[zaloguj się]

ARCHA (183) sb f

archa (99), arka (84); archa OpecŻyw (2), PatKaz I, RejPs, LubPs (2), RejWiz (2), Leop (39), BibRadz (32) RejPos (2), RejZwierc (5), WujJud, ArtKanc (2); arka BiałKat (3), KochPs (2), SkarŻyw, MWilkHist (2), LatHar (7), SiebRozmyśl (2), SkarKaz, SkarKazSej (2); archa : arka BielKron (1 : 63), RejAp (9 : 1).

Oba a jasne.

Fleksja
sg
N archa
G archy, arki
A archę
I archą
L arsze, arce
V arko

sg N archa (52).G archy (24), arki (11).A archę (63).I archą (26).L arsze (3), arce (2).V arko (2).

stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Wg Starego Testamentu skrzynia drewnianasymbol obecności Jehowy wśród ludu izraelskiegow której przechowywano tablice dziesięciorga przykazań, naczynie z manną i laskę Arona; arcaVulg [arca s. archa Łac śr] (145): OpecŻyw 180; Theſz przykazal [Bóg] Exodi duudzyeſtego y pyątego polozenya ſprawczve archą z drzeua nyeprochnyeyączego czo ſyą rozumye o pannye maryey przeſz grzechu PatKaz I 7; RejPs 199; A wżdy ſie nie nie wſtydał [Dawid] ku ćći Páná ſwego/ Skákáć przed oną Archą przymierza Páńſkiego. LubPs A6, dd2v; RejWiz 183 [2 r.]; A włożyż do Archy OſwiaczſTenie [!] kthore dam tobie LeopEx 25/16; I poſtáwiż then ołtarz przed zaſloną która wiſi przed Archą świádectwá LeopEx 30/6; Niechaj nietrwa dáley Archa Bogá Iſráelſkiego v nas/ bo cięſfka ieſt ręká iego nád námi [Filistynami] Leop 1.Reg 5/7; Archá Boża/ y lud Iſráelſki y Iudſki mieſſkáią theraz pod namioty Leop 2.Reg 11/11; Aták teras powſtáń Pánie Boże ná pokoy a y odpoczynek twoy/ ty ſam y Archá mocy twoiey Leop 2.Par 6/41, Ex 25/20, 30/6, 1.Reg 5/3, l.Par 6/31, Ier 3/16 (39); tym [olejem świętym] będzyeſz mázał dom ſwiádectwá y Arkę zakoná BielKron 33v; Arká ſwiádomiey y ine rzecży ſwięte zoſtáły w namieciech z Moiżeſzem BielKron 40v; Roſkazał Iozue kápłanom áby wzyęli Arkę vmowy y ſiedḿ trąb BielKron 47, 35v, 39, 46v, 63, 70 (64); vkazáłá ſie árká teſtámentu Páńſkiego w koſciele iego RejAp 96; Archá byłá ſkrzyniá w ſthárym zakonie/ w kthorey było przykazánie Páńſkie RejAp 98, 98 [5 r.], 201, Dd2v, Ee (10); RejPos 172v, 198v; BiałKat 138v [2 r.]; RejZwierc 47, 126 [2 r.], 258; Azá nagle zdechł gdy chćiał podnieść Archę Páńſką WujJud 9; Arkę nieprzyiaćiołóm znák ſwéy wielmożnośći Podał w ręce KochPs 118, 195; LatHar 245, 477, 513; O w iákiéy vczćiwośći oná Arká byłá/ Co mánny onéy trochę tám w ſobie nośiła? SiebRozmyśl K4v; SkarKazSej 697a [2 r.].

Połączenia [kalki z tekstów hebr. i łac. Pisma św.]: archa Boga Izraelskiego [Dei Israel] (5), boska, boża [Dei] (28), mocy [fortitudinis], pańska [Domini Dei] (11), poświęcenia [sanctificationis] (2), przymierza [foederis] (8), świadectwa [testimonii] (7), świadomiej, testamentu [testamenti] (2), umowy (2), zakona (2).

Wyrażenie: »archa starego zakonu, starozakonna« (2): do noſzenia Arki ſtárego zakonu [...] nie máłego przygotowánia potrzebá było LatHar 214; gdźie ono przeiáſne rozlicznych cnot złoto/ ktorym byłá ſtározakonna oná Arká okowána? LatHar 215.
Szereg: »archa a(l)bo skrzynia; skrzynia albo archa« (3 : 3): Arkę albo ſkrzynię napirwey vcżynicie z drzewá Setim BielKron 33; Skrzynia albo Arká s tymi rzecżámi ktore w niey były BielKron 116, 63; BiałKat 138v; SkarŻyw 502; SkarKaz 39a.
Przen (3):
aMatka Boska (2):
Wyrażenia: »archa starozakonna«: O MARIA Arko ſtározakonna/ niebieſką Mánnę w ſobie záwieráiąca LatHar 505.

»archa święta«: Bowiém ty/ Arko święta/ nie mánnęś nośiłá/ Aleś przybytkiem Bogá nawysſzégo byłá. SiebRozmyśl K4v.

bEucharystia (1):
Wyrażenie: »żywa archa«: á coż rozumieć mamo tym żywym chlebie niebieſkim/ o Báránku Bożym/y o żywey Arce? LatHar 214.
2. Wg Starego Testamentu zbudowana przez Noego wielka drewniana skrzynia, w której ocalił się od potopu; arca PolAnt (38): Vczyńże tedy ſobie Archę z drzewá Iodłowego/ y pobuduy izdbice w niey/ á obley ią ſmołą zwierzchu y wewnątrz. BibRadzGen 6/14; Auguſtin ſwięty powieda/ iż tá Archá byłá według proporcyiey ciałá człowieczego BibRadz I 4b marg; WSpomionął tedy Bog ná Noego/ y na wſzytki źwierzętá y bydłá/ kthore były z nim w Arſze BibRadzGen 8/1, Gen 6/15, 19, 7/13, 8/9, Luc 17/27 (31); RejZwierc 28a; Iam [Noe] też Pánie namileyſzy [...] Comći był bárzo chętliwy W on cżas gdym Arkę budował MWilkHist F4, G; wnidź co narychley/ iák gołębicżka do Archy/ w KOścioł w ktorym Bog mięſzkáć racży ArtKanc K12.
Wyrażenie: »archa Noego«: Archá Noego znáczy nam Kościoł/ oprocz ktorego zbáwienie być nie może BibRadz I 5a marg.
Przen (2):
a) Matka Boska (1):
Wyrażenie: »archa figurowana«: Potym Noe rzékl: Tatz ieſt [Marna] Archá figurowaná/ przez ktorą koſciol od potopu potępieniá ieſt wybawion OpecŻyw 184.
b) Kościół katolicki (1):
Wyrażenie: »archa Noego«: Tuć ieſt kośćioł iego święty/ [...] tuć oná Archá Noego/ a przybytek Bogá żywego. ArtKanc K12.

Synonimy: 1. skrzynia; 2. korab, okręt, skrzynia.

AK