[zaloguj się]
[pdf]

KWARTNIK (49) sb m

kwartnik (40), kwarnik (9); kwartnik Murm, Mymer1, BartBydg (3), KłosAlg, LibLeg, LibMal (9), MurzNT (2), KrowObr, RejWiz, RejZwierz, OrzRozm, SienLek, RejPos, Calep, OrzJan, WujNT, SarnStat (2); kwartnik : kwarnik MetrKor (7 : 7), Mącz (3 : 4), WyprPl (1 : 1).

kw- (47), kf- (2).

a pochylone.

Fleksja
sg pl
N kwårtnik kwårtniki
G kwårtnika kwårtnik(o)w, kwårtnik
D kwårtniku
A kwårtnik kwårtniki
L kwårtnik(a)ch
V kwårtniku

sg N kwårtnik (10). ◊ G kwårtnika (4). ◊ D (cum praep „po”) kwårtniku (3). ◊ A kwårtnik (6). ◊ V kwårtniku (1).◊ pl N kwårtniki (1). ◊ G kwårtnik(o)w (8), kwårtnik (5); -ow KłosAłg, MetrKor (2), RejZwierz, SarnStat; kwarnik WyprPl; kwartnik : -ow LibMal (4 : 3). ◊ A kwårtniki (11). ◊ [L kwårtnik(a)ch.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Zdawkowa moneta srebrna bita w Polsce w XIV i XV w. równa początkowo 1/2 grosza, od 1398 1/6 grosza (zwanego ternarem = 3 denary); quadrans solidi Murm, BartBydg, Cn; ternarius Mymer1, BartBydg, Cn; sextans Mącz, Cn; assis, triens Mącz; teruncius Calep; dichalcum, nummus, semioboli dimidium Cn (49) Murm 197; Ternarius. Dreyling. Kwartnik. Mymer1 42; BartBydg 128, 145b, 157; pyorek ſtruſchowych 19 sthaſchu vkradl tho poprzedal po schelyagu y po kwarthnyku LibMal 1547/125, 1545/95; Wiele w grzywnie kwartnikow/ do trzech rázow zgádnie. RejZwierz 87; Mącz 17c [2 r.], d, 464d; Teruncius ‒ Troinik, kwartnik. Calep 1059a; WyprPl B4v; Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſze drobne pięniążki: mniey niżli kwartnik. czterdzieſthą część dráchmy ábo Denáryuſá. WujNT 170 marg; áby Zupy nie taniéy bywáły przedawáné/ iedno zá ośmnaśćie tyśięcy grzywien/ połowicę groſzów/ połowicę kwartnikow álbo monety poſpolitéy SarnStat 376; [Przyjęliśmy pieniędzy gotowych w kwartnikach aureo 1 Ungarico InwMieszcz 1559 nr 90, 1567 nr 139, 1587 nr 278].

W połączeniu z liczebnikiem [liczebnik + kwartnik (22), kwartnik + liczebnik (2)] (24): Ieden karp za 5. kwartnikow/ wiele kop za 100 zło. KłosAlg G; Danilovicze pyenczdzieſzianth tholp sſoly a nazad po kwarnykv iednemv MetrKor 57/114v, 57/115 [2 r.], 115v [3 r.], 117v, 59/271, 271v, 272, 273v [3 r.], 277; LibLeg 6/118; LibMal 1545/105v, 106, 1546/110, 1547/126v, 136v, 137, 1552/172; Zacz té ſtaré oſtrogi ſłowem przedáiećie? (‒) Słowem/ cztérnaśćie kwarnik/ ieſli Wáſność [!] chcećie. WyprPl A4.

Fraza: »nie stoi za kwårtnik« = nie warte nic (2): oto y ćiebie ſámego y twoię krew nadroſſſzą/ przyrownał [papież rzymski] do tey obłudy woſkowey/ kthora nieſtoi zá kwårtnik. KrowObr 69v; RejWiz 172.
Zwroty: »nie dać [na co] złamanego kwartnika« = nic nie zapłacić (1): Krol Polſki może mieć dwá kroć ſto tyśięcy wybornego boiowego ludu dármo/ niedawſzy ná to (iáko ono mowią) złamánego kwartniká. OrzRozm N2.

»wrocić do kwartnika ostatniego« = oddać co do grosza (1): Zapráwdęć powiedám nie wyńdźieſz ſtamtąd [z ciemnicy] aſz wróćiſz do kfártnika oſtatniégo [donec reddas novissimum quadrantem]. MurzNT Matth 5/26.

Wyrażenie: »kwartnik ostatni, ostateczny« [szyk 1 : 1] (2): aſz wróćiſz do kfártnika oſtatniégo. (marg) oſtateczny kfártnik bo halérz nięrowno mniéi (‒) MurzNT Matth 5/26.
Szeregi: »(drobny) pieniądz i kwartnik« (1): Státut, o przywileiowániu drobnych pieniędzy, ktorych valorem liczą dźiewięć w pulgroſzá, nie ieſt potrzebny: ponieważ iuż záginęły drobné pieniądze y kwartniki SarnStat 406; [3 grosze potrójne, za 9 gr kwartników i drobnych pieniędzy InwMieszcz 1573 nr 181].

[»pieniądz albo kwartnik«: Pan Chryſtus okázuie/ kiedy gi nie ládá długiem zowie/ nie długiem iednego pieniądzá álbo kwartniká/ ále cáłego funtu: á nie iednego funtu/ ále dzieśięć tyśięcy funtow WujPosN 1584 II 304 (Linde).]

[»połgroszek i kwartnik«: w drugim mieszku trochę półgroszków i kwartnikow, ktorych nie liczono InwMieszcz 1581 nr 231.]

Wyrażenie przyimkowe: »za kwartnik« (1): przyłoż mydłá Greckiégo/ iáko zá kwartnik SienLek 149.
W przen (2): Cżemuż też ty nie bacżyſz zła a fáłſzywá mińco á zły a fáłſzywy kwartniku á ty złośćiwy cżłowiecże RejPos 252v.
[Wyrażenie: »namniejszy kwartnik«: Onych tedy [ktorzy byli w ciemnicy] duſzam/ w Ciemnicy do namnieyſzego kwartniká wypłácaiącym/ Duch Páná Chryſtuſow (iako mowi Piotr S.) kazanie czynił. HerbNauka F8v (Linde).]
Wyrażenie przyimkowe: »za kwartnik« = trochę (1): Ieſli ſie podwysſzy żołd żołnierzowi/ tám y zá kwartnik czći nieprzybywa OrzJan 43.

AKtt