Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ARCYZWADCA]

Następne hasło: ARDZIAKOŃSKI »

ARDZIAKON (46) sb m

ardziakon (21), archidyjakon (21), arcdziakon (2), arcydyjakon(2); ardziakon Murm, MiechGlab (2), KrowObr(2); archidyjakon Mymer¹, BielKron (7), KuczbKat,ModrzBaz (2), SkarJedn, ZapKościer; arcydyjakon RejPosRozpr, SkarŻyw; ardziakon : archidyjakon : arcdziakon WujJud (‒ : 2 : 2), SarnStat (16 : 6 : ‒).

Pisane dużą literą (prócz ZapKościer); a nagłosowe jasne; -å- (34), -a- (6); -å- KrowObr (2), BielKron (7), KuczbKat, WujJud (4), RejPosRozpr, ModrzBaz (2), SkarJedn; -a- SkarŻyw; -å-: -a- SarnStat (16 : 5); o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	ardziaͦkon	ardziåkoni, ardziåkonowie
G	ardziåkona
D	ardziåkonowi	ardziakonóm
A	ardziåkona	ardziåkony
I	ardziåkon(e)m	ardziåkony

sg N ardziaͦkon (20). ◊G ardziåkona (2). ◊ D ardziåkonowi (2). ◊ A ardziåkona (8). ◊ I ardziåkon(e)m. ◊ pl N ardziåkoni (5), WujJud (4), RejPosRozpr, ardziåkonowie (1) ModrzBaz. ◊ D ardziakonóm (2). ◊ A ardziåkony (2). ◊ I ardziåkony (1).

Sł stp: jardziekon, Cn notuje s.v. rymopis: archydyjakon, Linde XVI w. też arcydziakon.

Znaczenia

Pierwszy z urzędników kurii wykonujący szereg funkcji (sądy, wizytacje, zarządzanie majątkiem diecezji) z polecenia lub w imieniu biskupa (46)

Pierwszy z urzędników kurii wykonujący szereg funkcji (sądy, wizytacje, zarządzanie majątkiem diecezji) z polecenia lub w imieniu biskupa; archidiaconus Murm, Mymer¹, Cn (46): ArdziakonMurm 172; ArchidiaconMymer¹ 9; KrowObr 36v; głowá S. Stániſłáwá ſie poćiłá/ gdy ią w proceſſyey nośił Archidyakon BielKron 394v, 171v; Są Kárdynałowie/ ſą Pátriárchowie/ [...] Archidiakoni/ Kánonicj [...] ordines minores et maiores [...] Ale [...] máło o tákowe wſzyſtki vrzędniki dbamy. WujJudConf 141v; Więc Archidyakoni y Kánonicy/ Biſkupi ſą pomocnicy w vrzędźie iego Páſterſkim. WujJud 142, 142, LI; á kiedy ſie rozmnażáły bogáctwá/ vcżynieni też ſą Arcydiakoni/ ktorzy wſzytki dobrá koſcielne opatrzáli. RejPosRozpr c3v; Archidyakonow vrząd známienity ieſt/ y áż do náſzych cżáſow ieſt w vżywániu. bo oni ſą dozorcámi obyczáiow/ náuki/ y wſzytkich obrzędow Kośćielnych ModrzBaz 132, 32v; Wizytácie párochiálné [...] poruczoné Archidiakonóm. SarnStat 211, 166, 211, 212 [2 r.], 954, 1306.

ardziakon czego (2): BielKron 176v; Potym Ceſarzowa zmowiłá ſię znieiákim Wigiliuſem Archidyakonem kośćiołá Rzymſkiego SkarJedn 136.

Połączenia z imieniem (nazwiskiem) (4): [Benedykt IX] przedał [papiestwo] Ianowi Ardziakonowi KrowObr 38; BielKron 167; SkarŻyw 388; Ian z Pniowá Dekretów Doktor y Ardźiakon SarnStat 900.

Połączenia z imieniem (nazwiskiem) i przymiotnikiem od nazwy miejscowej (21): Miſtrz Albertus Ardziakon Strygonſki MiechGlab 16, 16; Ná ie° mieyſce wſtąpił Zawiſzá s Kurozwąk Archidyakon Krákowſki BielKron 378; Poſłáni byli [...] ieſzcże poſłowie/ Ian Konárſki Archidyakon Krákowſki cżłowiek vrodźiwy/ ktemu wymowny/ ięzyki rozmáite vmieiąc BielKron 417, 370v; KuczbKat kt; ZapKościer 54v; y przez Wielebnégo Mikołáiá Rotficá Ardźiákoná Poznáńſkiego SarnStat 226, 371, 900 [3 r.], 905 [2 r.], 1044 [2 r.], 1965 (14).