[zaloguj się]
[pdf]

KALCEDON (26) sb m

kalcedon (16), kalcedan (6), Chalcedon (3), Kalcyden (1); kalcedon PatKaz III, HistAl (2), Leop, RejAp, SkarŻyw (2), StryjKron (2), WujNT; kalcedan OpecŻyw, Murm; Chalcedon NiemObr (2); kalcedon : kalcedan : Chalcedon : Kalcyden BielKron (1 : 4: ‒ : 1), Jedn (5 : ‒ : 1: ‒).

kal- (19), kål- (4); kål- Murm, StryjKron (2); kal- : kål- BielKron (1 : 1); drugie a pochylone; o z tekstów nie oznaczających ó; kalcedan e jasne; Kalcyden z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl
N kalcedon Kalcedonowie
G kalcedonu
A kalcedon
I kalcedåny
L Kalcedonie
V Kalcedonowie

sg N kalcedon (7). ◊ G kalcedonu (2). ◊ A kalcedon (3). ◊ L Kalcedonie (11). ◊ pl N Kalcedonowie (1). ◊ I kalcedåny (1). ◊ V Kalcedonowie (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn).

1. n-loc Greckie miasto Chalkedon w Azji Mniejszej (14): Thá Inſułá miáłá niegdy w ſobie dwie známienite mieśćie Kálciden a Eretrią BielKron 273v, 157; SkarJedn A8, [A*2]v, 180, 181, 304, 305; Ten ſię z ſercá práwego zá vpominánim Leoná poſtárał/ iſz ſię on wielki 630 Biſkupow Pocżet w Kálcedonie zgromádził. SkarŻyw 318, 74; Y tákem właſnie zá iednym obeyźrzenim wyráził/ iáko ſie w ſobie [...] mieyſcá miáły/ Także Biſantium/ álbo Conſtantinopolim/ Skuder álbo Kalcedon/ Galatę StryjKron A3v, 11; ſtárał ſię o to v Ceſárzá Márcyaná/ áby ſynod drugi żłożył w Chálcedonie NiemObr 140, 140.
2. n-ethn (2): ále Kalcedonowie ná mury mieyskie wſtępuiąc iemu ſie mocnie záſtáwiáli HistAl B5v, B5v.
3. Tlenek krzemu, minerał używany jako kamień ozdobny; chalcedonius Murm, Cn [calcidonius ‒ kalcedonowy kamyk Mącz 31b; carchedonius ‒ kamyk kalcedonowy Mącz 38b] (10): Twoie iaſli ſluſſalo powloką okraſitz [...]. Liliją ij fiolki wonnymi maſciámi/ caleedány/ burſſtiny/ drógim kamienim. OpecŻyw 19; ale uydzymy yſz ſyą kamyenye a zyola ktore moczą ſwą to wludzyech uſzmyerzayą yako safyr Calcedon a ruta PatKaz III 109v; Murm 122; Leop Apoc 21/19; BielKron 284 marg, 286v [2 r.]; Napirwſzy fundáment z Iáſpiſu/ drugi s Száfiru/ trzeći z Kálcedonu RejAp 183; WujNT Apoc 21/19.
Wyrażenie: »kamień kalcedan« (1): Stey źiemie wożą kámień Rubrykę ktorey tám doſyć/ y Kámień Kalcedan. BielKron 284.

MM