4v, L3v; List Krola IM barzo mię zafrasował ActReg 116, 12, 13, 27, 34, 48 (65); WujNT 93, Act 23 arg; JanNKar D3v [2 r.], F3; SarnStat 1224; PudłDydo A4v. Cf przez list czyj.

list czyj [= do kogo] (1): Lyſth theſz drvgy kthori do Baſch pyſchemy wneth zaCzeſſarſkym lyſthem yem odda. LibLeg 11/135v.

Ze zdaniem przydawkowym [w tymi (a)by (14), iż (7), jαko(by) (3), że (3)] (27); LibLeg 10/152v; liſthy cżęſte przychodzą/ że ſie iuż ku Biáłogrodowi Turek przybliża BielKron 305v, 194v, 227. Cf »list pisać«, »list posyłać«.

W formułach datowania korespondencji dyplomatycznej (8): Pyſſan then lyſth po Smyerczi Machomethowey. 952. Myeſſzyacza lyvthego Wconſtantinopolyv LibLeg 11/142, 10/61v, 69, 113v, 148v, 11/22v, 66v, 92.

W połączeniach szeregowych (10): LibLeg 10/91; Mącz 123d, 422a; ſámá oná przed wiergiem ſławá/ nośiłá od niego do niey poſelſtwo/ [...] godnieyſze wiáry/ niżby on był ſam kiedy/ liſty/ ſłowy/ ábo przez poſły/ tho ſpráwowáć miał. GórnDworz Cc5, Aa5v; ModrzBaz 13. Cf Wyrażenie przyimkowe.

W charakterystycznych połqczeniach: cesarski list, chytry, (prze)czytan(y) (3), długi (2), gniewny (3), komunikowany, mądry, nabożny, niewdzięczny, odprawiony, okrutny, popędliwy, przyjęty, przyniesion(y) (3), srogi, surowy (2), wszeteczny, wzięty, żalosny; początek listu, przeczytanie, przyniesienie; dostać listu (3), oczekawać (3), słuchać; z listu poznać, (wy)rozumieć (porozumieć, zrozumieć) (16), uslyszeć, wywiedzieć się; z lista wybaczyć; na przodku listu pisać, w pośrzodku; list (prze)czytać (przeczyść) (51), (po)dać (wydawać) (9), (przy)nieść (nosić) (13), odprawować (3), oględować, łzami polać (2), położyć, przyjąć (przyjmować) (5), słyszeć, ukaz(ow)ać (9), wziąć (11); listem dowodzić, jawno czynić, konfirmować się, obiecować, obwieścić, powyższać, przepominać (upominać) (2), sprawować, wyzwać; z listem wyprawić; na liście czytać; w liście mowić, powiedzieć, ukazować, wyznać, zalecać; z listu się pokazuje (okazuje, ukazuje) (3); na liście, w liście stoi (4).

Fraza: »list przydzie (a. ma przyść, a. przejdzie, a. listy przychodzą a. dochodzą)« = litera venit Mącz; epistola venit PolAnt [szyk zmienny] (14): Oznaymvyemy wam ktorego czaſſu naſz lyſth do wasz przeydzye pyſſzemy do was yako do przyacyelya ſwoyego myelego LibLeg 8/160v, 7/67v, 68; LibMal 1544/79v; HistAl C8, G7v; BielKron 305v, 429v; Mącz 123d, 480a; GórnDworz M8; BudBib 4.Reg 5/6; ActReg 100, 160.
Zwroty: »dać [= napisać, wysłać] list; list (jest) dan(y)« = dare literas Mącz [szyk zmienny] (6; 3): LibLeg 7/100; dał też [papież] liſty do rády iego/ aby Kſiążę vpomináli BielKron 194v, 193v, 200; Mącz 110c, 285a, 302a; SkarJedn 214; ActReg 81.

»da(wa)ć znać (a. wiedzieć) przez [czyj] list« [w tym: oznajmować i dawać znać (3)] [szyk zmienny] (17): Dayemi wam przyaczielowy naſſemv znacz przes then nasz lyſth o panſtwie wegierſkim LibLeg 10/145v, 10/56v, 65v [2 r.], 113, 11/18, 21v (16); HistAl L4v.

peryfr. »z listem jachać od władyki do św. Piotra« = umrzeć (1): Ty teſz ſámá Orſzulko byś co rychley z liſtem Iáchałá od Włádyki do świętego Piotrá CiekPotr 5.

»oddać [= doręczyć] (a. (po)dać) list; list jest oddany; oddanie listu« = allatae sunt literae, epistola reddita est Mącz; tradere epistulam Vulg [szyk zmienny] (34; 1; 1): BierEz F, G3; Lyesyeczky ktoricz ten lyſth nasz odda ten yeſt zyemianyn od Sambora LibLeg 11/43v, 8/132v, 11/107v, 135, 135v [5 r.], 136v [2 r.]; HistAl C4, C7v [2 r.], F5v; Leop *B2; RejZwierz 28v; BibRadz Act 15/30; BielKron 243v; Mącz 59a, 61e; oddáne mi ſą z Krákowá Liſty/ od Kśiędzá Thomaſzá z Płázy OrzQuin H2v; HistRzym 14v; SkarJedn 189; KochOdpr A2; ActReg 55, 64, 100, 140; GostGosp 14; WujNT Act 15/30, 23/33; CiekPotr 69, 72.

»odpisać (a. pisać), odpis(anie) na list« = rescribere epistulae, rescriptum Mącz [szyk zmienny] (10 : 2): BierEz F3v; Ariſtoteles tákież odpiſał mu ná ten liſt tymi ſlowy. HistAl M7; KromRozm III P4; OrzList g3v, iv; BielKron 194; Mącz 222d, 375d [2 r.]; SkarJedn 244; SkarŻyw 225 marg; ActReg 160.

»odpowiadać (a. odpowiedzieć) listem [= zapowiadać zemstę, wypowiadać posluszeństwo]; list odpowiedny« [szyk zmienny] (7; 2): MetrKor 34/288 [2 r.], 288v, 37/1 [2 r.], 1v, 2; LibMal 1547/134; poſłáli tedy Ewángelikowie kniemu [cesarzowi] odpowiedny liſt/ iż niechcą być iemu poddáni BielKron 227.

»odpowiedzieć, odpowiedź na list« [szyk zmienny] (1 : 1): LibLeg 11/151v; Persolvi primae epistolae venio ad secundam, Odpowiedziałem ći ná pirwſzy liſt/ przichodzędo wtórego. Mącz 401c.

»przez list odpowiedzieć; odpowiedź przez list dać« [szyk zmienny] (3; 1): LibLeg 11/48v, 73; Alexander [...] odpowiedział przez liſt Dariuſowi tym obycżáiem. HistAl E6v; BielKron [211].

»otworzyć (a. otwierać) list; list jest otworzony« [szyk zmienny] (5; 1): DWá towárzyſze ſobie liſty otwieráli RejFig Cc8; BielKron 235v [2 r.]; GórnDworz M8; BielSpr 38; SarnStat 45.

»przez list, listem, w liście oznaj(o)mić (a. oznajmować); w liście jest oznajmiono; oznajmienie listu« = per epistolam a. epistulam notare PolAnt, Vulg; significare per literas, significatio Mącz; nunciare per literas Modrz [szyk zmienny] (20 : 5 : 2; 1; 1): MetrKor 46/118; wam tesz dzyekvyemi yzeſczie nam to lyſtem ſwim oznaymyly. LibLeg 11/23, 10/64, 65, 92v, 93, 96v (11); BibRadz 2.Thess 3/14; ktory gdy to vſłyſzał/ przodkiem przez liſty/ pothym ſam wpadwſzy ná kotcże rzecż tę krolowi oznáymił. BielKron 305v, 200, 209v; Mącz 392b [2 r.]; ModrzBaz 130v; SkarJedn 110, 294; GostGosp 24; WujNT 2.Thess 3/14. Cf »dawać znać przez list«.

»list pisać (a. napisać, a. odpisać, a. rozpisać); list (jest) (na)pisan(y); (na)pisanie listu« [w tym: do kogo (104), od kogo do kogo (1); ze zdaniem przydawkowym (17)] = scribere epistulam a. epistolam Vulg, PolAnt; literas scribere; scripta epistola Mącz; litteris scribere Vulg [szyk zmienny] (156; 34; 10): BierEz F3 [2 r.], G3, P2v; MetrKor 46/117v; BielŻyw 87, 112, 142, 158, 162; atak wyelekrocz pyſche pan nasch lyſti do niego yak do ſwoyego ſina dawayacz yemv wtim znacz yzbi ſye powſcziagnal tego pyczia LibLeg 11/60v, 7/68v, 8/26, 10/60v, 91, 11/25 (14); Potym piſał liſt do Talifridi krolowey [A]mazońskiey HistAl H2, C3v, C5, C6, C6v, C8 (20); LibMal 1551/159v [2 r.]; KromRozm II q2, v3, v3v; KromRozm III P7; KrowObr 6v, 29 [2 r.], 112, 233; RejWiz 5v; Leop *B2, 3.Esdr 2/16, 25, Ier 29 arg, 1.Mach 13/35; OrzList d, h4v; RejZwierz 11; BibRadz 2.Par 32/17, 1.Mach 10/3, 14/19, Act 23/25; Krol Mátyaſz roſpiſał liſthy/ iż ſkoro ſie zebrał ná Turki vćiekli z Wáłách. BielKron 396, 87v, 105, 123v, 125, 126 (29); Mącz 73c, 110c, 115d, 125b, 191d (15); OrzQuin Lv, S2; GórnDworz G6, M8, Cc8v; HistRzym 13v, 14v, 113, 134; KuczbKat 410; BielSpr 47v, 48; BudBib 3.Esdr 6/7, 2.Mach 9/18; BudNT przedm b8v, Gal 6/13; ModrzBaz 59v [2 r.]; SkarJedn 123, 124, 126, 135, 215 (10); KochOdpr A2; O przáſnym chlebie/ iſz go kośćioł Rzymſki w ſakrámenćie słuſznie [...] vżywa: [...] nápiſał liſt ieden vcżony/ ad Valerámnum Nuuerburgenſem. SkarŻyw 337, 58, 225, 310, 318, 321, 391, 436 [2 r.]; StryjKron 652, 657; CzechEp 37, 76, 401; między ktoremi liſty/ ſą niektore do Iákubá brátá páńſkiego piſáne NiemObr 55, 51, 55 [2 r.], 56, 57, 61 (10); ReszPrz 30, 31; PaprUp F2, L3v; ZawJeft 12; ActReg 26, 50, 68, 70, 94 (12); Phil L4, O3; WujNT 458 marg, Act 23/26, s. 516, Rom 16/22, s. 575, Gal 6/11, 2.Petr 3/1; JanNKar F3. Cf W formułach datowania.

»w liście, na liście pis(yw)ać (a. napisać, a. o(d)pisać, a. przypisać); odpisać (a. wypisać) listem; w liście (jest) opisane« [w tym: do kogo (11)] = scribere in epistola a. epistula PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (26 : 8; 2; 2): MetrKor 37/1; LibLeg 10/69v, 11/58v, 107v, 157, 163; ZapMaz V S 2/335; KromRozm II ov; KromRozm III N5v, O4v; KrowObr 233; BielKron 86, 223, 243v; Ascribere alicui salutem, Przipiſáć komu ná cziyim liście pozdrowienie Mącz 374c, 225d, 484c; O cżym ták piſał S. Auguſtin/ w ſwym Liśćie do oney Pániey kthorą zwano Probą. KuczbKat 370; BietSpr 38; WujJud 236v, 248v; BudNT 1.Cor 5/10; ModrzBazBud π5; SkarJedn 216, 245, 311; CzechEp 197; NiemObr 131, 138; ActReg 84, 88, 160, 163; Wprzod bowiem ma mieć przed ocżymá ſwoimi onę Sentencyą Plathonowę/ w liſcie do Archity nápiſáną Phil B; WujNT 293 [2 r.], 1.Cor 5/9; JanNKar D3v.

»pisać przez list« [szyk zmienny] (4): iż cżego nie śmiáłá [krolowa Saba] vſtnie mowić/ to przez liſt piſáłá krolowi Sálomonowi BielKron 78, 95, 143, 213.

»list(y) pos(y)łać (a. przysłać, a. (prze)s(y)łać, a. odesłać, a. odsyłać, a. rozesłać); list posłany; przesyłanie listow« [w tym: do kogo (36); ze zdaniem przydawkowym (6)] = epistolas mittere Vulg, PolAnt; mitter litteras Vulg; mittere libellum PolAnt [szyk zmienny] (84; 9; 2): LibLeg 4/26, 7/67v, 68v, 104v, 10/123 [2 r.] (12); BierEz F; OpecŻyw Cv; piotr woyewoda do naſ czlowiekiem liſt poſlal. yako ſwaſſey ſtroni w walaſkiey ziemi nyektore myaſta kazili. MetrKor 46/117v, 46/118; BielŻyw 150 [2 r.], 155, 162, 168; LibMal 1547/134; Iako Alexander kazał cżytać przed ſwemi Rycerzmi liſt poſlány od Dariuſá HistAl C4, B7v, C3v, C4, C5, C6v (13); Leop 4.Reg 20/12, 2.Esdr 6/17, 19, 3.Esdr 2/26, 6/7, Ier 29/1; RejZwierz 46; BibRadz 2.Esdr 6/17, 19, Bar 6 arg, 1.Mach 10/3; BielKron 89v [2 r.], 94v, 112v, 126, 140v (17); HistRzym 134; RejZwierc 101v; WIele ſie thego przygadzáło zá ſthárych ludźi y dźiś ſie przygádza/ táiemnie liſty przeſyłáć BielSpr 48v, 38, 47v [2 r.], 48v; BudBib 4.Reg 5/5, 16, 2.Esdr 6/17, 19, 3.Esdr 6/7, 2.Mach 9/25; BudNT przedm b8v [2 r.]; SkarJedn 119, 210, 310; SkarŻyw 58, 89, 437; ActReg 83, 94 [2 r.], 98, 160; Phil O3; LatHar 326; SarnStat 272, 1274; PudłDydo A4v [2 r.].

»pos(y)łać (a. (przy)słać, a. przesłać) z listem, posła z listem; odesłany (a. wysłany) z listem; poseł z listem; listem posłać« [szyk zmienny] (15 : 3; 2; 2; 1): poſlalysmi swego posla do niego ſlyſtem dowyadvyacz czobi za prziczina tego bila yz tak nad vmowe nyezyechal LibLeg 11/78, 7/68, 10/60, 113, 152v, 11/25v, [322]v, 84v; LibMal 1546/122, 1553/177; BielKron 193, 237v, 370v, 389v; SkarŻyw 436, 546; StryjKron 772, 787; PaprUp I4, I4v; ActReg 125; WujNT 748; CiekPotr 68.

»listowi powierzać (a. zwierzyć)« = literis committere Mącz (2): Mącz 225d; miał bych niemało o tym pisac, ale listowi powierzać niechcę ActReg 115.

»list zapieczętować; ku listu pieczęć przyłożyć (a. zawiesić); list (za)pieczętowany« (3; 2; 2): LibLeg 6/160v, 11/107v; BielKron 104; ActReg 100; Nágotuię dwá listy y zápieczętuię CiekPotr 62, 59, 60.

Wyrażenia: »pocieszne [= kondolencyjne] listy« (1): Consolatoriae literae, Pocieſzne liſti. Mącz 400b.

»listy pokojowe« = prawdopodobnie prywatna korespondencja królewska (2): zwłáſczá/ że przed láty w Káncelláriiéy naprzód/ potym w Komorze Królá świętey pámięći Zygmuntá Auguſtá liſty pokoiowé odpráwuiąc/ był to poniekąd ſpoſób piſánia mego. JanNKar A4, D2.

»przepis, kopija, wypis listu« = kopia, streszczenie; exemplum epistulae Vulg [szyk 10 : 1] (7 : 3 : 1): LibLeg 9/49v, 11/23, 76, 134v, 153v; Leop 3.Esdr 6/7; á thenći ieſt przepis liſtu/ ktory Spártáni piſáli. BibRadz 1.Mach 14/19, Bar 6 arg; BudBib 3.Esdr 6/7; ActReg 165; WujNT Act 23 arg.

»list przyczynny, zalecający (a. zaletny)« [w tym: przyczynny a zalecający (1)] = commendatitiae literae Mącz; commendatitiae epistulae Vulg [szyk 4 : 3] (5 : 3): Piſáli Kſiążętá Luterſkie do Krolá Fráncuſkiego przycżynne liſty/ proſząc zá więźniámi BielKron 218v; Mącz 206d; bomi od Cesarza Tureckiego obiecał ziednac przyczynne listy doOyca Papieza oCardinalstwo. ActReg 69, 105; WujNT 2.Cor 3/1, s. 748; KlonWor 53.

»żałobny, proszący list« = libelli supplices Mącz (2 : 1): Mącz 191c, d; y inni Heretykowie/ nápiſali liſt żáłobny do Papieżá Iuliuſzá/ wielkie potwarzy kłádąc ná Athánazego: y proſząc go/ áby ich potępienie nád nim potwierdził. SkarŻyw 391.

Szeregi: »list(y) i dary; dary z listy« = litterae et munera Vulg [szyk 5 : 2] (6; 1): BielŻyw 112; HistAl C8, E6v, L4; Leop 4.Reg 20/12; Tego cżáſu Merodach krol Bábilońſki poſłał liſty y dáry do Ezechiaſzá krolá o przyiacielſtwo ſpolne proſząc BielKron 89v; GórnDworz Aa5v.

»list i kazanie« (1): Zliſtu y z kazánia S. Ambrożego o tych dwu świętych ſłowá wybráne SkarŻyw 567.

»listy i (albo) księgi (a. książki)« [szyk 2 : 1] (3): [Luter] piſał wiele kſiążek/ y liſtow do przyiaćioł BielKron 197v; Mącz 190b; WujNT 516.

»nowiny i listy« (1): Quemadmodum milites hybernent quotidie sermones ac literae perferuntur, Yáko ſie żołnierſtwo tey to źimy ſpráwuyą/ ná kożdy dźień przichodzą nowiny y liſty. Mącz 123d.

»pisma (a. pisanie) i listy« [szyk 2 : 1] (3): Zywot S. Leoná wielkiego Papieżá wźięty z żywotow Biſkupow Rzymſkich [...]/ z piſmá teſz iego y liſtow zebrány. SkarŻyw 316, 319; CzechEp 404.

»(i, tak) list i (albo, jako) poseł (a. poselstwo); ani listem, ani posłem« [szyk 14 : 6] (16; 4): abowiem any lyſti any posli przes nyebeſpieczne przeſſilanie kv tey wyadomosczy przidz niemogly LibLeg 10/114, 10/153v, 11/152; BielKron 246; SkarŻyw 318; SarnStat 45 [2 r.]. Cf »przez list i przez posła«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»relacyja i list« (1): I ztey relacyei mey y zlistu KrIM vcieszył się Xzę IM ActReg 181.

Wyrażenie przyimkowe: »przez list« = per epistulam a. epistolam Mącz, Vulg; per literas Mącz, JanStal (117): LibLeg 11/41; HistAl H2v, I5; KromRozm II g3; Leop 2.Par 21 arg; prośili wſzytcy Biſkupá przez liſty/ áby nie przećiw náuce/ s. Ewangeliey nieſądzył BielKron 198, 77, 125 [2 r.], 191, 198, 200 (12); Scribere gratias alicui, Dziękowáć komu przes liſt. Mącz 148d, 40b, [305]d, 315c [2 r.], 332a, 340b, 366a, 415c; ModrzBazBud ¶5; gdy ſię ſpráwy wſzytkiey/ doſtátecżnie przez liſt dowiedźiał/ ná potym oſtrożnieyſzy był NiemObr 128, 62; ActReg 51, 79, 98; WujNT 588, 1.Cor 16/3, 2.Cor 10/9, 11; JanNKar Bv; SkarKaz 40a. Cf »da(wa)ć znać przez list«, »przez list odpowiedzieć«, »przez list oznajmić«, »pisać przez list«.

~ przez list czyj [= od kogo] [w tym: pron poss (38), G sb (1), ai poss (1)] (40): yakom swamy ſlvbyl przes lyſty swe wdobrey przyasny mieſkanie miecz LibLeg 10/60v, 7/34, 36v, 10/65, 66v, 92v (14); HistAl I4v, K2v; gdzie tám ſpráwioni przez liſt Lántgráfow/ yż go Ceſarz łáſkáwie odpráwił/ roziecháli ſie z Wormácyey BielKron 225, 231v, 351, 399; SkarJedn 110; PaprUp F2; WujNT 2. Thess 2/15. Cf «dawać znać przez [czyj] list«.

W połączeniach szeregowych (4): A rády ktorą on mnie/ álbo ſam przes ſię/ álbo przes liſt/ álbo przes poſlá obiáwi/ ku iego ſſkodzie żadnemu nieobiáwię. KrowObr 127v, 128; SkarJedn 335; OrzJan 129.

W przeciwstawieniach: »przez powieść (3), ustnie (3), przez mowę (albo kazanie) (2) ... przez list« (8): A ták bráćya ſtoyćye/ á dźyerzćye dánya/ ktorycheſcye ſye náuczyli bądź przez mowę náſſę albo kazánye/ bądź też przez liſt. KromRozm II g3; BielKron 78; BudNT przedm b8v; NiemObr 74, 76; GostGosp 14; trzymayćie podánia ktorycheśćie ſię náuczyli/ choć vſtnie/ choć przez liſt [sive per sermonem sive per epistulam] náſz. WujNT 2.Thess 2/15, 2.Thess 2/2.

W charakterystycznych połączeniach: chować przez list, dowiedzieé się, dziękować (2), gratulować, karać (2), kłaniać się, naleźć, napominać (upominać) (3), nauczyć się (4), nawiedzać (2), obiecać się (obiecować) (3), objawić (5), obsyłać, ofiarować, osłyszeć się, podać, podburzać, poradzić, porozumiewać się, (o)powiedzieć (opowiedać) (5), prosić (7), przyść, rozkazać, (o)skarżyć (się) (uskarżać, uskarżający się) (5), sprawić (sprawować się, sprawiony) (3), straszyć, swarzyć się, ślubić, uchwalić, uczynić, wskazać, wymawiać się, wywieść, zaklinać, zalecać (2), żałować się; dan przez list, przywabion, przywiedzion; przez list wskazywanie.

Szeregi: »przez list, na piśmie« (1): Z tych/ práwi/ ſłow Páwłá ś. iáwno ieſt/ iż Apoſtołowie Chriſtuſowi nie wſzytkiego przez liſt (ná piſmie) ále y wiele rzeczy krom piſmá podáli. WujNT 717.

»(to, tak) przez list(y) i (a(l)bo, to, jako) (przez) posła« [szyk 13 : 4] (17): LibLeg 7/36v, 10/65v, 94, 121v, 11/48v, 132v, 171; ComCrac 11; Piſał też do [...] ſtárſzego zakonu Auguſtynow/ áby ſie ſtárał ták przez liſty iáko przez poſły vcżone/ iákoby Luter [...] ſwoich błędow przeſthał rozſiewáć BielKron 193 v, 205, 205v, 231v, 386; RejZwierc 62v, 164v; StryjKron 672; SarnStat 1112. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]. ~

αα. Listy apostolskie wchodzące w sklad Nowego Testamentu [w tym: czyj (239): G sb i pron (139), pron poss „swoj” (58), ai poss (42)] (529): KromRozm I E2; MurzHist S; Byłyć też y drugich Apoſtołow Ewányelie/ yáko Pyotrowá/ Thomaſſowá/ [...] Kſyęgi páſterſkye/ obyáwyenye Pyotrowo/ Liſt Bárnábaſſow KromRozm II c4, g2v, m2v, v3 [2 r.]; KromRozm III F5; Leop 2.Cor 7 arg; ták iáko Páweł S. do Żydow piſząc wykłáda powiádáiąc w czwartym rozdźieleniu Liſtu tego/ byſmy przez on dźień ſiodmy rozumieli wiecżny Sábáth LeovPrzep G4v, I2v; RejAp 24; á wżdy Tytus y Tymoteuſz będąc Byſkupy/ záwżdy ſie ſpráwowáli liſty iego [Pawła]. RejPos 317v, 301, 301v, 302; BiałKat 381v; GrzegŚm 32; KuczbKat 170; WujJud 103v, 128v; WujJudConf 103; RejPosWstaw 22, [1103]v, [1433]; BudBib b3v; Ták też y wnowem teſtámenćie/ nie wſzytki liſty iednákiey zdawná powagi [...] były. BudNT przedm d2v, przedm b4v [2 r.], d2v; Co wſzyſtko Apoſtoł Páweł w liśćiech ſwych przypomina CzechRozm 207, 46, 54, 54v, 92v, 146v, 225; SkarJedn 87; SkarŻyw 87, 362, 595; CzechEp 245 [2 r.], 248, 294, 355; NiemObr 51, 52, 86, 96, 112; ArtKanc F19, N4; LatHar 263, 492; WujNT 51, 187, 305, 516 [2 r.], 518 marg (43).

list do kogo [w tym: pisać itp. (18)] (234): Leop *B4v; Philippowo, ieſt imię miáſtá, do ktorego mieſzczan ieſt liſt Páwłá S. WujNT 480 marg. Cf »list napisać« Zestawienia.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [liczebnik + list (83), list + liczebnik (49)] (132): KromRozm I B4v; KromRozm II e4, g2v, v3v; KromRozm III H5, I3v; GliczKsiąż O5v; KrowObr 202; Leop *B4v; RejPos 301, 302 [4 r.]; RejPosWstaw [213]v, [1103], [1433], [1434]v; Ten ono mieyſce v Iohaná ś. wpirwem liśćie wrozdziale 4. wirſzu 2. ták ná Láćinſki ięzyk przełożył. BudNT przedm c2, przedm b4v, b5, b8v; SkarJedn 86; O cżym świadcży Piotr ś. w liſćie wtorym NiemObr 70, 11, 34, 72, 76, 77 [2 r.] (14); LatHar 325; W pierwſzym liśćie więcey ſię báwi vpominániem y vtwierdzániem przećiw prześládowániu: ále w wtorym więcey przećiw zwodnikom mowi WujNT 796, 511, 512, 516 [3 r.], 576, 2.Cor 7 arg (11). Cf Zestawienia.

W porównaniu (1): Ná ktory iáko mu ten ś. á wielki Mikołay odpiſuie/ cżytay kto może w Konciliách: najdzieſz práwie Apoſtolſki liſt/ y wielce ſię zniego zbuduieſz. SkarJedn 215.

W charakterystycznych połączeniach: list uczony, wymowny; argument listu (20), artykuł, część (5), [które] kapitulum (kapituła) (8), koniec (4), materyja (3), nauka (3), ostatek, [który] rozdzial (rozdzielenie) (5), summa (6), tytuł (2); dowod z listu (2), miejsce, rozdział, słowa, summa, świadectwo; list (prze)czytać (przeczyść) (7), kończyć (3), mieć za podejrzany, za prawdziwy, odrzucić (odrzucać) (3), przyjmować, wykładać (2), zaczynać, zawierać; dokończać listu; (o)baczyć z listu (2), dowieść, (p)okaz(ow)ać (się) (5), przypatrzyć się, przypomnieć (2), twierdzić; pisać na list (2), świadczyć; listem napominać, sprawować się; w liście chwalić, cieszyć, czytać (doczytać się) (4), dotykać, dowodzic, ganić, mianować, mowić (14), najdować się (2), napominać, naz(y)wać (zwać) (7), (na)nieść (2), obiecować, pobudzać, pokazować, posilać, poświadczać (świadczyć) (3), powiedać, przywodzić, rozkazować (3), rozumieć (2), (w)spominać (5), sprzeciwiać się, strofować (2), twierdzić, wołać, wykładać (wyłożyć, wyłożony) (3), wymawiać się (2), wysławiać, wywodzić, zalecać, życzyć.

Zwroty: »list (na)pisać; pisarz listu; list (na)pisany; pisanie listu« [w tym: do kogo (18)] [szyk zmienny] (45; 42; 6; 4): KromRozm II c2v, ev, r2, ſ3v, x; GliczKsiąż O5v; KrowObr 21, 202 [2 r.]; Iákub/ Piotr/ Ian/ y Iudás Apoſtołowie/ ſiedm liſtow nápiſáli Leop *B4v, NN6; BielKron 143; RejPos 302; CzechRozm 35, 35v [2 r.], 36v, 37, 43v (11); SkarJedn 86, 87; CzechEp 60, 200, 201, 284, 313; Przywodźi też mieyſce do Zydow/ gdźie Piſarz liſtu przypomináiąc Melchiſedeká: [...] piſze NiemObr 90, 52 [2 r.], 86; Przetoż do nich [Kolosan] Páweł ś. ten ćieſzący liſt piſze WujNT 703, 511, 512, 513 [6 r.], 514 [3 r.], 516 [2 r.] (32). Cf »List do Hebreow«.

»w liście (na)pisać (a. opisować); opisany w liście« [szyk zmienny] (25; 2); KromRozm II ev; KrowObr 21v; SarnUzn Gv; RejPos 1, 94 [2 r.], 302 [2 r.]; KuczbKat 410; WujJud 97; RejPosRozpr c2v; CzechRozm 147, 267v, 318; NiemObr 44, 68, 77 [2 r.], 162; ReszList 176; LatHar 326; Rzecz o ktorey w tym liście piſze/ nie iedná ieſt/ [...] ále rozmáita y rozliczna. WujNT 576, 487, 516, 576 [2 r.], 751.

Wyrażenia w funkcji tytułu: »epistoła z listu ([którego]) św. Pawła« (14): Epiſtołá z liſtu S: Páwłá do Rzymian Leop YY4v, YY4v [6 r.], ZZ, AAA2, AAA4v [3 r.], BBB3 [2 r.].

»lekcyja z listu apostolskiego« (1): maſz też ná brzegu położono/ kędy ſię która Ewángelia ábo Lekcya z liſtu Apoſtolſkiego/ ná ktorą niedźielę/ ábo ná ktore święto poczyna WujNT przedm 25.

Zestawienia: »listy apostolskie« [szyk 25: 3] (28): BibRadz *7v; Myć poproſtu á właſnie cżterzech Ewángeliſtow kśięgi Ewángelie zowiemy. A liſty Apoſtolſkie/ liſtámi Apoſtolſkimi. WujJud 80; CzechRozm 97, 199v, 259; CzechEp 137, 317; ReszPrz 11, 99; LatHar 109, 124; WujNT przedm 25, 26, 31 [2 r.], s. 516 [4 r.], 516 żp (15). Cf »lekcyja z listu apostolskiego«.

»list (świętego a. apostoła) Jakuba (ku wszem wobec), Jakubow« = sancti Iacobi epistula catholica PolAnt [szyk 12 : 1] (12 : 1): KromRozm I D3v; KromRozm III F2; BibRadz *7v; iáka ieſt pomſthá iego/ przecżći trzecie kápitulum ná liſcie Iákubá ſwiętego. RejPos 251; WujJud 28, 31v; Liſt Iákobá Apoſtołá ku wſzem wobec. BudNT z4, przedm b4 marg, d2v; CzechEp 317; WujNT 783, 785; SkarKaz 382a.

»([który]) list Jana (świętego) (apostoła) (ku wszem wobec), Janow; listy Jana świętego« = sancti Ioannis catholica epistula PolAnt; beati Ioannis apostoli epistula Vulg (13 : 1; 3): BibRadz *7v [3 r.]; RejPos 93v; BudNT przedm b3, d2v, k. Bb3; CzechEp 321; Prze co inſzego odrzuca y on cáły wierſz z liſtu pierwſzego Ianá S. WujNT przedm 6, s. 516 [2 r.], 815, 816, 829, 831, 838; PowodPr 38.

»list Judy (a. Judasa) (świętego) (apostoła) (do wszech wobec a. ku wszem wobec)« = sancti Iudae catholica epistula PolAnt; beati Iudae apostoli epistula Vulg [szyk 4 : 2] (6): BibRadz *7v; BudNT Co2v; Tákże gdy to śmie z Iudy ś. liſtu [...] twierdźić [...] że ſyn Boży z Noem mowił CzechEp 320; WujNT 832 [2 r.], 833.

»list do Partow« (1): Teraz idą trzy liſty iego [św. Jana]: Ieden powſzechny do wſzech w obec (ácz niektorzy z ſtárych zową gi liſtem do Párthow) WujNT 815.

»list(y) Pawła świętego, Pawłow(e)« = beati Pauli apostoli epistula Vulg [szyk 79 : 1] (70 : 10): Coż inego piſſe S. Pyotr o liſćyech ſwyętego Páwłá? KromRozm I M3; KromRozm II o2 [2 r.], o3; KromRozm III Fv; RejPos 34; WujJud 31; RejPosWstaw [223], 41v; BudNT przedm d2v, d3, p7v żp; SkarŻyw 87; Podźmyż też y do śrzodku/ ktory pocżynam od ſpraw Apoſtolſkich/ á końcżę iy w liśćiech Páwłowych. CzechEp 308, 29, 313, 345; NiemObr 51, 75, 77; LatHar 132; WujNT przedm 23 [2 r.], 30, s. 480 marg, 516, 517 marg (13); SkarKaz 81a. Cf »epistoła z listu Pawła świętego«, inne Zestawienia.

»list (Pawła świętego) do Efeskich (a. Efezyjan, a. Efezow)« = beati Pauli apostoli epistula ad Ephesios Vulg (13): Leop AAA4v; BibRadz *7v; BudNT przedm b6v [3 r.]; CzechRozm 38v, 259; CzechEp 240, 248; o cżym znácżnie duch Boży mowi/ przez Páwłá ś. w liśćie do Efeſkich NiemObr 44; WujNT 514, 666, 667.

»list (Pawła świętego) do Filemona« = beati Pauli apostoli epistula ad Philemonem Vulg (5): BibRadz *7v; Y Páweł w liśćie do Philemoná mowi WujNT 560, 748, 749, 749 żp.

»list (Pawła apostoła a. Pawłow) do Filip(ow)ian (a. Filipczan, a. Filipensow)« = sancti Pauli ad Philippenses epistula PolAnt; beati Pauli apostoli epistula ad Philippenses Vulg (6): Leop AAA4v; BibRadz *7v; BudNT r4; CzechEp 410; Argument liſtu do Philipowian. WujNT 681, 682.

»list (świętego Pawła (apostoła)) do Galatow (a. Galatczykow), ku Galatom« = beati Pauli apostoli epistula ad Galatas Vulg (11 : 1): Leop PP4; BibRadz *7v; RejPos 94; BudBib b4v marg; CzechRozm 45v, 76, 207v; CzechEp 410; TEgo liſtu do Gálátow máło nie iedná y táż ieſt máterya która y liſtu do Rzymian. WujNT 649, 533, 649, 650.

»list (Pawła (świętego) (apostoła)) do Hebreow, do Żydow« [w tym: pisarz Listu do Hebreow, Żydow (30)] = beati Pauli apostoli epistula ad Hebraeos Vulg (38 : 20): KromRozm III F; LubPs V4; Leop ZZ, AAA4v; BibRadz *7v; SarnUzn D7v; BiałKat 341; WujJud 28, 31; BudNT przedm d2, d3; O cżym doſyć znácżnie Páweł do Gálátow/ á ieſzcże znácżniey Piſarz liſtu do Hebreow pokázuie CzechRozm 91, 34v, 35v, 45, 51, 52 [3 r.] (20); CzechEp 24, 25, 115, 194, 257 (14); NiemObr 68, 70, 84; LatHar 379; Liſt do Zydow ieſt właſny Páwłá S. WujNT 753 marg, 516, 751 [2 r.], 751 żp, 752, 753 [2 r.], Zzzzz4.

»list (Pawła świętego) do Kolos(s)ensow (a. Kolossan, a. Koloseńskich, a. Koloseńczykow)« = beati Pauli apostoli epistula ad Colossenses Vulg (8): Leop YY4v; BibRadz *7v; KuczbKat 310; CzechEp 410; iedno ieſzcże tylko mieyſce/ z liſtu do Koloſenſkich 1. rozdźiale przypomnię. NiemObr 87; WujNT 669, 693, 694.

»list ([który]) (Pawła (świętego) apostoła) do Koryntow (a. Koryntyjan, a. Koryntczykow)« = beati Pauli, apostoli epistula ad Corinthios Vulg [szyk 36 : 2] (38): KromRozm II x4v; KrowObr 202; Leop YY4v; BibRadz *7v [2 r.]; RejPos 1, 94; BiałKat 178v, 201; RejPosWstaw [1433]v; Liſt Páwłá Apoſtołá do Korynthian pierwſzy. BudNT 12, przedm b2v, b4, b4v, c, c5v; CzechRozm 267v, 268v; CzechEp 410; Mieyſce z liſtu pierwſzego do Koryntow w 12. rozdźiale nie do tey rzecży [...] nie należy NiemObr 45, 30, 33, 39, 40, 42 (10); LatHar 285; WujNT 513 [2 r.], 576 [3 r.], 577, 622, 623.

»list (Pawła (świętego a. apostoła)) do Rzymian(ow)« = sancti Pauli apostoli ad Romanos epistula PolAnt; beati Pauli apostoli epistula ad Romαnos Vulg [szyk 31 : 1] (32): KromRozm II ſ3v; Leop NN6, YY4v [5 r.], AAA2; BibRadz *7v, II 88 żp; BudNT h3v; CzechRozm 207v, 259; SkarJedn 97; NiemObr 115; ReszList 178; Páweł S. liſt do Rzymian piſze z Korynthu. WujNT 514, przedm 13, s. 519 [3 r.], 520 marg, 521, 522 (16).

»list (świętego Pawła (apostoła) a. Pawłow) do Tesaloniczan (a. Tesalonicensow, a. Tesaloniceńskich, a. Tesalończykow)« [w tym: który (14)] = beati Pauli apostoli epistula ad Thessαlonicenses Vulg [szyk 15 : 2] (17): KromRozm II g3; Leop QQ5v; BibRadz *7v [2 r.]; RejPosWstaw [213]; BiałKaz D3v; BudNT przedm c4; CzechRozm 202; NiemObr 76 [2 r.], 77; Z Atheny przyſzedł do Koryntu/ [...] y ſtámtąd liſt pierwſzy do Theſſáloniczan piſał. WujNT 513, 513, 703, 704, 712, 713.

«list ([który]) (świętego Pawła apostoła) do Tymoteusza« = beati Pauli apostoli epistula ad Timotheum Vulg (18): Leop RR2, BBB3 [2 r.]; BibRadz *7v [2 r.]; KuczbKat 410; RejPosRozpr c2v; BudNT przedm b8, k. Kk3; Co z ſámey iedney káp: 2. liſtu wtorego do Timotheuſzá poznáć możeſz. CzechRozm 198v; SkarJedn 109; ReszHoz 114; WujNT 513, 514, 719, 720, 733, 734.

»list (Pawła świętego) do Tyt(us)a« = beati Pauli apostoli epistula ad Titum Vulg (5): BibRadz *7v; A w liſcie do Tythuſá roſkázuie áby w káżdym mieyſcie poſtánowieni byli Stárſzy RejPosRozpr c3; WujNT 513, 742, 743.

»list ([który]) Piotra (świętego a. apostoła); list(y) Piotra świętego; list Piotrow« = beati Petri apostoli epistula Vulg (9; 5; 1): KromRozm III F2; BibRadz *7v [2 r.]; WujJud 28; WujJudConf 22v; BudNT przedm d2v; CzechEp 317; ále w liśćie Piotrowym po proſtu rozumieć mamy/ iż Piotr z Bábilonu [...] liſt ſwoy piſał. NiemObr 52, 52, 53; WujNT przedm 13, s. 796, 797, 808, 832.

»list(y) powszechny(-e), obecne« = siedem listów, zwanych inaczej katolickimi, autorstwa apostołów: Jakuba, Piotra, Jana i Judy (9 : 1): WujJud 97; dla tego/ że w Słowieńſkich kśięgách po dzieiach Apoſtolſkich drzewiey liſty obecne ſtoią BudNT d3; CzechEp 60, 317; inne drugich Apoſtołow zowią ſię liſty powſzechnemi. WujNT 516, przedm 30, s. 516 marg, 785, 815, Zzzzz4.

Szeregi: »Dzieje (Apostolskie), (i) Listy (Apostolskie)« [szyk 2 : 1] (3): iáko ſie to wſzyſtkimi liſty Apoſtolſkimi/ y ich też Dźieiámi pokázáć może CzechRozm 259; CzechEp 24; WujNT przedm 26.

»listy i ewanjelija« (1): Przedſię ieſzcże wpiśmie Apoſtolſkiem/ to ieſt y wliśćiech y w Ewánieliach Słowieńſkich ná Moſkwie Drukowánych [... ] ieſt wiele y omyłek y przyſad. BudNT przedm c6.

»(nie tylko) listy, (a, ale, i, abo) pisanie (a. pismo)« [szyk 5 : 1] (6): SeklWyzn f4; KromRozm II d4v, o2; CzechRozm 97; Pawłá S. piſanie y liſty prawie iego [św. Chryzostoma] żywotem y kochánim były SkarŻyw 87; WujNT 519.

ββ. Część Apokalipsy św. Jana (rozdziały 1–3), tzw. listy do siedmiu kościołów, według ówczesnej interpretacji przekazane św, Janowi przez Chrystusa (8): Duch ſwięty tu do Ianá wſkázuie/ áby do nas piſał ty ſłowá (marg) Liſt datá z niebá. (–) RejAp 123v, 123v, Eev; ná początku káżdego liſtu/ częśćią chwali y záleca te do ktorych piſze WujNT 837.

list czyj (2): A iż to ſzcżyra prawda ieſt/ ſą na to iaſzne liſty Syna bożego SeklWyzn f4. Cf list czyj do kogo.

list czyj do kogo (1): Pierwſza część [...] ma w ſobie śiedm liſtow Chriſtá Páná iuż vwielbionego/ do śiedmi kośćiołow w Azyey WujNT 837.

Zwroty: »na liście pisać« (1): Coż nam ná tym liſcie piſze? RejAp 123v.

»listy [do kogo] posyłać« (1): iż przez Ianá S. Ewángeliſtę Duch Boży do śiedmi Biſkupow iey [Azyjej] oſobne liſty y Proroctwá poſylał. PowodPr 31.

β. Skierowany do przypadkowego adresata (najczęściej znalazcy) (20): bill nayachan przeſz nyekthore polyaky [...] y thamze yeſth vrąmban. Za thą krzywda wyeſchall lyſthi, kthorimy ſzyą oznaymowal bicz odpowyednykyem thich tho polyakow LibMal 1553/176v; HistRzym 16v [2 r.], 32, 125 [4 r.]; Wiele tych cudzoźiemcow/ co liſty ſtrzeláią/ Ktorzy z nieprzyiaćielem/ táyną ſmowę máią. BielSat N [idem BielSjem]; BielSpr 46v, 72v; BielSjem 36.

list na co (1): Liſty ná opátrzenie. BielSpr 46v marg.

Fraza: »w liście stoi pisano« (1): náłazł [!] liſth w ręce y przecżedł gi/ á gdyż poznał że ma Złoto pod głową/ rzekł: Bierzę tho ná ſwe zdrowie że ne [!] tylko ieden tyſiąc iákoż wtim to liśćie ſtoi piſano/ ábych nápogrzeb náłożył/ ále obá thyſiącá chcę iey ná pogrzeb náłożyć HistRzym 16v.
Zwroty: »list (na)pisać; list napisany« (3; 1): LibMal 1553/176v; kazał grob otworzyć y nalazł liſty nápiſáne tymi ſłowy: To ieſt gorſzy ze wſzech ludzi/ co vmárłe w grobie budzi. BielKron 10v; HistRzym 16, 32.

»na liście pisać, jest napisany« (1 : 1): náydowano wiele liſtow w iego woyſcże y przynoſzono mu ie/ ná kthorych piſano/ Kto mi głowę Eumeneſowę przynieſie/ będzie známienićie dárowan. BielSpr 46v; otworzył grob: y nálaſł w iego ręku on ſwoy zapis/ ná ktorym iuſz było świeże piſmo ręką onego vmárłego piſane wty ſłowá: [...] Zápłácon mi ieſt dług/ ktory ieſt nátym liśćie/ twoią ręką nápiſany SkarŻyw 102.

b. Pismo urzędowe; dokument mający moc prawną (rozkaz, rozporządzenie, postanowienia władzy prawodawczej (świeckiej lub duchownej); przywilej, zezwolenie, upoważnienie, zaświadczenie, kwit, umowa itp.) (1424): kthorym lysthem vmoczowal był wyano theyetho [!] margorzaczye ZapWar 1527 nr 2361, 1506 nr 2024 [2 r.], 1508 nr 2040, 1527 nr 2361, 1531 nr 2370; ListRzeź w. 19; MetrKor 34/134, 135, 38/321 [2 r.], 40/824; BierEz A4, F; LibLeg 6/117 [2 r.], 118v, 7/10, 31, 32v (18); ComCrac 13 [2 r.], 15v; RejKup d3, P, t7, t7v [2 r.], t8 [2 r.] (17); LibMal 1553/177v [2 r.]; Diar 36; (nagł) O Liſćiech. (‒) LIſt/ ieſt piſánie Vrzędowe ku wywiedźieniu á potwierdzeniu iákiey Spráwy vczynione. GroicPorz y2v, y2v, y3 [2 r.], y3v, oo2v [3 r.]; Leop 3.Mach 7/8; UstPraw A3, D3, F2v, Hv [3 r.], H2 [2 r.], I2 [2 r.], I2v; RejZwierz 100v [2 r.]; BibRadz Esth 16/18, 19, 1.Mach 10/7; BielKron 197, 232, 337v, 370, 378, 393v; KochSat A3v; HistRzym 73v; iż ma táki liſt z Rzymá iż by y diabłá ziadł tedy ma moc rozgrzeſzyć. RejZwierc 27v, 197v [2 r.]; BudBib Esth 3/14, 9/26; HistHel Dv; SkarJedn 117, 120, 268, 292, 293 [2 r.]; SkarŻyw 102; CzechEp 400 [2 r.]; NiemObr 153; ZapKościer 1585/57; StryjKron 340; PaprUp C3; ActReg 51, 138; Calep 181b, 406b; LatHar 326; Ieſli kto fałſz liſtóm záda. SarnStat 327; A ten liſt potwierdźił Król Káźimiérz ná wieczné czáſy SarnStat 967; A iż około wykłádu przywileiá Alexándrowégo [...] między niémi rózné rozumienié było/ wźięli przed ſię wſzytki Artykuły tego to liſtu: który liſt ták ſie ma ſam w ſobie SarnStat 1005; áby przy Koronáciiéy nowégo Królá naprzód poprzyśiężoné záraz y confirmowáné były ná iednym liśćie [...] Práwá y wolnośći Poddánych wſzyſtkich SarnStat 1012, 14, 84, 85, 93 [2 r.], 94 [4 r.] (124); Nie tobie ten liſt ſłuży bráćie co go nośiſz: Y nie ſłuſznie iáłmużny ná to piſmo prośiſz. KlonWor 54, 53 [2 r.], 54 [2 r.].

list czego [= co zawierający, z czym] (71): ListRzeź w. 26; MetrKor 61/224v; Liſty wykupná Kroleſtwá/ iáko máią być opátrzone. UstPraw Hv; BielKron 115, 225, 227, 385; od tego cżáſu gdy ten liſt klątwy tey moiey przedcżćićie/ ſkázuię áby táki ſwoię doſtoyność ſtráćił. SkarJedn 132, A*, A*v, 131, 266, 269 (12); SkarŻyw 90; PIECZĘCI ZAWIESZONE v liſtu wiecznégo Pokoiu. SarnStat 1115, 240, 256, 339 marg, 344, 365 marg (22). Cf »napominać listem napomnienia«, Wyrażenia, Zestawienia.

list do kogo [w tym: dawać, pisać, posłać (75)] (93): LibLeg 11/182v, 184v, 185; Y prośił go o liſthy do Dámáſzku do bożnic/ iż gdźieby niektore ználazł tey ſekty/ [...] áby ie powiązawſzy przywiodł do Ieruzálem. BibRadz Act 9/2; BielKron 378; SkarŻyw 81, 518; ActReg 132, 143v, 172; WujNT Act 9/2; SarnStat 775. Cf list od kogo, »list dawać«, »list pisać«, »list posłać«.

list od kogo [w tymi od kogo do kogo (9); dawać, pisać, posłać (23)] (41): LibLeg 6/117, 11/155v, 185v, 186; RejKup t7v; Leop Act 22/5; Zebracy máią mieć liſty od pánow dziedzicznych ábo od ſwych plebanow z kąd ſą UstPraw I4; A gdy ią [dziewkę żydowską] wiodą ku ślubu dwie iey przyrodzone/ [...] on będźie ſtał ná Kobiercu ſpiewáiąc/ dádzą mu liſth od niey y oney od niego. BielKron 465, 210, 225, 326, 436, 459, 459v; RejPos 317v; RejZwierc 27v; SkarŻyw 81, 180, 212; GórnRozm G2; WujNT Act 22/5; SarnStat 200, 575, 660, 919, 920, 976, 1124; SkarKaz 418a. Cf »list dawać«, »list pisać«, »list posłać«, »list od sądu«.

list od czego (1): Ma [poborca] liſt od męki od winy RejZwierc 234.

list około czego (4): BibRadz Esth 9/29; BudBib Esth 9/29; A liſty około tego ſéymiku Zatorſkiégo máią bydź poſyłáné álbo do Krákowá álbo do Oświęćimiá. SarnStat 33 [idem] 1219.

listy z czego = kopia, wyciąg (5): O liśćiech z kſyąg zyemskich. UstPraw H2, H2v; SarnStat 321, 745, 748.

listy ku czemu (3): Dopuśćił mu krol Artáxerſes [...] ná cżás od ſiebie wynidź z dobrą pomocą y dáry/ y liſty ku pomocy do wſzytkich kráin ſwego páńſtwá. BielKron 96v; SarnStat 518, 927.

listy ku komu (4): LibLeg 11/83v; v ktorych y liſty wziąwſzy ku bráćiey do Dámáſzku iechałem/ ábym wiodł y tám będące wiązáne do Ierozalemá BudNT Act 22/5. Cf »dawać list«, »posłać list«.

list na co (83): yako mnye sgynal lysth za szrzednya pyeczeczyą na dzyerszavą moya na zaborowo ZapWar 1529 nr 2537, 1529 nr 2475, 1531 nr 2370, 1542 nr 2559; LibLeg 7/11v [2 r.], 10/71, 11/28; MetrKor 61/224v; Diar 81; RejWiz 159v, 183v; UstPraw Ev, Hv [3 r.], H2v; OrzRozm S2; BielKron 186v, 193, 212, 325, 326, 362v, 371; BudBib 3.Esdr 4/49; ZapKościer 1585/57; PaprUp C3, I3; List Krolewski na Kraiedztwo Piotrowi Opalinskiemu ActReg 119, 64, 104 [2 r.]; OKazáli Wiśliczánie liſt Królá Káźimierzá [...] ná ſkład Soli w mieśćie ich. SarnStat 981, 9, 94, 103, 240 [2 r.], 261 (38). Cf »list na cło«, »list na dożywocie«, »list na granice«, »list na wieczność«.

list na kogo [= do przedstawienia komu, zezwalający komu na co] (6): zmyſlił ſobie wypráwę woienną przeciw Lithwie [...]/ ná kthorą wypráwił ſobie od oycá Papieżá liſt ná krzyżaki. BielKron 365v, 362 [2 r.]. Cf list na kogo przeciw komu.

listy na kogo [= przeciw komu] (1): Mącz 24b cf »Uryjaszowe listy«.

list na kogo przeciw komu (3): Tegoż też cżáſu ná Krzyżaki Papież dał liſty przećiw Turkowi BielKron 394, 394, 394v.

list o kogo, o co (2): O zone y o ſini zebi bily wolno przepvſczony do pana woyewodi Krol yego M pyſſal lyſth do Krolowey yey M. wangierſkiey LibLeg 10/64v; UstPraw A3.

list o czym (9): BielKron 234v; iáko ſpráwiwſzy Bibliotekę zniosł do niey piſmá/ o kroloch y o prorocech [...]/ przytym liſty krolewſkie/ o nádániu vpominkow. BudBib 2.Mach 2/13; ModrzBaz 107; SarnStat 40, 1027, 1074, 1081 marg, 1098. Cf »list o sejmie«.

list o co a. o czym (1): O Koncilium Papież roſpiſał liſty BielKron 220.

list za czym [= potwierdzający co] (1): ktho Bądzye mocz szobye lysth za swoya skodą v ſtarosth wyprawycz granycznych MetrKor 34/135.

list czyj [= przez kogo dany] [w tym: pron poss (177), G sb i pron (85), ai poss (84); nasz albo starosty itp. (8)] (339): gdze thatho margorzatha myala wyano oth maza szwego przerzeczonego nyegdy badaczego yakvba lysthem xyazaczym vmoczowane ZapWar 1532 nr 2415, 1508 nr 2040, 1509 nr 2061, 1513 nr 2063, 1527 nr 2361, 1528 nr 2457, 1549 nr 2662, 1550 nr 2676; MetrKor 34/134, 134v [3 r.], 37/2, 40/812, 820 (11); BierEz F2v; kiedy sią sladem traphi byeſzecz za swą sgubą thedy [...] za granyczą nyma yscz przes lysthv stharoſczynego LibLeg 6/118v, 6/77v [2 r.], 80, 117, 118v, 157 (59); ComCrac 14, 15v, 18; Diar 21; GroicPorz v; KrowObr 79v; Leop 3.Mach 3/22, 7/1; UstPraw A3 [2 r.], H2, I, I2v [2 r.]; RejZwierz 100v; BibRadz 2.Esdr 2/9, 1.Mach 1/46; OrzRozm P2; wſzákże Krol Wacſław pierwſzy nie dawno tho liſtem ſwoim przycżynił iż [...] Ráda ma być wybieraná od Woiewody BielKron 370v, 71, 115v, 262, 305v, [3322], 338 marg, 390v; RejAp 113v, 123v, 196, 196v; HistRzym 73v, 74v [2 r.], 75; BudBib 2.Esdr 2/9, 1.Mach 1/46, 2.Mach 2/13; SkarJedn 118, 196, 211; SkarŻyw 206, 319, 389 [2 r.], 390, 391, 462, 517; StryjKron 612; ZapKościer 1582/33, 1584/66v; PaprUp B3, Lv; ActReg 43, 104, 119, 132, 133, 143, 172; Cło ieſli nie wyráznie ná liśćiéch Królewſkich będzie nápiſano, Práwu Królewſkiemu ieſt záchowano. SarnStat 398; choćby który pod trwogę y ruſzenié był wzdan/ á potym ná wtórym y dálſzym roku po odpráwieniu potrzeby pokazał liſtem Hetmáńſkim/ iż ná ten czás był ná poſłudze Rzeczypoſpolitey y náſzey/ ma zátym od wzdánia bydź wolnym SarnStat 433; który liſt Podkomorzégo przez powodá przynieśiony ſąd źiemſki do kśiąg źiemſkich ma wwieść SarnStat 459; VKazáli liſt Węgierſkiey y Polſkiéy Królowey/ Roku 1372. ná ſkład w Krákowie SarnStat 960, 54, 81, 83, 94 [3 r.], 164 (113) Cf Zwroty, Wyrażenia, Zestawienia, Wyrażenia przyimkowe.

list czyj [= do kogo należący] [w tym: G sb i pron (16), pron poss (13), ai poss (3); nasz i zakonu naszego (1)] (31): ZapWar 1527 nr 2361, 2376; Gdzies twoie Lyſty nieboze. Czos ie tam drogo kupowal RejKup H; Diar 27; GroicPorz f; [pruski mistrz] poſłał takież ſwoie poſły żáłuiąc ſie ná krolá Polſkiego iż mu wydziera Pomorſką źiemię/ ktorą kupili Krzyżacy v Márgrábiow/ iáko iego liſt omawia. BielKron 370v; BudBib Is 50/1; Calep 1043b; ktobykolwiek był naleźion/ co ſie z liſty ſwémi Exequuciiéy podległémi vtaił/ [...] iuż dobrá tákié puśćić będźie powinien. SarnStat 1130, 91, 101, 234, 287, 327 (23).

list czyj [= dla kogo] (1): O liśćiech śierot pozwánych. UstPraw H3v.

Ze zdaniem przydawkowym [w tym: aby (62), że(by) (12), iż (12), jako (3)] (89): BierEz F2v; Steczkowycz dowyedziawschi sye tego wiprawyl lyſt v Krola yego M. ze mv zyeczia zahamowaly nyemczi. LibLeg 11/95, 6/117, 7/100, 11/184v, 185; UstPraw G3v; Máią liſty niektorzy ſnich Ceſárzá Zygmuntá/ áby byli wolni w kráinách Krześćiáńſkich BielKron 262; Dla cżego Krol Polſki ruſzył wſzytkę ſláchtę Polſką przez liſty/ áby ſie do Lwowá śćiągáli BielKron 423v, 362, 370, 385v; SkarŻyw 81, 180, 212; StryjKron 502; SarnStat 12, 200, 966, 967, 981, 1050, 1178. Cf Zwroty.

W formułach stylu kancelaryjnego [w tym: przez niniejszy list (37), (tym) niniejszym listem (26), tym naszym listem (23), za świadectwem tego (a. niniejszego) listu (9), przez ten (nasz) list (4), mocą teraźniejszego listu (3), tym to listem (2), teraźniejszym listem (1), za świadectwem niniejszych naszych listów (1)] (141): MetrKor 34/133, 135v, 61/222v; Zmyſliwſzy rzecż liſt nápiſał: Iákoby Náktánáb wyznał/ Iż v Ligurgá wypożycżał. Sto tyśiąc złotá Rábſkiego/ Aż do cżáſu podobnego: Ná ktory ie dáć ślubuie/ Tym się liſtem obwięzuie. BierEz G3; ZapWar 1537 nr 2494 [3 r.]; Oznaymuym y yawno czinim them naſchim liſtem kto nan wezrzi albo cztancz y vsliſchi dziſieyschim y napotim badacziin komu badzie potrzeba thego wyedziecz, Iz LibLeg 6/77v, 6/77v, 80, 158, 158v, 10/55v, 11/19; Ia Malgorzata wąsorſka swąſzor przeſwyſzkem wokowa wyſznawam tym nyneyſzym liſtem moym y koſzdemu wobecz [...]; yſz ZapKościer 1584/66v; PaprUp Lv; ActReg 76; w imię Boże przez ninieyſzy liſt/ dáliſmy y pozwoliliſmy iemu moc wſzytki Woźnégo vrzędy [...] ſłuſznie exequowáć. [...] Ná którey rzeczy świádectwo ten ninieyſzy liſt pod pieczęćią náſzą dáliſmy. SarnStat 573-4; Tenże będźie powinien/ y ninieyſzym liſtem ſie obowięzuie z kmiećmi w téyże wśi mieſzkáiącemi v Akt Duchownych [...] ſtánąć SarnStat 1251, 8, 10, 11, 13 [2 r.], 54 (124).

W połączeniach szeregowych (62): MetrKor 40/817; ZapWar 1542 nr 2559; ComCrac 13; Grzeſą ci ktorzy ſię ſpuzczaią naliſti/ odpuſti albo miłoſciwe lato SeklKat R, D4v, M2 [2 r.], M2v [2 r.]; RejKup g5v, k8, q8v; GroicPorz f2, v, aa; OrzRozm E4; Mącz 89c, 401a, 423a; RejAp 80, 112v; PaprUp L; Y záchowamy wſzyſtkié obywátele Ziem przerzeczonych we wſzyſtkich [...] Práwiéch/ Przywileiách/ Liſtách/ wolnośćiách y prȩrogátywách SarnStat 1041; záwżdy przedtym to było záchowano: iż Cyrográphy y Liſty/ álbo Zapiſy/ Rękoiemſtwá/ ktoré ieden drugiému cżynił/ były wielkiéy mocy SarnStat 1217; Gdźie ſtánąwſzy Poſłowie od miaſt kłádłi práwá/ liſty/ y przywileié ſwé/ proſząc nas ábyſmy ié przy ich liśćiéch/ práwiéch/ y przywileiách/ iáko ná ine rzeczy/ ták y na ſkłády otrzymáné y nádáné [zachowali] SarnStat 1229, 12 [4 r.], 13, 51, 54, 101 (38). Cf Wyrażenie przyimkowe.

W przeciwstawieniu: »ustnie albo listem« (1): then komuby yego krolyewska myloſcz vſthnye, albo lyſthem szwym krolyewſkym poruczycz raczyl MetrKor 37/2.

W porownaniu (1): Są nam [Pisma święte] iáko mocny przywiley a práwie iáko liſt żelázny ná ono przimierze BibRadz *3v.

W charakterystycznych połączeniach: czytany (przeczcion) list (3), dawnej daty (dawny) (2), dowodny, egzekucyi podległy, fałszywy (sfałszowany) (7), inserowany (8), łaciński, niczemny (2), niemiecki, niesłuszny, nieważny, obaczony, obwołan, odprawowany, odsądzony, odzierżany, oglądany (2), opatrzony (2), pewny (3), podejźrzany (12) położon, poprzysiężony, przyjęty (2), przyniesiony, rewidowany, skażon(y) (3), stary (9), stracony (2), surowy, tajemny, ubezpieczony, umocnion(y) (3), utwierdzony (potwierdzony) (4), wykładany (2), wzięty, zastarzały, zatajony (3), zwyczajny; list(y) dóbr nieruchomych, elekcyjej, klątwy (3), konfirmacyjej (4), munimentow (3), oprawy (2), poczciwego zachowania, (wiecznego) pokoju (2), prawa, przezyskow (2), przyrzeczenia, unijej (3), wcielenia, wykupna, wywołania, zeznania (2), zgody (4), zjednoczenia (3); branie listu, czytanie, data (2), dowod (2), kładzienie (3), moc (3), obrona, obwołanie, obyczaj, odnawianie (odnowienie) (2), odprawa (2), początek, położenie (2), publikacyja (2), rewidowanie (2), rewizyja (2), sądzenie (4), stracenie (2), szacunek, świadectwo (10), wina, wykład (2), wzięcie, zamknienie (2), zatajenie (2), zgubienie; podatek od listu; listu dowodzić (2); z listow zlupić; listowi falsz zadać (4); pieczęć listowi (((k)u) listu) przyłożyć (2), przywiesić (zawiesić, zawieszona) (21); list (po)brać (odebrać) (6), czytać ((prze)czcić, przeczyść) (8) (wy)dać (3), dzierżeć (4), kazić, kłaść (5), (z)łamać (3), (przy)nieść (10), obwołać, odmieniać (2), odnawiać (2), odprawić (odprawować, wyprawić) (7), oględać (3), otrzymać (3), płacić (3), podnosić (podnieść) (2), położyć, potwierdzić (potwierdzać, utwierdzić, utwierdzać) (13), przyjąć, publikować, rewidować, rewokować (2), sądzić, słyszeć, stracić (8), umacniać, upewnie, wnosić do sądu (3), do ksiąg wwodzić (wwieść) (3), wykładać, wziqć (27), zgubić; da(wa)ć na list (9), dostać, pożyczać (4); dowod na list (2), potwierdzenie; wejrzeć w list; listem dać znać, dowieść (dowodzić, wywieść (się), wywodzić) (10), iścić, jawno czynić (4), kazić (2), naznaczać, obiec(ow)ać (10), obronić się, obwięzować (się) (obowięzać się) (7), odnawiać (odnowić) (2), opatrzyć (2), oznaczyć (2), oznajmować (oznajmić) (23), postanawiać, potwierdzać (poćwierdzić, twirdzić, utwierdzić) (8), przekazować, przyznawać, psować (7), rozrządzać, sczycić, skazać, świadczyć, umacniać (mocno czynić, umocować) (4), upewnić (3), ustawiać (2), warować (3), wiadomość czynić, wyswobodzać (2), wyświadczać, wywołać, wyznawać, zapisywać się, zasadzać; listem opowiedziany, oznajmiony, potwierdzon(y) (utwierdzony) (5), przezpieczny, przymuszony, umocniony, wezwany; z listem zataić się (utaić się) (2); na liście konfirmowamy, poprzysiężony (2); na liście pokazać, wydać, wziąć, zawiesić pieczęć; na liście, w liście stoi (3); w liście było; z listu się pokazuje; wedle słow listu.

Fraza: »list przy(j)dzie (a. wychodzi, a. wyszedł)« [szyk zmienny] (7): RejPos 114v; SkarŻyw 389; ActReg 104; o czym [= o wolnym przejeździe] oſobny liſt od nas wyſzedł [literae emanaverunt JanStat 878]. SarnStat 1098, 183, 219, 1018.
Zwroty: »dać na się listy« = zobowiązać się, gwarantować [szyk zmienny] (3): BielKron 362; StryjKron 502; Po któréy to przyśiędze náſzey/ dáliſmy liſty ná śię wſzytkim poddánym náſzym [obligavimus nos literis nostris, omnibus subditis nostris datis JanPrzyw 53]: Iż gdźieby pan Bóg z tego świátá Królá Igo M. Oycá náſzego wźiąć był raczył/ niepiérwéy poddáni náſzy winniby nam mieli bydź poſłuſzeńſtwo: áliżbyſmy wſzem wobec wſzytkié liſty y przywileie [...] vtwierdźili SarnStat 12.

»list da(wa)ć (a. wydawać, a. rozdać, a. nadawać); list (jest (a. ma być) itp) da(wa)n(y) (a. wyda(wa)ny, a. nadany); wydanie listu; dać, dan listem« [w tym: do kogo (18), od kogo (7), od kogo do kogo (2), ku komu (1); ze zdaniem przydawkowym (25)] = dare libellum PolAnt, Vulg; epistolas dare PolAnt; scribere Vulg; literas concedere a. dare a. extradere JanStat; literae concessae a. datae JanPrzyw, JanStat [szyk zmienny] (117; 60; 1; 1 : 1): Abowiem ktorego Rzemioſło opuſſcza, themu żaden liſt niema bycz dan. ListRzeź w. 30; MetrKor 34/135v, 61/224v [2 r.]; LibLeg 6/77v, 158v, 7/10 [2 r.], 10v, 11 [2 r.] (36); ComCrac 18; RejKup P; KromRozm II 13v; Diar 44; GroicPorz h4v; RejWiz 183v; UstPraw A3, A4v, Hv, H2 [3 r.], H2v; LeszczRzecz A3; BibRadz 2.Esdr 2/7, 8, Ier 3/8, 3.Esdr 6/17v; OrzRozm S2; BielKron 44v, 96v, 143, 193v, 207 (21); RejPos 282v; BielSpr 37v; RejPosWstaw [1103]; BudBib 2.Esdr 2/7, 8, I 467c marg, 3.Esdr 4/49, 6/17; CzechRozm 96; SkarŻyw 242, 517; iż poſtronne Xiążętá/ poſtronni Krolowie/ ſławią Koronę Polſką/ iákoby tu śiłá pieniędzy/ śiłá liſtow ná tę electią rozdáć miedzy ludźie mieli GórnRozm A2v; PaprUp C3, I3; ActReg 64, 104; WujNT Matth 5/32, 19/7; SarnStat 12, 13, 40, 54, 86 (82).

»listem kwitować« [szyk zmienny] (3): A gdy ſie zapłátá sſtánie/ Kśiądz Biſkup [...] zá kożdym zápłáceniem będźie quitował doſtátecznémi liſty Miſtrzá [quitabit sufficientibus Literis Magistrum JanStat 856] SarnStat 1079, 353, 893.

»napominać (a. upominać), (ma być) napomnion listem (napomnienia)« [szyk zmienny] (2 : 2): LibLeg 8/132v; máią bydź nápómnieni náſzémi Liſty [avisandi nostris literis JanStat 300]/ áby doſyć czynili vrzędóm ſwym. SarnStat 482, 40, 209.

»obesłać [kogo] przez listy« (2): Olbrácht obeſłal wſzytki poddáne przez liſty/ [...] áby ſie wſzyſcy nágotowáli do Wáłach BielKron 398v, 419.

»listy [I], przez listy obwieścić; obwieszczenie listami« (1 : 1; 1): BielKron 217v; Obwieſczenié oſtátniémi liſtámi wići, ieſli ſie nie ſtáwią ná czás zámierzony, dobrá trácą. SarnStat 446, 1213.

»list oddać (a. dać) [= wręczyć, okazać], (ma być) oddan(y)« = dare epistolas PolAnt; oblatae literae JanStat [szyk zmienny] (15 : 2): BierEz F2v; LibLeg 7/8v, 10v, 31, 11/135, 151v (11); BibRadz 2.Esdr 2/9; BudBib 2.Esdr 2/9; to opátrzywſzy/ iż Miſtrz y Zakon té poddáné [...] vprzeſpieczy o gárdłá y máiętnośći ich: iákóż o tákowym vprzeſpieczeniu przez Miſtrzá y Zakon w święto Gromnic blyſko przyſzłé ma bydź obwárowano/ y ná Zamku Ráćiążu ten Liſt vprzeſpieczenia ma bydź oddan [debet ... Litera assecurationis praesentari JanStat 857]. SarnStat 1080, 176, 974.

»w liście, na liście opis(ow)ać (a. (na)pisać, a. przypisać itp.); w liście, na liście, w list (jest) opisan(y) (a. napisan(y), a. w(y)pisan(y), a. spisany); listem jest opisan, opisowanie; (o)pisanie listu; na liście napisanie; list opisuje« = scribere in epistula Vulg [szyk zmienny] (8 : 6; 12 : 8 : 1; 3 : 1; 6; 1; 1): ZapWar 1527 nr 2361, 1529 nr 2537; Takyez abi bilo dzierzano na obie stronye tho czo okolo czynyenya sprawiedlywoſczi wynſchim liſczie opiſano, tho wſchithko wyſſchey opiſano LibLeg 6/79, 6/160, 7/8v, 11v, 10/66v, 97, 122, 11/83v; MetrKor 59/75v; ComCrac 17v; Leop Esth 9/20, 2.Reg 11/15, 3.Mach 3/22; BielKron 235v; RejPos 193; obiecuiemy dáć náukę Káncelláriiéy: áby tym Séymóm mieyſcá ſłuſzné y czás ná liśćiéch opiſowáłá [literis praescribant JanStat 116] SarnStat 31; ná których liśćiéch to było nápiſano [in quibus literis continebatur JanStat 44]: iż mieli mieć ná kożdy tydźien kopę groſzy SarnStat 378, 36, 39, 204, 343, 398 (30).

»list pisać (a. napisać, a. rozpis(ow)ać); list (jest) (na)pisan(y) (a. opisan(y)); listu pisanie« [w tym: do kogo (29), od kogo do kogo (1); ze zdaniem przydawkowym (17)] = scribere epistulam Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (48; 19; 1): MetrKor 34/135v; BierEz F2v [2 r.]; yz yeſt [cesarz turecki] w Conſtantinopoliv y pyſche lyſti po wſym swym zyemiam [...] abi bily pogotowyv na woyne LibLeg 11/61v, 7/11, 10/58, 59, 60v, 64v (19); PIſarz kthoryby nápiſał nieſłuſzny Zapis albo Liſt/ rękę tráći/ ktorą go nápiſał GroicPorz d4v, cv, bb3v, cc, cc2; KrowObr 232v [2 r.], 234v; Leop 2.Reg 11/14, 3.Mach 6/34, Mar 10/4; BielKron 77, 83v, 85v, 114v, 115v (11); HistRzym 73v; RejZwierc 197v; BudBib 3.Esdr 4/47, 48; HistHel Dv; SkarJedn 131, 268; SkarŻyw 528; CzechEp 42, 388; NiemObr 131; ActReg 6, 130; WujNT Mar 10/4; Téżeſmy Dignitarzom [...] tegóż Powiátu roſkazáli/ [...] áby ſie przed nas wedle opiſánych liſtów czáſu y mieyſcá ſwégo vkazáli SarnStat 1042, 219, 960, 1005, 1061, 1062 (9); KlonWor 54.

»przez list pisać« (1): przislaly do nyego panowie waschi [...] czlowieka [...] y przes lyſth do niego pyssaly czobikolwiek ten poſſel nasch wam slowem mowyl zebiſczie temv wyerzily LibLeg 11/84v.

»listy podpis(ow)ać; listy (mają być) podpisane; podpisować się, podpisy na liściech« = literas subscribere JanStat [szyk zmienny] (9; 2; 2 : 2): UstPraw C2v; BielKron 215v; RejAp 196, Dd3v; ktore to wyzey opisane rzeczy obiecuię y przyrzekąm ze mocnie y nienaruszanie zdzierzane będą. Kulepszemu swiadectwu rękąm swą ten List podpisał ActReg 76; SarnStat 344, 563 [2 r.], 766 [3 r.], 1064, 1108, 1193, 1218.

»listem swym (a. naszym) poruczyć (a. poruczać)« [szyk zmienny] (4): a thego slyvbu nyemam proſzen bycz [...], aſzby mya then przepuſczyl [...], komuby tho yego krolyewſka myloſcz lyſthem ſzwym krolyewſkym doſthatecznye poruczycz raczyl MetrKor 37/4, 34/265, 37/2, 38/501.

»posłać (a. rozesłać, a. odsyłać itp.) list; przez list rozesłać (a. odesłać); list ma być posyłan(y); posłanie (a. odsyłanie, a. przesłanie itp.) listow« [w tym: do kogo (25), od kogo do kogo (1), ku komu (1); ze zdaniem przydawkowym (21)] = mittere epistulas Vulg, PolAnt; literas dirigere Vulg; mittere literas a. libros, scribere PolAnt; diplomata conscribere Modrz [szyk zmienny] (57; 2; 2; 8): MetrKor 46/46v, 47, 47v; BielŻyw 148; acz kolvyek V. C. M. przes poſla Crolya yego M. liſthy yego M poslacz raczil, kthoremy by lysthy myastha ony myaly bycz przespieczny od wſzelakyey skody voyſka V. C. M. LibLeg 7/35v, 7/11v, 31, 41, 10/60v, 63v (12); KrowObr 234v; Leop Esth 1/22, 16/17; UstPraw I; LeszczRzecz A5; Potym Krol Antyochus rozeſłał liſty po wſzythkim kroleſtwie ſwoim BibRadz 1.Mach 1/43, Esth 9/30, 16/17, Ier 29/25, 1.Mach 1/46, 9/60; Rozeſłał liſty po Zydoſtwie/ áby dobrowolnie z nabożeńſtwá ſkłádáli pobor ná opráwę kościołá BielKron 90v; Papież liſty poſłał Arcybiſkupom [...]/ áby zawołali ná wolne Krzyżaki przećiw themu lyſoniowi. BielKron 362, 193, 207, 220, 222, 223 (17); RejAp 196, 196v; BielSpr 51; BudBib Esth 3/13, 9/20, 30, Ier 29/25, 1.Mach 1/43 (8); ModrzBaz 107; SkarJedn 302; SkarŻyw 90; StryjKron 562; ActReg 104; SarnStat 31, 33 [3 r.] 545, 717, 785, 1028, 1219.

»psować [= unieważniać] list« = literas excludere JanPrzyw (3): Pſuie Lodwik liſty zábrániáiące białe głowy nápáńſtwo obieráć. SarnStat 885 marg, 8, 885.

»przez list, listem, w liście rozkazać (a. przykazać); rozkazanie przez list« [szyk zmienny] (6 : 4 : 1; 1): LibLeg 10/64v, 68, 11/9v, 18, 18v [2 r.], 187v; Y przyięli żydowie w vrocżyſty zwycżay/ wſſyſtko [...] co im Márdocheus przez liſty cżynić roſkazał [litteris ... mandaverat], Leop Esth 9/23, 3.Mach 7/1; StryjKron 492; SarnStat 924, 1042.

»ukaz(ow)ać (a. (p)okazać) list; ukazaciel (a. ukażyciel), pokazanie listu; list ukazany; z listem się pokazać« = literas exhibere a. monstrare a. producere JanStat [szyk zmienny] (51; 2 : 2; 1; 1): żadny Miſtrz niema go prziiącz aſz liſt ſwego poczcżiwego zachowania w Cechu Starſſich Miſtrzow okaże ListRzeź w. 26; LibLeg 10/71, 11/28; RejKup aa5v; GroicPorz o, p2, y3; UstPraw G3v, I2v; BielKron 193, 238v; SkarŻyw 206; SarnStat 260, 327 [5 r.], 378, 766 [3 r.], 767 [2 r.] (42); SkarKaz 418a; Tego co prośi o liſt/ właśćiwymi znáki Opiſzą [...]: Ze táki á táki Stanął przed námi liſtu vkázáćiel tego: Cżłowiek we trzydźieśći lat/ y wzroſtu śrzedniego. A gdy ták w Przywileiu opiſzą oſobę/ Iuż máią ná fałſzerze nieomylną probę. KlonWor 54, 54.

»list w księgi wpisać, wpisany; wpisowanie listow« (1 : 1;1): roſkázuiemy [...]: ábyśćie ninieyſzy liſt tego pochwalenia y potwiérdzenia w Kśięgi Ziemſkié [...] wpiſáć y wnieść kazáli [literas ... scribi et inferri faciatis JanStat 721]. SarnStat 902, 321, 821.

»listy z ksiąg (a. z akt) wyjąć (a. wyjmować), wyjęte; wybieranie, wyjmowanie listow« (2 : 1; 1 : 1): iż w tákim powiećie/ [...] tego á tego dniá kśięgi álbo Aktá ku wyymowániu liſtów będą otworzoné: y áby tym/ którzy liſty chcą álbo pożądáią mieć/ były otworzoné [liber seu Acta ad extrahendum literas aperietur JanStat 505]. SarnStat 749, 329, 745 [2 r.], 748.

»list (pieczęcią) zapieczętować; list pod pieczęcią, za pieczęcią, z pieczęcią; list ((pod) pieczęcią) (za)pieczętowany, zawieszony pieczęcią« [szyk zmienny] (6; 16 : 4 : 2; 10: 2): MetrKor 34/265; ZapWar 1529 nr 2537; LibLeg 7/10v, 11, 10/95v, 98v; GroicPorz f2, y2v, aa; UstPraw C2, C3, Hv [3 r.], I2v; Mącz 195d; HistRzym 73v [2 r.], 74, 74v [2 r.], 75; vprośił ſobie v krolá liſt s piecżęcią iego/ iż mu był dał żydy wſzytki pod moc á pod poſłuſzeńſthwo iego. RejZwierc 201; SkarJedn 321; SkarŻyw 528; SarnStat 319, 325, 344, 574, 766 (14); KlonWor 49.

Wyrażenia: »list cechowy« = refereneje wystawione przez cech (1): ktory od ynąd prziwandruie, ma śie przodkiem listem Cechowim wiwieścz ListRzeź w. 25.

praw. »dekretalne listy« = dekretały, zbiór rozporządzeń papieskich (1): Ieſt zmiánká o niem w piśmie świętem: y w Dekretálnych liśćiech [in Decretalibus epistolis] ModrzBaz 90.

»głowny list« (2): [król Przemysław] dał piecżęć krolewſką okrągłą ná głowne liſty vcżynić BielKron 367v, 385.

»list głowny, pierwszy« = oryginał dokumentu [szyk 1 : 1] (1 : 1): UstPraw H2; Vrzędnicy Káncelláriiéy náſzéy będą powinni wſzyſtkim tákim/ gdy będą prośić/ [...] inſzé liſty z kśiąg náſzych/ nie odmięniáiąc nie z piérwſzych liſtow [literas ... non mutato priori tenore descriptas JanStat 289]/ pod pieczęćią náſzą wydáć. SarnStat 321.

»jawny list« [szyk 5 : 1] (6): LIſty ſą dwoiákie/ Iáwne y Oſvobliwe. Iáwny Liſt ieſt/ kthory ręką iáwnego Piſárzá bywa nápiſány álbo podpiſány/ álbo pieczęćią Vrzędową zápieczętowány. Kthory theż pod Imieniem Sędźiego bywa widimowány/ to ieſt przepiſány. GroicPorz y2v, y2v [2 r.], y3, oo2; BielKron 226v.

»kopija, przepis listu; kopija z listu« [w tym: kopija a przepis (1)] = descriptio a. imαgo tabularum Mącz [szyk 3 : 1] (2 : 2; 1): LibLeg 11/83; Diar 90; przepis liſtow wyroku krolewſkiego przećiw Zydom poſłał iey BielKron 115; Mącz 375b.

»list naszej mocy, wielki, mocny, z mocą« = pismo monarchy [szyk 4 : 2] (2 : 2 : 1: 1): dlya tego teraz kazalem yemv. ſwoy wielky lyſth poſlacz. roſkazvyancz yemv. aby on. [...] wſſiſtko zaſſie wroczil. MetrKor 46/46v, 46/47; cziebiesmi y zynschimy kv they rzeczi poſlaly kv okazanyv granycz a pol naschich, kv ktorich okazaniv powie yzeſmi gothowy a lyſt ten naschey moczi ktorismi yemv y naſchim poddanim ſnym daly LibLeg 10/69v, 10/60v, 11/25v; BielKron 143.

»list osobliwy« [szyk 3 : 2] (5): Oſobliwy záſye Liſt ieſt/ ktory od oſobliwey Perſony/ nie iáwnego Piſárzá ręką bywa piſány/ iáko ieſt Cyrograff/ Ausczug/ Miſſywy. GroicPorz y3, y2v [2 r.], y3, oo2.

»otworzysty (a. otworzony) list« = literae publicae Mącz; patentes literae JanStat [szyk 13 : 4] (17): Tám proſił krolá Pruſki Miſtrz y rády Polſkiey/ áby zoſtáwili Pomorſką źiemię przy Pruſiech chcąc dáć ſummę złothá y ſrebrá zá nię/ by iedno dano liſty tákie otworzone/ ná kthorych by ſtáło iáwne przedánie Pruſom Pomorſkiey źiemie od Krolá y od rady Polſkiey. BielKron 370, 373v, 379; Mącz 195d; Podkomorzy ſwoié ſkazánié otworzyſtym liſtem ma oznáymić do Ziemſkiégo Sądu. SarnStat 459, 9, 176, 468, 556, 890, 896. Cf »przez otworzysty list«.

»list papierowy« (1): od pápiérowych liſtow [A papireis vero literis JanStat 500] pod pieczęćią Sędźiégo y Podſędká ieden groſz SarnStat 819.

»list papieski, papieża, apostolski« = dokument wydany przez papieża; diploma Murm, Mymer1, BartBydg; bulla papalis BartBydg [szyk 16 : 4] (15 : 4 : 1): Murm 192; Mymer1 10; BartBydg 42b; on też vkazawſzy pierwey liſt Papieſki/ gdzie mu tę moc dał/ rozgrzeſzył wſzytki od tego co ſie byli ſtali Heretyki BielKron 238v, 148, 149v, 212, 346v; Prot Bv; SkarJedn 116 [2 r.], 119, 143, 305, 321; SkarŻyw 518 [2 r.]. Cf »przez listy apostolskie«, »za listy papieskimi«.

»list pargaminowy, na pargaminie« (4 : 3): LibMal 1550/153v; UstPraw H2; [pisarze] zá liſty párgáminowé [Pro litteris vero pargameneis JanStat 500] z záwieſzoną pieczęćią niech na dźieśiąći groſzy doſyć máią SarnStat 819, 326, 951, 1158 [2 r.].

»ręczny list« (1): tedy tenże Tribunał powinien będźie z niego bánniciią zniéść. [...] gdy go ſtroná [...] wyzwoli [...] dawſzy mu liſt ſwóy ręczny SarnStat 875.

»list sądow(n)y, przysądny, sędziego, sądu, od sądu« = litera iudicialis a. iudicis JanStat (8 : 3 : 2 : 2 : 1): ydącz thątho rzeką [...] thak dlvgo alesz do wągla Rvszyeczskyego y Xaghenskyego pothpyerayacz prawa szwego y granicz ponawyayacz starych wedlug lystha sadowego yana dzedzycza s brwynowa skthorego my gydzemy Thedy na prawo borowskye ymyenye a nalewo brwynowskye ZapWar 1527 nr 2376; O wietſze ma być káżdemu dano/ á wſzákże ná roku przyſzłem ma okázáć liſt ſądowny/ iż miał tego czáſu o więtſze UstPraw G3v, C2 [2 r.], C3, G3; SarnStat 766, 767, 768, 769, 819 [3 r.J, 1158 [3 r.].

»statutowy list« = statut [szyk 1 : 1] (2): roſkázuiemy: áby przerzeczony Oycá náſzégo Státutowy list [statuti literas JanStat 246] chowáli SarnStat 899, 896.

»list synodowy« = rozporządzenia synodu (1): Przetoż y Apoſtołowie ſwięći w liſcie onym Synodowym [...] grzechu niecżyſtego zákázuyą. RejPosWstaw [1103].

»testamentowy list« = testament (1): Testamentariae tabellae, Teſtámentowy liſt. Mącz 452c.

»list uniwersałowy (a. uniwersalny)« = uniwersał; litera universalis JanStat (4): áby nápotym ieſliby Poborce niekiedy nád Liſt Vniwerſałowy w płáceniu kogo vćiſnęli/ tedy [...] odpowiádáć/ y ſkazániu ich [wojewodów i kasztelanów] bydź poſłuſzni/ będą powinni. SarnStat 343, 343, 347, 1042.

peryfr. »Uryjaszowe listy« = wyrok śmierci przyniesiony na samego siebie (1): Bellerophontis literae, proverb. Vriaſzowe liſty. To yeſt/ Który ná ſię liſty przinieſie. Mącz 24b.

»urzędow(n)y, urzędu list« = litera magistratus JanStat [szyk 3 : 2] (4 : 1): powod głowną żáłobę czyni/ to ieſt onego dobrowolnego ziáwienia/ ktore gołymi ſłowy ná początku vczynił/ potwierdza Vrzędowymi liſty GroicPorz ſ3v, f2, aa; SarnStat 378. Cf »przez urzędowy list«.

»list zamkniony, zawarty« = litera clausa JanStat (1 : 1): Od liſtow záwártych ſzeſć groſzy. UstPraw H2; SarnStat 326.

»list znaczący« = pisemny dowód (1): CYROGRAPH. Albo liſt znáczący SarnStat 694.

Zestawienia: »listy na cło, celne« = pozwolenie na pobieranie cła; literae vectigalium JanStat [szyk 8 : 1] (7 : 2): ComCrac 12v [2 r.]; UstPraw Ev; Liſty ná Cłá máią bydź przeglądáne SarnStat 397, 234, 397 [3 r.], 401.

»list darowny« = akt poświadczający darowiznę (1): obiecał połowicę imienia nieiákiego S. Medárdowi/ ná wychowanie ſług do chwały Bożey [...] y záraz liſt dárowny nápiſać kazał/ y zápiecżętował. SkarŻyw 528.

»list dobrowolny, pielgrzymujący« = zwolnienie od cła [szyk 2 : 2] (3 : 1): LibLeg 11/154, 154v; Libellus aliquando pro literis quas vulgus literas passus vocat, Pielgrzimuyący liſt áby był dobrowolnie przepuſzczón króm cła/ Dobrowolny liſt. Mącz 191d.

»list dokończany (a. dokończały)« = umowa państwowa (z rus. доконъчальная грамота) (2 : 1): poſlalyſmi then nas lyſth dokonczani pod naschą zlothą pyeczeczia LibLeg 10/98v, 10/95 [2 r.].

»list dozwolony« = pozwolenie (1): Gdy ſynow kilká ieſt v oycá/ tedy ieden z nich może iść ná náukę álbo na rzemioſło/ y to zá liſtem dozwolonym páná ſwego dzyedzicznego UstPraw F2v.

»listy na dożywocie, dożywotne« = potwierdzenie nadania dożywocia; advitalitatum literae JanStat (2 : 1): UstPraw H2 [2 r.]; LIſty dożywotné od nas dáne/ we wſzytkim [...] przez nas będą chowáné. SarnStat 86.

»list dziedziczny« = potwierdzenie prawa do dziedziczenia (1): Item, áby ná liſty dźiedźiczne lichẃy nie bráli. SarnStat 246.

»list frymarkowy« = potwierdzenie zamiany własności (1): A ktemu ten káżdy/ z ktorym ſie frymárk sſtánie/ ná piérwſzé ſądy źiemſkie po Séymie/ liſt ten ſwóy frymárkowy tám publikowáć/y [...] ma wźiąć. SarnStat 91.

»glejtow(n)y (wiary pospolitej), żelazny, uprzezpieczenia list« = glejt, dokument gwarantujący bezpieczeństwo osobiste lub nietykalność prαwną okazicielowi; litera(e) publicae fidei Murm, BartBydg, JanStat; commeatus Mącz, Calep; salvi conductus JanStat, Cn; litera assceurationis JanStat; fides publica, literae moratoriae a. securitatis ab adversario Cn [szyk 20 : 8] (24 : 3 : 1): Murm 192; BartBydg 82b; LibLeg 11/60, 71, 138v; GroicPorz n4v, o; RejWiz 159v; BibRadz *3v; Kliweńſkie Kſiążę/ wźiąwſzy od Ceſárzá gleytowne liſty/ poſłał poſły do Krolá Fráncuſkiego wypowiádáiąc mu przymierze BielKron 221v, 222, 236, 459, 459v; Mącz 217a; Calep 221b; Tákże téż Literae moratoriae, aliâs Zelázne liſty/ mieſczánóm y Zydóm przećiwko ſzláchćie z ſtrony niepłácenia długów/ nie máią bydź dawáné. SarnStat 243, 142, 156, 157 [6 r.], 158 [2 r.], 1080.

»list graniczny, na granice, kommissarski, kommissyjej, kommissarzow« [w tym: kommissarski na granice (1)] = dokument rozstrzygający spory dotyczące granic majątkowych; litterae limitum a. super limitibus a. commissariorum JanStat [szyk 9 : 1] (4 : 2 : 3 : 1 : 1): Gdyby kto chćiał w kſięgi Káncelláryey náſzey wwieſć Liſth Commiſſárſki/ tákiemu ma być dan zá náſzą pieczęćią z kſiąg Káncelláryey náſzey UstPraw I2v, I2v [2 r.]; Liſty grániczné przez Kommiſsarze dáné nie potrzebuią potwiérdzenia. SarnStat 844, 838, 842 [2 r.], 844, 845 [2 r.].

»list ołdowny« = umowa państwowa oddania się w lenno (1): Aczkolviek wliſcziech Oldownych Xiązęczia Pruskiego ieſt naznaczono, iż takove odezvy od Xiązeczia Pruskiego Commisſarze [...] mieli vznavacz. ComCrac 14.

»list podwodny« = pozwolenie na branie podwody (2): Iáko ſie przy brániu Podwody ſpráwowáć. NAprzód liſtu trzebá/ który liſt Podwodnym zowią SarnStat 974, 974.

»list przymi(e)rny, przysiężny, przysięgi, przymierza« = umowa państwowa dotycząca zawarcia przymierza [szyk 8 : 3] (5 : 3 : 2 : 1): gdy byly przeth malem czaſſem poslowye t. m. v yego K. M. y zandaly o pokoy [...] y o lyſth przymirny, Krol yego M. [...] Nyeodmowil thego LibLeg 7/10v; pothem zaſzyąſczye naſſ zandaly, abyſzmy wam przyszyaſſzny lysth poſlaly. LibLeg 7/41, 6/77v, 158v, 7/8v, 11 [2 r.], 11v, 11/185v [2 r.]; BielKron 253.

»list przywileju, uprzywilejowany« = potwierdzenie nadania przywileju [szyk 1 : 1] (1 : 1): Ná któré [ustawy] ták ninieyſzé nowé náſzé/ iako dawnieyſzé potwiérdzoné/ vprzywileiowány náſz ninieyſzy liſt [...] z pewną wiádomośćią náſzą dáliſmy [nostras privilegiales prȩsentes litteras ... dedimus JanStat 149] SarnStat 939, 1215.

»list rękojemstwa, istoty« = zobowiązanie płatnicze (2 : 1): Weźmi thákież liſt iſtoty twoiey/ á nápiſz ośḿdzyeſiąth [korcy pszenice]. RejPos 191, 193; SarnStat 1217.

»list rozwodny (a. rozwodowy), rozwodu, odprawienia« = określony obyczajem i prawem żydowskim sposób unieważnienia małżeństwa; libellum repudii BartBydg, Vulg, PolAnt; liber repudii PolAnt (8 : 3 : 2): BartBydg 81b, 131; Leop Mar 10/4; BibRadz Ier 3/8; BielKron 44v, 465; Bo ná ten cżás kiedy dopuſzcżano liſtow rozwodnych/ łatwie to być mogło/ iż ktorą był jeden odrzućił/ tę mógł drugi poiąć zá żonę KuczbKat 350; BudBib Is 50/1; SkarŻyw 242; WujNT Matth 5/32, 19/7, Mar 10/4. Cf »książki albo list rozwodu«.

»list sejmowy, sejmikowy, o sejmie« = pismo zwołujące na sejm lub sejmik; literae conventus a. de eonventu JanStat [szyk 12 : 3] (13 : 1 : 1): ComCrac 15v; UstPraw C [2 r.]; ZIEMSKIE SąDY, máią iść áże do Séymików Powiátowych, choć liſty Séymowé wynidą. SarnStat 30, 30, 33, 34, 142, 149 (12).

»listy (sprawiedliwości) hamujące, zakazujące, broniące (a. zabraniające), prawu przeciwne, przeciw sprawiedliwości« = tzw. listy inhibicyjne, odraczające odpowiedzialność sądową; inhibitio, literae prohibitoriae iustitiae a. inhibitionis JanStat [szyk 21 : 1] (9 : 4 : 3 : 5 : 1): O liśćiech broniących ſpráwiedliwośći. UstPraw Hv; LIſty Práwu przećiwné [Literae autem iuri contrariae JanStat 289] niech będą rozumiáné té: któré ſądy od ſądzenia hámuią SarnStat 774 [idem 318]; Kto liſty hámuiącé do ſądu wnośi á Sędzia Ziemſki álbo Grodzki ie prziymie, winą cztérnaśćie grzywien niech będzie karan SarnStat 775, 113 [2 r.], 316, 318 [3 r.], 322, 774 [4 r.] (21).

»sprawny list« = prawdopodobnie upoważnienie; procuratorium Mymer1, BartBydg (2): Procuratorium. Scharffbriff: Sprawny liſt. Mymer1 12v; BartBydg 124.

»list świadeczny, wyznany, świadomy« = zaświadczenie; syngraphum Murm, BartBydg; literae testimoniales JanStat, Cn; syngrapha Murm; credentia, literae conciliandae fidei a. patentes a. testimoniales, synthemata Cn [szyk 12 : 7] (16 : 2 : 1): Murm 193; BartBydg 144b; ma ten Ismayl ſprawywſchi ſwoy dlug [...] swoy lyſt wiſnanj ma dacz tedj tą rzecz koniecz ma przyacz LibLeg 11/108v, 6/117; GroicPorz h4v; UstPraw E2v; Wſzákże mogą pánowie mieyſc/ tym/ któré vznáią bydź wyſłużoné/ y ku innym robotam niemocné/ dáć liſty świádeczné ku pielgrzymówániu/ [...] niech będą dopuſczáni wſzędźie prośić iáłmużny. SarnStat 518 [idem 927]; Synów kmiecych, ieſli wiele ich będzie, ieden tylko ná ſłuzbę [...] pod liſty świádecznémi Stároſty y Páná ſwégo ma bydź puſczan SarnStat 659, 519, 659, 767, 768, 920, 927. Cf »dozwolenie i list świadeczny«.

[»list od urodzenia« = metryka: list na pergaminie od urodzenia InwMieszcz 1579 nr 225.]

»list na wieczność, wiecżny, wieczności« = potwierdzenie własności; literae perpetuae JanStat [szyk 5 : 1] (3 : 2 : 1): ComCrac 13; UstPraw H2; BielKron 362v; Od liſtow wiecznych ná párgáminie z iedwabiem/ pięć kóp. SarnStat 326, 1158, 1286.

»list wienny« = umowa przedślubna ustanawiająca wiano na majątku ziemskim (1): yako mnye [...] sgynal lysth wyenny Slachethney margorzathy ZapWar 1527 nr 2361.

»list wierzący, kredencyjej« = upoważnienie; list uwierzytelniający [szyk 7 : 3] (9 : 1): Dokonawſzi rzeczi kv Krolyowy yego Mczi kv panom zaſzye oddawſchi lyſth Credenciey thak bendzye mowyl LibLeg 11/135; yſchbi themv czo mowycz bendzye wyare dal lyſth wyerzaczi odda. LibLeg 11/187, 7/10v, 10/151, 11/76v; RejJóz L3; RejKup P; BielKron 436; RejPos 317v [2 r.].

»listy wojenne, wici« (4 : 2): Rozeſłał tedy Krol liſty woienne po kroleſtwie Polſkim áby byli gotowi BielKron 392; ná oſtátnich liśćiech Wići [in... literis restium JanStat 695]/ będźie miánowan dźiéń Séymików Powiátowych. SarnStat 129, 133, 446. Cf »wici to jest listy wojenne«.

»list wolny, wolności« = pozwolenie; libertas Vulg, JanStat; diplomata Calep; literae libertatis JanStat [szyk 5 : 2] (5 : 2): LibLeg 9/52; BudBib 3.Esdr 4/49; Calep 327a; A ći ktorzy ſie od bráćiey oddźieláią cżęśćiámi/ máią ſie ręcżyć/ iáko bez wolnego liſtu z Páńſkiego imienia zchodźić nie máią. GostGosp 44; SarnStat 277, 1238 [2 r.].

»list zapisu« = zapis, umowa; literae inscriptionum JanStat (5): iż gdy tákowe dobrá wykupić zechcemy/ máią bydź ogłądáné liſty zapiſów SarnStat 98 [idem 944], 161, 261, 914, 944.

»list zastawny« = potwierdzenie zastawu; literae obligationis a. obligatoriae, literarum pignus JanStat (5): ymienia zadnego przi vykvpnie takovem bracz niemayą iedno ti ktoreby na liſcziech zaſtawnych opiſani beli. ComCrac 17v; SarnStat 256, 259 [2 r.], 260.

[»list zaszkodny [= zapewniający odszkodowanie]« [szyk zmienny]: Artykuły zaszkodnych listów. UstWojsk 1561/90; Liſty zaſzkodne nie zda ſie/ áby miáły być dawáne Rotmiſtrzom y ich towárzyſzom [...] wſzákże zá ſzkody im będźie doſyć vcżyniono. HerburtStat 93 (Linde).]

Szeregi: »list (apostolski a. papieski), (i, albo) buła« [szyk 3 : 2] (5): Murm 192; KrowObr 26; Iáko y Papież Rzymſki gdy ſwe liſthy álbo buły rozſyła/ tedy ie tym záwięzuie RejAp 196v, 113v. Cf »przez listy apostolskie, buły«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»cyrograf albo list« (3): iż gdy mieſczánin/ álbo ten który komu czego pożycza/ [...] przez Cyrographu álbo liſtu [praeter literam obligationis JanStat 1034]/ z któregoby ſie znáczyć mogły pożyczki: Mieſczánin ma przez świádki dowiéźdź/ iż pożyczył SarnStat 692 [idem] 694, 1217. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»listy, dekreta« (1): iákie liſty/ iákie ſrogie dekretá wychodziły [...] od tey beſtiey ná wſzytek ſwiáth RejAp 114v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»dozwolenie i list świadeczny« = licentia et literae testimoniales JanStat (6): ma dozwolenié wźiąć y liſt świádeczny od Pánów mieyſc/ iáko ieſt wypuſczony/ áby ſzedł ná rzemieſło y ná ſłużbę. SarnStat 200 [idem 660, 919], 200, 660 [2 r.], 919 [2 r.].

»żelazne listy (a. listy przezpieczeństwa) i (a, albo) glejty« (3): ComCrac 18 [2 r.]; A on (rozumyey Yulius papyeż) [...] opátrzył ye [wygnanych biskupów] liſty przeſpyeczeńſtwá/ álbo gletem KromRozm III O5v.

»list i konfirmacyja« (1): iáko ten liſt y Confirmácia ſzérzéy w ſobie obmawia. SarnStat 967.

»książki albo list rozwodu« (1): Ktokolwyek opuſci żonę ſwoyę/ nyechay yey da kſyążki álbo liſt rozwodu KromRozm II 13v.

»listy i kwity« (1): Poborce obrani na żadne listy i kwity wydawać pieniędzy nie mają Diar 80.

»list a (i) mandat« (2): Thego tedy liſtu á mándatu Krolewſkiego było tákowe opiſánie [epistolae typus sic scriptus erat]. Leop 3.Mach 3/22. Cf »przez list i mandat«.

»listy [I] i mową« (1): Abowiem káżdemu niż ſkażą/ godzi ſię liſti y mowę [lege: mową] ſwey rzeczy popráwowáć. UstPraw C2.

»list(y) i obrony (a. munimenta)« (2): na ten też sejm teraźniejszy nie są obwieszczeni, aby z listy i obronami swemi tu być mieli. Diar 27. Cf »przez list i munimenta«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»list i pieczęć« [szyk 2 : 1] (3): ktorą polacy trzymáią z nadętego ſercá zá wielkiemi kondycyámi y ſwemi liſty y piecżęćiámi potwierdźiwſzy BielKron [3322]; SkarJedn 46; SarnStat 327 żp. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»list abo (i) pisanie (a. pismo)« (3): A żeby tó Dekrety Królewſkie z czáſem z pámięći ludzkiéy niewypádły/ zwykli ie ku wiekuiſtéy pámięći Liſty y piſmem wárowáć [consuevit literarum apicibus commendare JanStat 23]. SarnStat 908, 326, 818. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»poseł (a. poselstwo) i (a) list« [szyk 4 : 1] (5): Gdyż y thu widamy iáko poſłowie krolewſcy/ [...] gdy thu do kogo przydą s pewnemi poſelſtwy á z wierzącemi liſty vtwirdzonemi/ iáko ie prziymuie ſwiát w pocżćiwośći wielkiey. RejPos 317v; SkarJedn 302. Cf »przez posła i przez list«.

»list albo possessyja dawna« (2): ieſli który z duchownych álbo liſtmi/ álbo poſseſſią dawną [vel vigore literarum, vel possessionis diuturnae JanStat 236] to Poświątné otrzyma: á byłoby [...] gwałtem odięté/ tedy táki przypozwány ma bydź ſądzón podług ſtárádawnégo zwyczáiu SarnStat 214. Cf »za listem abo za possessyją dawną«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»list i (albo) pozew« (3): tákże y ći przerzeczeni Kśiążętá [...] biorąc liſty y pozwy od Vrzędników ná to wyſádzonych [...] przed ſądem náſzym Grodzkim y Ziemſkim ſpráwowáć y ſądźić ſie máią SarnStat 1063, 545, 1192.

»przysięga i list« (2): tak iako to iest przysięgą naszą y listem naszym vtwierdzono y vmocniono ActReg 43, 133. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»list, (i, a(l)bo) przywilej« = literae et privilegia JanStat, JanPrzyw; libertas et privilegia JanStat [szyk 32 : 4] (36): ComCrac 12, 19; RejWiz 183v; BibRadz *3v; Mącz 27a; Cżego iáſne świádectwo káżdy mieć może/ [...] z liſtow/ y przywileiow oſobnych/ kthorymi grzechy zá pieniądze rozwięzowáli NiemObr 153; O Skłády [...] mieſczánie máią kłáść przywileie ſwé y liſty ná Séymie przyſzłym SarnStat 287; IZ wiele liſtów y Przywileiów znáyduie ſie częśćią w vżywániu niebędących/ częśćią téż niepewnych: przeto Státutá Naiáſnieyſzégo Páná Królá Olbráchtá odnawiamy SarnStat 842, 54, 164, 297, 319 [2 r.], 334 (30). [Ponadto w połączeniach szeregowych 26 r.].

»list i rozkazanie« (2): ZapWar 1528 nr 2457; gdzyekolwiek Amán roſkazał Zydy tráćić/ áby ty liſty y roſkazánie iego były w niwecż obrocony BielKron 115v.

»słowem i listem« (2): BielKron 193; ábyſmy to wypełnili ſkutkiem poddánym náſzym/ cochmy im byli ſłowem y liſtem [verbo et literis JanPrzyw 54] náſzym obiecáli. SarnStat 12. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»list i spisek« (1): ábyſmy wćielenié á Vnią Wielkiégo Kśięztwá Litewſkiégo z Koroną Polſką/ [...] y nietylko ná liśćiech y ſpiſkách ſpólnych opiſáną/ ále téż y ku ſkutkowi ſwému tedyż przywiedźioną: [...] przywiedli SarnStat 1003. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»(ani) list i (ani) świádectwo« = literatoria et testimonia JanStat (3): Pozwał by ieden drugiego/ iż moie imienie dzyerżyſz zaſtáwą: á drugiby powiedzyał/ iż dzyerżę ále wiecznoſćią: á obá by áni liſtu żadnego/ áni ſłuſznego świádectwá niemieli: w tákowey rzeczy Dzerżawcy przychodzi dowod UstPraw H; SarnStat 781; SkarKaz 418a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»z listy i z uniwersały« (1): Pisał był Pan Hetman iż iedzie przećiwko Tatarom, [...] ale tylkozpapierem ratowalismy posławszy na Wolhyn na Podole, y do Rusi, Komorniki zlisty y z Vniwersały ActReg 124.

»list i ustawa« (1): tákowy liſt y vſtáwę [literas constitutionem JanStat 1024] [...] władzą náſzą Królewſką moc mu przydáiemy/ y [...] vtwiérdzamy. SarnStat 957.

»wici abo (to jest) listy (wojenne)« [szyk 2 : 1] (3): TRoimi liſty/ (ábo iáko poſpolićie zową wićiámi) [Ternis literis (quae vulgo restium nomine vocantur)] wedle náſzego zwycżáiu/ woienna wypráwá bywa oznáymioná ModrzBaz 116v; SarnStat 131, 132.

»listy, wypisy« (1): áby ſámi ták przy [...] Práwnych ſpráwách bywáli: y liſty/ wypiſy [...] reką ſwą podpiſowáli [et literas et rescripta ... manu sua subscribant JanStat 498]. SarnStat 563.

»list i (albo) zapis« = literae et inscriptiones JanStat [szyk 11 : 4] (15): ZapWar 1532 nr 2398; na ktore rzeczi ſą lyſti y Zapyſſi v nas ktorimy walaschi są ſye zapyſaly ysz the ziemie y polia y mlini zawzdi naſche y na naſchey ziemy bili ktore lyſti y zapyſſi kiedi ktemv przydzie a tego potrzeba bedzie my okazacz yeſteſmi yeſteſmi [!] gothowy LibLeg 10/71, 11/28 [2 r.]; GroicPorz d4v; StryjKron 502; Calep 1043b; SarnStat 260 [5 r.], 537, 937. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

Wyrażenia przyimkowe: »przez list« = per literas JanStat (81): UstPraw H3; Zygmunt Krol Polski Syem wálny w Piotrkowie [...] przez liſty/ iáko ieſt obycżay ná S. Marćin położył BielKron 424v, 423v; Mącz 58c; BudBib Esth 9/25; SarnStat 133, 574, 787. Cf W formułach, Zwroty.

~ przez list czyj [= przez kogo dany] [w tym: pron poss (21), G sb i pron (5), ai poss (2); swoje krolewskie itp. (3)] (25): LibLeg 11/9v, 18, 18v, 152v; UstPraw I; LeszczRzecz A5; BielKron 211; SkarJedn 128; ták iż którzy máią Práwo/ niech niebędą pozywáni/ iedno przez liſty náſzé SarnStat 574, 94, 459, 574, 742, 841 (16). Cf »przez list apostolski«.

W połączeniach szeregowych (2): GroicPorz x; który pokóy ieſt wſczęty [...] przez liſty/ pieczęći/ y przyśięgi ćieleſné y z téy y z owéy ſtrony vmocniony y vgruntowány SarnStat 1123.

W charakterystycznych połączeniach: da(wa)ć znać przez list (7), dowieść, jawno czynić, objaśniać (3), obowięzować, odnawiać, oznajmić (6), potwierdzać (utwierdzać, utwierdzić) (4), skazać (3), świadczyć, umocnić, ustawiać (2), wolne czynić (4), wyznawać.

Wyrażenia: »przez listy apostolskie« (1): áby naiwysſzy Biſkup Pan náſz ninieyſzé ziednoczenié [...] przez liſty Apoſtolſkie/ Buły [per literas Aposto. sive bullas JanStat 884] [...] przyiął [...] y ná wieczną téy rzeczy pámięć vtwiérdźił SarnStat 1104.

»przez list otworzysty« = per patentes literas JanStat [szyk 3 : 3] (6): GroicPorz m3; A ten Dekret álbo ſkazánié przez otworzyſty list ſądowi źiemſkiému ma oznáymić opiſawſzy. SarnStat 467, 459, 998, 1091, 1126.

»przez urzędowe listy« (1): DOwod przećiw ſtronie ná Sądźie bywa rozmáithym obyczáiem/ przes świádki/ przes właſne ſtrony obwinioney zeznánie/ przes Vrzędowe liſty/ przes przyſyęgę. GroicPorz x.

Szeregi:»przez listy apostolskie, buły« (1): SarnStat 1104 cf »przez listy apostolskie«.

»przez list i mandat« (1): Kommiſsarze [...] Stároſtę álbo Dźierżawcę náſzégo o czáśie y mieyſcu ziechánia ſwégo obwieſczą [...] przez liſt ſwóy właſny/ y Mándat [per literas suas ... et mandatum JanStat 405] náſz. SarnStat 841.

»przez list i munimenta« (1): gdy to legitimè od tegóż okazano będźie przez liſt iego y Munimenta, że to iego właſność SarnStat 94.

»na piśmie, przez listy« (1): Tedy on kazał wołáć po wſzyſtkim Kroleſtwie ſwym/ theſz y ná piśmie przez łiſty [!] [per scripturam]/ roſkázuiąc Leop 2.Par 36/22.

»przez posły i przez listy« [szyk 2 : 1] (3): Kthorich nagrodzenya przeſz poſli y przeſz lyſthi ſſwoye yego K. mczi na pomynacz raczi y barzo yego Kro. mczi czyeſkye. LibLeg 11/152v, 11/187v; SkarJedn 211. ~

»pod listem [czyim]« (1): SarnStat 659 cf »list świadeczny«.

»za listem« = per literas JanStat (21): za thakym lyſthem aby yemu sprawyedlywoſcz byla vczynyona. MetrKor 34/134; LibLeg 10/151; BielKron 378; SarnStat 95, 157, 328, 998, 1024.

~ za listem czyim [w tym: pron poss (7), ai poss (4), G sb (1)] (12): LibLeg 10/57; á wſzákże iednák máią mieyſcá ſwe záſádzáć zá liſty ſwemi ludźmi godnemi UstPraw G3, F2v; BielKron 243v; SkarŻyw 389; A ieſli więc kto vpornie zá liſty iákiémi náſzémi chćiałby myto bráć/ á ludźie tám obćiążáć/ tedy ma bydź pozwány do Státutu [...] Królá Zygmuntá SarnStat 401, 391, 1062, 1191, 1233. Cf »za listy papieskimi«.

Wyrażenie:»za listy papieskimi« [szyk 1 : 1] (2): Zá Papieſkimi liſty był wrocony ná ſtolicę ſwoię. SkarŻyw 391 marg, 391.
Szereg: »za listem abo za possessyją dawną« (1): iż gdyby ktori duchowny abo za liſtem abo za poſſeſſią dawną ſiedzial wtem czo mieni bycz poſwiątnem ComCrac 20. ~

Iron. (1):

Wyrażenie: »list wierzący« (1): Ale gdy ſtámtąd [z nieba] liſtow/ wierzących nie máią/ Niechayże ty z ołowem/ tám ſobye chowáią. RejZwierz 106.

W przen (7):

list czego (1): NiemObr 73 cf »list i świadectwo«.

list od kogo na co (2): RejPos 234v, 326 cf Wyrażenie, »cyrograf a list«.

list czyj [w tym: pron poss (2), G sb i pron (2)] (4): RejKup aa2; RejPos 240v, 317v; SkarKaz 418a cf Zwrot, »pieczęć i list«, »pisma a listy«, »przywileje a listy«.

Zwrot: »[czyim] listem kwitować« (1): Y ten czos mu ſwiat poruċziſ Tak mie był tego naucżił Zem zawſſytko doſycz działał Y ſwem mie liſtem quitował RejKup aa2.
Wyrażenie: »istotne listy« (1): áleſmy Cyrography bráli á iſtotne liſty od ſwiátá/ ná odpuſzcżenie grzechow ſwoich RejPos 234v.
Szeregi: »cyrograf a list« (2): maſz iuż Cyrograph á pewny liſt od Páná tego ná wiele ſzcżęſliwego á pobożnego zbyoru twoiego. RejPos 326, 234v.

»pieczęć i list« (1): A ieſli mowią/ że ie ſam P. Bog przez ſię ſámego bez ludźi poſłał: niechże iego pieczęć y liſt/ to ieſt cudá przynoſzą. SkarKaz 418a.

»pisma a listy« (1): Ale ieſliby też przyſzedł do ciebye/ á nie przynioſłći nic pewnego s piſmá á z liſtow Páná twoiego/ ſnádnie go theż możeſz odpráwić RejPos 317v.

»przywileje a listy« (1): day nam ználeść á docżyść á dopytáć ſie onych przywileiow á onych liſtow ſwoioh/ kthoreś nam poſłáć racżył RejPos 240v.

»list i świadectwo« (1): Piſmo bowiem święte Nowego przymirza/ ieſt liſt y świádectwo pewne/ vmowy Bożey NiemObr 73.

c. Utwćr literacki naśladujący formę listu lub tylko tak zatytułowany (57): OrzList e4, h2; Iużem do tego kreſu był ten Liſt doprowádźił/ gdy ſám nowinę przynieſiono ze Fráncyey ReszList 187, 179.

list do kogo [w tym: pisany (2)] (3): Liſt Stániſláwá Orzechowſkiego/ do Marćiná Krowickiego OrzList a4, kt. Cf list do kogo o czym.

list do kogo o czym (1): Liſt do iednego zacnego Senatorá Polſkiego/ piſány z Rzymu/ o Iubileuſzu przeſzłym ReszList 141.

list skąd (1): Liſt z Rzymu ReszHoz 138 żp.

list czyj [w tym: G sb (2), pron poss (2)] (4): OrzList kt, a4, dv; W ſpomina ie [zabobony] Senecá w liśćiech ſwoich BiałKat D3.

Zwrot: »list, w liście pisać; pisanie listow« (1 : 1; 1): zwłaſzczá iż Kſyadz Krowicki w Liſćiech ſwoich piſał też do mnie tákowe rzeczy/ o ktorych krzeſćiáńſkiemu człowiekowi ſłucháć ſie niegodźi OrzList dr, b4v; ReszList 165.
Przen: Utwór literacki (2):
Wyrażenia: peryfr. »listy Nasonowych miłości« = wiersze Owidiusza (1): Pierwey ſię ſobie młodźi zálecáć przeſtáną/ Niż liſty Náſonowyoh miłośći vſtáną. RybGęśli B3.

»listy Purym« = księga Estery (1): Doſyteuſz [...] y Ptolomeus ſyn iego/ przynieſli ty liſty Purym [epistulam phurim Vulg]/ o kthorych powiedáią iż ie wykłádáł Liſymach BibRadz Esth 11/1.

α. Wydzielona część utworu, nie związana bezpośrednio z tekstem głównym, niekiedy innego autorstwa (np. wstęp, dedykacja) (23): Dan liſt zdomu náſſhego we wtorek prżed świętym Thomą ápoſtołem/ Látá bożego národzenia 1521. March1 Wiet A2; MiechGlab *5v; KrowObr A2v żp; Bacżyſz żem oto wdzięcżnośćią piſem porwány/ wykrocżył z zámiáry liſtow/ á przedſiem nie wypełnił oom chćiał. Leop *B4v; RejAp AA2v żp; NiemObr 82.

list do kogo [w tym: pisany (2)] (11): Ná Liſt do Cżytelniká. WujJud 216, B4, B7, 3, 3 żp; CzechRozm A2v żp; CzechEp *2v żp; CzechEpPOrz *2v żp. Cf list do kogo o czym; Zwrot.

list do kogo o czym (1): Liſt Doctora Matieia z Miechowa do pana niektorego, o rzecżach ktore ſą albo ſie przydąwaią w dalekich ftronach polnocznych. MiechGlab *3v.

list czyj [w tym: G sb (3), ai poss (1), pron poss (1)] (5): MiechGlab *3v; CzechEp *2v żp; CzechEpPOrz *2v żp; Przyſzłoby iuż tę trzećią cżęść piſánia niego fkońcżyć/ by mię liſt Xiędzá Arcybiſkupow/ ktory do tych kśiążek Xiędzá P. przydány ieſt/ nie zádźierżáł. NiemObr 82, 89.

Zwrot: »list pisać; list pisany« [w tym: do kogo (2)] (1; 2): WróbŻołtGlab A5; ia tylko niektore rzecży/ z liſtu/ do Iego Krolewſkiey Mośći piſánego [...] rozbieráć będę NiemObr 6, 19.
Wyrażenia: »ofiarowny list« = dedykacja (1): Do Krolá Auguſtá woffiárownem liśćie. BudNT przedm c3 marg.

»list przemowny« (1): Liſt przemowny. RejZwierc 182v żp.

»list zalecający« (1): przeto miałem na to bacżnoſc aby ten liſt żalecżaiąci nie tylko ſamym vcżonym ale też y poſpolitemu cżłowieku naſzego ięzyka był iawny. WróbŻołtGlab A5v.

β. Rozdział (19):

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [zawsze: list + liczebnik] (17): LIST PIERWSZY. Náuká Vrzędnikowi/ y pámięć/ ktorą ma cżęſto cżytáć. GostGosp 6, 7 żp, 22, 28, 46, 54 (17).

Szereg: »listy albo karty« (1): Cżemu ſie przyiaćiele y ſłudzy przypátruiąc/ vprośili áby [...] liſtow álbo kart kilkánaśćie Dozoru domowego nápiſáć kazàł GostGospSieb +3v.
Przen: metonimicznie: Utwor Gostomskiego „Gospodarstwo” (1):
Szereg: »Listy albo Inwentarz« (1): Y dla tegoż/ tákem te liſty/ álbo Inwentarz/ wyſtáwić kazał/ áby/ komuby ſie nie doſyć w tych náukách dźiało/ kártá do przypiſánia byłá gotowá. GostGospSieb +4v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): 1 láſka leży/ liſty/ liſzka. MurzOrt B2v, B2v.

Synonimy: 2. karta; 3. pisanie, pismo; b. akt, dokument.

Cf BEZLIST, LISTOPAD, LISTOPADŁ, LISTOPŁON, LIŚCIE

BZ, ZCh, MM