[zaloguj się]
[pdf]

PISANIE (665) sb n

-a- (521), -å- (66); -å- Biel Kom, BudBib, SkarJedn (13), JanNKarKoch (3); -a- : -å- GliczKsiąż (5:1), KrowObr (14:3), BielKron (68:7), KwiatKsiąż (2:1), Mącz (52:3), BielSpr (1:1), BudNT (1:2), SkarŻyw (1:30); -é (19), -e (1); -é : -e GrzepGeom (3:1).

Fleksja
sg pl
N pisanié pisaniå
G pisaniå
D pisaniu
A pisanié pisaniå
I pisanim, pisaniém
L pisaniu

sg N pisanié (73); -é (12), -e (1), -(e) (60); -é : -e GrzepGeom (1:1). ◊ G pisaniå (217); -å (168), -(a) (49). ◊ D pisaniu (48). ◊ A pisanié (93); -é (8), -(e) (85). ◊ I pisanim (46), pisaniém (41); -im LibLeg, KromRozm I (2), MurzHist, KromRozm III, GliczKsiąż, GroicPorz, Leop, OrzList, OrzRozm, OrzQuin, SienLek, WierKróc, CzechRozm (3), SkarJedn (4), WerGośc, Calep, SkarKazSej; -ém FalZioł, Diar, GrzegŚm, Mącz (4), GórnDworz, HistLan, RejZwierc (2), WujJud (2), RejPosWstaw, Strum, PaprPan (2), ModrzBaz (2), ZapKościer, ReszPrz, ActReg (3), SarnStat (7), GrabPospR; -im : -ém BielKron (13:4), SkarŻyw (7:1), NiemObr (2:1), LatHar (1:3); ~ -ém (6), -em (2), -(e)m (33); -ém Strum; -ém : -em SarnStat (5:2). ◊ L pisaniu (119). ◊ pl N pisaniå (11); -å (8), -(a) (3). ◊ A pisaniå (17); -å (15), -(a) (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przyładów) – XVII w.

1. Tekst napisany; wywód pogląd nauka, tekst literacki; scriptum Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; scriptura Mącz, Modrz, JanStat; lit(t)era(e) Mącz, JanStat, Cn; libellus, stylus Mącz; sermo Vulg; notae JanStat; scriptio, tractatus Cn (464): PRzy goieniu priſzcżow á bolącżek/ piy zawżdy wódkę kthorąm ci piſaniem namienił FalZioł V 71v; KromRozm I H4; KromRozm II o; GroicPorz k4, 14; KrowObr C2; A trudnoby to w krotkim miał zámknąć piſániu. RejWiz 18v; nie mogł żadny tráfić áni wyłożyć tego piſánia iedno Dániel. BielKron 93, 143, 194v, 196v, 199, 209 (8); GrzegRóżn A2, A2v; Exemplar mendosum. Xięgi pełne błędnego/ fałſziwego/ á nieumieyętnego piſánia. Mącz 215d, 191c, 327d, 406b, 424b; OrzQuin E4 [3 r.]; piſánie nic inego nie ieſt/ iedno iákiś kſtałt/ á wyobráżenie mowy GórnDworz F3, F3, F3v [4 r.], F4, F8, G8v (11); Ale według piſánia ſye ſpráwuiąc/ nie trudno ſobie wſzytkiego czego potrzebá popráwić możeſz. GrzepGeom Q4, L3v [2 r.], L4 [3 r.], L4v [2 r.], M3; RejPos A6; GrzegŚm Av; RejZwierc 268v; MycPrz II C3; WierKróc A2; CzechRozm 52v, 178; Wſzákże ſie nie ohydzę ia z was tym nikomu/ Ze tego od was wſzytkich oſobno odłącżę/ Ieſliż głupim piſániem wſzego nie pomączę PaprPan O; ModrzBazBud π6; SkarJedn A5, 192, 264; SkarŻyw 87, 201, 317; Nie ſzukay w tym piſániu ozdobney wymowy/ Boć prawdę zdawná mowią prośćiuchnemi ſłowy. NiemObr ktv, 4, 23, 81, 91, 142 [2 r.] (11); KlonŻal D4v; WerGośc 204 [2 r.]; PaprUp L4; Satyra – Pyſſanie wſzeteczne y vſzczipliwę. Calep 948b, 187b, 956b; KochCz A4v; LatHar 81; WujNT 396; WysKaz X3v; SarnStat 941; SkarKaz )(3.

pisanie czego (2): nieſłuſzna rzecż ieſt ſwięte piſmo mieſzáć miedzy ſproſne piſanie błędow Pogáńſkich BielKron 20; SkarŻyw 364.

pisanie około czego (1): v tego to Mierniká był ſznur nie ná ſześći prętách/ iákoſmy przedtym piſánié około tego mieli/ ále ná dwánaśćie GrzepGeom M4v.

pisanie o kim, o czym (18): PatKaz III 120; KromRozm I Av; GliczKsiąż A2; BielKron 335v; Famosi libelli, Vſzczipliwe piſanie o kiem. Mącz 117b; GrzepGeom L3v; Ale iż to Moyżeſzowe o Proroku piſánie Meſyaſzowi właſnie należy CzechRozm 106, 126v; CzechEp 197, 211, 263, 266, 302, 323; WerKaz 267; WujNT Act 1/1. Cf Fraza, »pisanie czytać«.

pisanie w czym [= na temat czego] (2): Nád tą téż ſkrzynią/ możeſz wźiąć wodę/ do czegoćby ieno byłá potrzebá/ iákóm iuż o tym piſał. A ieſlibyś nie rozumiał thu w téy ſkrzyni piſániu moiému/ Tedy naydźieſz táką w Bábicach v ſtáwu Szczeglickiégo y v Niegrowſkiégo. Strum K3, B.

pisanie czyje [w tym: pron poss (139), G sb i pron (66), ai poss (13)] (218): PatKaz III 120; LibLeg 11/134; RejKupSekl a2v; KromRozm I B4v, I4v, Lv; MurzHist A2v, Tv, V2v; KromRozm II d4v [2 r.], qv; KromRozm III P3; GliczKsiąż A4v [2 r.]; LubPs A2, A5v; GroicPorz d4v; batzę s twego piſánia/ iż to tylko vſty mowiſz/ á temu wſzyſtkiemu niewierzyſz. KrowObr 54v, B2, 14, 19, 52v, 55 (15); Poſwiadcżył to y Dawid w ſwym piſániu dawno/ [...] Iż wodá w morze idzye/ z morzá też wychodzi RejWiz 146; OrzList b4; RejZwierz[Wirzb] A4v; Ale Iozephus pokłáda w piſániu ſwoim/ iż krolował [Salomon] ośḿdzyeſiąt lat. BielKron 78v, 20, 78v, 133, 193, 193v [4 r.] (30); Grzegorza Páwłá krotkie piſánie. GrzegRóżn kt, H; Confutare alicuis scripta Piſáć przećiwko cziyemu piſániu y odpór vczinić. Mącz 141c, 383c; OrzQuin E; SienLekAndr a2, a3; RejAp Cc5, 10v, 16v, 196; GórnDworz Bv, G6 [2 r.]; A mam zá to/ że to piſánié moie W.M. ſye będźie podobáć GrzepGeom B3v, I2v; RejPos 101v, 134v, 212, 273v, 342; RejZwierc A3, 1v, 210, 266v [2 r.]; WujJud A7, 28v, 36, 218v, 242; RejPosWstaw [413]v; Strum A4 [2 r.], K3; WierKróc B3v; BudNT przedm a2, a2v [2 r.]; CzechRozm 15, 25, 25v, 26, 71 (19); S przodku był Krześćiány pocżął przeſládowáć/ Potym zá ich piſániem iął ich záś ſzánowáć. PaprPan Gg4, Aa2; ModrzBaz 2, 97v, 140, 144v; ModrzBazBud π6 [2 r.]; SkarJedn A4v, 183, 283; SkarŻyw 87, 198, 201 [2 r.], 202, 319 (9); CzechEp *3, 15 [2 r.], 72, 77, 104 [2 r.] (21); CzechEpPOrz *3, *4, **7v; W ktorym piſániu Ireneuſowym okázuie ſię/ iż ten zacny mąż Ireneus/ nigdy zwierzchnośći Biſkupá Rzymſkiego/ nie wyznawał NiemObr 56, 6 [2 r.], 22, 26, 66, 67 [2 r.] (16); ReszPrz 30; ReszList 188; WerGośc 205, 241; WerKaz 267; PaprUp O; ActReg 70; GórnTroas 5; LatHar 67, 327; GrabPospR L4v; Przetoż drugie ſwoie piſánie ták tenże Ian záczyna. SkarKaz 487b, )(4v. Cf pisanie czyje przeciw komu. Zwroty, »pisanie wierszem«, »własne pisanie«, »przez pisanie«.

pisanie czyje przeciw komu [w tym: contra aliquem (1); w tym: pron poss (3), G sb (2)] (5): iákom miał był wolą/ ná wſzytko I.M. przećiw mnie piſánie odpowiedáć będę CzechEp 127, 8, 103, 133, 427.

Z przytoczeniem (1): Chybá ná iedney [cedule] ználazł piſánie tákowe/ Záwżdy ten ſobie iedna żebráctwo gotowe/ Ktory da zá żywotá dzieciom máiętnośći HistLan C.

W połączeniu z nazwą języka, w ktorym pisany jest tekst [w tym: językiem polskim (1), po polsku (1)] (2): stąd to ſobie obiecuię/ iż ten początek móy piſánia w théy ſpráwie ięzykiem Polſkim nie będźie w. m. niewdźięcznym. Strum B; NiemObr 122.

W połączeniach szeregowych (9): KromRozm II i2v; Diar 55; Perstringere aliquem, Liſtem/ piſániem álbo słowem kogo ruſzyć/ tknąć go w ſádno/ dáć mu znáć. Mącz 422a, 364d; płynęło iáko miod ſłodki z vſt iego kazánie/ náuká/ vpominánie/ piſanie. SkarŻyw 317, 411; ReszPrz 60, 67; LatHar 511.

W przeciwstawieniach: »słowa, mowa ... pisanie« (2): wſzytcy tedy iednoſtáynym głoſem dáli mu [Lutrowil przez ieden dzyeń przedłużenia/ áby ſtánął názáiutrz/ rzecż ſłowy á niepiſániem wypráwił BielKron 196v; otoż oná trudność/ kthora s ſłow cudzoziemſkich roſcie/ rychleyby ſie ieſzcże zeſzłá w mowie/ niż w piſániu GórnDworz F3.

W charakterystycznych połączeniach: pisanie autorow, ewanjelistow (2), Janowe, książąt, Mojżeszowe, Pawła św., pierwszego kościoła, poetow, prawych ludzi, św. Tomasza; pisanie o bostwie Chrystusowym, o mierzeniu, o obrachowaniu tegodniow, o proroku, o święcie, o wierze, o żywocie Panny Maryji; pisanie błędne, cudze, częste, długie (2), dworne, fałszywe, głupie, grube, jadowite, krotkie (4), łatwie (2), małe (2), naświętsze, nieprzyjęte, nieumiejętne, nieważne, niewystawne, ostre, pełne żołci, piękne, pod figurami, popędliwe, porządne (3), postronne, pożyteczne (2), prawdziwe (2), proste (2), przedniejsze, przespieczne, przyjacielskie, przyjęte, rozmaite (2), sprostne (2), święte, teraźniejsze (2), uczone, uszczypliwe, własne (4), wnętrzne, wszeteczne, wydane, życzliwe; pisanie będzie się podobać, nie doszło doskonałości, oświeca [co], świadczy [o kim], zgadza się [z czym]; pisanie chwalić, fundować [na czym], ganić, iścić, lubić, mieć (2), naleźć, nazwać, odmienić, odprawić, odrzucić, odwoływać (3), okazać, pochwalić (2), pos(y)łać (2), poświęcać, probować, przekładać, przyjąć (4), przypisać [komu] (2), sfałszować, strofować, szczypać, trafić, uczynić, ujrzeć, wyłożyć (3), wykładać na jaśnią, wziąć, zacząć (2), zalecać, zamknąć [czym] (2), zdobić, zostawić, pisania bezpieczność, część (7), fundament, koniec (2), materyja, nacechowanie, naznaczenie, pamiątka, początek, wstęp; pisania doświadczać, sprawę dać, używać (3); pisaniu być podobnym, folgować, przypatrzyć się (2), wierzyć (4); pisaniem bronić (3), być zleconym, namienić, nauczać, objaśniać, okazać, osądzić, oznajmić (oznajmować) (3), pocieszać, pomącić [co], podać, pokazać (2), poruszyć, przeciwić się, prześladować, przestrzegać, przywieść [k czemu], rozgniewać, ruszyć [kogo], sławić, sprawować się, sprzeciwić się, uczyć, wiarę ugruntować, ukazować, upominać, wykraczać [przeciw komu], wyprawić, [co] wyszpacać, wyznawać, zganić, zjątrzyć, znaczyć, zostawić; do pisania odesłać, przyłożyć, przypisać, przystawić, przeciwko pisaniu mowić, pisać; na pisanie odpowiedáć (dać odpowiedzieć) (2), przyzwalać; na pisanie odpowiedź, wykład; na pisaniu odmiana; o pisaniu doglądanie, staranie; o pisaniu dowiedzieć się, mowić, rozumieć (3), sądzić; po pisaniu znać [kogo], przy pisaniu zostawać; w pisaniu postępek, przykład, świadectwo, trudność, wdzięczność; w pisaniu bluźnić [kogo], bronić [kogo], czynić wzmiankę, dołożyć, nagrodzić, nakłaść, naleźć [co], naleźć się, napełnić, naśladować [kogo], natrząsać się, nie odstąpić [czego], okazać, omawiać się, osięgnąć, nie pochybić, począć, podać, pokazać, pokładać, poświadczyć, przypisać, przypominać, przywieść [co], szukać, ujrzeć, upatrować, uprzykrzyć, wspominać, wyprawować się, zakazować, zalecać [co], zamilczeć, zamknąć (2), zaprzeć się [kogo], nie zgadzać się (2), zostawić.

Przysłowie: iedno piſánie/ doſkonáłego piſárzá nie vcżyni. LatHar 665.
Fraza: »wiele jest pisania [o czym]« (1): y o tym święćie wiele ieſt piſánia v Doktorow kośćielnych. SkarKaz 454a.
Zwroty: »na pisanie odpisać« [w tym: czyje (1)] = polemizować (2): Iáko ná ostre piſánie X.K. Marcin odpiſáć chce. CzechEp 6 marg; CzechEpPOrz *3v.

»pisanie (prze)czytać« [w tym: o czym (2), czyje (6)] [szyk zmienny] (9): GrzegRóżn A2; Nec enim recusabo quo minus mea omnes legant, Nieyeſtem od tego/ etc. Nie chcę nikomu drógi zágrodźić/ aby niemiał czitáć mego piſánia. Mącz 395c; cudze piſánie czytam GórnDworz F3; GrzegŚm A2; CzechRozm 170, 205v; ModrzBaz 1v; ReszPrz 61 [2 r.].

Wyrażenia: »dziejom pisanie« = historia, kronika (1): A ieſliż więc dobrzem nápiſał/ y ták iáko dźieiom piſániu przyſtoi [et ut historiae competit]/ thegom iśćie y ſam prágnął Leop 2.Mach 15/39.

»pisanie [czyje] wierszem« (1): Piſſánia moie wierſzem y prosa oratione. StryjKron A6 marg.

»[czyje] własne, własnej ręki pisanie« = autographum Calep, Cn; sua manu scriptum Cn (5:1): ZapKościer 1582/40v; iáko ſię to przedtym ſłowy iego właſnego piſánia pokázowáło CzechEp 273, 95, 131; NiemObr 147; Autographum – Właſnei ręky piſanie. Calep 118b.

»pisanie zakonne« = Prawo Mojżeszowe (1): Odnowione piſánim zakonnym práwo przyrodzone. SkarKazSej 696b marg.

Szeregi: »(i, tak, albo) pisanie i (jako, albo) kazanie« [szyk 3:3] (6): Szedł potym Márek ſwięty do Alexándryey/ miał tám wielką wdzyęcżnosć v ludu poſpolitego/ ták w piſániu iáko w kazániu BielKron 143v; To odiąwſzy z piſánia y z kazánia wáſzego/ máło co więcey zoſtánie. WujJud 242, 28v; SkarŻyw A5v, 71; LatHar 121. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»książki i pisania« (1): áby w Kroleſtwie twoim tákowe ſproſtne á iádowite Kśiąſzki y piſánia/ [...] mieyſcá niemiáły. WujJud Bv.

»pisanie i (a) listy« [szyk 2:2] (4): KromRozm II d4v; CzechRozm 97; Pawłá S. piſanie y liſty prawie iego [iw. Chryzostoma] żywotem y kochánim były SkarŻyw 87, 319. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(a, i) mowa, (i, ani) pisanie« [szyk: 7:1] (8): GórnDworz F3, F8v; WujJud B2; Bo więc drudzy gánimy prace nie iednego A mową ni piſánim nie pokażem tego. WierKróc B3v; CzechRozm 15; Cżechowic lepak z tą ſektą ſwą/ á ná cżymże więcey wſzelką śiłę/ mowy/ y piſánia ſwego ſádźi/ iáko na tym/ żeby Pánu Chriſtuſowi/ odiął to cżym ieſt CzechEp 337, 77; ActReg 70. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r., w przeciwstawieniu 1 r.]

»nauka (a. nauczanie, a. uczenie) i pisanie« [szyk 8:1] (9): KromRozm I Lv; Auguſtyná ſwyętego náuká y piſánye podźiś dźyeń w wyelkyey cenye yeſt KromRozm II qv; GliczKsiąż M2; KrowObr 232 [2 r.]; Y możećież mi w Polſzce pokázáć vczenim y piſánim iemu więtſzego. OrzRozm P4; y zoſtawſzy Doktorem/ wielki pożytek kościołowi Bożemu vcżynił/ náucżánim y piſánim. SkarŻyw 201, 336; SarnStat 973. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pisanie albo podanie« (1): Tym kſztałtem doyść możemy náuki Apoſtolſkiey/ ieſli z ich piſánia/ álbo podania wyſzłá ReszPrz 30.

»pisanie i (abo) powieść« [szyk 1:1] (2): LibLeg 11/134; Ale kośćioł ſluſznie tákie piſánia y powieśći odrzućił. SkarKaz 38b. Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»praca a pisanie« (2): Ale ia od ciebie moy miły á kreśćiáńſki brácie żadney iney zapłáty nie żądam/ iedno ábyś z wdzięcżnym ſercem tę moię pracą á to piſánie/ [...] przyiąć racżył. LubPs A5v, A2.

»rozmowa i pisanie« (1): Tym wſzytkie rozmowy y piſánia moie/ iáko ſolą mądrośći Bożey potrząſáiąc vincat veritas. NiemObr 67.

»rzecz i pisanie« (1): Ktokolwiek źle/ nieprzyſtoynie/ y niewłaſnie/ dowodząc rzecży ſwey y piſánia ſwego/ vżywa piſm ſtárych Prorokow Izráelſkich y Iudſkich/ ten tego nie ieſt godzien/ áby piſmu iego wierzono CzechRozm 125. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»słowa i pisanie« = vox et scriptum Modrz (3): Coż inego Carolſtadius á Muncerus czynili/ yedno iż ſkutkyem tego dowodźili/ co Luter z Melánchtonem ſlowy y piſánim vczyli? KromRozm I K3; ModrzBaz 19, 130. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»albo pisanie albo zwyczaj« (1): Ieſliby kto ná Trádicyą Kośćielną/ ktora álbo piſániem álbo zwycżáiem moc wźięłá/ nic nie dbał: ánáthemá WujJud 40.

Wyrażenie przyimkowe: »przez pisanie« (14): OpecŻywList C2; potomkom náſzym będącym powinniſmy tę náukę álbo oſtrzegánie po ſobie zoſtáwić/ iáką ſámi od nich [swoich przodków] mamy przez piſánie zoſtáwioną BielKron 333; KwiatKsiąż H; KuczbKat 340; BielSpr 60v; SkarŻyw 107; CzechEp 103; Calep 916b.

~ przez pisanie czyje [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (3): nie przez piſánie ſwe mowić y vcżyć was nie zaniecham ReszPrz 104, 33; VotSzl C.

W połączeniach szeregowych (2): ale y onym też złorzecżenim/ y tymi vſzcżypliwymi przymowkámi bárzo śie Pan Bog obraża/ ktore śie dźieią przez kśiąſzki álbo ſromotne piſánie/ y przez inſze potwarzy tákoweż. KuczbKat 340; SkarJedn 335.

Szeregi: »tak przez pisanie jako przez mowę« (1): [Paweł z Barnabą, Piotrem i Janem] chodzili po rozmáitych kráinach/ każąc y náwracáiąc lud ſproſny ná krześćiáńſką wiárę/ ták przez piſánie iáko przez mowę BielKron 143.

»przez usta i pisanie« (1): to ieſt Catholica Apoſtolica, to ieſt powſzechna/ Apoſtolſka náuká. Bo z Apoſtolſkich vſt wyſzłá: przez vſtá y piſánie ich namieſtnikow ReszPrz 33. ~

W przen (2): KromRozm III P3; Wáſzá rzecż Pánowie/ [...] áby wam ná potym moie piſánie nie vmilkło [ne literulae nostrae vobis deinceps conticescant]. ModrzBaz 140.
a. List (60): LibLeg 10/155v; Po tákiem piſániu Papież piſał Kſiążęciu przyácielſkim obycżáiem BielKron 196, 209, 220, 245v; HistLan F2; toz od drugych niektorych tu niebędących maiąc pisanie baczęmy zich zdania ActReg 134, 127 [2 r.], 173.

pisanie do kogo (8): mi themv wſzithkiemv wiroſvmiawſchi spyſſania przyaczielia naschego do nas dlia they prziczini kazaliſmi lyſth pyſſacz do was. LibLeg 10/59, 10/91; SkarJedn 199; [Anatolijusz] we wſzytkim ſię Leoná S. dokładał/ iáko ſię z piſania Papieſkiego do niego pokázuie. SkarŻyw 319; ActReg 122, 143, 161. Cf pisanie do kogo o czym.

pisanie do kogo o czym (1): ActReg 125 cf »skargi i pisania«.

pisanie od kogo (1): kniemu [Seneka k św. Piotrowi] cżęſto liſti piſał, á zaſię od niego piſánie pilnie ſobie rozważał BielŻyw 142.

pisanie czyje [w tym: G sb i pron (23), pron poss (11), ai poss (3)] (37): yakom tesz wirozvmial spyſſania tego Sedziego naschego o pyerwſchim poczinieniv szkod tich poddanich naszich LibLeg 11/62v, 10/59, 11/18, 63, 65v, 86v (10); yednoſtáynye ſye piſánim ſwym do Agápetá/ papyeżá/ yáko do głowy á namyáſtká Pyotra S. vćyekli KromRozm III P5v; GroicPorz y3; OrzList gv; BielKron 204; Vereor ne literarum a me officium requiras, Obawam ſie ábyś mego rzadkiego piſánia zá złe nie przymował. Mącz 337b; OrzQuin D4v; SkarJedn 199, 245, 248; SkarŻyw 319; ActReg 53, 122, 127, 128 [2 r.], 140 [2 r.] (12); PudłDydo B5v. Cf Zwrot.

Ze zdaniem przydawkowym (1): I yeſth wdzyeczen yego Kro. mcz thego vkazanya y pyſzanya pana Voyewodzynego yſch chcze bicz prziyaczyelyem y dobrem Samſzyadem yego Kro. mczi. LibLeg 11/163v.

W połączeniu szeregowym (1): a tak mi wirozvmielyſmy spyſſanya do nas zlyſtow waſſzich y ſpowyeſczy poſlow waſzich LibLeg 10/91.

W charakterystycznych połączeniach: pisanie przyjaciela; pisanie bezpieczne, chytre, częste, łaskawe, ostre, papieskie, pierwsze, rozmaite, rzadkie, własne; pisanie czynić, czytać, mieć, odstawić, rozważać, ujrzeć, zalecać, pisanie nastąpiło; pisania przeć się, żądać; pisania przepis; pisaniem ofiarować [co], oznajmić [co] (2), rozgniewać, uciec się [do kogo], usidlić, wybawić [co]; z pisania baczyć, być kontent, nauczyć, wyrozumieć (5); na pisanie nie dbać, nie wierzyć.

Zwrot: »na pisanie [czyje] odpis(ow)ać, dać respons« [szyk zmienny] (2:1): Przytym dał I.C.M. proſić/ áby mu wáſzá C.M. odpiſáć racżył/ na Iego C.M. piſánie BielKron 332; Napisanie wm dał doniego respons ActReg 128, 124.
Szeregi: »poselstwo i pisanie« (1): Prziyaſn kthoram pan Voyewoda yego Kro.mczi czeſthemy poſelſthwi y pyſſanym na them nowim panſthwye ſzwim offyarvye. LibLeg 11/185v.

»tak pisanie, jako i respons« (1): dla zrozumienia lepszego Vprzi [!] tez W. posyłamy tak pisania X. Biskupowego iako y Responsu Hetmana Koronnego y Kondycyi przepis. ActReg 143.

»skargi i pisania« (1): oczym często skargy y pisania bywaią doKIM. ActReg 125.

Wyrażenie przyimkowe: »przez pisanie« (2): Obiaw mi ſwoie imię przez máłe piſánie CzahTr K2v.
~ Szereg: »i przez pisanie, i przez posły« (1): A Grzegorz Papież wtory vpominać Pátryárchy y Ceſarzá y inne wſchodne Biſkupy nie przeſtał y przez piſanie y przez poſły ſwoie SkarJedn 198. ~
α. Listy apostolskie [czyje: w tym: pron poss (5), G sb (1), ai poss (1)] (7): LubPs Dv; A ná oſtátku piſánia ſwego Timoteuſzá pozdrawia od Eubuluſá KrowObr 21v; SkarJedn 97.

pisanie do kogo (3): Iáko y tu Páweł s. nadobnie tego dokłáda w tym ſwym piſániu do Gálátow RejPos 33, 231v; CzechRozm 87.

pisanie o kim, o czym (1): Ták iáko też potym tego y Páweł s. w piſániu ſwym o tym Pánu popráwić racżył: Iż v niego żadnego bráku áni roznośći w oſobach nie máſz RejPos 300.

b. Dokument prawny (40): GroicPorz d4v, p2, y3, nnv; ModrzBaz 92v; ZapKościer 1580/14v; KAźimiérz z łáſki Bożéy Król Polſki: Oznáymuiemy ninieyſzym piſániém [significamus tenore praesentium JanStat 225]: iż [...] wydáliſmy Státutá SarnStat 183, *4, 218, 249, 579, 596 (19).

pisanie czyje [w tym: pron poss (5), G pron (1)] (6): GroicPorz d4v; roſkazał piſánim ſwym Cyrus/ ábyſmy ten dom budowáli [scripsit Cyrus rex domum hanc aedificare] Leop 3.Esdr 6/17; SarnStat 163, 287. Cf przez pisanie czyje.

W charakterystycznych połączeniach: pisanie faleszne (fałszywe) (2), jawne, sądowne, teraźniejsze, uczynione, własne [= właściwe]; pisanie potwierdzać, znaleźć, pisanie bywa za jawne poczytane, przyjdzie do zwierzchności, bywa umocnione i potwierdzone; branie pisania, formularz, obrona, pomoc; pisaniem obiecować, oznajmować (2), pochwalać, rozkazać, skazować, umacniać, utwierdzać, od pisania brać (3), wyciągać (3); w pisaniu rozdzielnie stanąć.

Wyrażenia: »pisaniem opisany« (1): W Imię Boże/ Amen. Ná wieczną téy rzeczy pámięć: która tym piſániém ieſt opiſána. SarnStat 1210.

»pisanie urzędowe« (1): LIſt/ ieſt piſánie Vrzędowe ku wywiedźieniu á potwierdzeniu iákiey Spráwy vczynione. GroicPorz y2v.

Szereg: »list albo pisanie« (1): NA któréy płacéy/ zá liſty álbo piſánia [pro literis vel Notis JanStat 500]/ Piſárze Ziemſcy y Grodzcy máią przeſtáwáć SarnStat 818.
Wyrażenia przyimkowe: »przez pisanie« = scripto JanStat (6): ComCrac 19v; Proſcribo – Przez pyſſanie przedaine bycz oſnaimuię. Calep 863b; SarnStat 1076.

~ przez pisanie czyje [pron poss] (2): SarnStat 9 [idem] 890. Cf »przez pisanie albo obwieszczenie«.

Szeregi: »przez pisanie albo obwieszczenie« (2): nápomnieni przez piſánie álbo obwieſczenié náſzé [nostris requisitionibus admoniti JanPrzyw 12] SarnStat 890 [idem] 9.

»przez posły abo przez pisanie« (1): tedy ſtroná obráżona drugiéy ſtronie będźie powinna przez Poſły ábo przez piſánié [Nunciis, aut scriptis JanStat 898] tákowé krzywdy y nielubośći oznaymić SarnStat 1115.

»przez wyrzeczenie takież i przez pisanie« (1): Sędziowie Papieſcy nie ſkwapiáiąc ſie oznáymowali ſie być prawdziwemi poſły od Papieża przez edikt/ to ieſt iáwne wyrzecżenie takież y piſánie BielKron 374. ~

»pod pisanim« [czyim] (1): [na sejmie w Auszpurku mówili] áby theż było wolno káżdemu mowić/ prziecháć/ y odiecháć pod piſánim/ pyzyrzecżenim [!] Papieżá y Ceſárzá BielKron 230v.

2. Czynność pisania; scriptio Mącz, Modrz, Calep, Cn; stylus Mącz, Modrz, Calep; scriptura Mącz, Cn (195):
a. Kreślenie liter i słów, stawianie znaków graficznych; umiejętność pisania; ductus a. forma, a. pictura literarum Cn (51): Fenix [...] Wynalazł też káráktery ku piſániu/ y ludu poſpolitego náucżył. BielKron 49, 45v, 264v, 277; KwiatKsiąż H4v; Stylum exercere, cwiczić ſie w piſániu. Mącz 14c; Imitari chyrographum alterius, chcieć tráfić cziyę rękę/ naśládowáć kogo w piſániu. Mącz 166a, 20c, 33d, 5Id, 187d, 270b (11); Gdiż przyrodzenie cżłowieká nędznego rodzi ſie iáko goła tablicá/ zgothowána ku piſániu RejPos A6; naſzy Polacy poſpolićie oney krainy mowy w piſániu vżywaią/ zktorey kto rodem. BudBib c; Calep 3a, 58a, 320a [2 r.], 747b, 957a [2 r.]; Vżywamy bowiem liter w piſániu więcéy niż potrzeba JanNKarKoch D2, D2, D2v, D3, H3v; SarnStat 1242.

pisanie czego (2): Mącz 395c; A w piſaniu tich wſzytkich [é, è, ę] tak śie zachować/ iako śię i o piérwſzéy liteŗe mówiło JanNKarKoch E3v.

pisanie czyje czym na czym (1): A tym rzecży ſwey nie dowiedźie co potym fol. 446. przydawa o piſániu Chriſtuſowym pálcem ná źiemi CzechEp 320.

W połączeniu z nazwą języka w którym pisany jest tekst [w tym: języka [jakiego] (2), w [jakim] języku (1)] (3): Przytem przydána ieſt nauka czytania i piſaniá ięzyka Polſkiégo MurzNT kt; MurzOrt B; Soloecismus et soloecon, Pobłędna, pochybna mowá álbo piſánie w którymkolwiek yęzyku Mącz 400a.

W połączeniu szeregowym (1): niewiém czemuby to/ ć/ z punktem, ábo choć tákié ć/ miáſto / cz/ [...] ważnè bydź niemiáło? gdyż ániby rzeczy trudniło, y do poięćia, do czytánia, y do piſánia łácnè bárzo, ieno zwyczáiu trzebá. JanNKar E2v.

W charakterystycznych połączeniach: pisanie dobre, pilne, pobłędne, pochybne, postronne; pisanie języka (w języku) (3); pisanie wynaleźć; pisanie palcem na ziemi; pisaniem umacniać, do pisania pulpit, tabliczka (5), trcina; do pisania dobry, godny [= nadający się], łacny, sposobny (2), zgotowany; do pisania podawać (2); ku pisaniu buksztaby, karaktery (3), kreta [= kreda], litery; w pisaniu ćwiczenie, sposob, zwyczaj; w pisaniu ćwiczyć się, naśladować (3), [czego] potrzebować, [czego] używać (2).

Wyrażenia: »nauka (dobrze) pisania« = orthographia Mącz, Cn (5): MurzNT kt; MurzOrt B [2 r.]; GliczKsiąż H5; Orthographia, Latine recta scriptura, Dobre piſánie. Albo nauká dobrze piſánia. Mącz 270b.

»obyczaj, sposob pisania [w tym: czyjego (1)]« (1:1): BielKron 96v; Królá świętéy pámięći Zygmuntá Auguſtá liſty pokoiowé odpráwuiąc/ był to poniekąd ſpoſób piſánia mégo. JanNKar A4.

»pior(k)o (a. grafka) do pisania, ku pisaniu« = calamus scriptorius Mącz; stylus Calep (3:1): Calamaristheca, Pennal, co piórá w nim chowáyą do piſánia. Mącz 31a, 374b [2 r.]; Stylus – [...] Grafka do pyſſanią. Calep 1013a.

»starodawne pisanie« (1): Tóż téż piſmo mam ná párgáminie ſtárodawnégo piſánia tymiż ſłowy GrzepGeom L3.

Szeregi: »(albo) czytanie i (albo) pisanie« [szyk 3:2] (5): MurzNT kt; A tak i na ten czás przypiſalichmy tu/ krotką nauké [!] czytaniá i piſaniá MurzOrt B, B; GliczKsiąż H5, I7v.

»pisanie a drukowanie« (1): Sinopis, Cinober, rubriká/ yeſt czerwona fárbá do rozmáyitich rzeczy á zwłaſzczá do piſánia á drukowánia xiąk należąca. Mącz 395c.

»formowanie liter i pisanie« (1): obiecádło tóſz máią [języki germańskie] co y Láćinnicy, krom formowánia liter y piſánia JanNKar Dv.

»pisanie a liter malowanie« (1): Nie wſpominam tego/ iż ſámym piſániém á liter iákoby malowániem [scriptione ipsa et literarum quasi exaratione]/ nie tylko pamięć ſię vmacnia/ ále też y ći co piſzą bywáią iákoby nápomnieni ModrzBaz 88.

b. Spisywanie, opisywanie, relacjonowanie zdarzeń, treści; tworzenie tekstu, przepisywanie; compilatio JanStat (144): FalZioł II 3b; Było z dawna y ieſt po dziſieyſzy dzien w naſzych ſtronach mnoſtwo rzecży znamienitich, z ktorych byłaby materia godna piſaniu na rozmnożenie czci á ſławy kroleſtwa polſkiego MiechGlab *2v; ZapWar 1549 nr 2657; KromRozm II e marg; Ma być piſmo ſwięte ſpolne/ Ku piſaniu wſzytkim wolne. BielKom A4v; GroicPorz B4, e, ev; RejWiz A8v; Piſárze mogą mieć podpiſki dla piſánia UstPraw C2v; Wiele ſláchetnych dzieiow Lechowi potomcy mieli z Niemcy/ godnych ku piſaniu BielKron 340, 10v, 54v, 101, 258, 334 (12); Scripturio, Rad bym piſał/ piſzczą mi zęby na piſánie. Mącz 374c, 49b, 53a, b, 86c [2 r.], d (13); OrzQuin E marg; A przedſię Athánázius w tym krotkim Kredzie (gdzie iednák w tákim piſániu in Symbolis nie ieſth obycżay długiemi ſie ſłowy y wykłády báwić)/ tę to ſentencią iednákże wyłożyć chciał. SarnUzn F8v; SienLek 112v, Vuu3v; GórnDworz G6, L8v; Trzebá ſię też ćwicżyć w piſániu/ dyſputácyie y deklámácyie ſpráwowáć ModrzBaz 134v; Tenże ieſzcże Zophronius cap. 201 táką powieść piſanim zoſtawił. SkarŻyw 102, 46 [2 r.], 201, 202, 544 [2 r.]; StryjKron 737; CzechEp 107; Calep 957a; LatHar +4, 512; WujNT 516; JanNKarKoch F3, G2v; SarnStat 326, 563, 817, 818.

pisanie czego (54): Od piſánia zdáney kwity piſarz nic niema bráć UstPraw Gv; BielKron 334; Mącz 267c, 310b; SarnUzn C7v; GórnDworz F7v; BiałKat 163v; HistLan F5; A iżbyście wiedzieli/ co mię do piſánia rozmow tych przywiodło [...] tego kilká przycżyn przednieyſzych vſłyſzycie. CzechRozm A4v; ModrzBaz 61v, 133v; SkarŻyw 363; Sliachetny Matis Cieszyca. żądal ieſt od nas piſania proteſtaciey ZapKościer 1580/15v, 1580/12v, 16v; WujNT 486; Téż w piſániu tego Reyeſtru byłá wezwána Rádá Królá Iego M. SarnStat 370, 5v, 776, 802, 803 żp, 804 (12); Nie ſkwápiayćie ſię też ná piſánie y rozmnażánie Konſtytucyi SkarKazSej 702b, 694a marg. Cf »pisanie ksiąg«, »pisanie w księgi«, »pisanie listu«, »obyczaj pisania«, »pisanie wierszow«.

pisanie do kogo (2): Scribes ad me ut mihi nascatur epistolae argumentum, Piſz ku mnie ábym ya też miał ku tobie nieco piſáć/ aby mi ztąd vrósł pochop piſánia do ciebie. Mącz 241b; ActReg 68.

pisanie z strony czego (1): Opatrzny Kaſper Iakub i Bartoſz z Nakliey, ządali ſą od nas pisania ſ strony Vgody miedzi sobą Braterſki ZapKościer 1579/3v.

pisanie w co (3): Godnieyſza byłá ta żeńſka płeć piſánia w wielkie hiſtorie ná świećie/ niźli Lukrecya Rzymſka BielKron 341. Cf »pisanie w księgi«.

pisanie o kim, o czym (6): Beli też ći ludzie [Gotowie] ięzyká rozmáitego iáko y narodu/ przeto Hiſtorikowie niemogli ſie zgodzić w piſániu onich z tákiey roznośći. BielKron 337; Mącz 84c; GórnDworz H; BielRozm 19; WujNT 516. Cf Fraza.

pisanie czyje [w tym: pron poss (3), G sb i pron (3)] (6): Leop 3.Mach 6/35; Napletli też Zydowie o nim wiele ſwoim piſánim BielKron 462; KwiatKsiąż G3v; RejAp BB4; NiemObr 94. Cf »księgi pisania«.

W połączeniu z nazwą języka, w ktorym pisany jest tekst (1): Bo to ieſt myſtica phraſis linguae ſacrae, to ieſt obycżay piſánia Táiemnic w ięzyku żydowſkim SarnUzn C7v.

W połączeniach szeregowych (7): Gdiſz takowe rzeczy mnie zwielką praczą przichodzą/ á to nie iedno dla nakladu mego/ ale też pyſſania y wdrukarny corigowania y poprawiania SeklKat Z3v; to ieſt yż mu żadna okwitość ludzi á ich giełk/ iego tak cżytaniu iáko piſániu/ y ſprawom rozmaitim nie ieſt naprzeſzkodzie KwiatKsiąż G3v; ModrzBaz 59v; SkarŻyw 334; WujNT 460; ále w ſądzeniu/ w dawániu rády/ w piſániu/ ſámego Bogá y ſpráwiedliwośći świętey/ [...] będę náſzládował y ſłuchał SarnStat 561, 877.

W przeciwstawieniach: »pisanie ... kazanie, opowiadanie« (2): Obrok Duchowny. Pierwſze kazánie Ewánieliey niſzli piſanie. SkarŻyw 363 marg; Iáko y Páweł Tymotheuſzá nápomina/ áby vrząd Ewángeliſty wykonał/ nie w piſániu/ ále w opowiádániu Ewángeliey. WujNT 486.

W charakterystycznych połączeniach: pisanie artykułow, ewanjelijej (2), historyjej (4), konstytucyjej, kontraktu, kontrowersyjej, kontumacyjej, kroniki, kupu (2), oracyj, prawnych postępkow, protestacyjej, rejestru, roku (4), rozmow, poważnych rzeczy, spraw prawnych, sprawy kontraktowej, tajemnic, ugody; pisanie chytre, długie, grube, gruntowne, jasne, łacińskie, nabożne, niejasne, niesprawne (2), niewstydliwe, obfite, porządne (2), prożne, przedłożne, rządne, skromne (2), in symbolis, trudne; pisanie w historyje; pisania cel, forma, nauka, pochop, potrzeba (3), przedsięwzięcie, przyczyna (9), rzemioslo; pisania potrzebować, żądać (6); bez pisania zejść; dla pisania podpisek; do pisania wątek; do pisania rzucić się, przynależeć, przywieść; z pisania przymowki, szkody; z pisania wyrozumieć, [kogo] żywić; ku pisaniu chuć, mądra głowa, natchnienie, porzeba, skłonność, śmiałość; ku pisaniu (nie) godny [= zasługujący] (7), potrzebny (2), potwirdzony, prętki, skłonniejszy, snadniejszy, sposobny (2), wolny [= dozwolony], zacny; ku pisaniu dawać, pronuncyjować, naleźć, posłać; pisanie porzucić; na pisanie skwapiać się; pisaniem napleść [o kim], podawać przyszłym czasom, (za)bawi(a)ć się (3), żywić się (2); w pisaniu chwała, przedsięwzięcie; w pisaniu wolny; w pisaniu ćwiczyć się (2), omylić się, pomagać, trudzić się [czym], używać.

Fraza: »wieleby było pisania [o czym]« (1): Wieleby było o ich nierządzie piſánia BielSat C2v.
Wyrażenia: »pisanie ksiąg (a. książek) [szyk 2:1], księgi pisania [czyjego]« (3:1): przynioſł Ezdrás kſięgi zákonu piſánia ſwego BielKron 97; RejZwierc 268v; Zabawiał ſię y piſanim kśiąg y rozmową ludzi vcżonych y dawánim dobrey rady bliżnemu/ y innymi świętymi á Biſkupiemi vcżynnośćiámi. SkarŻyw 334; LatHar +6.

»pisanie w księgi [czego]« (2): ządal ieſt od naſ piſania wkxięgi naſze. Sprawy Contractowey ZapKościer 1530/15, 1580/11v.

»pisanie listu« [szyk 10:2] (12): Consuetudinem earum epistolarum tempus eripuerat, Czás przeſzkodźił liſtów do ciebie piſánia. Mącz 427b, 115d, 239d, 279b; Chytre piſánie y przeſyłánie liftów. BielSpr 48v; ModrzBaz 59v; Na ktorego liſtu piſanie/ obrał Zbor wſzyſtek ſzesć Grekow a ſześć Láćinnikow SkarJedn 268; ReszList 165; Epiſtolaris – Czo przinąlezi do piſsaniąliſtow. Calep 368a; WujNT 517 marg, 521 marg, Zzzzz4.

»obyczaj, sposob, kształt pisania [wtym: czego (2)]; w pisaniu sposob« = genus orationis a. scribendi Mącz; stylus Calep (2:2:2;1): Demonstrativum genus scribendi, Wywodny obyczay piſánia/ którym náuczamy słuchácze/ okázuyemy á wywodźimy rzecz naſzę. Mącz 231d, 365b; SarnUzn C7v; GórnDworz G6; tom dla ſnádnieyſzego w piſániu ſpoſobu vcżynił [id methodi causa a me factum est]/ przez ktory ku onem rzecżam chćiałem przyść ModrzBaz 1v; Calep 1013a; WujNT 193.

»pisanie wierszow« = poetica Mącz, Cn; versificatio Calep, Cn [szyk 3:2] (5): Furor Poeticus, nadchnienie Poetów ku piſániu wierſzów. Mącz 141b, 307d, 479b; Poetice – Nauka wierſzow pyſanią. Calep 817a, 1115a.

Szeregi: »pisanie i (ani) czytanie« [szyk 1:1] (2): BielKron 150v; Ktemu y to mię moleſtowáło/ żem był ná ocży záchorzał/ nie będąc ſpoſobny/ do cżytánia áni do piſánia. NiemObr 24.

»pisanie i kazanie« (1): Wnocy y wednie trudnośćiámi vrzędu ſwego Papieſkiego zátrudniony/ iednák piſanim ſię y kazánim bawił. SkarŻyw 317.

»mowienie albo pisanie« [szyk 2:1] (3): w wiele mowieniu albo pyſſaniu iako madri Salomon mowy nieuwiaruie ſię wyſtepku SeklKat Z3v; Gloſſographi – Wikładacze słow trudnuyſzich [!] bądz piſſanim albomowienim. Calep 459a, 1013a.

»nauka i pisanie« (1): nieſpánim ſię y robotą w náuce y piſaniu trudził SkarŻyw 411.

Przen [czym na czym] (1): Ktory zakon/ piſánia ná ſercu cżłowiecżym/ duchem ś. y obrzezowánia/ [...] ia tho názywam zakonem Bożym wiecżnym. CzechRozm 88.
3. Treść (4):

pisanie czego (3): poſſel wasch do nas prziſchedl y mi wirozvmieli wſzithkiemv dobrze spyſſania lyſthow LibLeg 10/60v, 11/83v; CzechRozm 52.

pisanie czyje (1): przetoż inne liſty Apoſtolſkie S. Piotrá/ Ianá/ Iákubá/ y Iudy przećiw temu nawięcey śćiągáią ſwe piſánie/ áby pokazáli/ że wiárá bez vczynkow nic nie ieſt pożyteczna. WujNT 519.

4. Pismo, alfabet, kształt liter [czyje: pron poss] (2): Ty trzy ięzyki miánowáne ſą nagruntownieyſze ná świećie/ Zydowſki/ Grecki/ y Láćińſki/ inni od nich wynáleźli ſwe poſtronne piſánie/ iáko Zydowie od Kaldeycżykow/ Arábowie od Zydow BielKron 335v; JanNKar A3v.

Cſ NIEPISANIE, PISAĆ, PISMO, PIŚMIĘ

MN