Mocny napój alkoholowy, wódka; ze względu na własności rozgrzewające i wysuszające stosowany jako środek leczniczy (najczęściej zewnętrzny), a także kosmetyczny;
vinum adustum Murm, Mymer2, BartBydg; aqua vitae FalZioł, Cn; vinum crematum, vinum igni eliquatum, vina factilia ex herbis, radicibus, seminibus, fructibus decoctis, vinum ex fecibus cerevisiae crematis et adustis Cn (75):
Murm 164;
BartBydg 170b;
rozmocż chuſtkę albo gębkę w Gorzałcze ktorą zową aqua vite á tego woniay FalZioł V 63v;
Takieſz też rzodkiew naſkrobana iako miazga [...] a z gorzałką w możdżerzu vtłucżona/ [...] cżyni ſtolcze wodne FalZioł V 84,
I 125b,
II 15b,
23 [2 r.],
V 71,
71v (
14);
MiechGlab *8v,
23;
Mymer2 43v;
RejRozpr I2;
LudWieś B4;
BielKom E8;
Mącz 352d;
Niektorzy mocną gorzałkę leią ná chory ząb/ á bol im vćicha. SienLek 76v;
wléyże ktemu gorzałki ták wielé/ iżby ſye rozrzedźiło iáko máść/ á tym kroſty ná noc pomázuy. SienLek 134,
71v,
72,
78,
129v,
149 (
10);
GórnDworz C6;
A nátrzy ſie iáko gorzałką á oliwą á mydełkiem roſtropną powſcięgliwoſcią RejZwierc 162,
95v,
104,
157v;
Strum L4 [2 r.];
Oczko 11;
ReszPrz 43;
mam ieſzcże ſám dobry á pełny dzban dobrey gorzałki WerGośc 230;
Ale v nas to pocáłowánie vſtáło/ podobno dla tego/ iż z drugiego ábo z drugiey/ y przez vlicę gorzałkę dobrze pocżuie. WerGośc 264,
229,
230;
BielSjem 21;
GostGosp 104;
KlonWor 69 marg.W charakterystycznych połączeniach: gorzałka (barzo) dobra (6), (barzo) mocna (4); gorzałki bańka, dzban (2), kęs, poł garnca; gorzałki przyl(ew)ać (włać) (4); gorzałką chuchnąć, mazać się, nacierać (natrzeć) (2), śmierdzieć; gorzałkę lać (2), poczuć.
Zwroty: »gorzałki napić się (
a. opić się); gorzałkę pi(ja)ć« [
szyk zmienny] (
4;
2):
FalZioł V 69v;
LudWieś B5v;
Ráno też wſtawſzy s poſciałki/ Nápiję ſie kęs gorzałki BielKom E7;
RejWiz 60v;
RejZwierc 27;
BielSjem 23.»gorzałkę palić; palenie gorzałki« (4; 2): FalZioł I 77a; Przydzye złodzyey do łotrá gdzye gorzałkę palą/ To iuż ſobie obádwá ſwoie ſzcżęſcie chwalą. RejWiz 139v, 97; także [aby] warzenya pyw y palenya Gorzalk [...] wolno do czaſzu ym poſwolonyego wſzywaly ZapKościer 1582/33; SarnStat 972 [2 r.].
»gorzałkę szynkować; szynkowanie gorzałki« (2; 1): dla tego ſzli do ſzynkownego domu Antoniego kácżmarzá/ gdźie gorzałkę ſzynkowano/ práwie pod kazánim WerGośc 229, 231; SarnStat 972.
Szeregi: »(tak) piwo, (a, i, jako) gorzałka« [
szyk 7 :
1] (
8):
RejWiz 97;
Strum L4;
ZapKościer 1582/33;
ſzynkarz od ſzynkowánia przez cáły rok/ ták piwá iáko gorzałki po ſześći groſzy ná káżdy rok. SarnStat 972,
230,
348,
972;
CzahTr Lv. [
Ponadto przy innym szeregu 2 r.].
»gorzałka, (albo) wino« [szyk 2 : 1] (3): Oczko 10v; prze kęs roſkoſzy ná pálcu/ ktora ták długo trwa/ pokić ſię gorzałká/ wino/ álbo piwo po gárdle wlecże WerGośc 227; SarnStat 17.
W przen (3):
Zywi śię iáko może gorzałką/ nićiámi BielSat B4v [
idem]
BielRozm 14.Szereg: »piwo, wino albo gorzałka« (1): ten pewnie w piwie/ w winie/ álbo w gorzałce rozum ſwoy wſzytek vtopic/ y ſam vtonąć/ á gárdłem przypłáćić muśi WerGośc 228.
Przen: Pijaństwo (1): drudzy też od gorzałek álbo od inſzego rozmáitego obżárſtwá ſproſnemi wrzody á rozmáitemi niemocámi pozdycháią RejZwierc 132v.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}