[zaloguj się]
[pdf]

HAŁAS (7) sb m

Oba a jasne (w tym w pierwszym i w drugim a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N hałasy
G hałasu hałasów
D hałas(o)m
A hałas hałasy

sg G hałasu (1). ◊ A hałas (1). pl N hałasy (1). ◊ G hałasów (2); -ów (1), -(o)w (1). ◊ D hałas(o)m (1). ◊ A hałasy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) i XVIII w.

1. Zgiełk, krzyk, wrzawa; strepitus, tumultus Cn (5): Co to zá háłás ſłyſzę ia przed domem moim? CiekPotr 82.
Zwrot: »hałasy stroić« (1): A zwłaſſcżá ći ktorzy álbo nakłádow [na naukę synów] żáłuyą/ albo w ſynyech ſwych wyelce ſie roſkoſſuyą/ ktore áby podcżás náucżycyele karáłi/ thego żadną myárą nyechcą áni dopuſſcżą/ y owſſem háłáſy ſnimi wyelkye ſtroyą/ á o to weſpołek gnyewáyą. GliczKsiąż I7v.
a. Kłótnia (3): bácżnego potrzebá y wyrozumyáłego [męża]/ áby z żoną obchodzić ſie vmyał/ [...] Aby theż fráſunkom y háłaſom domowym vchodził/ gdyby ſie co tráfiło yáko wyęc bywa żeby tráfił vgásić/ vſmyerzyć/ á nye żarzyć. GliczKsiąż P3, C5v.
Szereg: »turlej a hałas« (1): Poyąłes myę s pyenyądzmi wyelkyemi/ nye godzyenes myę był/ danoć po mnie doſić/ wzyąłes cżegos nye myał/ s cżego záwſſe turleye á háłáſy wyelkye/ że drugi małżonek gdy yáko ná złą ktemu tráfi/ musi z domu vmykáć. GliczKsiąż Qv.
2. Stuk, trzask (1):
Szereg: »cicho, bez hałasu« (1): Gdy [złodziej] gdźie do gmáchu wnidźie/ ćicho/ bez hałáſu/ Pánu Goſpodarzowi nie życży niewcżaſu. KlonWor 5.
3. Zamieszanie, niepokój; kłopot, trudność (1): A tákże y wysſzéy od Moſkwy nád Dźwiną od Smoleńſka, [...] żeby tym pilniéy ſie fundowáły zamki: ſtrzelby, żołniérze,wybráńce, kozaki, etć. mieli: tedybyſmy tych háłáſow, vſtáwicznych poborów ták ćiężkich vſzli, y Quártáby zoſtáłá domá. SarnStat 131.

Synonimy: 1. gałuch, giełk, gomon, gwar, krzyk, rozruch, tumult, wrzask, wrzawa, zgiełk.

KN