[zaloguj się]

GROZIĆ (355) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf grozić
indicativus
praes
sg pl
1 grożę
2 grozisz grozicie
3 grozi grożą
praet
sg pl
1 m groził(e)m, -m groził m pers
2 m -ś groził m pers
3 m groził, grozi(e)ł m pers grozili
f groziła m an
n groziło subst
fut
sg pl
3 m będzie groził, będzie grozić m pers będą grozić
imperativus
sg pl
2 gr(o)ź groźcie
3 niech grozi
conditionalis
sg pl
3 m by groził m pers by grozili
n by groziło subst
impersonalis
praet grożono
participia
part praes act grożąc

inf grozić (29).praes 1 sg grożę (10).2 sg grozisz (11).3 sg grozi (138).2 pl grozicie (5).3 pl grożą (24).praet 1 sg m groził(e)m, -m groził (2).2 sg m -ś groził (3).3 sg m groził (39), grozi(e)ł SkarJedn (2). f groziła (1). n groziło (1).praet 3 pl m pers grozili (11).fut 3 sg m będzie groził (2) BielKom, Strum, będzie grozić (1) RejRozpr.3 pl m pers będą grozić (1).imp 2 sg gr(o)ź (1).3 sg niech grozi (6).2 pl groźcie (1).con 3 sg m by groził (3). n by groziło (1).3 pl m pers by grozili (1).impers praet grożono (5).part praes act grożąc (57).

stp, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVIII w.

1. Zapowiadać coś złego, zwykle jako karę za niespełnienie określonych warunków; minari (minare) Mącz, Calag, Calep, Cn; intentare Mącz, Calep, Cn; proponere minas Mącz, Cn; minitare (minitari) Calep, Cn; denuntiare, minis territare Mącz; remurmurare Calag; comminari Calep; interminari Cn (337): Ci ktorzy ſie nadymáią/ Máło w ſobie ſtátku máią [...] Máło cżynią wiele grożą. BierEz N2, C4; RejRozpr E2; RejJóz A7; BibRadz Ps 7/12; Ceſarz dopiro groźi á my iuż dawno ſie pomśćili. BielKron 186, 194; Insequi clamore ac minis, Wołáć zá kim y groźyć. Mącz 385c, 222a, 311c, 421d, 451c; GórnDworz Q5v, Bb3; RejPos 188v; BielSat C4v; Pomni iáko [...] Prorocy ſrodze grożą á ſtraſzliwemi głoſy opowiedáią o tym ſrogim á niemiłoſiernym grzechu/ [...] iż dla nieſpráwiedliwośći będziecie záwiedzieni w niewolą RejZwierc 43; CzechRozm 233; Calag 135a, 357a; NiemObr 19; BielRozm 22; Calep 222b, 549a, 662b, 663a, b; WujNT Luc 4/41, 1.Petr 2/23; Bo zá ſtárych ludźi więcéy ſie oględowano ná ſpráwiedliwość, niż ná práwo, nie ták iáko dźiś. Wnet grożą: Mów do práwá SarnStat 1287; tedy Pan Bog podobno ná to záłożył/ áby (iáko groźi przez Proroká) y gniazdo náſze dokońcá ſpuſtoſzył. PowodPr 27; SkarKaz 7a, 610b; gdy nie doſtáią czego chcą/ rozruchy czynią/ niezgody śieią/ mſzcząc ſię ábo grożąc/ żeby tylo ſwoie pożądliwośći mieli SkarKazSej 675a, 704a.

grozić komu, czemu [w tym: komu czym (113), komu co (2), komu o co (1)] (226): BierEz A2v, E2; Odpowiedziál iemu Iezus grożątz mu: Ieſtli iá ciebie Pietrze nieumyię/ niebędzieſs miál ſe mną cżęſci w mym kroleſtwie. OpecŻyw 92, 100; TarDuch B7v; ZapWar 1533 nr 2441; BielŻyw 10, 70; MiechGlab 57; WróbŻołt ff8v; RejPs 54, 203v; nyezwikl yego krolyewſka mcz nykomv groſzycz. any yego Kro. m. dawa nygdi prziczini nyeprziyazny nykomv LibLeg 11/139v; RejRozpr B2, E2; SeklKat F4v; RejJóz H4; RejRozm 396; A ſlyſys ten ogon kozy Iakoċ my tam rzkomo grozy. RejKup h6, h3v, h5v, i2, i7, 16 (15); HistAl M3v; MurzNT 88v; KromRozm III D5v; DiarDop 105; nie wyrozumyawſſy co tho yeſt náucżycyel ná thákowe ſie tárgayą/ onym grożą mowyąc/ nye bárzo mi ſyná biy bo mi tego gárdłem przypłáćiſz. GliczKsiąż N7v; LubPs C3v, P, P4v marg, S5, V3, cc6v; KrowObr 109; RejWiz 172v; Leop 2.Par 26/19, Is 28 arg, Ier 4 arg, 23 arg, Ioel 3 arg, Am 8 arg, Mar 10/13; OrzList h2v; LeszczRzecz A4v; RejFig Bb4v; RejZwierz 8v; Gáni báłwochwálſtwo ludu y groźi im dla tey przycżyny. BibRadz Os 4 arg, Ps 7 arg, I 366a marg, Is 60 arg, 66 arg, Ier 16/10 (13); OrzRozm Cv [2 r.], C2, C3; Stároſtowie áby ſie lepiey záchowáli/ vrzędowi doſyć cżynili/ vbogiey bráćiey niegroźili. BielKron 393, 49, 87v, 95v, 103v, 140v (14); Mącz 216c, 294d, 311c [2 r.], 347b; OrzQuin K4v [2 r.], Y3 marg, Y3v, Y4; Abowiem ſłuchay iáko nam tu Apoſtoł groźi ſrodze/ iżbychmy ná to pomnieli/ iż cżás náſz bárzo krotki ieſt. RejAp 5v, BB8, BB8v, CCv, 24, 25 (13); HistRzym 49, 49v [2 r.], 51; groźi koſciołowi/ groźi miáſtu Ierozolimſkiemu/ opowieda ſrogośći y okrutne vpadki iego RejPos 259v, 27, 40, 59v, 60v, 64v (12); GrzegŚm 12; RejZwierc 250v; BielSpr c2; WujJud 89v; RejPosRozpr c4v; RejPosWstaw [413]v; Strum E4v; BudNT Luc 18/15; CzechRozm 5, 132, 178v; PaprPan Cc, Gg3v [2 r.]; ModrzBaz 84v, 94v, 102v; Nie grośćie nam/ bo ſię zá pomocą Bożą przegrozek wáſzych nie boiemy SkarJedn 217, 124, 135, 191, 323; KochOdpr Cv; Niewiáſtá oná roziádła/ grozić mu y lżyć go ięzykiem ſwoim pocżęłá. SkarŻyw 509, 68, 75, 86, 88, 118 (28); StryjKron 472; CzechEp 115, 164, 204 [4 r.], 205, 306; KochJez A3v; NiemObr 5, 31, 38 [2 r.], 40, 95 (13); KochWz 140; ArtKanc K3v, K7; LatHar [ +10], 189, 247; WujNT Matth 23 arg, Mar 3/12, Ioann 8 arg, 2.Cor 13 arg, Iac 5 arg, Apoc 2 arg; SkarKaz )( 2v, 315a, 347b, 387a, 580b; dawno nam groźićie/ á nic nie máſz chwałá Bogu. SkarKazSej 706b, 664a, 701a, b, 706b [2 r.], 707b. Cf grozić komu czym za czym.

grozić komu czym za czym (1): zá táką wzgárdą y krzywdą ſwą/ groźi mu oſtátecżną háńbą PowodPr 15.

grozić co (3): Groźi Pan pomſtę ludu łákomemu Leop Am 8 arg, Ier 9 arg, Ioel 3 arg.

grozić na co (1): Gdyż Pan opiekálnikiem iego ieſt/ á ſrodze záwżdy groźi ná pomſtę iego. RejPos [254].

grozić o co (6): A gdy im o báłwochwálſtwo groźił/ vkámionowáli go BielKron 95v; RejZwierc 44 marg, 244v, Bbb; O krzywdę Bozką y zbluźnienie imieniá iego/ vpadkiem wſzytkiego kroleſtwá groźi Izáiaſz SkarKazSej 703a; ZbylPrzyg B4v.

grozić kim, czym [w tym: czym o co (1)] (144): Xántus o to nań gniewien był/ A bićim mu ćięſzkim groźił. BierEz E2, A2v; TarDuch B7v; BielŻyw 70; MiechGlab 57; WróbŻołt ff8v, pp6v; RejPs 203v; LibLeg 10/155; RejRozpr B2; SeklKat A4v, F4v; Pleban Oleiem grozy ſumnieniu. Widzi mi ſzie iż przekaże The ſzmiałoſcz yeſlicz zamaſcze. Oſtatkiem Olieiu gębę Rychley ſnaċz miecz pokoy będę. RejKup m7, h3v, i2v, i7, v2v, x6v, dd5v; DiarDop 105; LubPs C3v, P, S5, V3, cc6v; ktorą radę potym Syrycyus papieſz [...] potwierdził/ y do kośćiołow krześćijánſkich ná záchod ſlońcá grożąc mietzem w prowádził KrowObr 231v; RejWiz 172v, 189v; ktorego [papieża] áni Sztánkár/ áni Lizmánin/ ktorymi W. M. Papieżowi groźiſz/ niedoſyęgą OrzList h2v; LeszczRzecz A4v; BibRadz Gen 6 arg, Is 1 arg, Ier 16/10, 17 arg, 26 arg, Ez 26 arg, Mich 6 arg; OrzRozm Cv [2 r.], C2, C3, K3v; Krol ſie rozgniewał poſzedł precż z rady grożąc biſkupowi y innym pánom wypędzenim y mordowánim. BielKron 356, 92v, 103v, 140v, 194, 446; Proponere mortem acerbam, Okrutną śmiercią komu groźić. Mącz 311c, 311c; OrzQuin Y3 marg, Y3v, Y4; RejAp BB8v, CCv, CC3, 24, 25 (9); RejPos 40, 64v, 107; gdźie inácżey nie groźi piſmo złym iedno onym Sądem Kryſtuſowym GrzegŚm 12, 13; A kogoć pocżnie wſtrząſáć/ pewnie iż zábieda. Groźi głodem powietrzem/ groźi krwie rozlaniem/ Groźi obcych narodow ſrogiem poſiadániem. RejZwierc 244v, 250v; BielSpr c2; RejPosWstaw [413]v; Iáko ono/ gdy Bog groźi wężowi naſienim niewieśćim/ obiecuiąc mu to/ że zetrzeć miáło głowę iego. CzechRozm 178v, 66, 132; PaprPan Gg3v; ModrzBaz 32, 94v; grozieł im wyklęćim y odćięćim od kośćiołá SkarJedn 124, 191, 323 [2 r.]; Spráwiedliwośći proſzą/ á grożą nam woyną KochOdpr Cv; więtſzemi im klątwámi/ ieśliby ſię nie vpámiętáli/ groził. SkarŻyw 413, 75, 86, 118, 124, 151 [2 r.] (22); Executią też odbieránia dzierżaw Imion Krolewſkich grożono. StryjKron 762; CzechEp 115, 165, 204 [3 r.], 205, 208; niechayże potym nikomu nieopátrznie nie groźi tym/ cżego dowieść/ y dokázáć nie może. NiemObr 95, 31, 38 [2 r.], 40, 114 [3 r.], 179; PaprUp Iv; LatHar [ +10], 189, 247; WujNT Ioann 8 arg, Iac 5 arg; SkarKaz )( 2v, 315a, 347b [2 r.], Oooo2d; SkarKazSej 664a, 686b, 696a, 701b, 703a, 706b [2 r.]. Cf grozić komu czym za czym; czym za co.

grozić czym za co (2): Bałem ſie [...] żeby mi zá złodźieyſtwo Piekłem nie groźił WujJud 89v; CzechEp *4.

cum inf (9): Przyachalo theſz tham do Ilowcza hneth po zamordowanyu Ianuſcha chlopyą Ianuſchewo kthore ſzmyercz panſka obaczywſchi barzo plakalo a mązoboyſtwa thego panu poznanſkyemv ſzyą vſkarzacz grozilo. LibMal 1551/166v; MurzNT 88v; Fuka łáie gniewa ſie muſzcżąc ſie po brodzye/ Będzye groźił kijem być BielKom E2; GroicPorz hh3v; ábowiem w then cżás Ceſarz Henryk cżwarty groźił źiemię Węgierſką wźiąć BielKron 351 v, 49; HistRzym 49v; Ale dáry tákowe odnieſieſz od tego/ Groźiſzli mu to oddáć nie będzye nic s tego. PaprPan Cc; StryjKron 472.

Ze zdaniem dopełnieniowym [(e) (10), że (2)] (12): RejRozpr E2; KromRozm III P6; BibRadz Ez 22 arg; Grożono iſz ſię Tátárowie wroćić/ a pánnom cżyſtość bráć mieli. SkarŻyw 161, 193, 331, 453, 462; CzechEp 164; chcemyli vść groźby Páná Chriſtuſowey/ gdźie groźi tym wſzytkim/ ktorzyby ſię go záprzeli przed ludźmi/ iż ſię ich on też záprzeć chce NiemObr 5, 131; o którym Moyzeſz w czwartych kśięgách ſwych powiádał/ gdźie groźi że Pan Bóg dla grzéchów náſzych miał przepuśćić ná nas kły beſtiy okrutnych OrzJan 27.

Ze zdaniem dopełnieniowym względnym równoznacznym ze strukturąkomu” (2): gdzie lud vpomináiąc przywodzi ku chwále bożey/ y przywodząc ná pámięć/ iáko to ieſt rzecz przyſtoyna y grożąc też ktorzy by o to nic niedbali. RejPs 140v; Beſtia dwurogáta roſkázuie áby bráli ludzye piątno iey/ [...] á ktoby niechciał pomſtą groźi. RejAp CC3.

W połączeniach szeregowych (7): KrowObr B4v; W tych tedy wſzytkich rzecżách Ezáiaſz między inemi Proroki był biegleyſzy y pilnieyſzy/ ſzczyrze vcżąc prawdy Bożey/ nápomináiąc/ gániąc/ grożąc/ y ćieſząc. BibRadz I 353v; Przeto owi/ co ſie miecą/ łáią/ wyzywáią/ grożą/ przed bitwą/ poſpolicie hnet złożą/ y oſłábieią GórnDworz K4, E8v; CzechEp [382]; NiemObr 14; GDy kto przy ſądźie groźi, lży, háńbi, ſzydźi SarnStat 1292.

W przeciwstawieniach: »grozić ... bać się, dobrze tuszyć, łagodnymi słowy używać« (3): Pocżątek/ w ktorym ſrodze groźi ſprzećiwnikom Koſciołá Bożego/ á wiernem dobrze tuſzy. LubPs P4v marg; pilnie ſye wywiádował/ ieſliby gdźie pieniędzy/ álbo ſkárbów iákich nie zákopáłá/ grożąc iéy czáſem/ czáſem téż y łagodnémi ſłowy iéy vżywáiąc. KochWz 140; Moſkiewſki komu grożąc/ ſam ſye teraz boi KochJez A3v.

W charakterystycznych połączeniach: grozić bici(e)m (2), czym gorszym, czym więtszym, głodem (2), gniewem (2), gradem, hańbą (pohańbienim) (2), kapturem (2), klątwą (3), krwie rozlaniem, łuki, mękami (2), mieczem (2), mordowanim, niebezpieczeństwem, nieszczęściem, niewolą, ogniem, piekłem, plagą (4), pomstą (13), pomstę (2), potępieni(e)m (6), potopem, powietrzem, prawem, przeklęctwem (wyklęcim) (3), ranami, rozbojem, sądem bożym (Krystusowym, gniewu bożego) (5), szablą (2), szaleństwem, śmiercią (17), śmiercią wiekuistą, upadkiem, utrapienie, winami, wojną, wydziedziczenim, wypędzenim, zborzeniem, zginieniem (2), zginieniem wiecznym (2), zgubą; grozić barzo (5), ciężko, jasnie, nazbyt, nieopatrznie, okrutnie, otworzyście, popędliwie, srodze (srogo) (21), straszliwie, wiele (3).

Szeregi: »grozić, (i, a, albo) łajać; grozić łając« [szyk 4 : 2] (5; 1): RejKup Dv, n6; bo każeli káznodzieiá ná grzechy pánow wielkich/ ábo przełożonych/ thedy mu będą groźić/ łáiąc HistRzym 51; RejPos 266v; RejPosRozpr c4v; przećiwko tobie ták ſię ſpráwuie/ iż krzywo ná ćię pátrzy/ łáiąc y grożąc tobie [voces impuras et minaces emittat] ModrzBaz 84v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»namawiać a grozić« (1): poſłáli do Olhy dwádzieśćiá oſob zacnych námawiáiąc ią łágodnie/ á potym grożąc StryjKron 122.

»grozić, (a, i) odpowiedać« [szyk 8 : 2] (10): Mącz 222a, 254b; RejPos 189; A ieſliżeby ſię tráfiło możnemu práwo przegrać/ tedy y ſędźiemu y ſtronie odpowieda/ y niebezpiecżeńſtwem groźi [insidias strui et pericula intentari]. ModrzBaz 94v, 32; y záſtáwowáli ſię zań pilnie/ grożąc y odpowiedáiąc Papieżowi SkarJedn 135; CzechEp 204, [387]; OrzJan 77; ZapMaz II G 97/90.

»prosić i grozić« (1): Náyduie ſię też doſyć ludźi pobożnych/ ktorzy gdy obacżą że ſię miedzy kim iákie waſni y nieſnacki mnożą/ zárázem do ſtron obudwu chodzą/ proſząc ich cżáſem y grożąc ReszHoz 132.

Iron [czym] (1): Ten dźiś Brat/ z kim groſz idźie/ nie groſz [errata: groź] iedno dáry [t.j. groź darami] RybGęśli C3v.

W przen (5): Iuż wierę śmierć nie ſtráſzna/ niech iáko chce groźi. RejWiz 106.

grozić komu (3): RejWiz 144; KochPs 178; Niechći nie groźi/ bliſko Erichtoná Po práwey ręce koźląt pará oná Stráſzliwe známię/ przećiwne żeglarzom Y Márinarzom. KlonFlis B3v.

grozić czym (2): RejWiz 144; WOyná idźie á mieczem y pochodnią groźi KochMRot C2.

a. Wygrażać potrząsając ręką (5):

grozić komu (4): RejFig Cc5; A w ten cżás z muru pátrzyli poſłowie Tureccy/ grozili poſłom wyćiągáiąc ręce. BielKron 400v; Mącz 445b; ZbylPrzyg A3.

grozić czym (3): Manus alicui intentare, Groźić komu ręką. Mącz 445b; RejZwierc 75v; Ieśliże ſię obroćiſz piekielnymi wroty Ná on świát/ kędy Cháron bláde duſze woźi/ A Pluton im ogniſtą puwą ſrogo groźi. ZbylPrzyg A3.

2. Stanowić niebezpieczeństwo, zagrażać (18): Gdy groźil nieprzyiaćiel/ nie czekałem trwogi Prot A3v.

grozić komu [w tym: komu czym (4)] (12): A zwłaſzcża iż ſą inſze niedobre znaki k temu/ iako. wielkie bolenie głowy/ nie ſpanie/ cżknienie/ nie iedzenie/ mdłoſć wielką. Śmierć takiemu grozi FalZioł V 3v; RejKup e8; RejZwierz 138; On ſam wrotá do Ráiu otworzy/ y każe ſtać miecżowi/ ktory g[r]oźił Adámowi BielKron 19; Prot D2; LeovPrzep A2; RejPos A5v; RejZwierc 246v; Srogi bicz Boży Wſzem práwie groźi. MycPrz I B; OrzJan 90; O płáwiácżko Sármácka/ Polſkich rzek głowo/ [...] Wſzyſtkoś wſzyſtkim/ choć podcżás ſamśiádom groźiſz RybGęśli D2v; SkarKazSej 664a.

grozić czym (8): Mącz 445b; gdyż to záćmienie Słoneczne w wodnym znamieniu niebieſkim było/ groźi nam dżdżámi gwałtownemi LeovPrzep A2; RejZwierc 246v; ktora ſię iuſz nic nie boi/ cżym świát ten z ktorego zchodzim/ grozić może SkarJedn 295; Biją wáły w brzégi krzywé/ Grożą vpadem opoki KochPs 69; Widźiſzże to wáſzá K. M. iákich niebeſpieczeńſtw wkoło doſyć/ y któré wáſzéy kró: M. bliſkim vpadkiem grożą? OrzJan 90, 90, 133.

cum inf (1): Ciebie/ moy bráćie/ [...] W koło murow Troiáńſkich Teſsalſkie konie Włocżyć grożą KochOdpr Dv.

Synonim: 1. odpowiedać.

Formacje współrdzenne: odgrozić, pogrozić, przegrozić, przygrozić, ugrozić, wygrozić, zagrozić; grażać, odgrażać, ograżać, pograżać, przegrażać, przygrażać sięzagrażać; przygrożać.

Cf GROŻĄCY, GROŻENIE

KW