[zaloguj się]
[pdf]

INAKSZY (249) pron

a jasne.

Fleksja

sg m N inakszy (32). ◊ G inakszégo (13); -égo (4), -(e)go (9). ◊ D inaksz(e)mu (3). ◊ A inakszy (12), inaksz(e)go (3). ◊ I inakszym (12). ◊ L inakszym (1). ◊ f N inakszå (24). ◊ G inakszéj (19); -éj (1), -(e)j (18). ◊ A inakszą (22). ◊ I inakszą (5). ◊ L inaksz(e)j (2). ◊ n N inakszé (21); -é (4), -(e) (17). ◊ G inakszégo (10); -égo (1), -(e)go (9). ◊ A inaksz(e) (6). ◊ L inakszym (1). ◊ pl N m pers inakszy (2). subst inakszé (21); -é (2), -(e) (19). ◊ G inakszych (11). ◊ D inakszym (1). ◊ A m pers inaksz(e) (5). subst inaksz(e) (17). ◊ I m i f inaksz(e)mi (3). n inaksz(e)mi (1) RejPos, inakszymi (1) CzechEp. ◊ L inakszych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Nie taki, inny; alius, aliusmodi, alter, mutatus Cn; dissimilis Calag; diversus Calep; inaequalis JanStat (237): LIpień: ktori theż ſie rodzi w tych wodach iako y Pſtrąg/ iedno iże ieſth inakſzy/ bo nie ma na ſobie łuſki FalZioł IV 45a; GlabGad A7v, Bv; RejKup 18v, m6v; Swyęty ma być ten koſćyoł. A nyemoże być inákſſy/ gdyż przez tego zbudowan yeſt/ ktory yeſt ſwyęty KromRozm III C6, F6v, G3v [2 r.], G4; Diar 56, 86; BielKom F3; RejWiz 27, 32v; Nie kożde ćiáło ieſt iednoſtáyne ćiáło/ ále inákſſe v ludzi/ inákſſe v bydląt/ inákſze v pthakow/ inákſze v ryb [sed alia quidem hominum, alia vero pecorum, alia volucrum, alia autem piscium] Leop 1.Cor 15/39; UstPraw I4v; Gdyż Rycerſkie klenoty ſą pocżćiwość s cnotą/ Kto tym nie ieſt/ iuż ſie baẃ inákſzą robotą. RejZwierz 33v, 86v, 90v; Ciężko nam nań pátrząc/ ábowiem rozny ieſt żywot iego od inych y inákſze poſtępki iego [quoniam dissimilis aliis vita illius et immutatae viae eius]. BibRadz Sap 2/15, 4.Esdr 6/26, II 47b marg; ná ten cżás inákſzą koronę mieli od wyzwolenia z oblężenia/ inákſzą tryumfu/ inákſzą gdy zamku dobył álbo miáſtá. BielKron 120v, 118, 171v, 229v, 260, 305 (9); OrzQuin Sv; BielSat D3v; GórnDworz Bv, H2, P7v; GrzepGeom M2v; Rozumieyże iżći inákſza práwicá Boża/ á inákſza ręká práwa Kriſtuſowa. RejPos 78, 102v, 207v marg, 326v; BiałKat 291; Dał Bog to przyrodzenie ſnadź niemem źwierzątkom Ktore ácż mniey rozumu niźli ludzie máią/ Wſzákże miłość inákſzą rodzicom chowáią. HistLan B2, A4v, B, C3v, C4v; BielSpr 61; Y ná tym też máło/ że inákſza Mſza ieſt v Grekow/ á inákſza v Láćinnikow/ gdyż iednáko y ći y owi poświącáią/ ofiáruią/ y pożywáią Ciáłá Páńſkiego WujJud 235, 42v [2 r.], 88, 194; WujJudConf 42v [2 r.], 121v, 200v, 235; RejPos Rozpr c3v; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Sap 2/15; ná ten czás inákſzy lud był/ iż nie byłá táká wzgárdá y pychá/ iákom wyſzey dołożył. MycPrz II C4; WierKróc Bv; CzechRozm 60v, 126 [2 r.], 233; ModrzBaz 87v; iedni máią tákie reguły y ceremonie/ á drudzy inákſze SkarŻyw 538, 112, 456, 538; StryjKron 46; BielSjem 33 [2 r.]; PudłFr 63; BielRozm 29; GórnTroas 5; niewiérzćieſz tym/ którzy inákſzégo ſą rozumienia OrzJan 25, 94; LatHar 111; Tákże też dobre vczynki/ iáwne bywáią: á te ktore ſą inákſze/ nie mogą ſię zátáić [et quae aliter se habent abscondi non possunt]. WujNT l.Tim 5/24, s. 538; JanNKar E3, Gv [2 r.]; powodowa ſtroná v támtegóż ſądu o podobnąż rzecz álbo téż inákſzą [simili vel inaequali]/ nie będźie mogłá bydź támtymże práwem pátrzoná SarnStat 566 [idem] 771, 233, 709 [3 r.], 1285; PowodPr 68; Ieſli nie vwierzyćie/ nie zrozumiećie: inákſzégo mi rozumienia nie potrzebá. SkarKaz 277b, 422a, 638a; VotSzl B4, C4; CzahTr D [2 r.]; PaxLiz B2v; W tákim ſpoieniu członkow w iednym ćiele áczkolwiek ieſt rożność/ y nierowność/ iáko Apoſtoł mowi: bo inſza głowá/ inákſze oko/ inákſzy ięzyk/ y zęby/ inákſze vſzy/ inákſza ręká y nogá: iednák nie dla tego ma być niezgodá SkarKazSej 676a, 684a [4 r.]; W iákim on [mąż] ſtroiu widźi rad vbráną ćiebie/ Tákże chodź/ nie wymyślay inákſzégo ſobie. ZbylPrzyg A3v, Bv, B2.

W strukturach porównawczych: inakszy nad kogo (1): Znamy ćie błogoſłáwioną miedzy niewiáſtámi/ inákſzą nád inne/ ktore w kośćioł zſynmi pierworodnymi ná ocżyśćienie przyſzły. SkarŻyw 112.

inakszy (a)niż(e)(li) (36): Muſić pan inakſzy niż lud być, będzielić iednaki zanic go ſobie ludzie ważyć niebędą. BielŻyw 85; KromRozm III G4, G6v; KrowObr 61v; RejZwierz 23; inákſzemi Krześćijánmi dźiádowie y prádźiádowie náſzy w Polſzce byli/ á niżli my ieſteſmy OrzRozm M4, K4; BielKron 335v, 436; v człowieká też inákſzy żołądek niż v świnie/ ále przedſyę iednakiego przezwiſká. SienLek 95v; RejAp 71v, 94, Dd4v; Niewiem cżemuby inákſze piſánie być miáło/ niż mowá/ gdyż piſánie nic inego nie ieſt/ iedno iákiś kſtałt [...] mowy GórnDworz F3, B3v, P7, X6v; RejPos 118v; HistLan C4v [2 r.]; RejZwierc 62v [2 r.]; BielSpr 51v; RejPosRozpr c3v; BudBib Tob 14/7; inákſze wnim ieſt ſerce á niſzli ſię na wierzchu zda. SkarŻyw 118, 167, 196; CzechEp 306; BielSjem 33; LatHar 111, 250; SarnStat 401; SkarKaz 347a; CzahTr Kv; SkarKazSej 648b.

inakszy od czego (1): dáleko od tey inákſza/ wiśi nádnimi pomſtá y vdręcżenie ktorą s. Páweł po Dánielu Proroku obiáwił BielKron 203.

inakszy okrom czego (1): A iżby inákſzéy pomſty Bożey/ okróm tey ćieleſney/ niemiáło być tákiém ludźióm/ łacwie obáczyſz BiałKat 58.

Występuje w członie będącym podstawą wyłączania w konstrukcjach wyłączających wprowadzonych przez: je(d)no (31), jako(by) (2) (33): PatKaz III 119v; ILekolwiek ſobye namyſle przywiodę ſlowá roſkazánia twego moy pánie nieinákſſą mi iáſnoſć dawáią iáko iáka pochodnia wćiemną noc przed nogámi memi RejPs 183, 68; Diar 72, 82; Luteriani niechcą mieć Koncilium inákſzego/ iedno wolne BielKron 215, 218v, 233v, 254v, 383, 414; OrzQuin D, X2; RejAp 77; GórnDworz V2v, L13v; RejPos 256, 343; inákſzych klucżow Pan Chriſtus Apoſtołom ſwoim nie podał/ iedno náukę o Pokućie y wierze prawdźiwey. WujJudConf 87v; BudNT przedm d2; CzechRozm 261 v; SkarŻyw 242; NiemObr 28, 50, 111; ReszPrz 77; GórnRozm F3; SarnStat 401, 624; Nábuchodonozor [...] niechce ná pokoiu inákſzych komornikow mieć/ iedno vczone młodźieńce SkarKaz 80a; SkarKaz 689b, 704a.

W charakterystycznych połączeniach: inakszy ... inakszy (8), inakszy ... inakszy ... inakszy (3), inakszy ... inakszy ... inakszy ... inakszy (1); inakszy ... inszy ... inszy (1);inszy ... inakszy ... inakszy ... inakszy ... inakszy (1); iny ... iny ... inakszy ... inszy (1); taki ... inakszy (2).

W połączeniu z innym zaimkiem: »co inakszego« (1): Abowiem to co ieſt w nich [białychgłowach] inákſzego niżli w męſzcżyznie/ wſzytko ſie to ku dobremu náſzemu ſciąga. GórnDworz X6v.

»kto inakszy« (1): żadny nie ieſt s prawdy/ iedno ktory powiedáć wam będzie ſłowá moie. A kogobyſcie inákſzégo poználi/ nie tylko byſcie go ſłucháć mieli/ ále y ná drodze niech nie ma od was żadnego pozdrowienia. RejAp 18v.

»jaki inakszy« = quivis alius Modrz (5) : BibRadz *5; Strzeżże pilno byś ná iákie inákſze doktory nie vgodził/ kthorzyćby miáſto lekárſtwá więcey záſzkodzić mogli. RejPos 205v; Murzynowi trudno cżarną ſkorę w iáką inákſzą [in quamvis aliam] odmienić ModrzBaz 12, 87; SkarŻyw 166.

»żaden inakszy« (1): Gdyż on żadnych inákſzych owyecżek znáć niechce/ áni o nich pracey mieć obiecuie/ iedno o tych kthore chodzą zá głoſem iego RejPos 187v.

Wyrażenia: »daleko inakszy« (7): Ale mądroſć Boża okazána w słowie iego dáleko ieſt inákſza/ ktorey náſláduią wierni/ poddawáiąc rozumy ſwe pod nie. BibRadz I 123c marg; OrzRozm K4; BielKron 203; RejPosRozpr c3v [2 r.]; BudBib Tob 14/7; NiemObr 83.

»inakszym sposobem, obyczajem« (4 : 2): inákſzym ſpoſobem ieſteſmy y mieſzkamy w Pánu Kriſtuſie/ iáko w Bogu tylko/ y inſzym záſię/ iáko w cżłowiecże tylko/ á inſzym záſię/ iáko w ſámym Pánu Kryſtuſie. RejPos Wiecż2 91; NiemObr 83; OrzJan 102; á któryby inákſzym obyczáiem co w téy prowinciiéy vprośił/ otrzymał/ to ważno y trzymano bydź nie ma. SarnStat 319 [idem] 1202; Iam iuſz ták poſtánowił v siebie ſámego, Ze inákſzym ſpoſobem przyiacielem tobie Nie zoſtánę. CiekPotr 56.

Szeregi: »inszy ani (a. i) inakszy« (2): OrzQuin D; y to przy tym bluźnią/ iż ſię w piſmie ś. inſzy y inákſzy ſyn BOży nie náyduie/ iedno ten ktorego Pánná Márya ná świát vrodźiła. ReszPrz 77.

»rozny (i) inakszy« [szyk 4 : 1] (5): RejPosRozpr c3v; Vngleich ſein. Nierowny Rozny Inákſzy być. Differre. Calag 529a, 529a; Diversus ‒ Rozni, inakſzy, rozerwany. Calep 335b; człowiek podobnego ſobie przyiaćielá ſzuka/ á od rożnego y inákſzégo niźli on vćieka. SkarKazSej 684b.

»taki a nie inakszy, taki abo inakszy, inakszy nie ten« (5 : 1 : 1): Táki á nie inákſzy człowiek obiérány ma być ná Krześćijáńſkié Króleſtwo OrzQuin T2v; RejPos 208v, 318, BiałKat 173v; BiałKaz G4v; Tegóż ypſylon vżywáią téż Fráncuzowie, ále inákſzym nie tym dźwiękiem. JanNKar G; Záwołał wſzytkich y mowił takie ábo inákſze ſłowá SkarKaz 421b.

a. W funkcji rzeczownikowej: ktoś inny (2): Bog iey pod krzyżem/ gdy iuſz byłá lat nie młodych/ zlećić w opiekę niechćiał żadnemu Apoſtołowi [...] iedno temu Ianowi/ ktory nigdy małżeńſtwá y zmázy ćieleſney nieznał: dáleko więcey gdy byłá młodziuchną pánienecżką/ inákſzemu iey polećić ku ſtraży niechćiał. SkarŻyw 242.

Występuje w członie będącym podstawą wyłączania w konstrukcji wyłączającej wprowadzonej przez: jedno (1): Y nie mamy go/ ktorzy weń wierzym/ zá inákſzego iedno zá práwego Bogá. SkarKaz 275a.

A. Nie taki jak przedtem, nowy; alter Vulg (20): BielKom F3v; OrzList e; OrzRozm M4v; Powiádáią iż tám teraz w Wárſzáwie inákſza Wiárá/ inákſza ſłużbá Boża/ inákſzé Kazánia v Fáry w Kośćiele przed Królem bywáią/ á inákſzy wſzyſtek wiáry ſpoſób OrzQuin K4v; RejPos 22v, 200v; Ná náuce tedy Kośćiołá Powſzechnego przeſtáwáć/ á inákſzey ſobie chwały Bożey nie wymyſláć/ tu Pan Bog poddánym wſzytkim roſkázuie. WujJud 75v; Wſzytek ſię świát záźieleniał Ták/ by też więc przemowić chciał. Y Słońce teraz inákſze MWilkHist A3v; ArtKanc Q3v; STáry cżłowiek gdy bacży ſwoie pierwe látá/ Zda śię mu áby záſzedł w iną ſtronę świátá. Inákſze obycżáie/ inákſze dziś ſpráwy BielRozm 10; Ale ná te dźiwne teraźnieyſze nieſłycháne złośći/ iuſz inákſzego potrżebá práwá. GórnRozm D3; A gdy ſię modlił/ sſtáłá ſię inákſza [altera] poſtáć oblicza iego WujNT Luc 9/29; A inákſzy rząd w kośćiele ſtánowić ábo wynáydowáć [...] ieſt wſzytek rząd y iedność iego tárgáć WujNt 461.
Wyrażenie: »daleko inakszy« (3): Ciáło P. Chriſtuſowe po Zmartwywſtániu dáleko inákſze. WujJud 70v marg, 71, L12v.
2. Rozmaity, coraz to inny (12): Więc do káżdey [szaty] inna ſprawá Inákſſy krok y poſtáwa Bo w ſſyrokiey też ſſerzey kroćz RejRozpr Iv; Ale myędzy Sákrámentarzmi y Lutherany/ ták yeſt yednoſtáyny rząd koſcyelny/ iż nyerzkąc w powyećye/ ále w myeſcye káżdym inákſſy KromRozm III G3v; bogowie wiátry puśćili á wieżę przewroćili/ y głos káżdemu inákſzy rozdzielili/ przeto Babel rzecżoná, BielKron 7v; GórnDworz K5; ReszList 144; Owá co ieſt iednákie záwżdy/ nie może nigdy dobrże bydź prżyſtoſzowáne do tego/ co záwżdy inákſze Ieſt. Práwo piſánę [!] to záwżdy iednákie ieſt/ á trefunki/ prżygody/ chytrośći ludzkie/ te záwżdy á záżdy inákſze ſą, GórnRozm Fv; Bo w káżdéy z tych iuriſdiciy zoſobná/ inákſzé ieſt pozwánie/ inákſzy proceſſ/ inákſzą Exekucia. SarnStat *4; PowodPr 28.
Szereg: »inakszy i rozny« (1): w káżdym Woiewództwie inákſzé y rózné [wagi i miary] były SarnStat 279.

Synonimy: 1. drugi, rozny; 2. rozny.

cf INAKI, INSZY, INY

AK