[zaloguj się]
[pdf]

AUTOR (75) sb m

-t- : -th- (50 : 21).

a pochylone; o jasne.

Fleksja
sg pl
N åutor åutorowie
G åutora åutorów
D åutoróm
A åutora åutory
I åutor(e)m
L åutorz(e)ch

sg N åutor (23). ◊G åutora (12). ◊ A åutora (5). ◊ I åutor(e)m (3). ◊ pl N åutorowie (4). ◊ G åutorów (23). ◊ D åutoróm (1). ◊ A åutory (2). ◊ L åutorz(e)ch (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Autor książki, pisarz, twórca tekstu, niekiedy także tłumacz, kompilator; scriptor Mącz, auctor Cn [authores dicuntur którzy księgi wydają a popisują, składacze ksiąg Mącz 20c] (58): aby tam publice, quam privatim [...]wykład i nauka nie z inych autorow był czynion, jeno z starych, dawno przyjętych w kościele doktorow Diar 125, 125 [2 r.]; O tym komu trzebá wiedźieć ſzerzey/ niechay czyta v tegoż Autorá GroicPorz ii2, iiv; kſięgi Bibliey po Polſku przełożone [...] ktorych ktożkolwiek ieſt autorem y powodem/ á wykładácżem BibRadz I 4v; Ieſt też tám [w Wizby] klaſztor s. Benedyktá zakonnikow/ v ktorych ieſt Biblioteká około dwu tyſiącu autorow y kſiąg ſtárych BielKron 293; KwiatKsiąż L, L3v, P4 [2 r.]; spurius versus, Wierſz którego autor nie yeſt wiádomy Mącz 411a, 186b, 490b; MycPrz I A2; WSżytcy poſpolićie zdawná Autorowie/ ktorzi álbo co znowu piſzą/ álbo z ięzyká na drugi ięzyk przekłádáią/ zwykli prace ſwe [...] dobrodzieiom ſwym [...] offiárowáć BudNT a2; Autor Arytmetyki zmiliłby ich [pospolstwo] licżąc StryjWjaz B4; Autor po Polſku piſarz/ ſkłádácż/ ſprawcá lub powod albo pocżąrek [!] cżego kolwiek ModrzBaz VI, VI, 2; nie ieſt wolno pſałterzá tego/ przekłádánia Ianá Kochánowſkiégo bez dołożenia ſámego autorá/ ná wtóré drukowáć KochPs 217; StryjKronkt; KlonŻal A2; PaprUp A2; KochFragJan 4; LatHarnlb 2v, 6, 7v, 44 marg, 206 marg (6); Do Cżytelniká Author KołakCath C5v; KołakSzczęśl Dv; WujNT 687; WysKaz 14, 43; TRzebá pilnie weyźrzéć w té Authory, co Arbores consanguinitatis opiſáli SarnStat 1265, 313, 314, 1291, 1307 (6); PowodPr 37 marg; VOTVM Szláchćicá Polskiego [...] Nápiſáne od Authorá Roku 1589 VotSzlkt; KlonWor xx5, 71, xx5‒xx6v żp.
Wyrażenia: »grecki autor« [szyk zmienny] (3): KwiatKsiąż H2v; niewiém áby od którégo/ táko Gréckiégo/ iáko téż y Láćińſkiégo Autorá/ kiedy w kupie [...] tráctowáné były OrzQuin Yv; Piſáłoć o tym ich przedtym doſyć/ á zwłaſzczá Euklides ſtárożytny Autor Graecki GrzepGeom B2.

»łaciński autor«: OrzQuin Yv, cf »grecki autor«.

»pogański autor«: Xerxes o ktorym y pogańſcy Autorowie piſzą BibRadz I 153v marg.

»poważny autor«: WysKaz 34, cf »zacny autor«.

»zacny autor« [szyk zmienny] (4): tak wiele znamienitych Xiąk zacznych autorow dopuśćili poginąć KwiatKsiąż H2; LeovPrzep G4; Rupertus zacny y poważny Autor/ ten piſząc ná to mieyſce ták wykłáda WysKaz 34; KlonFlis A3v ded.

Szeregi: »autor albo składacz«: Affectatus scriptor, Autor álbo skłádácz który ſie ná wyſoką okazáłą á wyſtáwną rzecz ſadźił Mącz 114d.

»autor albo pisarz; pisarz i autor« (1 : 1): Rádziłem ſię rozmáitych Káſtigatorow/ Kommentatorow/ Theologow/ Hiſtorykow/ y inych wſzelakich Autorow álbo piſarzow BudNT dv; LatHar + 11v.

Przen: Dzieło autora, książka, pisma (12): ktorzi ſię wcżytaniu rozmaitych autorow roskoſzuią KwiatKsiąż P4v; może ynſze vczić y wykład álbo wyrozumienie czinić ná autory które w tym yęziku ſą nápiſáne Mącz 148b, 34d, 196d; pátrząc ia ná te mieyſcá w Autorzech/ s kthorych co wziął Káſtiglio GórnDworz B4v, G6; GOSCINIEC PEWNY [...] Z piſmá świętego/ y z rozmáitych Authorow zebrany WerGośckt, 207; GostGospSieb x4v; KołakSzczęśl kt.
Zwrot: »wykładać autora« [szyk zmienny] (2): Praelego, Czitam komu/ vczę kogo wykładam niektórego Autora ſtudentóm á vcznióm ſwym Mącz 188b, 268a.
2. Twórca, sprawca, inicjator; auctor Cn [author et autor – pirwy wynaleziciel każdej rzeczy, author tuae dignitatis fui ‒ jam przyczyną był twego podwyższenia Mącz 20c, auctor ‒ rozmnażacz, wynaleźca Calep] (6): ModrzBaz VI [cf zn. 1.]; TALes [...] wſzyſtki rzeczy z wody być ſtworzone wywodził/ náſláduiąc w tym podobno Homeruſſa wſzyſtkiey dawnieyſzey Philoſophiey Autora StryjKron 1; tey opiniey/ o bytnośći ſyná Bożego/ przed Iezuſem cżłowiekiem/ pirwſzy author był/ miedzy Chriſtyány Iuſtyn NiemObr 125, 129; Ten [arcyksiążę] niczego tego [jakom jest poiman] Authorē nie iest ActReg 14, 78.

Synonimy: 1. pisarz, składacz, wykładacz; 2. przyczyna, sprawca.

Cf AKTOR

MK