[zaloguj się]
[pdf]

JASKOŁCZY (24) ai

jaskołczy (22), jastkołczy (2); jaskołczy : jastkołczy SienLek (7 : 2).

a jasne, o pochylone.

Fleksja
sg
mNjaskołczy fNjaskołczå nNjaskołcze
Gjaskółcz(e)go G Gjaskółcz(e)go
A A Ajaskółcz(e)
I I Ijaskółcz(e)m
pl
N subst jaskółcz(e)
A subst jaskółcz(e)

sg m N jaskołczy (7). ◊ G jaskółcz(e)go (1). ◊ [f N jaskołczå.] ◊ n N jaskołcze (5); -é (2), -(e) (3). ◊ G jaskółcz(e)go (2). ◊ A jaskółcz(e) (2). ◊ I jaskółcz(e)m (1). ◊ pl N subst jaskółcz(e) (3). ◊ A jaskółcz(e) (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI — XVIII w.

1. Przymiotnik od „jaskołka”; należący do jaskółki, pochodzący od jaskółki, zrobiony z jaskółki; hirundininus Mącz, Calep, Cn (17): Ty kamienie maią być wymowany kiedy dzieci Iaſkołcże małe ſthoią na gniazdzie [...] iżeby były doſkonalſze FalZioł IV 50c, IV 25a, V 78; Mącz 156d [2 r.]; ieſli ſye y ſam pijańſtwá vſtrzedz chceſz: nożki iáſkołcze ná popioł ſpal/ á w pićie go ſyṕ. SienLek 57v, 40v, 46v, 51, 70, 81, 152v; Iáſkołcży gnoy z gory ſpadſzy ocży mu [Tobijaszowi] był oſlepił RejZwierc 124v, 198v; Calep 485a.

W charakterystycznych połączeniach: jaskołcze (-y) dzieci, gniazdo (4), gnoj (3), łajno (3), mozg, nożki.

Wyrażenie: »kamień, kamienie jaskołczy (-e)« = chelidonium Mącz; chelidonia, chelidonius lapis Cn [szyk 1 : 1] (2): kamień Iáſkołcży kthori ieſt cżarny, rzecży pocżęte ku dobremu kończowi przywodzi/ gniewy vſmierza FalZioł IV 50b; Mącz 51c.
2. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (7):
»gniazdo jaskołcze« = Chelidonium maius L. (Rost: celidonija, jaskołcze ziele) (1): Też gdi czebulę ſtłucżeſz zgniazdem iaſkołcżem á z miodem/ będzieſz miał dobry plaſthr na ſlinogorz gdy z wirzchu przyłożyſz. FalZioł I 27c.

[»jaskołcza mać« = Chelidonium maius L. (Rost: celidonija, jaskołcze ziełe): CHELIDONIVM MAIVS, Hirundinaria maior. Po polſku téż Celidonia. Drudzy Iáſkółcze źiele zową. [...] bo Iáſkółcza máć léczy oczy. UrzędowHerb 90 (Linde).]

»jaskołcze ziele« = Chelidonium maius L. (Rost); celidonia Calep, Cn; chelidonium a. chelidonia herba Mącz; chelidonia, chelidonia maior, hirundinaria, hirundinaria maior, sandalina Cn (6): korzenie Iaſkołcżego ziela/ ktore połacinie Czelidoniją zową, z wodą vwarzony á pity/ ſiłną pomocz daie. FalZioł V 88, II 12a; Mącz 51c; SienLek 235, Xxx2; Chelidonia – Złotnik, celidonia, iaskołcze ziele. Calep 188a.

Synonimy: 2. celidonija, zandalina, złotnik.

Cf JASKOLICZY, JASKOŁCZYN

KCh