[zaloguj się]
[pdf]

KOMENDOR (58) sb m

k- (54), c- (4); -m- (55), -mm- (3).

Oba o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N komendor komendorowie
G komendora komendorow
D komendorowi komendorom, komendorum
A komendora komendory
I komendorem komendory
L komendorach

sg N komendor (5). ◊ G komendora (1). ◊ D komendorowi (1). ◊ A komendora (2). ◊ I komendorem (3); -em (2), -(e)m (1). ◊ pl N komendorowie (22); -owie : -dwie SarnStat (21 : 1). ◊ G komendorow (4). ◊ D komendorom (3), komendorum (1) SarnStat (3 : 1). ◊ A komendory (10). ◊ I komendory (5). ◊ L komendorach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) w.: komandor.

1. Administrator beneficium kościelnego; tytuł dostojnika w dawnej Polsce; patronus seu defensor iuris et bonorum Ecclesiae Cn (3): Item recognouit yſz v Commendora ſluzacz zwonarzevy ſzwyenthoyanſkyemv koſſulya vkradl LibMal 1547/136v; ActReg 171.

W połączeniu z przydawką od nazwy miejscowej (1): Stániſław Sędźiwóy Czárnkowſki Refferendarz Dworu KróIego M. Commendor Poznáńſki Stároſtá Dráhińſki SarnStat 1016.

2. W zakonie i panstwie krzyżackim (i u joannitów) przełożony konwentu i zarazem zarządca okręgu administracyjnego, komtur; commendator JanStat (54): Miſtrz álbo Kśiążę Pruſkié [...] iáko iest przyięty zá Królá Káźimiérzá, y Komendorowie iego, czytay o tym w pokoiu vczynionym z Pruſſy SarnStat 41; tedy ná kożdy rok My Król przerzeczony/ dwu Komendorów [...] y tákże Miſtrz y Zakon dwu Woiewód álbo inych tákiégoż ſtanu ná przerzeczoné Swięto z źiem náſzych niech obierą SarnStat 1076; Miſtrz y Komendorowie ſą wźięći w Rádę Kroleſtwá Polſkiégo SarnStat 1093 marg, 1072, 1076 [2 r.], 1093, 1094, 1006, 1099, 1108.

W połączeniu z przydawką od nazwy miejscowej [w tym: ai (2), w + L sb (3); komendor + przydawka (4), przydawka + komendor (1)] (5): aſzwlaſcza tho ysz Mystrz abo Comendor Lagowſki, kthori podnamy w panysthwye naſſyem ymyenye a mayanthnoſcz ma Zakazvye aby yego poddany w Croleſthwye naſſym bandaczy povynnoſczi thich a roboth [...] nyeczynyly. LibLeg 7/68v; Przy czym byli [...] Marćin Kemerater w Toruniu/ Iodok Hoenkirchen w Thucholi Komendorowie: y zacni y Zakonni Zakonni náſzégo Profeſsowie. SarnStat 1122, 1072, 1075, 1105.

W połączeniach szeregowych (36): My téż Miſtrz Lodwik/ Komendorowie/ y Conwenty zá nas y potomki náſzé wyrzékamy ſie Zamków/ miaſt/ miáſteczek/ Inſuł/ Ieźiór/ łowienia Ryb SarnStat 1091; á przerzeczony Naiáſnieyſzy Káźimiérz Król náſz brátá Lodwiká Miſtrzá/ Komendory/ y Zakon w Pruśiéch/ y náſzé wſzytki potomki zá ſwégo y króleſtwá Polſkiégo piérwſzégo rádnégo Páná ná wieki bierze SarnStat 1093; wſzyſcy Biſkupi/ Komendorowie/ y Podkomendorowie/ Szołtyśi/ Szláchtá/ y ini którzy vrzędy przełożenſtwá w źiemiách náſzych Pruſkich dźierżą/ Burmiſtrzowie/ Ráyce miaſt náſzych [...] przyśięgą: iż SarnStat 1103, 1076, 1081, 1086, 1087 [2 r.], 1088 (36).

Szereg: »(tak) starosta i (albo) komendor« (2): tedy ſzkody temu/ który o ſpráwiedliwość prośi/ przez Stároſtę álbo Komendorá [per capitaneum seu commendatorem JanStat 853] z máiętnośći tego przerzeczonégo obywátelá niech będą nágrodzoné y zápłáconé SarnStat 1076, 1075.
3. n-pers Przezwisko (1): WLaſnie mu wedle ſtanu/ ten tytuł przydáli/ Iże go tym Mężykiem/ ták z dawná przezwáli. [...] Lecż go ſnadź Komendorem/ niewinnie przezwáli RejZwierz 74.

Cf [KOMENDARZ], KOMENDATOR, KONTOR

ZZa