[zaloguj się]
[pdf]

KAPŁUN (55) sb m

kapłun (38), kapłon (17); kapłun BierEz (2), Murm, Mymer1 (2), ZapWar, BielŻyw, GlabGad, LibMal (2), RejFig (2), GórnDworz (6), RejZwierc, Calep, GostGosp (11); kapłon BartBydg, SkarKazSej; kapłun : kapłon FalZioł (3 : 11), Mącz (1 : 1), SienLek (2 : 2), Oczko (1 : 1).

a jasne, o pochylone.

Fleksja
sg pl
N kapłun kapłuny, kapłuni
G kapłuna kapłun(o)w
A kapłuna kapłuny
I kapłuny
L kapłunie

sg N kapłun (17). ◊ G kapłuna (6). ◊ A kapłuna (4). ◊ L kapłunie (2). ◊ pl N kapłuny (8) FalZioł, BielŻyw, GlabGad, GostGosp (4), SkarKazSej, kapłuni (1) SienLek, kapłuny a. kapłuni (1). ◊ G kapłun(o)w (6). ◊ A kapłuny (9). ◊ I kapłuny (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
Wykastrowany kogut; capus Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn; capo Murm, BartBydg, Cn; pullarius Mącz; capus semimas, gallus castratus a. spado Cn (55): W ten cżás ſie żebrak przygodził Ien Iáłmużny proſząc chodził: Zoná iże ſię gniewáłá/ Poł mu kápłuna podáłá. BierEz P, Pv; Murm 86; Mymer1 25 [2 r.]; BartBydg 22b; ZapWar 1532 nr 2472; KApłon ieſt kogut kleſniony FalZioł IV 19c; A ieſtli ſie brzemienna barzo bogi iż ieſt chuda á wyſchła, Tedy ma rzecży pożywać odwilżaiączych y tucżączych. Iako ieſt mięſo cielęcze młodych wołow/ kapłony/ kozlęta/ ſkopowina/ koropatwy/ Iarzębie y inſze takowe. FalZioł V 31v, +7a, I 86a, IV 19c, d, 47d (12); BielŻyw 6; GlabGad G4v; LibMal 1544/92v [2 r.]; RejFig Aa2v, Bb5; Pullarius, Kápłón któri wodźy kurczętá/ álbo kto opátruye kury/ kurzytatá. Mącz 350d, 37b; Wſzythcy ptacy tęgiego ćiáłá: Kápłuni/ Kuropátwy/ ćietrzewie/ Báżánty/ Iárząbie [...] niedobreć chude bárzo/ á ſtáre. SienLek 8v, 6v, 245, X2; GórnDworz T6v [3 r.], T7 [3 r.]; RejZwierc 111v; Oczko 24v; Calep 163a; Vrzędnik ná Páńſki przyiazd ma mieć [...] kápłuny w klatkách tłuſte/ gęśi/ kury GostGosp 24, 16, 40, 63, 70, 72 (11); Pierwey rzadki miał piwo w domu: á teraz winem piwnice wáſze woniáią, [...] Pierwey proſte potráwy/ á teraz ptaki y kápłony. SkarKazSej 666b.

W charakterystycznych połączeniach: kapłun dwuletni, tłusty (6), żywy; kapłuna jeść, karmić, warzyć; jucha z kapłuna (2), polewka (2).

Szereg: »kokosz albo kapłun« [szyk 2 : 1] (3): Gdi nakładzieſz korzenia Cżemierzycze w kokoſz albo w kapłuna/ á włożyſz też włoſkiego kopru ſtą Cżemierżyczą/ napijay ſie FalZioł I 46b, V 67v; Oczko 10v.

MM