[zaloguj się]
[pdf]

GODZINKA (37) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N godzinka godzinki
G godzinki godzinek
A godzinkę godzinki
L godzinkach

sg N godzinka (10). ◊ G godzinki (9). ◊ A godzinkę (7). ◊ pl N godzinki (4). ◊ G godzinek (1). ◊ A godzinki (5). ◊ L godzinkach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (cztery z tych samych przykładów) ‒ XVII (z Cn) – XVIII w.

Dem. od „godzina”:
1. Bliżej nie określony dłuższy lub krótszy odcinek czasowy; czas, pora, chwila, moment [niekiedy w nawiązaniu do znacz. 1. i 2. GODZINA]; horula Murm, Mącz; horuncula Murm (28): Murm 14; Mącz 158a; bo iuż muśiſz licżyć y Cizioianus y godzinki/ ábyś powinnośći ſwey nie omieſzkał. RejZwierc 38v; Ná coſmy bárzo ſłábi/ y mniemamy áby wſzytko zginąć miáło/ dla máłey godźinki/ ktorą P. Bogu y chwale iego dáiem. SkarKaz 609b; Horoscopus – Okregi niebieskie wſtepuiące. Godzinka ta ktorąſmi ſie narodzieli. Calep 488a.

W połączeniu z liczebnikiem (3): RejPos 275; ANo cżłowiek poććiwy á tho ſláchetne ſtworzenie ſzkodá y iedney godzinki áby ią miał márnie ſthráćić RejZwierc 62v, 108.

Frazy: »co godzinka« (1): Widząc że z nas też nędznicżek káżdy/ Co godzinká to doźdrewa záwżdy/ A iż ni wzwie gdy ſie vrwáć muśi RejAp 199v.

»godzinka minie« (1): NIE wątpię: iże ták/ gdy godzinká minie: Ná zad ſie powtore nigdy nienáwinie. WisznTr 35.

»godzinka nadejdzie« (1): Ze pod wyſokie niebá rzewliwy głos idzie/ Aż w tym iego oſtátnia godzinká nádeydzie. WisznTr 15.

»godzinki darmo schodzą« (1): Iaciem iáko excitarz co brząkam po ſłowie/ Ale wy wybijaycie wieldzy zegárowie. By wam márnie godzinki dármo nie ſchodziły/ Ktoreby wam k wiecżoru potym záſzkodziły. RejZwierc 253.

»godzinka (na zegarze) uderzy, godzinkę zegar uderzy« (2 : 1): Bochwá ná to powinná ſpołu pomnieć obá. Iż iáko tu godzinká namnieyſza vderzy/ To ſie s koſą márna śmierć ná ſzyię zámierzy. RejWiz 65; Bo ieſliże ieſth ná iákim vrzędzye iuż go záwżdy pilnowáć muśi/ á co ktorą godzinkę zegar vderzy to łbem miece by ſzalony/ pilnuiąc áby cżáſu ſwego nie omieſzkał. RejZwierc 158, 23v.

»godzinka upłynie« (2): Abowiem widzimy tho iáſnie iáko nam cżás náſz márnie vpływa/ á czo godzinká vpłynie tho iuż nie náſzá RejZwierc 103, 62v.

Zwrot: »godzinkę opuścić (a. upuścić)« [szyk zmienny] (3): RejPos 275; bo thák w żywocie ſwym iáko y w goſpodárſtwie iáko iednę godzinkę vpuściſz iuż śiłá vpuśćiſz RejZwierc 108, 102v.
Wyrażenia: »godzinka dobra« (1): iż dla nyepłodu/ kthorym yą był pan Bog náwyedził/ żadney godzinki dobrey nyemyáłá/ fráſuyąc ſie o płod GliczKsiąż C2v.

»każda godzinka« (4): Vważayże iać radzę/ tu káżdą godzinkę/ Bo áni ſie obacżyſz/ kiedy połknieſz ſlinkę. RejZwierz 143; RejZwierc 62v [2 r.], 100.

»ostatnia godzinka« (1): WisznTr 15 cf »godzinka nadejdzie«.

»żadna godzinka« (3): GliczKsiąż C2v; A ták nie máſz tey żadney godzinki ábychmy tego pewni á iśći byli áby nas iáka przygodá poſtronna pothkáć nie miáłá. RejZwierc 151v, 102v.

a. W funkcji przysłówka: »godzinki« (1):
Wyrażenie: »żadnej godzinki« (1): że my te dzyeći ktore mamy w rzemyęsle/ nye wiedzyem ich ktemu/ áby myáły ſie cżego nyeforemnego vcżyć/ nye dopuſſcżamy im práwi żadney godzinki proznowáć GliczKsiąż G6v.
b. Wyrażenia przyimkowe w funkcji przysłówka (4):
»na godzinkę« (3): LatHar 664 cf »na puł godzinki«.
~ Wyrażenia: »na każdą godzinkę« (1): Támże pirwey ochędoż/ tám płocż/ tám wycieray/ A ná każdą godzinkę/ tey łáźniey dozyeray. RejZwierz 142.

»na puł godzinki« (1): Więc áby ſię ſerce twoie ná puł godzinki/ álbo godzinkę/ trochę od zabaw świeckich vſpokoiło. LatHar 664. ~

»przez godzinkę« [w połączeniu z liczebnikiem] (1): Oto Pan Bog moy [...] przez cáłą noc/ gorzką mękę ćierpieć racżył [...]: á ia y przez iednę godźinkę ſtraży trzymáć/ ábo w cżuynośći trwáć przy nim nie mogę. LatHar 49.

2. Określone przepisami liturgicznymi brewiarzowe modlitwy kapłańskie, odmawiane w Kościele katolickim w określonych godzinach [tylko pl] (9): Ták zámykáć wſzytkie modlitwy w tych Godźinkách. LatHar 305, 302 żp, 314 marg, 742.
Wyrażenie: »godzinki kościelne« (2): GOdźinki te Kośćielne tobie oddawamy/ Iezu Pánie/ y twoię w nich mękę wznawiamy. LatHar 314, 302.
a. Modlitwy z nabożeństwem do Marii Panny; preces horariae, quae sub Deiparae nomine Deo offerentur Cn (3):
Zestawienie: »godzinki Panny Maryjej (a. Bogarodzice)« = officium B.M.V. Cn (2): KrowObr 61v; Ieſzcże Máłgorzáćie cżterzy ſię látá nieſpełniły/ á cżytáć iuſz y godzinki Pánny Bogárodzice mowić vmiáłá. SkarŻyw 159.
α. Zbiór modlitw do Marii Panny (1): Mamy Godzinki iey/ ták od Koncylium Kláremonteńſkiego/ iáko y zá roſkazániem Piuſá piątego Papieża/ ná świát pożytecżnie wydáne LatHar 506.

Cf GODZINA, GODZINECZKA

HG