Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KROWA

Następne hasło: KROWIARNIA »

KROWI (46) ai

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	krowi	f	N	krowiå, krowi(a)	n	N	krowi(e)
	G	krowiego		G	krowi(e)j		G	krowi(e)go
	A	krowi		A			A	krowi(e)
	I			I	krowią		I	krowim, krowi(e)m
	L	krowim		L	krowi(e)j		L	krowi(e)m

sg m N krowi (8). ◊ G krowiego (3); -égo : -ego SienLek (2 : 1). ◊ A krowi (3). ◊ L krowim (2). ◊ f N krowiå (1), krowi(a) (5). ◊ G krowi(e)j (3). ◊ I krowią (2). ◊ L krowi(e)j (1). ◊ n N krowi(e) (7). ◊ G krowi(e)go (2). ◊ A krowi(e) (5). ◊ I krowim FalZioł (2), krowi(e)m SienLek (2). ◊ L krowi(e)m (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII – XIX w.

Znaczenia

Przymiotnik od „krowa”
- 1. Należący do krowy, od krowy pochodzący, właściwy krowie (36)
- 2. Zestawienia w funkcji nazw specjalnych (10)
  - a. bot. »krowi mlecz« = Sonchus oleraceus L.; mlecz zwyczajny (Rost); roślina roczna, pospolity chwast z rodziny złożonych (Compositae) o jasno-żółtych kwiatach i łodydze zawierającej sok mleczny (7)
  - b. zool. »krowia mucha« = Tabanus bovinus L. (Rost); bąk bydlęcy, pospolita muchówka z rodziny bąkowatych (Tananidae) (3)

Przymiotnik od „krowa”:

1. Należący do krowy, od krowy pochodzący, właściwy krowie; vaccinus Mącz, Calep, Cn; bovis PolAnt (36): Hinta. Kuehar. Krowia ſierſcz. Mymer¹ 26v; BartBydg 70; Mleko też krowie ſwieże/ Rany na wargach vzdrawia. FalZioł IV 5c; namaży mu owemi pianami głowę: ktore na wierzchu pływaią po ſerwatce krowiej gdy v ognia wre FalZioł V 75v, IV5c [2 r.], V 36v, 39 [2 r.], 44, 88, 103; Cżemu ſiara krowia to ieſt mleko oddoione hnet po iey ocieleniu zdrowſze ieft nad inne GlabGad H5; POd imieniem oleia zamyka ſie oliwa y też maſło ktore też włochowie zową oleum de vacca, to ieſth, krowi oley GlabGad K; March² Dv [2 r.]; iużby to obycżay ſnadź był práwie krowi/ Która nátkawſzy boki leżąc nic nie mowi. RejWiz 16; Vaccinum lac, Krowie mleko. Mącz 471d, 292c, 471c; roſpuść krowią żołćią áby gęſto było SienLek 56v, 7, 52v, 80v, 93, 109v (10); BudBib Num 18/17; Calep 1098a.

W charakterystycznych połączeniach: krowi(-a, -e) gnoj, masło, mleko (15), mocz, olej [ = masło] serwatka, siara, sierść (2), skora, żołć; krowi obyczaj; krowi chlew.

Szereg: »krowi albo wołowy (a. woli)« (2): Bovile [...] eyn ochſenſtal/ ader kſtal Krowy álbo woły chlew Murm 133; námieſzay vgniłégo miáłkiégo gnoiu ſkotowego/ to ieſt krowiégo/ álbo wołowégo SienLek 176v.

W przen (2): Dzeſięć [!] złotych wyrobi/ z iedney Krowiey ſkorki BielSat Cv [idem] BielRozm 17.

2. Zestawienia w funkcji nazw specjalnych (10):

a. bot. »krowi mlecz« = Sonchus oleraceus L.; mlecz zwyczajny (Rost); roślina roczna, pospolity chwast z rodziny złożonych (Compositae) o jasno-żółtych kwiatach i łodydze zawierającej sok mleczny; sonchus levis altera Cn [szyk 5 : 2] (7): Ieść krowi mlecz/ Borak/ Miodunki/ ćwikłę/ łocygę z migdałowym mlekiem warzoną SienLek 40; ieſlić zęby z bolu pałáią/ weźmi wodki łáktukowey/ roſchodnikowey y mleczu krowiego/ zmieſzay to z śilnym octem á tym zęby maczay SienLek 76, 96, 118, 140v, X2v, X3.

b. zool. »krowia mucha« = Tabanus bovinus L. (Rost); bąk bydlęcy, pospolita muchówka z rodziny bąkowatych (Tananidae) (3): Tabanus [...] eyn kuflige áder breine. Krowya muchá. Murm 99; Mymer¹ 28v; BartBydg 155.