Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: INOCHOD

Następne hasło: INOCHODNICZEK »

INOCHODA (12) sb

inochoda f (11), inochod m (1) Calep.

Oba o jasne (tak w inochodnik).

Fleksja

	sg
G	inochody
I	inochodą, inochodem

sg G inochody (2). ◊ I inochodą (9), inochodem (1) [w funkcji przysłówka].

Sł stp notuje, Cn: jednochoda, Linde XVI (trzy z tych samych przykładów) – XVII w. s.v. jednochoda.

Znaczenia

Chód koński prędszy od kłusa, a polegający na kolejnym stawianiu najpierw obu nóg prawych, potem obu lewych (12)
- α. W funkcji przysłówka: »inochodą, inochodem« (8)
  - W przen (3)
- a. Słuszne, właściwe postępowanie, szybkość w działaniu; przen (4)
  - α) W funkcji przysłówka (2)

Chód koński prędszy od kłusa, a polegający na kolejnym stawianiu najpierw obu nóg prawych, potem obu lewych; mollis glomeratio crurum alterno explicatu, tolutilis gradus Cn (12):

α. W funkcji przysłówka: »inochodą, inochodem« = tolutim Calep; inochodą jadę – glomeratim incedere, gressus glomerare superbos; tolutim badizare a. carpere incessus a. incedere Cn (8): Tolutim ‒ Inochodem. volubiter et molliter, proprieque ad asturconum sive gladiatorum incessum attinet, qui alternis crura molliter explicantes, commodissimam sessori praebent vectationem Calep 1072a.

W porównaniach (2): RejWiz 173v; Toć poydzie łeb podnioſzſzy ſámá nie zwie [świnia] kędy. To cżáſem poſkákuiąc/ cżáſem inochodą/ Iáko byſtry ochromak/ gdy go ieſzcże bodą. RejFig Bbv.

Zwrot: »puścić się inochodą« (1): by temu koniowi nie iedná wádá/ byłby to táki koń żeby mu w tey okolicy rownia nie było. A ieſt tákiego ſtádá/ że ledwe u kroláby mu bráthá ználazł/ [...] iedno iż mi ſie z byſtrośći puśćił inochodą RejZwierc 90.

Szereg: »grędą ... inochodą« (1): Tákże też y miedzy końmi y miedzy ptaki/ [...] ieden rychły drugi leniwy/ ieden grędą drugi inochodą RejZwierc 67v.

W przen (3):

Zwroty: »chodzić inochodą« (1): A kiedy mu ſynowie życżliwie pomogą/ Náucżą cię kłuſaku chodzić inochodą PaprPan K2.

»pojść inochodą« (1): A ieſliże ſynowie náſzemu pomogą/ Poydzye Kſiążę y z woyſkiem od nich inochodą. PaprPan S3v.

»szłapać inochodą« (1): Co też widząc on ſtárzec że nam wſzytko k myſli/ Ochotniey krocży gdychmy iuż ná ſuſzą wyſzli. Pirwey ſie ſtępią ſzłápał á dziś inochodą HistLan D4.

Szereg: »stępią ... inochodą« (1) cf »szłapać inochodą«.

a. Słuszne, właściwe postępowanie, szybkość w działaniu; przen (4): Więc też ći nieukowie/ co piſmá nie máią/ Gdy nie mogą mędrowáć/ niechayże wżdy báią. Bo komu inochody nie sſtawa/ wiec grędą/ A báby gdy Lnu nie máſz/ niech konopie przędą. RejFig Ee4; RejZwierz A2v.

α) W funkcji przysłówka (2):

Zwroty:»chodzić inochodą« (1): Vrodzi ſie gárbáty/ drugi z Cżáplim noſem/ A drugi s Swinim pyſkyem á z Zorawim głoſem. Więc s krzywemi nogámi/ więc s ſzcżerbátą gębą/ Więc ieden inochodą/ drugi chodzi grędą. RejWiz 128.

»puszczać się inochodą« (1): A thák mi ſie zda iż ſie nas máło inochodą puſzcża więcey grędą. RejZwierc 67v.

Szereg: »inochodą ... grędą« (2): cf Zwroty.

[Uwaga: Przykłady z Reja i HistLan są przysłowiami albo parafrazami przysłów.]